Wydawnictwo Norbertinum, Ulica Długa 5, Lublin (2024)

30/09/2024

FUNDACJA TWÓRCZOŚCI RADIOWEJ I LITERACKIEJ
STANISŁAWA FORNALA
oraz
WYDAWNICTWO NORBERTINUM

uprzejmie zapraszają na

SPOTKANIE POŚWIĘCONE TWÓRCZOŚCI
ANNY I STANISŁAWA FORNALÓW

W trakcie wieczoru zaprezentowane zostaną w artystycznej formie najnowsze zbiory wierszy

Anna Fornal, „Tam i tu”
Stanisław Fornal, „Bez lamentu”

Recytacja wierszy
ANNA FORNAL i ARTUR KALICKI

Muzyka
PAWEŁ ODOROWICZ – altówka z taśmą

Spotkanie inauguruje działalność
FUNDACJI TWÓRCZOŚCI RADIOWEJ I LITERACKIEJ
STANISŁAWA FORNALA

2 października 2024 roku (środa), godz. 18.00
Centrum Kultury, ul. Peowiaków 12, Lublin, Sala Widowiskowa

Serdecznie zapraszamy: http://norbertinum.pl/juzwkrotce/24/2102024-Spotkanie-z-twoacuterczo%C5%9Bci%C4%85-Anny-i-Stanis%C5%82awa-Fornaloacutew

Anna Fornal: http://norbertinum.pl/autor/59
Stanisław Fornal: http://norbertinum.pl/autor/582

„Tam i tu” (Lublin: Norbertinum, 2024): http://norbertinum.pl/ksiazka/1028/Tam-i-tu
„Bez lamentu. Zapiski człowieka przejrzałego” (Lublin: Norbertinum, 2024): http://norbertinum.pl/ksiazka/1029/Bez-lamentu-Zapiski-cz%C5%82owieka-przejrza%C5%82ego

27/09/2024

DZIEŃ AUTORA NORBERTINUM

27 września 1938 roku we Włodzimierzu Wołyńskim urodził się WALDEMAR MICHALSKI, poeta, krytyk literacki, eseista, redaktor.

Niewątpliwie jedna z najważniejszych postaci literackiego i kulturalnego Lublina. Jego gorąca pasja uprawiania i przeżywania sztuki słowa przyniosła wiele tomów własnej twórczości poetyckiej i eseistycznej, ale i otwiera serca czytelników na dokonania współczesnych i dawnych poetów ukazywane zarówno w ważnych antologiach, jak i w zbiorach przenikliwych analiz krytycznoliterackich. Zaangażowany od wielu lat w działalność Wschodniej Fundacji Kultury Akcent i Kwartalnika Literackiego „Akcent”, zapewnia twórcom literatury, początkującym i dojrzałym, nieocenioną wrażliwość na ich artystyczne wyrazy.

PLURIMOS ANNOS!!!

Opis dokonań Waldemara Michalskiego na niwie literatury przekracza ramy facebookowych wpisów.
Zachęcamy do zapoznania się z obszernym biogramem: http://www.norbertinum.pl/autor/118

27/09/2024

„OGRANICZENIA SĄ GŁÓWNIE W NASZEJ GŁOWIE” (JAN MELA)

ANNA MAKOWSKA:
Urodziłam się z mózgowym porażeniem dziecięcym, wskutek tego jestem osobą niepełnosprawną z niedowładem kończyn dolnych. [...] Moją pasją są wycieczki po górach. W latach 2012-2014 brałam udział w projekcie „Niepełnosprawni w górach – Razem na szczyty”. Był to projekt realizowany przez Fundację Jaśka Meli Poza Horyzonty. W ramach tego projektu wraz z wolontariuszami oraz górskimi przewodnikami zdobyłam 27 z 28 szczytów Korony Gór Polski (nie zdobyłam tylko Rysów – najtrudniejszego ze szczytów). Na szczyty Korony Gór Polski wchodziłam we wszystkich porach roku i w różnych warunkach pogodowych.

JAN MELA:
Góry są dla wielu osób miejscem symbolicznego przekraczania siebie, swoich ograniczeń – tych fizycznych, ale i wewnętrznych. Sporo osób marzy o zdobywaniu szczytów, ale przerasta je szereg trudności. Uważam, że najlepszą motywację stanowią żywe przykłady osób, które te lęki przełamują, a ograniczenia traktują jako wyzwania. Ania Makowska mogłaby się poddać i z powodu swojej niepełnosprawności wrzucić górskie szaleństwa do szuflady z podpisem „niemożliwe”, a zamiast tego żyje w pełni – na równinach i na górskich szlakach. Może być inspiracją zwłaszcza do zrobienia tego pierwszego kroku, do wyjścia z domu i zawędrowania jak najdalej. Bo pomagać można mądrze, budując sprawczość, a nie wyręczając.
To książka również o tym, że warto podejmować najśmielsze wyzwania, bo mając obok siebie pomocne osoby, można dokonywać rzeczy z pozoru niemożliwych. To dla mnie zaszczyt, że ekipa „Razem na szczyty” trafiła do Fundacji Poza Horyzonty, tworząc ważną jej część.
A co do Ani – 27 szczytów Polski? Nie ma sprawy! Ograniczenia są głównie w naszej głowie.

ANNA MAKOWSKA
„MÓJ MOUNT EVEREST, CZYLI KORONA GÓR POLSKI”
(Lublin: Norbertinum, 2024)

O Autorce:
http://www.norbertinum.pl/autor/587

O książce: http://www.norbertinum.pl/ksiazka/1013/Moacutej-Mount-Everest-czyli-Korona-Goacuter-Polski

26/09/2024

26 września

W 1946 roku, w Warszawie, urodziła się BARBARA TORUŃCZYK, publicystka, eseistka, historyk literatury, działaczka opozycji demokratycznej w okresie PRL, wydawca, założycielka i wieloletnia redaktor naczelna kwartalnika „Zeszyty Literackie”.

Studiowała socjologię na Wydziale Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego (1964-1968), w 1974 została magistrem socjologii na Wydziale Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W czasie studiów należała do kręgu „komandosów”, grupy kontestującej realia polityczne PRL.

W 1963 uczestniczyła w zebraniach Klubu Poszukiwaczy Sprzeczności zorganizowanego przez warszawskich członków ZMS. Brała udział w wydarzeniach marcowych w 1968, została w konsekwencji relegowana z uczelni, tymczasowo aresztowana i skazana na karę 2 lat pozbawienia wolności. Zwolnienie uzyskała w 1969. Kontynuowała działalność opozycyjną, m.in. wspierała rodziny więzionych działaczy Ruchu. Od 1976 współpracowała z Komitetem Obrony Robotników, następnie Komitetem Samoobrony Społecznej KOR i Towarzystwem Kursów Naukowych. Zaangażowana także w działalność drugiego obiegu jako autorka artykułów, redaktor i wydawca prasy niezależnej w Warszawie. W 1977 była współzałożycielką i sekretarzem redakcji almanachu literackiego „Zapis”. Była współpracowniczką „Biuletynu Informacyjnego KSS „KOR”” i „Krytyki” oraz członkinią redakcji periodyku „Res Publica”. W maju 1977 uczestniczyła w pierwszej zorganizowanej przez środowisko KOR-u głodówce w kościele św. Marcina w Warszawie.

W okresie wydarzeń sierpniowych w 1980 przyłączyła się do skierowanego do władz komunistycznych apelu 64 naukowców, literatów i publicystów o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami. Od tegoż roku przebywała we Francji. Była przedstawicielką Niezależnej Oficyny Wydawniczej NOWA w Europie Zachodniej i Stanach Zjednoczonych. Założyła wydawane początkowo w Paryżu „Zeszyty Literackie”, w 1982 objęła funkcję redaktora naczelnego tego kwartalnika. W czasie emigracji przygotowała m.in. serię wywiadów z dysydentami (Władimirem Bukowskim, Jiřím Ledererem, Jiřím Pelikánem, Aleksandrem Zinowjewem) dla takich pism jak „Krytyka”, „Res Publica” i „Aneks”. W latach 1986-1987 przebywała na stypendium The Mary Ingraham Bunting Institute Radcliff College w Stanach Zjednoczonych.

W 1992 powróciła do Polski, kontynuując pracę jako redaktor naczelna „Zeszytów Literackich”. W 2005 została prezesem Fundacji Zeszytów Literackich. Jest członkinią Polskiego PEN Clubu. Do sierpnia 2020 należała do Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Jej mężem jest pisarz Roberto Salvadori.

[za: Wikipedia]

24/09/2024

OSTATNI (A ZARAZEM PIERWSZY) RYCERZ ŚREDNIOWIECZNEJ POLSKI – LEGENDA I HISTORIA

Człowiek ten potrafił być delegatem na wielki sobór i równocześnie zwycięzcą w superturnieju. Potrafił zdobyć tytuł pierwszego w świecie chrześcijańskim rycerza i namiestnictwo królewskie w kilku starostwach. Posiadał wyjątkową sprawność i siłę bojową, i jednocześnie duże zdolności dyplomatyczne. Potrafił wejść w wyrafinowaną grę polityczną i nie stracić wysokich walorów moralnych. Umiał zdobyć znaczny majątek i troskliwie pielęgnować rycerskie ideały. Umiał wreszcie obficie spływać potem podczas ciężkich ćwiczeń rycerskich i swobodnie obracać się wśród wielkich królów, a nawet gościć kilku z nich u siebie. Był jakby stworzony do legendy. Toteż gdy o nim powstała, znalazł tak sugestywnych protektorów, że z tradycji rycerskiej weszła do kultury narodowej i zmierzch jej jest zupełnie nieprawdopodobny. Zresztą jest to dość dziwna legenda. Nawet bowiem najrzetelniejszemu badaczowi często trudno jest określić, gdzie się ona kończy, a zaczyna prawda o życiu Zawiszy.

(Zdzisław Wojtowicz, fragment wstępu)

ZDZISŁAW WOJTOWICZ
„ZAWISZA CZARNY I JEGO CZASY”

(Lublin: Norbertinum, 2024)

http://www.norbertinum.pl/ksiazka/1027/Zawisza-Czarny-i-jego-czasy

06/09/2024

6 września

120 lat temu, 6 września 1904 roku, w Warszawie urodziła się MARIA KRüGER (zmarła 13 sierpnia 1999 roku w Warszawie), pisarka literatury dziecięcej, dziennikarka.

Ukończyła Wydział Humanistyczny Uniwersytetu Warszawskiego (polonistykę i prawo), a także Akademię Nauk Politycznych w Warszawie.

Debiutowała w 1928 roku w czasopiśmie młodzieżowym „Płomyczek” opowiadaniami dla dzieci. W kolejnych latach rozwoju swej twórczości publikowała również opowiadania i artykuły m.in. w takich tytułach, jak: „Świerszczyk”, „Płomyk”, „Dziatwa”, „Słonko” i „Poranek”. Ponadto współpracowała z „Wieczorem Warszawy”, gdzie zamieszczała swe opowiadania i felietony.

Podczas okupacji współdziałała z grupą demokratyczną „Epoka”. W czasie zaś II wojny światowej uczestniczyła w Powstaniu Warszawskim. Prowadziła też stołówkę dla pracowników Komunalnej Kasy Oszczędności m.st. Warszawy.

Zaraz po wojnie pracowała w Ministerstwie Kultury i Sztuki, a następnie w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Pracowała też na stanowisku w konsulacie polskim, w Bernie i Rabce (tu prowadziła teatr lalkowy). W Polskim Radiu zaś prowadziła audycje dla kobiet. Była też aktywnym członkiem ZLP (1958-1981) oraz Polskiego PEN Clubu (od 1967 r.).

W jej karierze artystycznej bardzo ważny okazał się rok 1955, kiedy to stworzyła widowisko telewizyjne „Miś z okienka” – kultowy program dla dzieci emitowany przez TVP (1958-1973).

Spośród napisanych przez nią książek do najbardziej znanych należy „Karolcia” (1959 r.), która została przetłumaczona na kilka języków. Wyszła też jej druga część pt. „Witaj Karolciu!”. Na jej podstawie zrealizowano spektakl telewizyjny (1995 r.), a w 2008 r. książka została zekranizowana (reż. Jowita Gondek).

Do ważnych utworów Marii Krüger należą też „Ucho, dynia, sto dwadzieścia pięć!”, a także powieść dla młodzieży „Godzina pąsowej róży”, na podstawie której nakręcono film. Powieść doczekała się też adaptacji radiowej . Film zrobił nawet prawdziwą furorę wśród nastolatek, głównie dlatego, że zagrały w nim ówczesne sławy polskiego kina, takie jak chociażby Elżbieta Czyżewska, Lucyna Winnicka czy Barbara Ludwiżanka.
Maria Krüger napisała również „Szkołę narzeczonych”.

05/09/2024

CZY TO JEST PRZYJAŹŃ, CZY TO JEST KOCHANIE...

Adam Mickiewicz kochał ród niewieści, co było dla niego źródłem wielu radości, ale i gorzkich przeżyć. „Kobiety czarował uczuciowością [...]. Zawsze wydawał się być zakochanym w każdej młodej osobie, do której mówił, tak że babcia drżała o spokój córek, bo wszystkie kobiety bałamucił w czasie kilkudniowego pobytu” – zanotowała Konstancja, wnuczka Józefa i Pauli Morawskich, u których przebywał w wielkopolskiej Luboni w 1831 roku.

„Zakochany Mickiewicz” to opowieść oparta na faktach. Jedynymi elementami fabularnymi są dialogi bohaterów oraz ich krótkie refleksje. Dzięki nim – dialogom i refleksjom – możemy poczuć smak epoki; przeżycia wieszcza i bliskich mu kobiet nie są pomnikowe. Książka może być „zakazaną” lekturą dla uczniów szkół średnich i ciekawym pendant dla studentów i starszych miłośników poety.

FRANCISZEK CZEKIERDA
„ZAKOCHANY MICKIEWICZ”

http://www.norbertinum.pl/ksiazka/990/Zakochany-Mickiewicz

23/08/2024

DZIEŃ AUTORA NORBERTINUM

23 sierpnia 2004 roku w Londynie zmarł MIECZYSŁAW PASZKIEWICZ – poeta, eseista, historyk sztuki, jedna z głównych postaci życia naukowego i literackiego polskiego Londynu.

Urodził się 10 lutego 1925 roku w Linowie. W latach II wojny światowej był żołnierzem konspiracyjnej Narodowej Organizacji Wojskowej. Po aresztowaniu wiosną 1941 roku więziony był początkowo na zamku w Lublinie, a następnie w obozach koncentracyjnych w Oświęcimiu i Mauthausen-Gusen. W obozie uczestniczył w konspiracyjnych konkursach literackich – w 1944 roku uzyskał swoją pierwszą nagrodę za wiersz „Madonna bruku”. Od 1946 roku przebywał w Londynie, studiował na The Politechnic School of Art / University of Westminster w Londynie. W 1984 roku uzyskał stopień naukowy doktora na Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie („Tematyka polska w twórczości Stefana Della Belli”). Wykładał historię sztuki na uniwersytecie w Londynie i w Cambridge. Od 1985 roku aż do śmierci pełnił funkcję dziekana Wydziału Nauk Humanistycznych PUNO.

Debiutował w 1939 roku poematem prozą „Nocturn” w lubelskim piśmie „Głos Literacki”. Był współtwórcą grupy poetyckiej „Kontynenty” oraz współzałożycielem i członkiem „Merkuriusza Polskiego”. Był współzałożycielem serii wydawniczej „Materiały do Biografii, Genealogii i Heraldyki Polskiej” w Paryżu – Buenos Aires. Wydał m.in.: tomiki poezji: „Zmiany” (Londyn 1957), „Opowiadania jońskie” (Kraków 1982), „Przebudzenie jesienią” (Lublin 1995), „Byt niemy” (Londyn 1996), utwory prozatorskie: „Rozmowy z Saszą” (Lublin 1994), „O Bogu, prozą” (Lublin 1999) oraz eseje i szkice: „Zrywając kwiaty w Stabiae” (Kraków 1977), „Kamień i muszla. Notatnik podróżny” (Londyn 1979), „Gorejący kamień. Notatnik podróżny” (Kraków 1980), „Granice Europy. Notatki podróżne” (Londyn 1982), „Ziemia obiecana innym” (Londyn 1985), „Książę na pustej scenie” (Lublin 2002). Jego artykuły naukowe, eseje i utwory poetyckie ukazywały się w pismach naukowych i literackich, m.in. w: „Biuletynie Historii Sztuki”, „Bulletin du Musee National de Varsovie”, „Polskim Słowniku Biograficznym”, „The Journal of Arms and Armour Society”, „Oficynie Poetów” i innych. Był członkiem organizacji i stowarzyszeń: Royal Archeological Institute, Rada Wykonawcza Fundacji Jana Pawła II, Związek Pisarzy Polskich na Obczyźnie, Polskie Towarzystwo Genealogiczne w Warszawie.

Biogram: http://www.norbertinum.pl/autor/242

„KSIĄŻĘ NA PUSTEJ SCENIE”: http://www.norbertinum.pl/ksiazka/394/Ksi%C4%85%C5%BC%C4%99-na-pustej-scenie

„O BOGU, PROZĄ”: http://www.norbertinum.pl/ksiazka/519/O-Bogu-proz%C4%85

„PRZEBUDZENIE JESIENIĄ”: http://www.norbertinum.pl/ksiazka/498/Przebudzenie-jesieni%C4%85

„ROZMOWY Z SASZĄ”: http://www.norbertinum.pl/ksiazka/383/Rozmowy-z-Sasz%C4%85

23/08/2024

23 sierpnia

83 lata temu, 23 sierpnia 1941 roku, w Janikowicach urodził się MICHAŁ JAGIEŁŁO (zmarł 1 lutego 2016 roku w Zakopanem), poeta, eseista, publicysta, taternik, alpinista, dyrektor Biblioteki Narodowej, podsekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Sztuki.

Ukończył studia na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, gdzie obronił pracę magisterską pt. „Tatrzańska literatura turystyczna”. W trakcie studiów był aktywny w Zrzeszeniu Studentów Polskich; uzyskał uprawnienia przewodnika górskiego w Studenckim Kole Przewodników Górskich w Krakowie.

W latach 1964–1974 mieszkał w Zakopanem. W tym okresie był ratownikiem TOPR. Brał udział w ponad 250 wyprawach ratunkowych. W 1972 został naczelnikiem Grupy Tatrzańskiej GOPR, pełnił tę funkcję do 1974. W tym okresie był związany również z Muzeum Tatrzańskim. Uczestniczył również w wielu wspinaczkach w Tatrach, Alpach, Kaukazie, Pamirze. Pokonał wiele trudnych ścian, największym jego osiągnięciem alpinistycznym jest nowa droga na północnej ścianie Dent d'Herens.

Pod koniec 1974 wyjechał z Zakopanego do Warszawy, gdzie zajął się m.in. publicystyką i twórczością literacką.

W 1966 został członkiem PZPR. Od grudnia 1980 pełnił przez rok funkcję zastępcy kierownika Wydziału Kultury Komitetu Centralnego PZPR. Wystąpił z partii po ogłoszeniu stanu wojennego i związał się z opozycją demokratyczną, utrzymując się głównie z prac wysokościowych. Publikował m.in. w drugoobiegowym kwartalniku politycznym „Krytyka”, współredagował miesięcznik „Przegląd Powszechny”. Był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Prowadził zajęcia w Instytucie Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego (mniejszości narodowe w Polsce).

Od jesieni 1989 przez 8 lat piastował, w kilku kolejnych rządach, funkcję wiceministra. Od 1998 do marca 2007 był dyrektorem Biblioteki Narodowej. Przez wiele lat przewodniczący Krajowej Rady Bibliotecznej.

24 października 2009 „za wybitne zasługi dla rozwoju ratownictwa górskiego, za wykazaną odwagę i poświęcenie w ratowaniu zdrowia i życia ludzkiego, za działalność w Tatrzańskim Ochotniczym Pogotowiu Ratunkowym” został odznaczony przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Jagiełło był zainteresowany wielokulturowością dawnej i obecnej Polski, mniejszościami narodowymi w kraju oraz współpracą kulturalną szczególnie z Białorusią, Litwą, Słowacją i Ukrainą, czemu dawał wyraz jako wiceminister, dyrektor BN, publicysta i pisarz. Przez kilkanaście lat prowadził ćwiczenia z przedmiotu "Mniejszości narodowe w Polsce" w Instytucie Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Współpracował także przez czas jakiś z Collegium Civitas w Warszawie.

Opublikował m.in. „Hotel klasy Lux” (1978), „Obsesja” (1978), „Świetlista obręcz” (1979), „Obsesja i inne góry” (1994), „Trójkątna turnia” (1996), „Za granią grań” (1998), a także wielokrotnie wznawiane „Wołanie w górach” (1979). Wydał także pięć tomików wierszy, ostatni – „Zszywanie – w ucieczce” – w 2014 roku.

Zmarł nagle w Zakopanem. Jego pogrzeb odbył się 8 lutego 2016 na Nowym Cmentarzu przy ul. Nowotarskiej w Zakopanem.

(za: pl.wikipedia.org)

09/08/2024

9 sierpnia

108 lat temu, 9 sierpnia 1916 roku, w Wilnie urodził się EUGENIUSZ PAUKSZTA (zmarł 20 maja 1979 roku w Inowrocławiu), powieściopisarz i publicysta.

Syn Edgara i Zofii z d. Budźko. W 1939 ukończył Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Wilnie. Zadebiutował w roku 1938 w Wilnie. Studiował prawo na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, filologię polską i historię w Lublinie na KUL.

Brał udział w wojnie obronnej Polski 1939 roku, potem w działalności konspiracyjnej w oddziałach ZWZ i AK. W 1942 roku aresztowany przez Gestapo, więziony w obozie w Kownie. Według niektórych źródeł w 1943 roku zbiegł z obozu i dołączył do oddziału leśnego wchodzącego w skład 1. Pułku im. Bolesława Chrobrego AK, a następnie został dowódcą oddziału partyzanckiego. Tymczasem, według wspomnień jego syna, od lutego 1943 do wiosny 1944 Eugeniusz Paukszta przebywał w obozie Prowianiszki pod Kownem, stamtąd uciekł, ale jesienią 1944 roku został znów aresztowany, tym razem przez sowieckie NKWD, a następnie został zesłany do Zagłębia Donieckiego. Do Polski powrócił w listopadzie 1945 roku.

-----------
Urodził się w Wilnie, tam studiował prawo, filologię polską i historię. Okres wojny spędził na Wileńszczyźnie. Uczestnik walk podziemia polskiego żołnierzy AK, więzień niemieckich obozów koncentracyjnych. Po wojnie w 1947 r. zamieszkał w Poznaniu.

W latach 1946- 47 był radnym miejskim w Gliwicach, a także członkiem Komisji Weryfikacji dla Spraw Ludności Rodzimej i sekretarzem zarządu obwodu Polskiego Związku Zachodniego, kierował najpierw Wydziałem Polonii Zagranicznej, a następnie Wydziałem Zaludnienia i Ekonomiki Ziem Odzyskanych. Położył wówczas duże zasługi w organizowaniu osadnictwa na północy kraju i na terenie Nadodrza. Prowadził w tym czasie rozległą działalność publicystyczną, dotyczącą głównie zachodnich i północnych ziem polskich. Redagował tygodnik „Polska Zachodnia”, pełniąc funkcję zastępcy redaktora naczelnego i kierownika działu kulturalnego. W latach 1949-1950 pracował jako kierownik literacki oddziału PIW w Poznaniu. Od 1951 roku poświęcił się głównie pracy literackiej i publicystycznej, studiując jednocześnie zaocznie historię i filozofię na KUL. W latach 1953-1957 był prezesem Poznańskiego Oddziału Związku Literatów Polskich, a także przewodniczącym Komisji Kultury Wojewódzkiej i Rady Narodowej w Poznaniu. Od 1966 roku przez dwie kadencje był członkiem Rady Kultury przy Ministrze Kultury l Sztuki, a od 1972 roku wiceprzewodniczącym Wojewódzkiego Komitetu FJM, od 1973 roku pierwszym redaktorem naczelnym kwartalnika „Kronika Wielkopolski”, a w latach 1976-1979 prezesem Wielkopolskiego Towarzystwa Kulturalnego. Działał aktywnie na rzecz ściślejszej współpracy towarzystw kulturalnych, w kwietniu 1979 roku został prezesem Konwentu Regionalnych Stowarzyszeń Kulturalnych Kujaw, Pomorza, Wielkopolski i Ziemi Lubuskiej.

Historia oraz wielkie procesy społeczne i polityczne były podstawowymi czynnikami określającymi tematykę jego twórczości. Paukszta wprowadził do naszej literatury pięknej temat zasiedlenia Ziem Zachodnich i Północnych, zwłaszcza Ziemi Lubuskiej, Warmii i Mazur. Jako świadek i uczestnik, a zarazem pisarz i historyk poprzez losy ludzkie ukazywał dzieje procesów zasiedlania, integracji i adaptacji kulturowej ludności pochodzącej z różnych regionów.

Był także znanym i cenionym publicystą, napisał kilka tysięcy artykułów i felietonów na tematy kulturalne, literackie, społeczne, polityczne i historyczne.

Był również kronikarzem życia kulturalnego i społecznego Poznania i Wielkopolski. Laureat wielu nagród literackich i państwowych.

Jako pisarz debiutował w 1938 roku. Jego młodzieńcze opowiadania i reportaże zebrane w tomie „Opowieści niesforne” zostały oddane w 1939 roku do druku, lecz w związku z wybuchem wojny nie doczekały się publikacji. Po wojnie, w 1948 roku, ukazała się pierwsza powieść „Trud ziemi nowej”. Ogółem Eugeniusz Paukszta opublikował 34 książki. Są to powieści i zbiory opowiadań o tematyce współczesnej i historycznej. Do znaczących powieści Paukszty poruszających problem zasiedlania, integracji i adaptacji kulturowej należy zaliczyć: „Wrastanie”, „Wszystkie barwy codzienności” i „Przejaśnia się niebo”. Przykładem uprawianego przez Pauksztę eseju jest jego książka „Warmia i Mazury”. Znaczną część twórczości Paukszty stanowiły książki dla młodzieży, wśród których największą popularnością cieszyły się: „Ich trzech i dziewczyna”, „Młodość i gwiazdy” i „Zatoka żarłocznego szczupaka”. Jego twórczość pisarska cieszyła się wielką popularnością, książki jego były wielokrotnie wznawiane i tłumaczone na języki obce. Za swoją pracę otrzymał wiele nagród literackich i państwowych.

[za: Wikipedia; www.biblioteka.kargowa.pl]

07/08/2024

7 sierpnia

134 lata temu, 7 sierpnia 1890 roku, w Krakowie zmarł MACIEJ BOGUSZ STĘCZYŃSKI (urodził się 20 lutego 1814 roku w Hermanowicach), poeta, podróżnik, rysownik.

Urodził się w rodzinie ogrodnika. Młodość spędził w Krośnie, gdzie uczył się rysunku u malarza Marynowskiego. Pierwsze samotne wędrówki rozpoczął w 1833 roku. Uczestniczył w tym czasie w konspiracji galicyjskiej, współpracując m.in. z Sewerynem Goszczyńskim. W latach 1837–1838 pracował jako litograf we Lwowie. Zimą 1845–1846 mieszkał i pracował w Stróżach, w lutym 1846 w czasie rzezi galicyjskiej został napadnięty, mocno pobity i aresztowany przez chłopów. Był zaangażowany w wydarzenia Wiosny Ludów 1848 roku we Lwowie.

W rękopisie Stęczyński pozostawił wspomnienia ze swoich podróży, między innymi po Tatrach, Podtatrzu, Pieninach, Bukowinie, Beskidach, Śląsku, Orawie, Serbii, Siedmiogrodzie i Dalmacji. Wszystkie te rejony zwiedzał, rysował i opisywał. Był nierzadko pierwszym i jedynym w XIX w. piewcą ich piękna i twórcą wielu unikatowych widoków mających dużą wartość dokumentalną. Zawierają je głównie albumy „Okolice Galicji”, „Pamiątka malownicza” i poemat „Tatry” w dwudziestu czterech obrazach, do dziś często wykorzystywane jako źródło wiedzy oraz materiału ikonograficznego. Wykonał też unikatową serię rycin z pełną panoramą widoku z Kopca Kościuszki w Krakowie (1852). Jego dorobek w zakresie „krajowidoków” był niewiele mniejszy od dokonań sławnego Napoleona Ordy.

Przed Walerym Eljaszem-Radzikowskim i Tytusem Chałubińskim był najlepszym polskim znawcą Tatr, lepszym nawet od Wincentego Pola. Po wspomnianych regionach Europy wędrował nieraz o chlebie i wodzie, o czym pisał w swoich poematach – był prawdziwie nieraz głodny i spał pod gołym niebem. Pracował ciężko w okresach zimowych, aby móc w okresie od wczesnej wiosny do jesieni wędrować z notatnikiem i szkicownikiem. Przewodnikiem Stęczyńskiego, gdy ten w latach 1845 i 1851 zwiedzał Podhale i Tatry, był Józef Bigos, góral, doskonały znawca gór, pochodzący prawdopodobnie z Bukowiny.

Utwory Stęczyńskiego, mimo że stanowią w znacznej części poezję pisaną średniówką z rymami, są źródłem wielu informacji geograficznych i folklorystycznych.

Karkonoskiego Ducha Gór zwanego „Rübezahlem” Stęczyński przetłumaczył jako „Rzepolicz”. Nazwa ta później została poprawiona na „Liczyrzepę”.

Od 1859 roku mieszkał w Krakowie. Pod koniec życia żył w nędzy, utrzymywał się z okazjonalnych datków. Zmarł na gruźlicę w mieszkaniu przydzielonym mu przez władze miasta Krakowa. Pochowany został na cmentarzu Rakowickim.

[za: Wikipedia]

06/08/2024

6 sierpnia

136 lat temu, 6 sierpnia 1888 roku (za: encyklopedia.pwn.pl), w Wilnie urodziła się KAZIMIERA IŁŁAKOWICZÓWNA (zmarła 16 lutego 1983 roku w Poznaniu), poetka, prozaiczka, dramaturg, tłumaczka.

Była córką Barbary Iłłakowiczówny i Klemensa Zana (syna Tomasza Zana „Promienistego”, bliskiego przyjaciela Adama Mickiewicza). Ojciec i matka zmarli wnet po urodzeniu córki, tak więc maleńka Kazimiera zdana była na opiekę krewnych. Było to opiekuństwo wprawdzie bezrodzinne, ale rzetelne i zabezpieczone pod względem materialnym. Wykształcenie średnie zdobywała Iłłakowiczówna na Witebszczyźnie, potem na Łotwie, w Warszawie (pensja Cecylii Plater), w Genewie, w Oxfordzie. Maturę zdała w Petersburgu w roku 1910, zaś cztery lata później uzyskała absolutorium w zakresie filologii polskiej i angielskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie.

W latach 1915–1917 służyła jako sanitariuszka w armii rosyjskiej. Od 15 listopada 1918 pracowała w MSZ, w latach 1926–1935 była sekretarką Józefa Piłsudskiego, a po jego śmierci znów w MSZ. Radczyni referatu politycznego w Gabinecie Ministra MSZ w 1938. W latach 1936–1938 odbyła tournée po Europie z wykładem o marszałku Piłsudskim. W okresie międzywojennym jej utwory publikowała prasa literacka, w tym m.in. wydawana w Poznaniu „Tęcza”. W 1939 ewakuowała się do Rumunii, gdzie spędziła wojnę. W 1947 wróciła do Polski i zamieszkała w Poznaniu.

Należała do najwybitniejszych postaci życia literackiego Warszawy w dwudziestoleciu międzywojennym. Wyrazista osobowość, żywa inteligencja, siła woli, elegancja, także pewna kapryśność i nieprzewidywalność w kontaktach z ludźmi czyniły z niej osobę fascynującą towarzysko, chociaż trudną. We wczesnej młodości fascynował ją ruch feministyczny, żywy już w okresie modernizmu. Zawsze jednak, głęboko wierząca, czuła silną więź z duchowością chrześcijańską. Iłłakowiczówna miała rozległy krąg przyjaciół, wśród których byli Witkacy, Julian Tuwim (po jego śmierci poświęciła mu wzruszające wspomnienie „Pozgonne Tuwimowi”), Maria Dąbrowska (porównująca ją w swym Dzienniku do hiszpańskiej mistyczki św. Teresy z Avila). Po wojnie, pozbawiona pracy etatowej (łudziła się, że w nowym systemie politycznym odzyska jednak posadę w MSZ), osiadła w Poznaniu, zajmując się przekładami literatury europejskiej (Goethe, Tołstoj) i nauczaniem języka angielskiego oraz śledząc bacznie życie polityczne (po wypadkach poznańskich w czerwcu 1956, kiedy w krwawych starciach ginęli demonstrujący robotnicy, napisała wiersz „Rozstrzelano moje serce w Poznaniu”). W ostatnich latach życia, po nieudanej operacji jaskry, była ociemniała. Pochowana na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Jako poetka Iłłakowiczówna ujawnia oryginalną wyobraźnię magiczną, zmysł obserwacji, malarską i dynamiczną (niemal filmową) zdolność opisu, niezwykłe, prawie muzyczne, wyczucie rytmu tekstu, operuje też groteską, a czasem naiwną, dziecięcą tonacją wypowiedzi. Jej fantazję ukształtowało dzieciństwo, spędzone w dzikim, fascynującym pejzażu północnej Litwy. Wpłynęła też na nią tradycja literacka: barok (np. Józef Baka) i romantyzm. Pośród poetów polskich XX wieku pokrewny jej wydaje się symbolista Bolesław Leśmian, jednak Iłłakowiczówna w swym wyrazistym obrazowaniu omija język symboli. Związana towarzysko z grupą „Skamander”, zachowała odrębny i niepowtarzalny charakter swej poezji. Odmiennie też niż inna poetka z kręgu „Skamandra”, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, rzadko ujawniała bezpośrednią, kobiecą emocjonalność. Uprawiała więc bardzo szczególną poezję metafizyczną. Stała się mistrzynią wiersza tonicznego (tonizm), największą w poezji polskiej obok Jana Kasprowicza. Debiutowała w okresie Młodej Polski (tom „Ikarowe loty”, 1911), dojrzałość artystyczną osiągnęła w dwudziestoleciu międzywojennym, a ostatni autorski tom wierszy wydała już na starość („Szeptem”, 1966). Przy tak długim okresie pracy twórczej ujawnia jednorodną i wyrazistą dykcję poetycką.

[za: pl.wikipedia.org]

05/08/2024

„GORZKI TO CHLEB JEST POLSKOŚĆ...” (C. Norwid)

Określana przez autorkę mianem „Komedia polityczno-obyczajowa”, powieść ta powstawała przez kilka ostatnich lat życia Jadwigi Skibińskiej-Podbielskiej. Stanowi ona bardzo szczególny wyraz niepokoju, jakim napełniały pisarkę zgubne wpływy elit „trzeciej Rzeczypospolitej” na losy współczesnej Polski.

Profesor Henryk Podbielski, małżonek autorki, tak podsumował wymowę tej książki:

„Nad swym trudnym do genologicznego zakwalifikowania dziełem Piękna Helena i złoczyńcy, wyrosłym wprost z protestu wobec otaczającej nas rzeczywistości, pracowała dorywczo niemal przez cały okres tak zwanej «trzeciej Rzeczypospolitej». Będąc niezwykle bystrą i krytyczną obserwatorką życia społecznego i politycznego i zawsze czując się prawdziwą polską patriotką, nie potrafiła nie zareagować na «czwarty rozbiór» Polski, jaki na naszych oczach odbywał się za rządów postkomunistów i neoliberałów. Jej opowieść zatytułowana «Piękna Helena i złoczyńcy» jest doskonałym, niezwykle barwnym i wielostronnym literackim obrazem tego właśnie procesu, z którym do końca swego życia nie potrafiła się pogodzić”.

~~ Polecamy ~~

JADWIGA SKIBIŃSKA-PODBIELSKA
„PIĘKNA HELENA I ZŁOCZYŃCY. KOMEDIA POLITYCZNO-OBYCZAJOWA”

O książce: http://norbertinum.pl/ksiazka/1002/Pi%C4%99kna-Helena-i-z%C5%82oczy%C5%84cy-Komedia-polityczno-obyczajowa

05/08/2024

5 sierpnia

103 lata temu, 5 sierpnia 1921 roku, w Krakowie urodził się ROMAN BRATNY, właśc. Roman Mularczyk (zmarł 5 listopada 2017 roku), prozaik, poeta, publicysta, scenarzysta filmowy.

W 1942 r. ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Piechoty Armii Krajowej, następnie związał się z OWZPN „Miecz i Pług” (Organizacja Wojskowa – Zbrojne Pogotowie Narodu). Pierwszy tomik swojej poezji pt. „Pogarda” ogłosił pod pseudonimem „Roman Bratny” w 1944 r. W latach 1943–1944 współpracował z pismem „Kuźnia”, a od 1944 r. był jednym z założycieli i redaktorem pisma literackiego „Dźwigary”. Walczył w powstaniu warszawskim w Śródmieściu Południowym – I Obwód „Radwan” (Śródmieście) – 3. Rejon „Ratusz – Wojskowa Służba Ochrony Powstania – VI zgrupowanie WSOP – batalion „Bełt” – 2. kompania. Przebywał w obozach jenieckich i po wyzwoleniu z niewoli przez pewien czas służył w Polskich Siłach Zbrojnych na terenie Francji.

Po wojnie studiował w Akademii Nauk Politycznych w Warszawie i był redaktorem „Pokolenia” (1946–1947). W 1949 roku wstąpił do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Był członkiem zespołu redakcyjnego tygodnika „Nowa Kultura” (1950–1951), zastępcą redaktora tygodnika „Kultura” (1963–1971), a od 1975 kierownikiem literackim Teatru Powszechnego w Warszawie. Otrzymał nagrodę państwową II stopnia. W roku jubileuszu 45-lecia LWP 12 października 1988 roku otrzymał Nagrodę I stopnia Ministra Obrony Narodowej w dziedzinie literatury.

W swoich powieściach obrazował walkę i powojenne losy swojego pokolenia. Od jego powieści „Kolumbowie. Rocznik 20” pochodzi nazwa generacji literatów urodzonych około 1920 roku.

W twórczości Romana Bratnego przewijają się liczne wątki „męskich przygód”, a w szczególności myślistwa. Dlatego też w okresie swojej popularności Bratny był traktowany jako swego rodzaju „polski Hemingway”.

Bratny jest autorem wielu powieści i zbiorów opowiadań, m.in. „Szczęśliwie torturowani”, „Śniegi”, „Nauka chodzenia”, „Trzech w linii prostej”, „Lot ku ziemi”, „Rok w trumnie” i „Wśród nocnej ciszy”. Wiele jego utworów zostało zekranizowanych.

[za: pl.wikipedia.org]