09/09/2024
ՀԱՅ РУ ENG ⤵️
📍Հայաստանի դիրքավորման պոտենցիալը աշխարհաքաղաքական գործընթացների համատեքստում
Արևմուտք - Ռուսաստան դիմակայության և դրա արդյունքում մեկնարկած աշխարհաքաղաքական ճարտարապետության վերաձևավորման գործընթացների համակողմանի դիտարկումը հանգեցնում է եզրակացության, որ այն մի կողմից Կենտրոնական Ասիայի/ թուրքալեզու երկրների և Հարավային Կովկասի լոգիստիկ ինտեգրման, մյուս կողմից՝ նույն սուբյեկտներին, համընդհանուր հետաքրքրությունների հիմքով, ռուսական ազդեցության տիրույթից դուրս բերելու հեռանկար է բացել։ Երկու դեպքում էլ, պայմանավորված աշխարհագրական դիրքով և քաղաքական-անվտանգային կողմնորոշմամբ, փաստացի «խոչընդոտ» է Հայաստանը՝ հատկապես Մեղրիի ենթակառուցվածքների ելակետով։
Այս համատեքստում Հայաստանի Հանրապետության դիրքավորման պոտենցիալ հնարավորություններն երեքն են.
📌ՄԱՍ 1
Հայաստանի դիրքավորման պոտենցիալը աշխարհաքաղաքական գործընթացների համատեքստում․ արևմտյան վեկտոր
Տարածաշրջանային ենթակառուցվածքների ապաշրջափակման պայմանավորվածությունների շրջանակում ՀՀ-ի իրավազորության ներքո պարզեցված ընթացակարգով Մեղրիի ճանապարհի բացում
Ադրբեջանն իր զարգացման ռազմավարությունը շաղկապել է թուրքալեզու երկրների տնտեսական, քաղաքական, ռազմական ինտեգրմամբ տարածաշրջանային և արտատարածաշրջանային տարանցիկ հեռանկարին, որի ամենամեծ շահը բաժին է ընկնում Թուրքիային՝ լոգիստիկ և ռազմաարդյունաբերական գերտերություն դառնալու հեռանկարով։ Այս համատեքստում Արևմուտքի մոտեցումը սույն միավորմանը Հայաստանի և Վրաստանի անդամակցության խթանումն է՝ ի հակակշիռ Հարավային Կովկասում ու Կենտրոնական Ասիայում ռուսական ազդեցության։ Չինաստանն, իր հերթին, կրկին Ռուսաստանի շրջանցմամբ, նախատեսում է Կենտրոնական Ասիա - Կասպից ծով - Ադրբեջան - Հայաստան (Մեղրի) - Նախիջևան – Թուրքիա տարանցմամբ ելք ունենալ դեպի եվրոպական շուկա։
Մեղրիի ճանապարհի բացումը Իրանի «կարմիր գիծն է», քանի որ, Ադրբեջանը Մեղրիով Նախիջևանին ուղիղ կապվելու դեպքում, զրոյանում է Իրանի ազդեցությունը Նախիջևանի, ըստ այդմ՝ ամբողջ Ադրբեջանի վրա։ Այս համատեքստում ադրբեջանական կողմի՝ Իրանի տարածքով «Պլան Բ»-ի մասին հայտարարություններն ակնհայտ մանիպուլատիվ են, քանի որ 1989 թվականից ցայսօր Ադրբեջանը Նախիջևանին ոչ միայն կապվում, այլև մատակարարում է Իրանի տարածքով։ Այս առումով նկատենք, որ Հայաստանը կարող է և պետք է փոխշահավետ միջնորդություն դրսևորի եվրոպական երկրների և ԱՄՆ-ի միջև՝ համոզելու մեղմել Իրանի նկատմամբ պատժամիջոցները, որպեսզի վերջինս իր հերթին վերանայի Մեղրիի ճանապարհի բացման նկատմամբ ունեցած դիրքորոշումը, քանի որ միաժամանակ Ռուսաստանի և Իրանի նկատմամբ մեկուսացման քաղաքականության դեպքում Արևմուտքը չի կարող բավարարել կապույտ վառելիքի պահանջարկը։
Իրանի դիրքորոշման վերանայումը միաժամանակ դեպի Եվրոպա գազամատակարարման այլընտրանքի հնարավորություն կստեղծի․ թուրքմենական և իրանական գազը կտարանցվի Հայաստան – Վրաստան – Սև ծով – Բուլղարիա խողովակաշարով՝ իբրև ռուսական գազի այլընտրանք (Թուրքմենստանի և Իրանի գազային ռեսուրսները միասին կազմում են գազի ուսումնասիրված պաշարների 30%-ը)։ Այս հարցում Չինաստանը կրկին շահագրգիռ կողմ է և ակնկալում է ցածր գնով այլընտրանքային գազամատակարարում ապահովել Ռուսաստանից, քանի որ վերջինս, պայմանավորված եվրոպական շուկայի կորստով, այլընտրանք չի ունենա։
Քանի որ Վրաստանը տարանցիկ երկիր է և իր բյուջեի զգալի մասը ձևավորվում է տրանզիտ վճարներից, Մեղրիի ճանապարհի բացումից առաջինը տուժելու է Վրաստանը։ Այս դեպքում Վրաստանը Հայաստանի նկատմամբ ակնհայտորեն վարելու է կոշտ քաղաքականություն և կրկնապատկելու է տրանզիտ վճարները՝ փոխհատուցելու հնարավոր տնտեսական կորուստները։ Սակայն, քանի որ թուրքմենական և իրանական գազը կտարանցվի Հայաստան – Վրաստան – Սև ծով – Բուլղարիա խողովակաշարով, սոցիալ-տնտեսական կորուստները կփոխհատուցվեն ապրիորի։
Ռուսական կողմից Հայաստանի նկատմամբ հարուցվելիք այս խոչընդոտների հաղթահարումը հնարավոր կարող է դառնալ Ադրբեջանի «միջնորդությամբ»։
Ադրբեջանը պետք է ապահովի գազամատակարարում դեպի Հայաստան նույն գներով, ինչ Ռուսաստանը։ Միևնույն ժամանակ Հայաստանը պետք է հնարավորություն ունենա անվտանգ բեռնափոխադրում և ուղևորափոխադրում իրականացնել Ադրբեջանի տարածքով դեպի Ռուսաստան և Կենտրոնական Ասիա։ Արցախցիների կոլեկտիվ վերադարձը ԼՂ Ադրբեջանի կազմում ինքնավարության կարգավիճակով այն լուծումն է, որ հնարավորություն կտա հայ և ադրբեջանցի ժողովուրդների միջև ստեղծել փոխվստահության մթնոլորտ: Կամ էլ՝ Հայաստանը միջազգային հանրության հետ գործակցությամբ պետք է ԼՂ-ից բռնատեղահանված ժողովրդի հիմնախնդիրները հասցեագրի այնքան հիմնարար, որպեսզի հետագայում այլ ուժեր ԼՂ-ի բնակչությանը չկարողանան օգտագործել աշխարհաքաղաքական նպատակներով։
Թուրքիան իր հերթին պետք է վերաբացի ՀՀ-ի հետ ցամաքային սահմանն ու ապահովի իր տարածքով անխոչընդոտ ցամաքային, օդային, ծովային ուղևորափոխադրումներ և բեռնափոխադրումներ։
Հավաքական Արևմուտքը, այս ամենին զուգահեռ, պետք է որոշումներ կայացնի ՀՀ-ի արտաքին պարտքի կապակցությամբ՝ զրոյացնելով սոցիալ-տնտեսական ծրագրեր իրականացնելու նպատակով միջազգային կազմակերպություններից և օտարերկրյա պետություններից ստացված վարկերը։ Հայաստանն, այսպիսով, հնարավորություն կստանա արտաքին պարտքի մարմանն ուղղված ֆինանսական միջոցներն ուղղելու սահմանապահությանը՝ սահուն կերպով հրաժարվելով ռուսական սահմանապահ օժանդակությունից, քանի որ այլևս ի վիճակի կլինի ինքնուրույն իրականացնել սեփական սահմանների պահպանությունն ու պաշտպանությունը։
Թուրքալեզու ժողովուրդների լոգիստիկ, տնտեսական ինտեգրումը թույլ կտա Հարավային Կովկասի ու Կենտրոնական Ասիայի 85 միլիոնանոց շուկան դուրս բերել Ռուսաստանի ազդեցությունից։ Սա, իր հերթին, փափուկ հիմքեր կձևավորի, որպեսզի ապագայում Հայաստանն ու Վրաստանն անդամակցեն Եվրոպական Միությանը։ Թուրքական տնտեսական միության ստեղծմանը կհաջորդի Ադրբեջանի անթաքույց պայքարը Իրանում բնակվող 25 միլիոն թուրքալեզու ժողովուրդների ներգրավման համար, որին կաջակցեն Թուրքիան ու այլ թուրքալեզու երկրներ։ Արդյունքում այլևս հիմքեր կստեղծվեն ռուսական և իրանական պետականությունների խարխլման համար՝ որպես թուրքալեզու երկրների ինտեգրման հետևանք և վերջնանպատակ։
📍Потенциал позиционирования Армении в контексте геополитических процессов
Объективное изучение противостояния между коллективным Западом и Россией и последовавшего за этим процессов перекройки геополитической архитектуры наводит на вывод, что этот конфликт позволяет с одной стороны логистическую интеграцию Центральной Азии/тюркоязычных стран и Южного Кавказа, а с другой стороны – открывает перспективу вывода этих же субъектов из-под сферы влияния России, на основе их общих интересов. В обоих случаях в силу своего геоположения и политической ориентированности на безопасность, Армения фактически становится «препятствием», особенно с отправной точкой инфраструктур Мегри.
В этом контексте существуют три потенциальных варианта позиционирования Республики Армения.
📌ЧАСТЬ 1
Потенциал позиционирования Армении в контексте геополитических процессов: западный вектор
Открытие дороги Мегри в упрощенном порядке под юрисдикцией Республики Армения в рамках договоренностей по разблокировке региональной инфраструктуры.
Азербайджан связал свою стратегию развития с экономической, политической и военной интеграцией тюркоязычных стран, с региональной и внерегиональной транзитной перспективой, наибольшую выгоду от которой получает Турция, с перспективой стать логистической и военно-промышленной сверхдержавой. В этом контексте подход Запада к этому союзу заключается в содействии членству Армении и Грузии в качестве противовеса российскому влиянию на Южном Кавказе и в Центральной Азии. Китай, в свою очередь, опять-таки в обход России, планирует получить доступ к европейскому рынку через транзит Центральная Азия - Каспийское море - Азербайджан - Армения (Мегри) - Нахичевань - Турция.
Открытие Мегринской дороги является «красной линией» Ирана, поскольку, в случае прямой связи Азербайджана с Нахичеваном через Мегри, влияние Ирана на Нахиджеван, а значит и на весь Азербайджан, будет сведено к нулю. В этом контексте заявления азербайджанской стороны о «Плане Б» через территорию Ирана являются явно манипулятивными, поскольку с 1989 года и по сегодняшний день Азербайджан не только связь с Нахичеванью осуществляет через территорию Ирана, но и все снабжение Нахичевани. В этой связи следует отметить, что Армения может и должна проявить взаимовыгодное посредничество между европейскими странам и США, убеждая их ослабить санкции против Ирана, чтобы последний, в свою очередь, пересмотрел собственную позицию по открытию Мегринской дороги, поскольку Запад не сможет покрыть свои потребности в голубом топливе при одновременной политике изоляции по отношению и к России, и к Ирану.
Пересмотр позиции Ирана создаст возможность альтернативных поставок газа в Европу: туркменский и иранский газ будут транспортироваться по трубопроводу Армения-Грузия-Черное море-Болгария как альтернатива российскому газу (газовые ресурсы Туркменистана и Ирана вместе составляют 30% подтвержденных запасов газа). В этом вопросе Китай снова является заинтересованной стороной и рассчитывает обеспечить альтернативные поставки газа из России по низкой цене, поскольку у последней из-за потери европейского рынка альтернативы не будет.
Поскольку Грузия является транзитной страной и значительная часть ее бюджета формируется за счет транзитных сборов, она первой пострадает от открытия Мегринской дороги. В этом случае Грузия, очевидно, проведет жесткую политику в отношении Армении и удвоит плату за транзит, чтобы компенсировать возможные экономические потери. Однако поскольку туркменский и иранский газ будет транспортироваться по трубопроводу Армения-Грузия-Черное море-Болгария, социально-экономические потери будут компенсированы априори.
Преодоление этих препятствий, которые Россия синицирует против Армении, может быть возможно при «посредничестве» Азербайджана.
Азербайджан, в частности, должен обеспечить поставки газа в Армению по тем же ценам, что и Россия. Также Армения должна иметь возможность осуществлять безопасные грузовые и пассажирские перевозки через территорию Азербайджана в Россию и Среднюю Азию. Коллективное возвращение народа Арцаха в НК со статусом автономии в составе Азербайджана является решением, которое позволит создать атмосферу взаимодоверия между армянским и азербайджанским народами. Либо Армения, в сотрудничестве с международным сообществом, должна решить проблемы насильственно перемещенных лиц из НК настолько фундаментально, чтобы в будущем другие силы не могли использовать население НК в геополитических целях.
Турция, в свою очередь, должна открыть границу с Арменией и обеспечить беспрепятственные наземные, воздушные, морские пассажирские и грузовые перевозки и, соответственно, торговый оборот через свою территорию.
Коллективный Запад параллельно всему этому должен принимать решения относительно внешнего долга РА, обнуляя полученные от международных организаций и зарубежных стран кредиты в целях реализации социально-экономических программ. Таким образом, Армения получит возможность перенаправить финансовые ресурсы (выделенные на погашение внешнего долга) на формирование собственной пограничной службы, что позволит отказаться от услуг российских пограничников.
Логистическая и экономическая интеграция тюркоязычных народов позволит вывести рынок Южного Кавказа и Центральной Азии с населением 85 миллионов человек из-под влияния России․ Это, в свою очередь, сформирует мягкие аргументы для последующего вступления Армении и Грузии в Евросоюз. За созданием турецкого экономического союза последует открытая борьба Азербайджана за присоединение с 25 миллионов этнических азербайджанцев, проживающих в Иране, что поддержат Турция и другие тюркоязычные страны. В результате будут созданы серьезные предпосылки для подрыва российской и иранской государственности, что является конечной целью интеграции тюркоязычных стран.
📍Potential for Armenia’s Positioning in the Context of Geopolitical Processes
An objective study of the confrontation between the collective West and Russia and the subsequent processes of redrawing the geopolitical architecture leads to the conclusion that this conflict allows, on the one hand, the logistical integration of Central Asia/Turkic-speaking countries and the South Caucasus, and on the other hand, opens up the prospect of the withdrawal of these same entities from-under Russia's sphere of influence, based on their common interests. In both cases, due to its geolocation and political orientation towards security, Armenia actually becomes an “obstacle”, especially with the starting point of Meghri infrastructures.
In this context, there are three potential options for the possible positioning of the Republic of Armenia.
📌Part 1
Potential for Armenia’s Positioning in the Context of Geopolitical Processes; Western Vector
Opening of the Meghri road in a simplified manner under the jurisdiction of the Republic of Armenia as part of the agreements on unblocking the regional infrastructure.
Azerbaijan has linked its development strategy with the economic, political and military integration of the Turkic-speaking countries, with a regional and extra-regional transit perspective, from which Turkey benefits most, with the prospect of becoming a logistics and military-industrial superpower. In this context, the West's approach to this alliance is to promote the membership of Armenia and Georgia as a counterweight to Russian influence in the South Caucasus and Central Asia. China, in its turn, again bypassing Russia, plans to gain access to the European market through transit Central Asia - Caspian Sea - Azerbaijan - Armenia (Meghri) - Nakhichevan - Turkey.
The opening of the Meghri road is Iran’s “red line”, since in the case of a direct connection between Azerbaijan and Nakhichevan through Meghri, Iran’s influence on Nakhijevan, and, therefore, on the whole of Azerbaijan, will be reduced to zero. In this context, the statements of the Azerbaijani side about “Plan B” through the territory of Iran are clearly manipulative, since from 1989 to the present day, Azerbaijan not only communicates with Nakhichevan through the territory of Iran, but also supplies Nakhichevan. In this regard, it should be noted that Armenia can and should show mutually beneficial mediation between European countries and the United States, convincing them to ease sanctions against Iran, so that the latter, in its turn, reconsiders its own position on the opening of the Meghri road, since the West will not be able to cover its needs in blue fuel with a simultaneous policy of isolation in relation to both Russia and Iran.
A revision of Iran's position will create the possibility of alternative gas supplies to Europe: Turkmen and Iranian gas will be transported via the Armenia - Georgia - Black Sea - Bulgaria pipeline as an alternative to Russian gas (the gas resources of Turkmenistan and Iran together run to 30% of proven gas reserves). In this matter, China is again an interested party and hopes to provide alternative gas supplies from Russia at a low price, since the latter will have no alternative due to the loss of the European market.
Since Georgia is a transit country and a significant part of its budget is formed through transit fees, it will be the first to suffer from the opening of the Meghri road. In this case, Georgia will obviously pursue a tough policy towards Armenia and double transit fees to compensate for possible economic losses. However, since Turkmen and Iranian gas will be transported via the Armenia - Georgia - Black Sea - Bulgaria pipeline, socio-economic losses will be compensated a priori.
Overcoming these obstacles that Russia is initiating against Armenia may be possible with the “mediation” of Azerbaijan.
Azerbaijan, in particular, must ensure gas supplies to Armenia at the same prices as Russia. Armenia should also be able to carry out safe cargo and passenger transportation through the territory of Azerbaijan to Russia and Central Asia. The collective return of the people of Artsakh to NK with the status of autonomy within Azerbaijan is a solution that will create an atmosphere of mutual trust between the Armenian and Azerbaijani peoples. Either Armenia, in cooperation with the international community, must solve the problems of forcibly displaced persons from NK so fundamentally that in the future other forces will not be able to use the population of NK for geopolitical purposes.
Turkey, in its turn, must open the border with Armenia and ensure unhindered land, air, sea passenger and cargo transportation and, accordingly, trade turnover through its territory.
In parallel with all this, the collective West must make decisions regarding the external debt of the Republic of Armenia, zeroing out loans received from international organizations and foreign countries in order to implement socio-economic programs. Thus, Armenia will have the opportunity to direct financial resources (aimed at paying off the external debt) to the border guard, smoothly refusing from the Russian border guards’ assistance, since it will be able to independently carry out the protection and defense of its own borders.
Logistical and economic integration of the Turkic-speaking peoples will help remove the market of the South Caucasus and Central Asia with a population of 85 million people from Russian influence․ This, in its turn, will form soft arguments for the subsequent accession of Armenia and Georgia to the European Union. The creation of a Turkish economic union will be followed by Azerbaijan's open struggle to join the 25 million ethnic Azerbaijanis living in Iran, which will be supported by Turkey and other Turkic-speaking countries. As a result, serious preconditions will be created for undermining Russian and Iranian statehood, which is the ultimate goal of the integration of Turkic-speaking countries.
