Swampy Publishers

31/08/2024

27/08/2024

UMO TWENDA

UKULOLELA MALAMA MAGIDONI

Ine nati kanshindike umwaice Ozo akayemonako banakulu bafyele bawishi ku Lunga. Ukufuma apo afyalilwe kwa Chiunda Ponde, taayako ukwafumine bawishi.

Awe twaisusunkanya ukufuma mu Ndola, twafwala tupalaalwa twesu. Uluceelo twaipoosa mu cipampamwa ca basi. Kuti mukabile na see. Teekuti wishibe nampo nga mulenunkila nangu ukununka. Uuli apa aleshebula ifyapusana. Iminunko yonse iya cakulya emo ili. Abali pa mafoni, abalesh*tisha ifyapusanapusana, na balefwaya apakwikala. Panuma ya kulolela ukuti basi isule, awe yalonga ukucila na mu cipimo. Kuti mukakatene kwati mabansi. Efyo twatoola ubulendo.

Ulwendo nalo teepa butali. Kuti wasendamako, wabuuka. Apali Ndola na Samfya mukwai kuti wali ulayolola, shasuka ne mbafu shatintika.

Ukwipifya ilyashi mukwai, twasuka twaisanga ku Lunga, mu kayanda mwa maama Lukonde. Twamusanga alekupawila balunshi pa tumintesa. Uku nakanikako utumupunga pakuti atwe, elyo epike. Cilya atumona, awe apoosa na kamuti, kuuluba noko aafisa ulubilo. Awe aisasengelapofye ine, ankumbatila. Alalumbanya ne fikolwe fyakwe mu mishikakulo, ni cikanga abeete bafume ku mbo. Elyo alentotosha ukwipusha uo naisa nakwe uwa lufumo.

INE: Uyu emwana wa kwa cikonka-ibeli obe. Ni Ozo.”
MAAMA: Yabwe kwae! Yande ne mwine abalume! Nga ulu lufumo lwatuntuka kwi?

OZO: Icaalo baliwamya maama, kuusalapofye ico ulefwaya ukuba.

Awe namona amufukukila, aya muwa na pa mukoshi ukumusengela. Alamulumbanya na mashina ya bayama yonse aya ku bwaice. Aita abaice bakuyasenda utufyola ku mumana kuntu twashiile, ico tatwaishibe kwa kufikila.

Cilyafye twapwisha ukulya imipembu yapekenye umukote wesu, twaikala na pa mbali pakuti maama atwishibishe kuli bamunyinefwe bonse mu mushi abashatumonapo. Twamola amaali yalaloka nge mfula umo twaikeele. Nga walolesha umu, muli icuni, mumbi imbilya, mumbi inama ya mumembe. Amafuta ya mintesa yena kuli maama teeya kulanda. Kuti nga watobelamo, ku mukoshi kwaumfwika kwati tawakafwe!

Awe bambi bonse basalangana panuma ya kuposhanya no kwishako panoono. Maama atiila twalasendama mu mwakwe pakuti tushimike bwino ilyashi. Awe twaingila, alakuntakunta na ukwakuti atwanshikile.

Ico aba ni Na-Chilandisha, atendeka umunandi pa lufumo lwakwe. Kanshi filya Ozo acilanda ukuti icaalo baliwamya, kuli ena cishele naciikala ku mutima.

MAAMA: Ale nomba mune kalapashi, njebako inkaama ya lufumo lobe. Utiile, icaalo baliwamya, nga uwawamya icaalo naani?

OZO: Ifintu maama fyalyaluka. Nga ni uku twafuma ku kalaale, cikulu uli na ngwee, kuulyafye ico umutima watinamina. Kuti wasobola apa, wasobola palya. Ulufumo emukufomboka. Efino ulemona. Kuti nangu uli mupiina, abeengi nga bakumona, balemonapo cinondo, kanshi luutombofye!

MAAMA: Ine ntila icaalo balyonaula. Pantu kale ifyo abantu baalelya fyaleikulilafye ifiine, ifingi fiilengwa-na-Leesa. Ino nsh*ta, mulyafye ifyakupanga. Kuti wasanga abantu balesunsaula inama ne nkoko ifibishi nga amakubi. Bafikambatikakofye utwanunkila, mukati muli umulopa weka-weka kwati ca ciine balepeela inkalamo ishili ne nsala. Kuti mwafilwa ukufukula amafumo mwa?

OZO: Bushe teimwe maama mwe bakalamba mwaleti ‘Cilemba takontoka, nga akontoka ninshi napya?’ Fuleshi kaloopa maama. Teekuti baleoca kwati baleeya mu kupoosa.

INE: Ico walanda maama eciine. Filya walepeela bayama amani ya nkoko shakuikulila, ifwe nomba tulya amani ya kupanga mu bushiku bumo. Wishibe maama, abash*tisha amani kuti bakweba ukuloleela insa shinoono pakuti bapeele inkoko umuti shibikiile. Bushe walitala aumona amani ayakwata umucanga mukati? Eyo tuminaula. Ni ifi fine amafumo kuti yalefimba ku mucanga, mulemona kwati umunenu aaliina, kanshi maayo maabwe aamina.

OZO: Mwandini bamaama abamutauni beena icaalo baliwamya! Fyonse bwanalale. Ninjimwena.

MAAMA: Ifyo naimwenene ili napitileko fyena teekuti ntile icaalo baliwamya yewe. Bushe uko bawamya icaalo abantu kuti balefwala utufunga-mabele utwafwalamo bambi abashili balupwa lwabo mwa? Amatoloshi ya bakashana balilepula pa matanta pakuti icibelo cilemoneka. Nomba nga afumyako itoloshi, wamona pe tanta kwati bakambatikepo icikamba. Bushe ekuwamya ifintu uko batini? Insapato twalefwala shali ishisuma. Nomba onse uo wakumanya ninshi afwele pulash*tiki, mwebene amuti finshi filya? Bolingo nangu cinshi, Bwebwe…? Nga liitoloshi lya mwishikulu wandi umulumendo, teefya kulanda! Kuti umo aali alesunsa pa kwenda, kwalisuka ukuboko kwalola na umo mwine, kwalipindama. Chisala wesu ena itoloshi elusokoshi. Ebusuma bwa caalo bulya yemwe!

INE Kwaliisa ne nsoselo maama iyakuti “Baakulekafye!”

OZO: Ifintu fyonse fyaba ne nsh*ta. Na ifwe ensh*ta yesu na mafaasho.

MAAMA: Baakulekafye shaani? Bushe tabaishiba ukuti “Munshebwa aile na mafi ku buko?” Uko baawamya icaalo kuti abantu baleenda no tubulungwa kasuba konse, apo wafika waminapo kamo? Buusuma nshi buli mu caalo umo abo mutiila ebatumpuluka balwa cilakasuba nge mbwa sha cipembela? Nafino tulesosa iminshinga iletobela abakaele amayanda. Inkondo elyashi lyakupwishishapo icitendwe. Intungulushi esh*tungulula abekala-caalo mu kwiba. Bakansana akawa akalaala! Ala beshikulu bandi, natulelolelafye Malama Magidoni.

OZO: Malama Magidoni enaani? Eukacita cinshi?

INE: Efyo maama alumbula Armagedone, inkondo ya kwa Leesa. Uko cili alaitiina saana!

Awe Ozo awafye mu nseko ukumfwa pali Malama Magidoni. Maama nao aimafye icinshinshi, ele alefyola pa kuya ku kusendama; ico aumfwa tuleseka.

MAAMA: Sendamenifye mwe mikula-leelo. Lekeni ndeloota ukucila ifyo mwabeepwa!

18/08/2024

KATWISHI

Lyonsefye kukaba ba ‘Katwishi.’

Aba bantu bakalatwishika icili conse ico ulefwaya ukucita.

“Ulya teekuti akwanishe, taasambilila, taakwata maka, taakwata bakumwafwa, taafishiba bwino, mwanakashi, mwaume, muukote, mwaice, wa ku mushi, mwina-fyalo, etc!”

Wifuupulwa, Wilekela pakati! Wisuminisha icili conse nangu uuli onse ukonaula ico umutima obe ulefwaya ukucita. Wishimya ishiwi lya mukati. Pantu “Isembe Talitwa. Icitwa Muutima.”

Takwaba ubuumi bwabula utunkofyonkofyo. No kufyalwa kwine muulimo!

Sh*teni pano pa https://www.swampytales.vercel.app pa sh*toolo lya kwa NAMWELENGANYA ifitabo ifitambisha mu lyashi lya kusekesha ubuumi bwa bantu balekana abakwanisha ukucita ifyo balefwaya nangu ifintu fishupe shani.

18/08/2024

BA MPIKA. THANK YOU FOR YOUR INTEREST IN MY BOOK 'ISEMBE TALITWA.' SOFT COPIES AVAILABLE HERE:

Books by Swampy publishers

07/08/2024

UMO TWENDA

Twafika mu Kawambwa na Ozo pali Cisaano, mu September 2022.

Namweba ukunshindika ku kuya bombako akamulimo kamo. Ni panuma ya kutenauka mu filindi fyaba mu musebo wafuma ku Mansa ukupita mwa Mwata Kazembe. Kuti muli kwati muninine pe hosi. Limo kuti walaba wamona kwati uli kuli cilya caalo uko inkondo ya baana-caalo ishiputuka. Ukufumafye mukwai pa Musonda Fall, ukupulinkana mwa Mulundu, filongoma fyeka-fyeka mu musebo. Kuti wali ulasempuka, wanaka!

Kuti nga wafuma muli ici waingila mu mufoolo. Ifilindi efilemoneka kwati emusebo. Teepa kunaka. Ico Ozo ena emuku wa kubalilapo ukufika kuno, kuti wanakafye ku mepusho.

OZO: “Cinshi Mambilima yalumbikila saana?”
INE: “Fiingi. Lelo naishiba ukuti epo insanga, kuno batiila impungu, shiisa mu kubiikila amani nu fimabwe.”
OZO: “Cinshi balimbila saana utumbili kuno?”
INE: “Eko bafumya amafuta yalya umfwa batiila palm oil, nangu ingashi.”
OZO: “Cinshi betiila kuno kuntu ukuti ku Valley?”
INE: “ Walamona ifyo kumoneka nga twafika ku ntanshi.”
OZO: “Bushe imishi ilya ilemoneka kulya nako ni kwa Kazembe?”
INE: “Mulya ni mu Congo DRC.”
OZO: “Bushe teebamo beene abantu kuno na kulya?”
INE: “Pali umupaka pakati ka mumana.”
OZO: “ Ntumbacushi cipilibulanshi?”
INE: “ Twalaipusha nga twafika…!”

Nomba kutifye ilyo talaipusha wamweba ukuti pano ni pa Salanga, apa Nomba ni pa musumba pa Mwata Kazembe, lelo uuleteekapo ni Kafumbe. Epo umfwa abantu beesa ku Mutomboko Ceremony. Nkesakupishapo pa kubwela.

Tulefika ku Ntumbacushi mukwai ne shiwi lya koma ku kulangilila. Nalila ne cankolelele ukumusenda. Ifingi ifyo twasangile ifyo aleipusha teefya kushimika, kuti wamumweneshamo.

Naeba Ozo naati leka tufwaye apakubiika umutwe. Ico tushakwete indalama ishingi ishakulipila, twati leka tufwayeko pa ciyanda ca beeni icabuteeko apashaluma mutengo. Awe umunandi ukumonafye ifyo pali nga pa cibolya, ebele pano teepo.

Awe twashingulukamo. Kuti apo twaipusha abati pano pa baume beene-beene, teifi mulemoneka na matumba ayapaapatala. Apo twapita, twaya pambi. Ico twasangile itauni lili na fititi, takwali malaiti, twasuka twasangako pamo.

Twasanga akakashana akeepi, amoolu ayashansha, ne cinso ca bakalamba, lelo icisuma, kabili akainainafye bwino, ekapokelela abeeni. Kuti nga kalelanda naifwe, misuula-misuula, ico twalefwaya ukusendama mu muputule umo babili. Iyo mukwai epo wingamona ukuti icilumba cilatikama ngo mukaka wasasa. Nga kanyonga umukoshi pa kutwipusha ico fwe bakalamba babili, apali na uwaina filya, twingafililwa ukush*ta imiputule ibili.

Ico umunandi aaba na kamutima akeepi nge mbwili, namona alakaka pa meenso, atendeka ukukweesa ameeno. Namutootosha nati apo natubulisha, suulakofye taata wandi, pilikiti tanasha fikali.

Nalimwishiba ifyo aaba Ozo, teewa kulinga akaani mwi kufi. Ni Kabobola! Efyo namushinshintishe, aya aleshumba imilomo pa nse, alefyola.

Naiceefyafye nge mbwa mu mushi wa beene. Naatifye apa kuuponyafye umucila. Uyu apokelela aba ma level, alemona kwati amatumba ya mwaume onse, cikulu mwaume, yalitikama. Taishiba ukuti abeengi abo amona balesansaika ishamabuula teeshabo. Nga teesha babatumine, ninshi shakwiba. Ale fwe balebomfya isha mu muumbu, cikanda na amatuku abeena-mwesu nga bash*tisha, nifwe engalalinganya kuli balya?

Efyo cikashana ulya apoka akalupiya keesu kwati tulemupa citindi wa ng’ombe. Pa kutupeela amakii buyefya-buyefya, uku alelanda na banankwe pali foni. Kulifye ‘mwaane, mwaane, mwaane…,
’
Atusontela na ku munwe umo ukwabeleele umuputule. Eko atiile mwaaliko imibeeti ikalamba iyo twingasendamapo babili. Mukwai kuti wafilwa na ukwipusha nga muli kandulo, nangu nga balanayapo na kabwali. Kuti waitiininafye wati kalensasukila.

Kuti cilya twaisulakofye, Ozo asanikila kuli ka foni kakwe, yangu taata-maayo mwe!

Mukwai mukomfweko mu cipande cileisa.

01/07/2024

BOLA 2

Ni 2 koloko ya kasuba.

Ozo atendeka ukusukasuka kwati alwele polomya. Alendolesha kwati ni lufwinyemba. Awe nailuka nati kamutwale aye atambe bola, uko afumine atambila pali ka ITT Supersonic, akalimba kamushiliile bayama, ako akobeka intambo ku mutenge pakuti kalekola amashiwi. Alekabila ukuyaikata mu filaso, filya abangolongondo balanda ati ‘meenso-mpenya!’ Ninjishiba alefwaya akayeshimika nga abwelelamo.

Cilya twafika palya bamotoka bashinguluka nga pe tenga lya meenshi, twamona imilongo ya bantu, balebutauka kwati kuli uulebasowa, balelungama ku cibansa. Baleisa imindapyandapya kwati twana twesabi, kwati nalimo baleeya mu kukwila, kanshi baleeya mu kuwowotafye.

Ibumba lya ba Zambia lyali kale. Ilyo twaletamba mu myaka ya ku numa, kuti wishibefye ukuti tuleyacimfya. Mwali impala-lubilo aba micincili iyakosa. Ileelo kuti waendafye imfimfya-moolu, ukwendela ibusha, waisa na umutima uwalepuka ku cikonko. Teepa kulusalusa. Nampo nga bantu basambilisha bola batipwilwa, teekuti wishibe. Nomba apo umunandi alefwaisha, katuleeya, ‘Ukupesha ilungu, kwendamo.’

Mukwai twakoonekela na pa mwinshi wa cibansa. Kuti napakwimika akasasa kesu, ka ‘Winsuula Na Ine Nalikwata,’ napabula. Mwishuko, umulinshi atulangako apasheele akacende, epo twayaipekelesha nge tete mu moono.

Awe twakwankwanya, twalungama na kufipata. Kuti tulepunkanafye ne mikula-leelo, abaice ba miciika. Eko wingamona ulubeyo, kuti watambako ifiputula ne nsengeleti sha mitundu-mitundu. Bambi bafwele insengeleti ilefwala bakateya ba Zambia pamo na bashikafu.

Bambi nabo nabapenta ku meenso na malangi yaba mu mendela ya Zambia. Bambi nabasenda amapenga ya kulisha, kuti uuli apa alepuuta, apa napo alepuuta. Na utunya kumo! Ni icofye ifibansa fikuula utwina Chaina fyakosa, afiba nga Jeriko wa mu cipingo nga kuti fyaponene nga mailo ku congo. Abalelisha ing’oma nabo kukabile na see! Ni shinka mu matwi!

“Iyee! Cipolopolo. Iyee! Cipolopolo,” ulwimbo lwa cishipa ca bola luleumfwikafye nelyo tamulaingila mu cibansa. Uko cili umupashi wa bola nao ulakola nga kachasu. Pantu nga wamona abaleimba, baafyashi pamo na baice. Baletolauka nga abemiinwe na Lushifelo!
“Tulebakapa ba Morocco,” efyo umukashana apunda. Nafwala na kaputula kwati mwaume, amatanta yakashikila nga canga-canga wa cumbu yashelefye pa mbilibili. Kanifwashi, (Canvas) wakwe uwabuuta na utusokoshi twa mu nkolokoso, efyo alelangisha ilyo aleinanga. “Kuno teeku balungwana, balemwenako!” Efyo apunda, alefimpula mu kabotolo, nalimo muli wishiki. Pantu ameenso yakashiike nga uuceseshe mu ciila.

Ozo anshinishafye, namona uko alekondoloka umukashana nga cikubi uulelolela ukutula umulomo mu citumbi.

Namutinta ku kuboko, nati, “Muupila tukonkele, teemoolu! ‘Ifyakumona ku meenso, filooca!’”

“Nga uku uleshingulukila ulesha ifipata uku Mudala, cili shaani?” Alelanda, umukoshi ukoneeke nga pungwa ukuleeya cikashana. Naumfwafye uko aipuntula, namwikatisha.

“Uku kwa kwingilila ifikwilili, abalwingi. Bushe indalama sha kumona ubushiku bumo nga wafuma mu mitanda esho wingalayangasha mwa?” Efyo namukalipila. Namutantanya, ukumutwala ku Gate E.
Pakush*ta itikiti twafyantama mu mulongo na kabili. Kuti pali na cakanga-cakanga.

Pali abali nga abakolelwe. Umwela nao umbi-umbi, kuti abaice nga balufyanya umwela elyo balapimpinikafye imyona kwati ni mfuko nga yacilikilwa ku nse ya bwendo. Kuti pali na piipi kwati pafwiliile iciswango. Yangu, na ulwendela, kuti wasuka wafwa na ku minshinga ya mu nda sha baliile amani ne fyumbu, ne mulanda uko nshaciba!

Pakutifye tush*te itikiti, mukwai muulimo! Twaumfwa mukati bapunda, ‘Weelee!” Awe mwaba kwati mwapona amalilo. Mwaba na tondolo, kanofye abaletukana bakateya. Ndemona, ba Morocco baingisha!

Natubale tumine amate, tupeleele pano. Tuli na ukupwisha ukushimika mukwai.

21/06/2024

BOLA

Ozombiza mwaice wandi, kasuli wa kwa yama, uyo nshifwaya kulekana nankwe. Insh*ta ishingi nga ali ku ncende imo eko aleikala, ninshi na ine wine ndi mupeepi. Twaba nga batala na jamu pakati ka mukaate.

Mu myaka nalimo isaano, awe twaikeele paale-paale ngo mushishi. Aasukile amfuluka ukuti ese atandale kulya ku Ndola ukufuma kwa Chiunda Ponde. Efyo antumiine ka musange ukuti mukonkele pa citesheni ca mupeepi na pantu njikalila, mu komboni ya Pamodzi, pa bushiku bwa pali Cisaano.

Na ine natemenwe ngo uleupwa pa kumfwa ukuti aleisa. Ni cikanga ngwishe akasuba ndemulolelafye nangu naishibe ukuti alefiika mu cungulo kasuba!

Awe namwene uko aleitukunya pa kwenda, aisusha pa mwinshi wa ka basi, ulufumo nga kulya, imifyombo ku numa nayo ilesakana nga ndumba wa ku Zaire nga aleenda.

Cilya namulolekesha, namona amasaya yali umupili ku mutwe. Icilefulefu naco cili no mwefu wasakaanamo uwabuuta na uwafiita. Namona nati umwaice umushi naumusumina. Umubili tawisaisafye, kano itontonkanyo naliteeka. Uko cili alyupa umwina-mbulo uumusunga nga Mpundu...

Nalimo nao alelanguluka ico nashalila imipalapata ngo mulwele wa lunse nga namona ifyo alendolesha ukufuma pa nkasa ukufika pa mutwe.

Naumfwa uluce lwa mpende sha kukasuba lwapoosela uko naali. Naishiba ukuti awe leelo bwa muto, umwaice alishiba ukwenda. Pantu mukwai, “Mutoota-nshe enda ne funda.” Awe namona akasaaka kasakaleelefye na balunshi balekonkakonkafye. Abali muli basi afumine, baleloleshakofye nkasha-nkasha.

Nati, “Leeta mune tupokelele, ‘Uwikala ku mwinshi tatuumpa.’”
Nao, ati, “Tumba indya mukulu wakwe, ukatuumba nefyo ushilyako.”

Awe twapona na mulwalali, twalalangisha na meeno yakashikila twapasha shikulu, icikolwe ceesu.

Twabala twaikumbatafye, uyu alepampasha umubiye pa numa, elyo twalafunkana iminwe. Mukwai abaali mupeepi kuti baletambakofye uko tulesekaseka. Naumfwafye iminwe yakwe naikakabala ilyo anjikata nga kalampa. Ciinefye alebombesha pakuti ampekanishishe umunani wa kuti nga afiika nkaitobolole!

Elyo namulanga apo naimiike ka motoka kandi ka Toyota Corolla akaapwa amatayala ne misonko fyonse fyalisusukapo. Kakwenda na umukoshi kunse, ulelengelalengela ukumona nga takuli bakapokola bafwailisha na ukufumya bamotoka baasasapuka pa musebo.
Kakwenda na uucengeele.

Bwangu-bwangu twafiika na pamutanda. Namulanga ukwakuyasamba pakuti afumye ulukungu pa mubili. Awe bonse pa ng’anda balamuposha. Kale-bwangu, nge cibemba ca mu Lusaka, ali na mu mipembu, alapwilafye kalembwe-katali. Namona ifyo alefokotola kabiki, mu mutima nati ni kale amuliilepo,ico afuma ku minofu. Mumulekefye tapapite nshiku alamutendwa.

Bonse abamung’anda basansamuka ukumumona, awe na umwine amonafye ukuti awe bansengela ni ifi fiine; “Ukuli ubufumu, bwine buyeeba.”

Mukwai nao atulanga na tuntu atuleteele, filya insoselo itiila, “Ifunda talicenjela, uucenjela mwine we funda,” maama wandi Na-Chipika Bwino, ifyo eepika fifwaya ukucinjipaya ku nkondwa, acakacaka, atendeka ukusalamo na amakuumba ya mpende (impende ishapaatwa) pakuti epike tuilekenke. Ciinefye bane, uwamunani teewakusula!

Fwe bashakuliile na Chomolya, Leepu na nyama-soya, fwebo balecinina umuto wa munani wa nkasha, nga wamona umunani wa kwenu, umutima teepa kusabasaba.

Icungulo cilya tuletamba ilyashi pa katunsh*tunshi, awe Ozombiza amonapo ukuti ibumba lya bola ilya ba Zambia bakalateya bola na abeena- Zaire mu cibansa ca mupeepi napo twikala. Umunandi umutima wafumina pakati ka mutwe, ebele aafiikila apasuma. Kanofye ubwaca tukayetamba.

Ine nati mulengulule nati kuno takwaba nga ku mushi, ukwakuyafye icitinta-ng'ombe mu kutamba iya lutu, kuulipila pa kwingila.

“Ninshalapo na kanoono bakalamba, tukayalipila,” efyo ayasuka kubilima-kubilima.

“Natukaleeya mune. Icibemba citiila, ‘Umweni mukulu liituukilo.’ Ine bola ntambila mu ng’anda, na mu ma baala ya bwalwa nshiyamo, nshikwata lwakush*tamo ifya kunwa.” Efyo namweba.

“Iyoo, nga nafiika ubucuushi bobe ninshi bwapwa. Tukaya ku bola mailo pa Cibelushi pa 3 Koloko.” Efyo Ozo akosapofye nga pa mukonso wa mukolwe.

Ndi na ukushimika ifyo twaendele bantu bandi mu lubali luleisa. Ala mu caalo mwaba abantu!

Kuti mwash*ta ututabo twandi pa Swampy Publishers page.

08/06/2024

FYAKULYA UUCAMPWIKE

Mu musumba mwa SoMe mwaumfwika impokota. Ine nati kanje ng’umfwikishe. Awe nasanga muli na cakanga-cakanga! Cinshi mwe bantu bamfumu? Abati mukwai nakaposoka, kuli akateekele ku R18. Abati teekwakuya amabuuta-mputi, kano abamyaka icilile ikumi na cinekonsekonse (18).

Awe nabwelulukako nati takuli kantu, kanje mone maama Lukonde, tupwilikishe akamulimo twatiile tukabomba. Umulomo wa banang’ani. Elyo “Umulandu wa mubiyo, ciibashilo ca mupini,” na kabili abati, “Tondo wa kanwa, pa kanwa kobe pakeesa mutuule.”

Nasanga maama nayansa akapasa mu mwinshi. Ali ne tete ku kulyo aletamfishako inkoko pali cikanda aatwiile, iyo aakanike pe saaka lya moloshi. Naafuka amoolu yeshilefika na ku kalefulefu, epo ashintilishe umutwe. Icitambala cifishile imfwi cilole lubali lumo. Nati nalimo alefuluka umwina-mwakwe uwafwile ninshi nshilaabako. Namona amakasa yabuutilepo na tutu kwati anyantile mu mito. Uyu baleeti aali ni mbeeka, nomba ashala na maboko yapaapatala kwati lipulanga, amasaya yaingila mu kanwa, ukwenda nako enda uwakonkomana. Awe ubukote bwisa ne fyabuko ciine-ciine. Apo alongene kwati pali akanya!

INE: Wabuka shani mukashana? Nga cinshi uletontonkanya?

MAAMA: Nifino fine ifwe. Bushe mwati imbafu shalilekapo ukusoomena? Tulelolelafye ukuya. Bushe cinshi ca kuceelesha we watiile ukacelela kuno?

INE: Nacumfwa akawele mu musumba mwa SoMe. Nacitiila kuti mwafilwa ukubutuka nalimo naatusanswa, kantale njishibe ifilecitika.

MAAMA: Nga SoMe emushinshi? Ifi mutemenwe ukwalula amashina ya mishi fwe bakalamba teepa kulufiwa.

INE: Oh, teekuti wishibe. Emwa Shosho Mitya (social media), umushi wa bamalaika. Ntiile pali ifyaisa ifilimo ifipya, kanshi balekansanina pafyo bamo, abakalamba abeene babili, abaile mu kubuka ico bamwena ifibanda fya beena-mwabo abaafwa kale bailelufyanya. Ati bailenwa umuti wa kusamba mu muptule wa ng’anga ulya batiila R18. Elyo pakufuma balatolonsoka, balepulumpunta pa kwenda. Muli ubupingushi, bamo abati baalilkolelwe, bambi abati iyoo fiibanda fyabemiine. Cibulile na bulole maama, uleumfwafye!

MAAMA: Ndakweba ine nati abamaano baliceepa muli uyo musumba. Abeene batiila ni bamalaika. Nicofye taumfwa. Ale, landa filya watiile naifwe kuti twalyako ulupiya lwa Boma, wilapoosa nsh*ta pa fya buwelewele.

INE: Ndesubila walyumfwako pafyo Boma ilepeela indalama ku bantu mpanga yonse pali leelo. Kwaliba isho beeta Sh*tifu (CDF). Kanshi abasalapwike balepoka patatu na pane. Teifi iwe upokafye ishabukote capwila na apo peene. Abantu balisangako inshila ishingi ishakuliilamo ishi ndalama.

MAAMA: Nga kuti washilya shaani ukucila pa muku umo? Ciine umuntu tatasha. Umone kale takwali uwalepoka indalama sha bukote, Boma itupeele tubiikepo na ukupokelapo ishabufufuntungu? Teemipamba iyoo mune?

INE: Eco nkwebela. Bushe taumwishibe Angosh*to, ulya umulumendo mwana Munshilumbulwa pa mushi pa Wimpa Ndikwete? Ewampandileko amaano. Ena pakumona uko mwe bakote na abalemana mulepoka indalama ku Boma, atiile teekuti ashalepofye. Nangu talakota, afwile ukushilyako. Efyo abaasa inkonto, ashinka na menso ku bulimbo. Ekwima aeba umwana wakwe ukuti alemutantansha akamonekele kuli balya balembesha nge mpofu.

MAAMA: Yangu! Nabo bamulemba abati tamona?

INE: Nga icingalesha cinshi? Fino tulelanda mulya nankwe isha Shosho Kashi Talansifeya... Teapo peka, alilembesha abakashi bonse basaano na abaana bonse amakumi yasaano mu kabungwe ka bulimi. Bapoka umufundo wa Fishipo ukufika ku mwanda umo (100). Naulya twabomfeshe nalimine utumataba, utu tuumine ku cilala, eko nash*tile. Panuma ya ico, kabili balilembesha ku tubungwe tonse ukufuma mu fyalo fya kunse utuleafwilisha abaponenwe ne nsala ku mulandu wa ici cilala ca kalala-mpunga icatebeleele ifyalo muno Afrika.

MAAMA: Bushe teemwina wa mampulu uyo, teebupuupu ubo? Kuti ulupwa lumo lwalembesha ukwafula ifyo na baice kumo? Bushe na iwe emaano ulefwaya ukubomfya ayo?

INE: Bushe maama naani wamona uushilya ku buteeko? Pantu na bateeka bonse, bafiloolo, bashimafunde, bashinkameya, etc., bonse nangu bapoke amalipilo yafula shaani ilyo balebomba, panuma bakeesa bapeelapo na cintu beeta penshoni. Bushe utiila penshoni ni cinshi? Luupiya lwa lutu Boma ipeelafye ku bekala-caalo abacitilepo tumo pantu ifwile ukusakamana umuntu onse elacuula.

MAAMA: Eyo mwa! Ndemona ico cena ciishinka. Boma enyinefwe, eko bonse tufwile ukonka…Ale nomba tucite shani fwe bashishibe mingalato?

INE: Leeta tonse utukope twa balupwa lwesu bonse abaafwa pano mushi tulya wasunga. Ifi ba Mubungwe Council bashapoosako maano ukupokolola tu NRC, liishuko. Batiila, “Pompwe obe, ni pa kuboko.” Ndeya mukulembesha akabungwe ka Mubungwe Deadly Cooperative ku Sh*tifu (CDF) pakuti naifwe tushilyeko. Ayo yene amashina yamo yene nkayayalembesha na kutubungwe twa cilala, kulya bapoka umufundo, elyo na ku bashilamo balya basakamana abalanda. Ukamona ifyo naifwe umushi walacindama kwati ni mwa Wimpa Ndikwete.

MAAMA: Bushe ninshi abalembesha beena tabaishiba ukuti kwaliba na abafinsha, abababeepafye? Bushe takwaba fyakukonka pakuti kwiba bamukuukulu?

INE: Bushe abalemba teebantu? Bushe pano isamba lya caalo paba uushifwaya kulya? Iwe mpeelafye utukope twa NRC uleke tuyebombelapo na Angosh*to.

Awe namona maama akakamuka. Intanshi afukilila pali cikanda. Efyo twaingila mu mwakwe. Kuti ukwisula icikopo cakale umo bafumishe penti ica Vitretex, ico twasangafye calisula paa ama NRC ya bayashi.

Nasalamofye utwabaafwiile ilyo baali ne myaka ukucila pa makumi yabili (20) ukufika na pa mwanda umo (100). Cilya ndefwaya ukulonga utwashelepo, namona akapepala kwati ni yalya mapepala balepangila inyunshipepala kale aya cuushi-cuushi, apalembwa ukuti, “Ku mutemwikwa wandi Teleesa.”

Cilya nati mbelengepo, awe maama akafumpula.

“Leka! Iyo ni kalata sokulu aleembele umwanakashi umbi iyalengele njishibe ukuti aleeya nankwe ku muputule wa ng’anga ya mushinsa-nshiku, uwa R18. Aalemukopeka ukuti ni kale nafwile. Nkakushimikila limbi, kabiye kabombe, nalimo kuti mwampelako iya kwisalipila uwakunyunga cikanda. Mwe fyaume muli fyakupoosafye. Katwishi ico Leesa-Mukulu ashapangilefye abanakashi beka-beka!"

INE: Ca ciine maama naumfwa, ilyo lyashi lya bushiku bumbi. Leka nsensele, mone Angosh*to ilyo talaya mu ku kolwa. Ifya Boma fyakulya uucampwike.

25/05/2024

UMO TWENDA

SHI-LUKUTA - Ulubali 2

Cilya basi yalundako umusenselo mu musebo ukalamba, Shi-Lukuta asansukila pakati pa kuti abeengi baleumfwa fintu alelanda. Akontamako, aeba bonse ukuti apepe ilyo talatendeka kushimikila ilandwe. Namutekanya ashimya icilimba apo aalelisha inyimbo sha Mulungu ukufuma mu nkuta shalekanalekana.

Awe umunensu apona mwi pepo, ishiwi ilyaluma, ilya maka nganshi, kwati nalimo Leesa tomfwikisha. Intanshi apepela ulwendo, panuma ukushukisha bonse kuntu baleeya:

“Napepela luno lwendo ukuba ne paalo lyenu mwe Leesa. Nabiika namutekenya na kafwa wakwe mu maboko yenu ukuti kwiba nangu ciimo icabusanso icilingile ukuponena ino motoka. Amaka ya fimwandanshi nayakaka mwi shina lya kwa Yesu. Lekeeni abaana benu bafike ku shamyabo ukwabula ubusanso ubuli bonse… Ameeni”

Awe apa peena Ameeni aumfwika ku beengi. Ndemona ifi fiine efyo balefwaya ukumfwa.

Twali pakati ka bamotoka abeengi uku no ku, mu misebo yonse ibili iitwaala ku ntunga imo. Bambi baalebutukisha, bambi baleenda buuce-buuce. Kwi shilya lya musebo nako kwaba imisebo ibili ukulola uko twalefuma. Twakonkene ne cimbayambaya cilya cisenda imilando, na abalumendo batongemepofye nga bakolwe. Ico motoka twalimo tayaleendesha saana ku mulandu no bukokole, twaleendelafye pa numa ya ici cimbayambaya calepuuta icushi cafiita fititi, panoono-panoono kwati tuleeya mu kushiika ku manda. Twapusukakofye ilyo cakunkulukila mu mbali caiminina. Kuti nga ciletotoma, ukubiikapo ne ciunda ca motoka wesu na yaletupita, ishiwi lya kwa kashimika wesu lileumfwikafye akashiminishi kwati alebilikishisha bushilya bwa mumana.

“Aleluya!” efyo Shi-Lukuta apunda. Bamo mwi bumba bayasuka, “Ameeni.”

“Umfweni mwe bantu mwebe. Ifi ifya mu caalo teeleelo fyaisa. Na kukale eko fyali. Abeengi nimona ukuti ilyo ndelanda iceebo, mulifye pa mafoni, mulelya, elyo bambi mulelandafye amalyashi. Tamufwile kulaba ukuti nangu mwingaba na foni wa mutengo shaani, uyo iPhone takakupusushe. Nangu uwame, umeke, teiwe weka umusuma. Mu Sodomu na Gomora emo baali abaali ciipi-ciipi no kupwililika, imbeeka ukukucila, shalyonawilwe. Nangu usambilile shaani, uleitakisha ukulanda utufingeleshi, kuli Leesa uli wafye.” Efyo kalapashi aletushimaula.

Nasuka napoosako amaano ilyo akonkanyapo ukuti:

“Bambi apo mwikeele, mulelyafye mweka. Tamwishibe abo mwikeele nabo nga bali ne nsala. Nangu kubaposha tamubaposeshe. Aleeni posheni abali mupeepi. Greet your neighbour, Aleluya!”

Awe nafumya ameenso kunse nati ukuba nalimo nine aleshimaula ici ndekokota tuute. Nomba mu mutima nalanguluka nati uyu mwana-mayadi twikeele nankwe pano nangu ningamutambika kalundwe nalimo teekuti asumemo. Nomba kantale mwipushe apo nshilapwa, nga aipusha ico nshacimupelela pa kubala ndelondolola nati teebuliili ni nsoni.

Cilya nalolesha umukashana, namutinisha, pantu taleumfwa aali nasendwa pali foni wakwe, nati:

“Kashimika aleeti nakutana ifyakulya, tuute uyu lyako.”

“No, thanks!” efyo cikashana ayasuka, ainamina na pali foni kabili.
Nati ne webele! Uyu mulumendo, teepaapa ambweneshamofye!

Awe kwati pali icanjeba ati lolesha ku numa. Napilibukila ku numa, mukwai namonafye kanshi teine neeka nalelya. Ku numa yandi kwali abaalelya inkoko na ma cipisi filya beeta Hungry Lion. Uko cili luupwa, pantu baali nga abalume na abakashi elyo no mwana.

Namona uyu wine walelya uwacilumendofye ifi uwapamfuka, alibeya no lukuusu, uko alelolesha Shi-Lukuta bukali-bukali, uku nasakatila na akabokoshi ka kashikila aka fyakulya apalengwa no mutwe wa nkalamo.

Bambi nabo banakulu-bantu lubali ifi balelya imbalala shaipikwa na abo baikeele nabo, balesekafye.

“Shi-Lukuta ebele, “Nangu baasambi bakwa Yesu na ba Kasesema, balebasuula ku bantu pantu tabalemoneka abacindami. Nangu tamuncindike, nshilesakamana, pantu ninjshiba ni Leesa euntumine, ifyo ndelanda fyena muleumfwa. Nangu mwingalanga kwati tamulekutika, ninjishiba muletesha.”

Shikulu ulya natiile aali pa foni lilya twaleima asuka ayasuka ati:

“Kabili balabala waeba abantu ico ulelandapo. Nomba kuulandafye, nga abantu kuti bakwata shaani ubuseko mu co ulebeeba, ba Pastor? Uleeti uleshimika ifya kwa Leesa, tawiswilepo icipingo no kubelenga, uleshimaulafye abantu. Bushe wishibe kuntu bafumine nga baleele ne nsala pakuti ubakanye ukulya kwati bali mu ng’anda ya mulungu?” Ashingulusha na bwino akasote ka shingulu umo baasomeka ne sako lya cuuni.

Awe mu maano nati uyu shikulu endubulwila wesu fwe bacilasheta. Ni mu kanwa nkokwele, lilya ilumba lyali ku numa yandi nalyo lyaba kwati lyapeelwa inkosho, lyayasuka:

“Ba Pastor muno teemu calici mu mwenu pakuti mutukanye ukulya. Elyo tapali uutwebele ukuti mwalaaba amapepo liileeni limo, nga twacishiba ifyakucita. Kuukaanacindika bambi uko icakuti kuti wasanga abantu pa lwendo ati mwilya kano mpwishe ukulanda. Bushe namulanda insh*ta mulepwisha? Imwe kuulandafye, abalefwaya ukumfwa…”

Mukwai talaisha ne shiwi cilumendo, twaumfwafye pooo! Fupu-fupu-fupu! kwe-kwe-kwe-kweee! Ne ceena ca mupila cakumanafye umo twaikeele. Abeengi twatulumuka, ukucishamo abanensu abaleshipula. Liitaela lya ku numa lyalepuka. Awe basi yatendeka ukusuntila ku lubali naikaliile. Bwangu-bwangu namutekenya akonesesha na motoka ku mbali ya musebo, eko aimika. Bonse twatendeka no kulongoloka umo-umo ukufumina kunse, twalaimininafye manengwa-manengwa.

Natwishe iceefu bane pano pene. Kuti twafufya imilimo.

ISHIBENI: Nga namukwata ilyashi lya kusekesha pa lwendo mwaendele, na kuntu mwaile, kuti mwantumina mukwai. Tukabiika muli ka magazine ka nseko aka UMO TWENDA.

Tukakasalanganya konse uko balanda Icibemba. Tamufwile ukusakamana imilembele ya Cibemba, natukwata abakawamya, icikulu ilyashi lyenu naliwama. Ilyashi lilingile ukuba 500-1000 words. Kuti mwafika mu inbox.