13/06/2024
KAYSERİ’YE YERLEŞEN 622 OĞUZ/ TÜRKMEN OYMAĞININ ADLARINI BİLİYORUZ
Yusuf Halaçoğlu’nun “Anadolu’da Aşiretler, Cemaatler, Oymaklar” isimli kitabından söz ettiğim dünkü yazımdan sonra “Kayseri’nin Etnik Yapısı” üzerinde bir yazı yazmaya karar verdim. Çünkü, 1997 yılında “Kayseri’de Türk Boyları ve Akraba Topluluklar” isimli kitabım ile 2005 yılında yayınlanan “Kayseri’de Yörükler Türkmenler” isimli kitabım bu konuları ihtiva etmektedir.
Bazen eş dost konuşmalarında bazı eğlenceli konuşmalara rastlıyoruz. Yapılan şakalardan biridir bu. Deniyor ki: Kayserililer kökünü bir araştırsın bakalım, kökü şöyle çıkar, böyle çıkar… Tabii tebessüm edilecek bir durum gibi algılanabilir ama aslında bu tür şakalar, daha sonra gerçekmiş gibi sunulunca rahatsızlık veriyor.
Kayseri, denilenin aksine tam bir Türk yurdudur. Sivas ile birlikte Danişmentliler tarafından fethedilmiş bir yurttur ve kurucuları Danişmetli ailesine mensup emirlerdir. Bu emirleri sizler de yakinen bilirsiniz. Melik Mehmet Gazi’nin türbesi, Camiikebir’in yanındadır; Melik Emir Gazi’nin türbesi de Pınarbaşı ilçemizin Melikgazi köyündedir. Danişmentlileri Selçuklular takip eder. Bugün Kayseri’deki tarihi eserlerde ve mevki adlarında Danişmentli ve Selçuklu izlerinin fazlalığı çokça dikkati çeker. Hatta bu yüzden şehrimiz Osmanlı şehrinden ziyade bir Selçuklu şehri olarak anılır.
Kayseri, Eretnalılar döneminde Uygur Türklerinin etkili olduğu bir şehir olmuştur. Devamında Oğuzların Salur boyundan Kadı Burhaneddin’i görürüz. Dulkadirliler, Kayseri’nin daha ziyade doğusunda yerleşikken, Karamanoğullarının ise Kayseri’nin batı yönünde etkili olduğu anlaşılır. Osmanlılar devam eden süreç bugünlere kadar gelir.
Yusuf Halaçoğlu Hocanın mantığı ile hareket edersek, Kayseri’de Oğuz / Türkmen boylarına bağlı aşiret, cemaat ve oymakları sayıca şöyle tespit etmek mümkündür.
Tarihi vesikalar esas alınarak tuttuğum listede boy adı bilenen aşiretler ve boyları sayıca şöyledir:
Avşar boyuna mensup 59 oymak,
Bayat boyuna mensup 21 oymak,
Bayındır boyuna mensup 3 oymak,
Beydili boyuna mensup 13 oymak,
Salur boyuna mensup 10 oymak,
Yazır boyuna mensup 14 oymak,
Kınık boyuna mensup 8 oymak,
Kayı boyuna mensup 5 oymak,
Döğer boyuna mensup 5 oymak,
Yıva boyuna mensup 5 oymak,
Çepni boyuna mensup 4 oymak,
Çavundur boyuna mensup 5 oymak,
Eymir boyuna mensup 10 oymak,
Yüreğir boyuna mensup 3 oymak,
Kızık boyuna mensup 9 oymak,
Karaevli boyuna mensup 5 oymak,
Karkın boyuna mensup 6 oymak,
Büğdüz boyuna mensup 2 oymak,
Dodurga boyuna mensup 2 oymak,
Peçenek boyuna mensup 4 oymak,
Yaparlu boyuna mensup 1 oymak,
İğdir / Iğdır boyuna mensup 1 oymak
Kayseri bölgesinde tespit edilmiştir.
Şunu da unutmamak gerekir ki Kayseri bölgesinde gördüğümüz 622 aşiret, cemaat, oymak arasında sadece 185 tanesinin Oğuz boyları ile bağlantısını kurabiliyoruz. Sebebine gelince:
Türkler, Anadolu’ya geldiklerinde büyük ölçüde boy adlarını biliyorlardı. Lakin, yerleşik hayata geçişle birlikte boy adlarını unutarak boy beylerinin (Kethüda) adlarını almaya başladılar. Mesela, bölgemizde de görülen Süleymanlı, Sarı Mehmetli, Kara Hasanlı gibi isimler, boy beylerinin adlarıdır. Bu dönemden sonra boy adlarını bulabilmek zorlaştı.
Diğer bir husus da şudur: Oğuz Türklerine ait boylar, sürekli olarak işbirliği içine girerek büyük beylikler kurdular. Mesela, Kayseri’nin ilk fatihleri olan Danişmentliler, neredeyse Anadolu’yu boydan boya kaplayan bir Oğuz boylar birliğinin adı oldu. Durum böyle olunca Danişmentli hangi boydan geliyor sorusunun cevabı şu oldu: Neredeyse 24 Oğuz Boyunun 24’ünden geliyor oldu. Karamanlıların yönetici sınıfı Avşar boyundan gelmekle birlikte Karamanlıların hepsi de Avşar’dır demek pek mümkün değil. Çünkü, başka boylar da Karamanlılarla birlikteydi. Dulkadirlilerde hakim boylar, Bayat, Avşar, Bayındır gibi gözükmekle birlikte birçok Oğuz boyunu yine Dulkadirlilerin içinde bulabiliriz. Durum böyle olunca boy adlarından ziyade Oğuz, Türkmen, Yörük gibi adlar daha da yaygınlaşmış oldu.
Şehirleşen Oğuzlar / Türkmenler ise artık Türk adını aldılar, Yörük/ Türkmen gibi isimleri de kullanmaz oldular. Azerbaycan’da ifade edildiği gibi yaylalardan şehirlere inen Türkmenler, şehirde Türk olarak anılmaya başladılar.
Özetle söyleyecek olursak Kayseri şehri, Oğuz/ Türkmen soylu insanların yaşadığı tarihi bir Türk şehridir. Yukarıda da zikredildiği gibi 24 Oğuz boyunun 22’sine ait hatıraları bu şehirde bulabiliyorsak bundan daha güzel ne olabilir?
Kayserililer, kökeninden neden endişe duysun ki… Camikebir gibi, Hunat gibi, Sahabiye gibi, Gevher Nesibe gibi, Gülük gibi abidevi şaheserler, Kayseri’nin etnik kökenini de herkese izah ediyor. Tabii görmesini bilene…
S.Burhanettin AKBAŞ
![Vizyon Şehrin Vizyon Sitesi [www.kayserivizyon.com]]()
