04/03/2020
Зүгээр л...мэддэгээ бичив.
Хоёр хамбыгаа гоочилж шүүмжлээд зөндөө л удлаа. Гэхдээ тэдний хэлсэн "Орчин цагийн шинжлэх ухаан нялх байна" гэсэн үгний цаад утгыг ухах гэж хэн ч бодсонгүй. Чойжамц хамбын түгээсэн шидэт үрэлний сураг гарахад нуулгүй хэлэхэд би өөртөө баярлав. Түүний санал болгоод байгаа Мана4, Сороол4, Чацаргана5 гэсэн тангуудын хүчээр өвөлдөө ханиадгүй, өнөө муу битүүрэх дуртай уушги маань үнэгэн дах нөмөрсөн мэт хүйтнийг давдаг болохоор тэр. Нацагдорж маарамбын яриад байгаа хар үрэл ч манайд яг одоо байж л байна. Чун5, Үзэм7, Норов7 гээд л үргэлжилнэ. Чун5-ын тайлбар дээр " Нянг нядална" гэж байдаг юм билээ. Хүүхдэд чинь том хүний жороор антибиотик бичиж өгөөд, цагаар нь уулгаад байхад л эдгэхгүй зууралдаад байгаа ханиадны ард энэ тангуудын хүчээр нэг биш удаа гарч л байлаа. Тангуудын нэрний ард байгаа тоо бол найрлагад нь орсон эмийн ургамлын тоо юм. Дээр нь нэмж хэлэхэд дээрх тангуудын олонх нь таван махбодийн халуун хүйтний тэнцвэрийг барьж, хүйтэн хий хөөнө гэдэг. За хүү бид хоёр л лав уушгины асуудлаар олон ч эмч, эмнэлгийн царай харж хэдэн өвлийг хэржигнэж, хүржигнэж барсан. Хүүхдийнх нь цээжинд муур ороод үүрлэчихсэн юм шиг шуухитнаж пижигнээд хоноход ямар ээж бүтэн нойртой хонох вэ дээ. Цаг хугацаа алдаж, мөнгө ч их үрсэн. Харин ардын уламжлалт эм тантай золгож танилцсанаасаа хойш хий ханиалга гэдгийг мартсан даа. Монголчууд 300 гаруй эмийн чанартай өвс ургамал олоод хивчихдэг таван хошуу малынхаа махыг хүртэж буй болохоор Сovid-19 тусахгүй байгаагаараа хаа сайгүй гайхуулж байна. Тэгвэл тэр эмийн ургамлуудыг чинь малын ходоодоор дамжуулж мах болголгүй, шууд тан болгоод үйлдвэрлэчихсэн хэрэг шүү дээ, ойлгож ядаад, олноороо шоолоод байх юу байна? Мал идээд мах болчихоороо эм, манай хамба нар эмийн ургамлаа нунтаглаж уутлаад өгөхөөр хошин шог болчихдог нь ямар учиртай юм. Чех, Польшид Монголын уламжлалт эмнэлгийн эмч нар аль эрт албан ёсны зөвшөөрлөө аваад, хүлээн зөвшөөрөгдөөд, эм тангийн үйлдвэр хүртэл нээчихээд байна. Дээр нь нэмж хэлэхэд Covid-19 уушги барьж хүндэрдэг вирус. Далайн эргийн чийглэг, хүйтэн орнуудад ид хүчээ аван галзуурч байна. Тиймээс уушгиа тордож, халуун чанартай уламжлалт тангаа хүртэж явахад алдах юм үгүй, ам уралдан шүүмжилж гоочлоод байх шаардлага ч үгүй. Би хувьдаа шоглож шүүмжлэх шалтгаан олж харахгүй байна. Харин ч нэгэн насны амьдралаа зориулан сурч мэдсэнээ хоёр хамба маань хав дараад суухын оронд ард түмэнтэйгээ хуваая л гэлээ. Магадгүй тэд дархлаа сайжруулах найрлагатай эмийн ургамал, тангуудыг зохих тунгаар хольж, хэн хүн хүртэхэд амар болгоод олондоо түгээх гэж бодоо биз. Би ч гэсэн уушги, ханиадны нэлээдгүй гашуун танг зөгийн бал, тарианы гурил, шар тостой зуурч бөөрөнхийлөөд хүүгээ гурван настайд нь уулгаж дөнгөөд л байсан юм даа. Уушгины дутуу төлжилттэй төрсөн, амьсгаа авах гаргах хооронд цээж нь атгасан гарын дайтай хонхойгоод орчихдог нөхөр байснаа мэдэхгүй үүнийг уншвал нэрэлхэж зэмлэх л байх. Аа бас амоксициллиний ампулийг нь султган асгаж байгаад, дотор нь тангаа чихээд хүүхдэд уулгадаг нэг боломжийн арга бий. Олонх танг хонины шөл, үхрийн тойгны шөл, халуун сүүгээр даруулж уух зааврыг нь бодсон ч дархлааны чанартай. Дашрамд, би гэдэг хүн Гандан хийдээр насандаа ганц шагайж сонирхсон, Манбадацангаар өнгөрсөн жил нэг удаа орж үзсэнээс цаашгүй хэнэггүй талдаа хүн. Тэгээд ч уламжлалт анагаах ухаан бол шинжлэх ухаан болохоос сүсэг бишрэл, шашин ерөөс биш. Ардын уламжлалт тангийн эмийн сан Алтжин бөмбөгөрийн урд, бас Манбадацанд байдгийг сайн мэднэ. Аа тэр хамба нарын өгөөд байгаа алдарт хар болон шидэт үрлийг хаанаас яаж авахыг би мэдэхгүй шүү. Учрыг нь таниад ирэхээрээ ээж нар өөрсдөө хэрэгтэй тангуудаа холиод, сэтгэл сүү хоёроо тарни болтол нь нэмэрлэж байгаад бөөрөнхийлчихнө дөө. Мухар сүсэг, манхагт эм гэдгээ ялгаж салгаж ойлгохтойгоо болчих юмсан. За тэгээд мунхаг тэнэг гэнэ үү, хамаагүй. Зүгээр л, мэддэгээ бичив.
