ناوەندی کوردستان بۆگەشەپێدانی وزە

09/06/2024

08/06/2024

پێشهاتەنوێکان چارەنووسی هەناردەی نەوتی خستۆتە مەترسی یەوە

دوای ڕاگەیاندنەکەی ئاپیکور بۆ ڕێکەوتن و تەنانەت هەموار کردنەوەی گرێبەستەکان حکومەتی فیدراڵی ناچارکرد کەداوای کۆبوونەوەی بەپەلە لەهەرێمی کوردستان و کۆمپانیا نەوتی یەکان بکات کەکۆببنەوە بۆ ڕێکەوتن و هەناردەی نەوت و ڕۆژی ڕۆژی یەک شەمە ڕێکەوتی٩/٦/٢٠٢٤ دیاری کرا.

لەتازەترین پێشهاتدا کە مەترسی بۆ چارەنووسی کۆبوونەوەکە دروست کردوە ئەوەیە کەحکومەتی فیدراڵی لەڕۆژی هەینی ڕابردوو ٧/٦/٢٠٢٤ مەرجی پێشوەختی بۆ کۆمپانیاکان و حکومەتی هەرێم داناوە کە دەبێت پێش کۆبونەوەکەی یەک شەمە وێنەیەک لەتەواوی گرێبەستەکانی نەوتی نێوان هەرێم و کۆمپانیاکان بۆ حکومەتی فیدراڵی ئاشکرابکەن.

لێکەوتەو کاریگەری ئەم مەرجە پێشوەختەی حکومەتی فیدراڵی چی یە؟
لەدەرئەنجامی ئەم داواکاریەی حکومەتی فیدراڵی ترس و دڵەڕاوکێی بۆ کۆمپانیاکان و حکومەتی هەرێم دروست کردوە چونکە ئاشکراکردن و ڕادەست کردنی ناوەڕۆکی گرێبەستەکان بەحکومەتی فیدراڵی مەترسی یاسای بۆ کۆمپانیاکان و هەرێم دروست دەبێت.
مەترسیەکەش بریتی یە لەناوەڕۆکی بڕیارەکەی دادگای فیدراڵی ڕێکەوتی ١٥/٢/٢٠٢٢ کەتیایدا هاتوە کە یاسای نەوت وگازی هەرێمی کوردستان ژمارە ٢٢ی ساڵی ٢٠٠٧ ی هەڵوەشاندوەتەوە لەگەڵ تەواوی گرێبەستەنەوتی یە واژۆکراوەکانی نێوان هەرێم و کۆمپانیا نەوتی یەکان و گرێبەستی هاوبەشی لەبەرهەمهێنان بەنایاسای ودەستوری ناسادوە.
پێدەچێت حکومەتی فیدراڵی ئامانجی لەم مەرجە پێش وەختە ئەوەبێت کە بە حکومەتی هەرێم و کۆمپانیا نەوتیەکان بڵێت لەکاتی دانوستانەکانی ڕۆژی یەک شەمەکە ئەم گرێبەستانە لەلایەن دادگای فیدراڵی یەوە هەڵوەشاوەیەو ئێمه ناتوانین ڕێکەوتن لەسەر بابەتێک بکەین کە بنەمای یاسای و دەستوری نی یەو ئەوکاتە ئاراستەی کێشەکە بەلایەکی تردا دەڕوات کەئەنجامی ئەرێنی نابێت.

پلانی کۆمپانیاکان چی یە بۆ خۆپاراستن؟
کۆمپانیاکانیش لەوەڵامدا ڕایانگەیاندوە کەدەبێت پێش وەختە دڵنیا بکرێنەوە بە دەستبەری یاسای و هەڵوەشانەوەی بڕیارەکان.

ئەنجام
بەبۆچوونی بەندە هەردوو داواکاری بەغدادو کۆمپانیاکان دومەرجی پێشوەختەی خێراو بەپەلەن و جێ بەجێکردنیان زۆر قورسە چونکە نە کۆمپانیاکان و هەرێم بەبێ دەستەبەری گرێبەستەکانیان پێشوەختە ڕادەستی بەغداد دەکەن و نە بەغدادیش دەتوانێت بەخێرایی دەستبەری و دڵنایی یاسایی بە هەرێم و کۆمپانیاکان بدات و نەبڕیارەکەی دادگای فیدراڵیشی بۆدەگۆڕێت.
ئاماژەکان ئەوەمان پێدەڵێن کە کۆبوونەوەی سبەی یەک شەمە ئەنجامی دڵخۆش کەر نادادات بەدەستەوەو ململانێکە بەردەوام دەبێت و هەناردەی نەوتیش دوادەکەوێت.
ئەگەرهەردوولاش چاوپۆشی بکەن لەمەرجەکانیان هێشتا مەترسی یەکان هەربەردەوام دەبن و کەشێکی ئەرێنی باڵناکێشێت بەسەر کۆبوونەوەکاندا.

مافناس :ڕێبوار محمد ئەمین
ماستەرلەگرێبەستەکانی نەوت وگاز
ڕاوێژکاری مەکتەبی وشیاری و ڕاگەیاندنی ی.ن.ک/وزە
٨/٦/٢٠٢٤

04/06/2024

دابەزینی نرخی نەوت و کاریگەری لەسەر بوودجەی فیدراڵی و دانووستانی هەناردەی نەوتی کوردستان

ئەمڕۆ نرخی بەرمیلێک نەوتی برێنتی جیهانی لەسەرو ٨١ دۆلارەوە دابەزی بۆ ٧٧.٦١ دۆلار.
هۆکاری دابەزینەکەش بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە کە ڕێکخراوی ئۆپێک + لەدوا کۆبونەوەی دا بڕیار بەرهەم هێنان و خستنەڕووی بەشێک لەونەوتەی ئەندامەکانی پێشتر بەرهەم نەدەهات بۆبەرگری لەدابەزینی نرخی نەوت دا کە لە مانگی ئەیلولی ٢٠٢٤ قۆناغ بەقۆناغ تا ئۆکتۆبەری ٢٠٢٥ دەست پێدەکات.

کاریگەریەکانی لەسەر پرۆسەی بەرهەم هێنان و داهات و ڕێکەوتنی نێوان هەرێم وبەغداد چی دەبێت؟

١-لەئەگەری دابەزینی بەردەوام بۆ خوار ٧٠ دۆلار حکومەتی فیدراڵی تووشی کێشەی گەورە لەکورتهێنانی بوودجەو هەناردەی نەوت دەبێتەوە.
حکومەتی فیدراڵی لەساڵی ٢٠٢٣ زیاتر لە ٦٠ ترلیۆن دینار کورتهێنانی هەبوو بۆ نیوەی دووەمی ٢٠٢٤ زیاتر دەبێت بەوەی هەم داهاتی نەوت لەخوار حەفتا دۆلار کەم دەکات و لەلایەکی ترەوە ڕێکخراوی ئۆپێک پڵەس ناچار دەبێت بەرهەم هێنان کەمتربکاتەوەو عێراقیش پشکێکی تری بەردەکەوێت لەکەم کردنەوەی هەناردە کە ئێستا ناتوانێت بەپێی یاسای بوودجەی فیدراڵ سێ ملیۆن و نیو بەرمیل نەوت هەناردەبکات و لەم دۆخەدا کەمتر دەبێت.
لەڕاستیدا عێراق کاتێک کورت هێنانی بوودجەی بۆ دروست نابێت کەنرخی یەک بەرمیل نەوت بگاتە ٩٠ دۆلار هەناردەش لە سێ ملیۆن و نیو کەمترنەبێت.
٢-کاریگەری لەسەر ڕێکەوتنی هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستان
لەکاتی دابەزینی بەردەوامی نرخی نەوت و تائاستی خوارحەفتا دۆلار کاریگەریکەری دەبێت لەسەر ئەنجامی ڕێکەوتنەکە بەوەی کە بەغداد لەئێستادا جێگرەوەی نەوتی هەرێمی بەتێچونی کەم لەبەسرەوە چارەسەرکردوە و کاتێک لەگەڵ هەرێم و کۆمپانیا نەوتی یەکان ڕێک دەکەوێت دەبێت کرێی تێچوون و قازانج زیادبکات بۆ هەرێم و کۆمپانیاکان ئەمەش لەدۆخێکی وەهادا باری ئابووری عێراق قورستر دەکات و حکومەتی فیدراڵی ناتوانێت نەرمی زۆربنوێنێت لەگەڵ هەرێم و کۆمپانیاکانی نەوت و ئەوکات کێشە بەردەوامەکانی نێوان هەرێم و بەغداد لەلایەک و کۆمپانیاکانی نەوتیش لەلایەکی تروو گوشارە سیاسی و ئابوریەکان هێندەی تر لەسەر هەرێم و بەغداد زیاتر دەبن و دۆخەکە زیاتر ئاڵۆزتردەبێت بەتایبەت لەسەرهەرێم.

مافناس :ڕێبوار محمد ئەمین
ماستەر لەگرێبەستەکانی نەوت وگاز
ڕاوێژکاری مەکتەبی ڕاگەیاندن و هوشیاری ی.ن.ک/وزە
٤/٦/٠٢٤

02/06/2024

ستراتیجی یەکێتی بۆ وزە لە نێوان دوێنێ ئەمڕۆو ئایندەدا
ناونیشانی بابەتێکمانە لە ژمارەی ئەمڕۆ یەک شەمە ڕێکەوتی ٢/٦/٢٠٢٤لە لاپەڕە ١٣ لەیادی ٤٩ ساڵەی دامەزراندنی یەکێتی نیشتمانی کوردستان بڵاو کراوەتەوە بەسوپاسەوە.

31/05/2024

لێدوانم بۆ کەناڵی ئاسمانی کوردستان 24 دەربارەی گفتوگۆکانی نێوان هەرێم،بەغداد،کۆمپانیاکانی نەوت

30/05/2024

ئامادەکاری لایەنەکان و چارەنووسی هەناردەی نەوتی کوردستان و گرفتەکانی بەردەمی

تەوەری گفتوگۆمانە لەکەناڵی ئاسمانی سپێدە،ئەم شەو پێنج شەمە ڕێکەوتی٣٠/٥/٢٠٢٤،کاتژمێر 09:00

28/05/2024

ئاپیکورم ناچارکرد بێتە دەنگ و ئامادەی دەربڕێت بۆ ڕێکەوتن و هەموارکردنەوەی گرێبەستەکان

دوای ئەوەی بەندەی لەڕێکەوتی ٢٥/٥/٢٠٢٤ بابەتێکم بەناونیشانی بڕیاری نەوت لەدەستیکێدایە و بەوردی شیکاریم بۆ کێشەی هەناردەکردنی نەوتی کوردستان کردو ئاماژەم بەوەدا کە ئێستا بڕیاری هەناردەی نەوت لەدەستی کۆمپانیاکاندایە بەهۆی ئەو دوو مەرجەی لەگرێبەستەکاندا سەپاندویانەو ئامادەنین هەمواری بکەنەوە.
ئەمڕۆ لە بەیانامەیەکدا ئاپیکور کۆمەڵەی پیشەسازی نەوتی کوردستان ئاماژەی بەناڕاستەوخۆ بە بابەتەکەی ئێمەکردوەو دەڵێت تاوانی ڕاگرتنی هەناردەی نەوتیان خستۆتە ئەستۆمان و ئێمە ئامادەی کۆبونەوەین و ئامادەین بۆ ڕێکەوتن بەهەموارکردنەوەی گرێبەستەکانیشەوە.

فەرموون ئەوە بابەتەکەی ئێمەوە ئەوەش ناوەڕۆکی بڵاوکراوەکەی ئاپیکور:

بڕیاری هەناردەی نەوت لەدەستی کێ یە ؟ وە هەرێم لەکوێی دۆسێ کەدایە؟

دۆسێی نەوتی هەرێمی کوردستان ڕۆژلەدوای ڕۆژ ئاڵۆزتر دەبێت و زیاتر هەرێم نوقمی کارەسات و قەیرانی دارای وئابوری دەکات.
لە ٢٥/٣/٢٠٢٣ وە هەناردەی نەوتی هەرێم ڕاگیراوە بەهۆی بڕیاری دادگای دادی نێودەوڵەتی لەپاریس.
زیاتر لە ساڵێکە لایەنە پەیوەندی دارەکان هەولێر ـ بەغداد ـ کۆمپانیا نەوتیەکان ـ ئەنقەرە و هەندێک تێچێنی ئەمریکا لەهەوڵدان بۆ هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێم بەڵام تائەم ساتە هەوڵەکان بێ ئەنجامن.
هۆکارەکانی هەناردەنەکردنەوەی نەوتی کوردستان چی یە؟
لەخوارەوە بەوردی هۆکارەکان دەخەینە ڕوو بەپێی پەیوەندی لایەنەکان:
١-ڕۆڵی بەغداد لەڕێگری هەناردەی نەوتی کوردستان:
دەسەڵات دارانی بەغداد نایانەوێت بە شێوەی ڕابردوو نەوت هەناردەبکرێتەوەو دەیانەوێت دۆسیەی نەوت بخەنە ژێر دەستی خۆیانەوەو بەشێوەی ناوەندێتی و تاکڕەوی نەوتی عێراق و کوردستان بەڕێوە ببەن و کورد بێ بەش بکەن ئەمەش پێچەوانەی دەستوری هەمیشەی عێراقە.

بەغداد چی دەوێت ؟
حکومەتی فیدراڵی داوای ڕادەستکردنی گرێبەستە نەوتیەکان لە هەرێم دەکات لەلایەن حکومەتی هەرێمەوە پاشان هەمواری بکاتەوە بەو شێوەی کە خۆی دەیەوێت بە گرێبەستی خزمەتگوزاری و کۆتایی بەگرێبەستی هاوبەشی بەرهەم هێنانی کوردستان بهێنێت .

٢-ڕۆڵی حکومەتی هەرێم لە چارەسەری کێشەکەو جێ بەجێ کردنی داواکاریەکانی بەغداد:

حکومەتی هەرێمی کوردستان هیچ ڕۆڵێکی بۆنەماوەتاوە لەچارە سەرکردنی کێشەی هەناردەکردنە وەی نەوت بەم هۆکارانەی لای خوارەوە کە بەدەستی خۆی وایکرد لەخۆی و کۆمپانیا نەوتیەکان ئەم دوومەرجەی لای خوارەوەیان سەپاند لەگرێبەستەکان دا:
ئەلف ـ مەرجی جێگیری یاسایی:
ناوەڕۆکی مەرجەکە ئەوە کەهەرێمی کوردستان لەهیچ کاتێکداو لەژێر هیچ بیانوێەکدا بۆی نی یە گرێبەستەکان هەمواربکاتەوە .
لەئێستادا ئەم مەرجە حکومەتی هەرێمی دەستەوەستان کردوەو ناتوانێت هیچ بڕیارێک لەبەرانبەر بەغداد بدات بۆڕێکەوتن و کەوتۆتە ژێر بەزەیی کۆمپانیا نەوتی یەکان و بەغداد.
ب ـ مەرجی بەبارمتەگرتن:
کۆمپانیا نەوتیەکان بۆ پاراستن و دەستەبەری مافەکانیان مەرجی بەبارمتەگرتنی نەوتی یەدەگی ناوکێڵەگەکەیان سەپاندوە و هەرکات هەرێم نەتوانێت مافەکانیان بدات ئەوانیش ناهێڵن نەوت بەرهەم بهێنرێت .
٣- ڕۆڵی کۆمپانیانەوتیەکان لە هەناردەی نەوتی هەرێم:
کۆمپانیا نەوتیەکان لەئێستا خاوەن بڕیاری سەرەکین لەهەناردەی نەوتی هەرێم بەهۆی سەپاندنی هەردوو مەرجی خاڵی ئەلف و ب ی سەرەوە کەناهێڵن حکومەتی هەرێم گرێبەستەکان ڕادەستی بەغداد بکات و هەروەها بەرهەم هێنانی نەوتیش بەدەست خۆیانە.
کۆمپانیا نەوتیەکان دەیانەوێت بەردەوام بن لەسەر گرێبەستە کانیان کە لەگەڵ هەرێم واژۆیان کردوە بەهەمان قازانج.
لەلایەکی تریشەوە حکومەتی فیدراڵی ڕازی نابێت و تەنها هەشت دۆلار دەداته کۆمپانیاکان و کۆمپانیاکانیش داوای ٢٦ دۆلار دەکەن.
٤- حکومەتی تورکیا
حکومەتی تورکیا هیچ ڕۆڵێکی بۆنەماوەتەوەو ئامادەی دەربڕیوە بۆ دووبارە هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێم و هیچی پێ ناکرێت.

زیانە ئابووریەکانی هەرێمی کوردستان چین؟
هەرێمی کوردستان بەهۆی کۆتوبەندو مەرجەکانی یاسای بوودجەی فیدراڵی ساڵی ٢٠٢٣ بێ بەشکرا لەپشکی بوودجەی فیدراڵی و خەریکەی نیوەی ساڵی ٢٠٢٤ تەواودەبێت هێشتا پشکی بوودجە نەهاتوە بۆ هەرێم جگەلەمووچەی چوارمانگ نەبێت.
حکومەتی فیدراڵی ڕۆژلەدوای ڕۆژ مەرجی توند تر دەسەپێنێت و دواهەمین مەرجی دەڵێت تاهەرێم نەوتەکەیان ڕادەست نەکات ناتوانن پشکی بوودجەی هەرێم لە بودجەی پەرەپێدانی هەرێمەکان کەدەکات دوو ترلیۆن و حەوت سەد ملیار دینار بنێرن بۆ هەرێمی کوردستان . لەلایەکی تریشەوە داوای هەموو داهاتی نەوتی و نانەوتی دەکەن .

ئەنجام
بەردەوامی داواکاریەکانی بەغداو بێ دەسەڵاتی هەرێم و سوربونی کۆمپانیا نەوتی یەکان لەسەر بەردەوامی دان بەهەمان شێوازی پێشووی گرێبەستەکانی لەگەڵ هەرێم ئەوەمان پێدەڵێت لەمەودوا هەرێمی کوردستان زیاتر ڕوبەڕوی قەیرانی دارای وئابوری زیاتر دەبینەوە و ئەگەر هەمان ناوەڕۆکی یاسای بوودجەی ساڵی پار بۆ بابەتی نەوت جێ بەجێبکرێت ئەوا دوور نی یە مووچەش کێشەی بۆ دروست بێت بەهۆی یاسای بوودجەو هەناردەی نەوت و کێشەی جێگیرکردنی مووچەی فەرمان بەران لەنێوان هەژماری من و جێگیرکردنی لەبانکە فیدراڵیەکان.
ئەگەر کێشەکان بەم شێوەی ئێستا بەردەوام بێت و لایەنەکان نەگەنە چارەسەر ئەوا دۆخی ئابوری ودارای هەرێم خراپتر دەبێت.

مافناس :ڕێبوار محمد ئەمین
ماستەر لەگرێبەستەکانی نەوت وگاز.
ڕاوێژکاری مەکتەبی وشیاری و ڕاگەیاندنی ی.ن.ک /وزە
٢٥/٥/٢٠٢٤

28/05/2024

ئاستەنگەکانی بەردەم هەناردە کردنەوەی نەوتی کوردستان
تەوەری گفتوگۆمانە لەبەرنامەی بازنەی کەناڵی ئاسمانی کەرکوک .
ئەمشەو سێ شەمە ڕێکەوتی ٢٨/٥/٢٠٢٤ کات ژمێر هەشت.

26/05/2024

بەغداد لەبەردەم ئایندەیەکی ناڕوونی وزەدا

حکومەتی فیدراڵی عێراق لەدوای ساڵی ٢٠٠٧ وە چەندین پلانی داناوە بۆ گەشەکردن لەبواری نەوت و گازدا لەلایەک و لەلایەکی تریش ئامادەنەبووە لەگەڵ هەرێمی کوردستان بەپێی دەستور سامانی سروشتی ئەم وڵاتە بەهاوبەشی ڕاستەقینە بەڕێوەببرێت.

هەوڵ وپلانەکانی بەغداد و چارەنووسی پلانەکان :
١- حکومەت و پەرلەمانی فیدراڵ لە ساڵی ٢٠٠٧ وە تائێستا چوار پرۆژە یاسای نەوت و گازیان پێش کەش کردوە و لەهەرچواریان شکستیان خواردوە بەهۆی ئەوەی کە پێچەوانەی ناوەڕۆکی مادەکانی ١١١ و١١٢ ی دەستوری هەمیشەی عێراق و دژی ماف و بەرژەوەندیەکانی خەڵکی کوردستان بووە.
٢- لەساڵی ٢٠٠٧ و بەتایبەت کۆتایی ٢٠٠٩ تا ئێستا شەش گەڕی مۆڵەت دانیان ڕاگەیاندەو لەچواریان شکستیان هێناوە بەدان پیانانی خۆیان کە شەهرستانی هەڵەی کردوە کە گرنگی بەکۆمپانیا بیانیەکان داوە و پشتی کردۆتە کۆمپانیا خۆماڵیەکان و شانازی دەکەن لە گەڕی تەواوکاری پێنج و گەڕی شەشەم گرنگی زیاتریان بەکۆمپانیا خۆماڵیەکان داوەو باسی بەشداری کۆمپانیای کاردەکەن لەلایەک وەک دەست کەوت و لەلایەکی تریش کێشەی زۆریان لەگەڵی هەیە لەبۆری کوردستان کە ٦٠٪ خاوەنداریەتیەکەی بۆ کۆمپانیای کاردەگەڕێتەوە هەروەها بەڕێوەبردنی کێڵگەی خۆرمەڵە لەلایەن کارەە بەڕێەدەبرێت.
٣- کشانەوەی کۆمپانیا نەوتیە گەورەکانی وەک ئیکسۆن مۆبێل و شێڵ لەکێڵگە نەوتیەکانی عێراق و پاشان بەشداری نەکردن لە گەڕی مۆڵەتدانی پێنجەم وشەشەم ئەمەش بۆ عێراق کارەساتە چونکە ناتوانێت لەئایندە بگاتە ئامانجی بەرهەم هێنانی نەوتی چەندملیۆنی تر.
وەلەڕووی ڕەهەندی ئاسایشی و سیاسی وئابوری یەوە بۆعێراق ئاسایی نابێت.
٤- دوای سەردانەکەی سەرۆک وەزیرانی عێراق لە ١٥/٤/٢٠٢٤ و واژۆکردنی ژمارەیەکی زۆر یاداشت نامەی لێکێک تێگەشتن بەڵام دەرکەوت ئەم یاداشتنامانە هێشتا نەبوونەتە گرێبەست و تەنها لەبواری تەکنیکی و سەر زەویدایە و پرۆژەی بەرهم هێنانی ستراتیجی گەورەیان تیانی یە و لە گەڕی مۆڵەت دانی پێنجەم و شەشەم هیچ کۆمپانیایەکی ئەمریکی بەشدار نەبوو وەهیچ کۆمپانیایەکی ئەوروپی نەبوونە خاوەنی گرێبەست.
٥- کشانەوەو شکستپێهێنانی پرۆژەی پترۆکیمیاوی عوکاز لەلایەن کۆمپانیای شێڵی هۆڵندی یەوە کە لە ٢٠١٣ وە گرێبەستی کردوەو ئەمساڵ پاشەکشەی کرد ئەمەش لێدانی گورزێکی گەورەیە لەپرۆژی ستراتیجی و پیشەسازی عێراق و ڕێگریکردن لەعێراق کەبگاتە قۆناغی پیشەسازی پترۆکیمیاوی لەبەرهەمەکانی نەوت.
٦- واژۆکردن لەگەڵ کۆمپانیایەکی وەهمی ئۆکرانی لەجێگەی کۆمپانیای شێڵی هۆڵەندی لەپرۆژەی پترۆکیمیاوی عوکاز ئەمەش کارەساته.
٧-جێگرتنەوەی کۆمپانیا چینیەکان لەجێگەی کومپانیاکانی تر کە دەڵێن کۆمپانیا چینیەکان لەپلەو ئاستی نزمن و ناتوانن ڕۆڵی گەورە ببینن.
٨- بەپێی ئەوگرێبەستانەی کە عێراق واژۆی کردوە بۆ بەرهم هێنانی غاز کە بڕیاروایە لەماوەی ٣ بۆ ٥ساڵ بڕی ٣٤٦٠ ملیۆن پێ سێجا غاز بەرهەم بهێنن ئەمەش ئەوەمان پێدەڵێت کە عێراق دەبێت تا پێنج ساڵی تر غاز لەئێران بکڕێت و ساڵانە چوار ملیار دۆلار بداته ئێران.
٩- هەڵوەشانەوەی چەندمادەیەکی کۆمپانیای نەوتی نیشتمانی و دروست نەبوونی کۆمپانیاکە ئەمەش شکستێکی ترە.

ئەنجام
بەبۆچوونی بەندە عێراق ئایندەیەکی ڕوونی نی یە لەبواری نەوت و غاز بەم نزیکانە چونکە ئۆپێک بەردەوام سنور بۆ بەرهەم هێنانی نەوت دادەنێت و عێراقیش ئامانجی ئەوەیە بگاتە شەش تا حەوت ملیۆن.
لەلایەکی ترەوە حکومەتی عێراق لە بێ هیوابوونی چاوەڕێی کۆمپانیای ناوخۆیی و چینیەکانە کەئەم بۆشایانە پڕبکەنەوە .
هەمووان دەزانین حکومەتەکەی بەڕێز عادل عبدلمەهەدی چی بەسەرهات بەهۆی واژۆکردنی گرێبەست لەگەڵ چین.
عێراق لەئێستادا پێویستی بە هەشتاو پێنج ترلیۆن حەوسەدو چل ملیاردینارە بۆ مووچە لەساڵێکدا و ئەمەش وادەکات لەعێراق نەتوانێت هەنگاوی گەورە بنێت لەبواری پرۆژەو وەبەرهێناندا.
عێراق کاتێک دەتوانێت بودجەکەی کورتهێنانی نەبێت کە ڕۆژانە سێ ملیۆن و پێنج سەدهەزار بەرمیل نەوت هەناردەبکات بەنرخی ٩٠ دۆلار بۆیەک بەرمیل کەئەمەش لەئێستادا مەحاڵە.

مافناس: ڕێبوار محمد ئەمین
پسپۆڕی بواری وزە
٢٦/٥/٢٠٢٤

25/05/2024

بڕیاری هەناردەی نەوت لەدەستی کێ یە ؟ وە هەرێم لەکوێی دۆسێ کەدایە؟

دۆسێی نەوتی هەرێمی کوردستان ڕۆژلەدوای ڕۆژ ئاڵۆزتر دەبێت و زیاتر هەرێم نوقمی کارەسات و قەیرانی دارای وئابوری دەکات.
لە ٢٥/٣/٢٠٢٣ وە هەناردەی نەوتی هەرێم ڕاگیراوە بەهۆی بڕیاری دادگای دادی نێودەوڵەتی لەپاریس.
زیاتر لە ساڵێکە لایەنە پەیوەندی دارەکان هەولێر ـ بەغداد ـ کۆمپانیا نەوتیەکان ـ ئەنقەرە و هەندێک تێچێنی ئەمریکا لەهەوڵدان بۆ هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێم بەڵام تائەم ساتە هەوڵەکان بێ ئەنجامن.
هۆکارەکانی هەناردەنەکردنەوەی نەوتی کوردستان چی یە؟
لەخوارەوە بەوردی هۆکارەکان دەخەینە ڕوو بەپێی پەیوەندی لایەنەکان:
١-ڕۆڵی بەغداد لەڕێگری هەناردەی نەوتی کوردستان:
دەسەڵات دارانی بەغداد نایانەوێت بە شێوەی ڕابردوو نەوت هەناردەبکرێتەوەو دەیانەوێت دۆسیەی نەوت بخەنە ژێر دەستی خۆیانەوەو بەشێوەی ناوەندێتی و تاکڕەوی نەوتی عێراق و کوردستان بەڕێوە ببەن و کورد بێ بەش بکەن ئەمەش پێچەوانەی دەستوری هەمیشەی عێراقە.

بەغداد چی دەوێت ؟
حکومەتی فیدراڵی داوای ڕادەستکردنی گرێبەستە نەوتیەکان لە هەرێم دەکات لەلایەن حکومەتی هەرێمەوە پاشان هەمواری بکاتەوە بەو شێوەی کە خۆی دەیەوێت بە گرێبەستی خزمەتگوزاری و کۆتایی بەگرێبەستی هاوبەشی بەرهەم هێنانی کوردستان بهێنێت .

٢-ڕۆڵی حکومەتی هەرێم لە چارەسەری کێشەکەو جێ بەجێ کردنی داواکاریەکانی بەغداد:

حکومەتی هەرێمی کوردستان هیچ ڕۆڵێکی بۆنەماوەتاوە لەچارە سەرکردنی کێشەی هەناردەکردنە وەی نەوت بەم هۆکارانەی لای خوارەوە کە بەدەستی خۆی وایکرد لەخۆی و کۆمپانیا نەوتیەکان ئەم دوومەرجەی لای خوارەوەیان سەپاند لەگرێبەستەکان دا:
ئەلف ـ مەرجی جێگیری یاسایی:
ناوەڕۆکی مەرجەکە ئەوە کەهەرێمی کوردستان لەهیچ کاتێکداو لەژێر هیچ بیانوێەکدا بۆی نی یە گرێبەستەکان هەمواربکاتەوە .
لەئێستادا ئەم مەرجە حکومەتی هەرێمی دەستەوەستان کردوەو ناتوانێت هیچ بڕیارێک لەبەرانبەر بەغداد بدات بۆڕێکەوتن و کەوتۆتە ژێر بەزەیی کۆمپانیا نەوتی یەکان و بەغداد.
ب ـ مەرجی بەبارمتەگرتن:
کۆمپانیا نەوتیەکان بۆ پاراستن و دەستەبەری مافەکانیان مەرجی بەبارمتەگرتنی نەوتی یەدەگی ناوکێڵەگەکەیان سەپاندوە و هەرکات هەرێم نەتوانێت مافەکانیان بدات ئەوانیش ناهێڵن نەوت بەرهەم بهێنرێت .
٣- ڕۆڵی کۆمپانیانەوتیەکان لە هەناردەی نەوتی هەرێم:
کۆمپانیا نەوتیەکان لەئێستا خاوەن بڕیاری سەرەکین لەهەناردەی نەوتی هەرێم بەهۆی سەپاندنی هەردوو مەرجی خاڵی ئەلف و ب ی سەرەوە کەناهێڵن حکومەتی هەرێم گرێبەستەکان ڕادەستی بەغداد بکات و هەروەها بەرهەم هێنانی نەوتیش بەدەست خۆیانە.
کۆمپانیا نەوتیەکان دەیانەوێت بەردەوام بن لەسەر گرێبەستە کانیان کە لەگەڵ هەرێم واژۆیان کردوە بەهەمان قازانج.
لەلایەکی تریشەوە حکومەتی فیدراڵی ڕازی نابێت و تەنها هەشت دۆلار دەداته کۆمپانیاکان و کۆمپانیاکانیش داوای ٢٦ دۆلار دەکەن.
٤- حکومەتی تورکیا
حکومەتی تورکیا هیچ ڕۆڵێکی بۆنەماوەتەوەو ئامادەی دەربڕیوە بۆ دووبارە هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێم و هیچی پێ ناکرێت.

زیانە ئابووریەکانی هەرێمی کوردستان چین؟
هەرێمی کوردستان بەهۆی کۆتوبەندو مەرجەکانی یاسای بوودجەی فیدراڵی ساڵی ٢٠٢٣ بێ بەشکرا لەپشکی بوودجەی فیدراڵی و خەریکەی نیوەی ساڵی ٢٠٢٤ تەواودەبێت هێشتا پشکی بوودجە نەهاتوە بۆ هەرێم جگەلەمووچەی چوارمانگ نەبێت.
حکومەتی فیدراڵی ڕۆژلەدوای ڕۆژ مەرجی توند تر دەسەپێنێت و دواهەمین مەرجی دەڵێت تاهەرێم نەوتەکەیان ڕادەست نەکات ناتوانن پشکی بوودجەی هەرێم لە بودجەی پەرەپێدانی هەرێمەکان کەدەکات دوو ترلیۆن و حەوت سەد ملیار دینار بنێرن بۆ هەرێمی کوردستان . لەلایەکی تریشەوە داوای هەموو داهاتی نەوتی و نانەوتی دەکەن .

ئەنجام
بەردەوامی داواکاریەکانی بەغداو بێ دەسەڵاتی هەرێم و سوربونی کۆمپانیا نەوتی یەکان لەسەر بەردەوامی دان بەهەمان شێوازی پێشووی گرێبەستەکانی لەگەڵ هەرێم ئەوەمان پێدەڵێت لەمەودوا هەرێمی کوردستان زیاتر ڕوبەڕوی قەیرانی دارای وئابوری زیاتر دەبینەوە و ئەگەر هەمان ناوەڕۆکی یاسای بوودجەی ساڵی پار بۆ بابەتی نەوت جێ بەجێبکرێت ئەوا دوور نی یە مووچەش کێشەی بۆ دروست بێت بەهۆی یاسای بوودجەو هەناردەی نەوت و کێشەی جێگیرکردنی مووچەی فەرمان بەران لەنێوان هەژماری من و جێگیرکردنی لەبانکە فیدراڵیەکان.
ئەگەر کێشەکان بەم شێوەی ئێستا بەردەوام بێت و لایەنەکان نەگەنە چارەسەر ئەوا دۆخی ئابوری ودارای هەرێم خراپتر دەبێت.

مافناس :ڕێبوار محمد ئەمین
ماستەر لەگرێبەستەکانی نەوت وگاز.
ڕاوێژکاری مەکتەبی وشیاری و ڕاگەیاندنی ی.ن.ک /وزە
٢٥/٥/٢٠٢٤

21/05/2024

تطورات الملف النفطي واعادة تصدير نفط اقليم كوردستان

موضوع حوارنا في برنامج تغطية شاملة على قناة فضائي كركوك اليوم الثلاثاء
21/5/2024 الساعة
06:00.

21/05/2024

بۆچی گفتوگۆکانی هەناردە کردنەوەی نەوتی کوردستان وەستاون گەشتۆتە بن بەست ؟

محەمەد ش.ئەلسودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق ڕۆژی یەکشەممەی ڕابردوو ڕایگەیاند، هیچ پێشکەوتنێک لە دانوستانە درێژخایەنەکاندا بۆ کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکانی نەوت بۆ دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوتی خاو لە لایەنی هەرێمی کوردستانەوە بۆ تورکیا بەدی نەهاتووە.

بەگوێرەی ڕاپۆرتی بلومبێرگ نیوز، لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەوانی تەلەفزیۆنیدا، ئەلسودانی ڕایگەیاند، حکومەت بە تامەزرۆییەوە بۆ چارەسەرکردنی چەقبەستوویی سەبارەت بە نرخەکان کە زیاتر لە ساڵێکە هەناردەکردنی نەوتی ڕاگرتووە.

بەڵام ئاماژەی بەوەشکرد، کۆمپانیاکان ڕەتیدەکەنەوە ئەو گرێبەستانە هەمواربکەنەوە کە ساڵانێک لەمەوبەر لەگەڵ هەرێمی کوردستانی دەوڵەمەندە بە نەوت و لەژێر کۆنترۆڵی حکومەتی هەرێمی کوردستانی عێراقدا واژۆکراون.هەر لەبەر ئەم هۆیە یە پرۆسەکە لەم خاڵەدا وەستاوە.

پێشتریش لە مانگی ئازاری ئەمساڵدا ئاژانسی ڕۆیتەرز بڵاویکردەوە، کۆمپانیا نەوتی یە بیانییەکانی ناو هەرێمی کوردستان بەرپرسیارێتی دواکەوتنی دەستپێکردنەوەی هەناردەکردنی نەوتی خاویان لە ئەستۆدایە، بەو پێیەی ئامادەی یان دەرنەبڕیوە بۆ پێداچونەوە بەهەموارکردنەوەی گرێبەستەکان بەپێی خواستی وەزارەتی نەوتی عێراق.
هۆکارەکان چین؟
کۆمپانیا نەوتی بیانیەکان:
کۆمپانیا نەوتی یە بیانیەکان دوومەرجیان لەناوگرێبەستەکاندا لەگەڵ هەرێم جێگرکردوە و دەستی هەرێمی کوردستانی بەستوەو ناتوانێت هیچ بڕیارێک بدات و ئێستا بڕیارلای کۆمپنیاکانە ،ئەمی خوارەوە مەرجەکانە:
١- مەرجی جێگیری یاسایی:
ناوەڕۆکی ئەم مەرجە ئەوەیەکە حکومەتی هەرێمی کوردستان بۆی نی یە لەهیچ کاتێکدا هەستێت بە هەموارکردنەوەی گرێبەستەکان بەبێ ڕەزامەندی کۆمپانیاکانی نەوت و ئێستاش کۆمپانیاکان ڕازی نابن.
٢-بەبارمتەگرتن (رهن ):
بەپێی ئەم مەرجە کۆمپانیا نەوتی یەکان دەتوانن بەرهەم هێنانی نەوت ڕابگرن و ئەونەوتەی لەناوکێڵگەکەیە وەک بارمتە بەکاربهێنن لەکاتێکد ئەگەر حکومەتی هەرێم دەستەبەری مافەکانیان نەکات.
لەئێستادا کۆمپانیاکان مافەکانیان دەستەبەر نی یە بەهۆی ئەوەی حکومەتی هەرێم دەسەڵاتی هەناردەی نی یەو حکومەتی فیدراڵی عێراق لەجیاتی ٢٦ دۆلار تەنها ٦ دۆلار دەدات بە کۆمپانیا نەوتیە بیانیەکان.
کۆمپانیاکانیش داوای هەمان نرخی پێشوو دەکەنەوەوەو بەنوسراویش دەستبەری ئەومافەیان بۆ بکرێت و بەغداد ئامادە نی یە و حکومەتی هەرێمیش دەسەڵاتی نی یە.
حکومەتی عێراقیش ناتوانێت ڕاستەوخۆ دەست وەربدات لەکاری کۆمپانیاکان چونکە گرێبەستی لەگەڵیان نی یە.
لەلایەکی ترەوە عێراق پەیمان نامەی واشنتۆنی واژۆکردوە کەلەکاتی دروست بوونی کێشەلەگەڵ وەبەرهێنی بیانی دەبێت بۆچارەسەر دۆسێ کە ببەنە دادگایەکی نێودەوڵەتی.
پێدەچێت عێراق بترسێت لەدەست بردن بۆکۆمپانیاکان چونکە لەئێستادا کۆمپانیا گەورەکانی ئەمریکا پشتیوانی عێراق ناکەن لەبواری پرۆژە ستراتیجیەکانی بەرەم هێنانی نەوت و پرۆژەی پترۆکیمیاوی تەنها لەبواری تەکنیکی و غازهاوکاری عێراق دەکەن ئەویش بۆئەوەی لەپاشکۆیەتی ئابوری ئێران دەری بکەن .
ئەم دوورکەوتنەوەی کۆمپانیا گەورەکانی ئەمریکا مەترسی بۆ ئایندەی عێراق دروست دەکات.

هەناردەکردنی نەوت لە هێڵی بۆری عێراق-تورکیا لە مانگی ئازاری ٢٠٢٣ەوە لەلایەن ئەنقەرە ڕاگیراوە دوای بڕیارێکی ناوبژیوانی ژووری بازرگانی نێودەوڵەتی (ICC) .

دادگاکە فەرمانی بە ئەنقەرە کرد کە بە بڕی یەک ملیار و ٥٠٠ ملیۆن دۆلار قەرەبووی بەغدا بداتەوە بەهۆی ئەوەی بە وتەی خۆی لە نێوان ساڵانی ٢٠١٤ بۆ ٢٠١٨داڕێگەی داوە بەحکومەتی هەرێمی کوردستان بێ مۆڵەتی بەغداد نەوت هەناردەبکات.

لە بەرامبەریشدا تورکیا ئاماژەی بەوەدا کە دادگای نێودەوڵەتی تاوانەکان دانی بە زۆربەی داواکارییەکانی ئەنقەرەدا ناوە. وەزارەتی وزەی تورکیا ڕایگەیاند، ژوورەکە فەرمانی بە عێراق کردووە قەرەبووی تورکییا بکاتەوە بەهۆی چەند سەرپێچییەکی تایبەت بە دۆسیەکە.

عێراق دووەم گەورەترین بەرهەمهێنەرە لە ڕێکخراوی وڵاتانی هەناردەکاری نەوت (ئۆپێک).

بودجەی فیدراڵی وڵاتەکە تا ساڵی داهاتوو تێکڕای تێچووی بەرهەمهێنانی هەر بەرمیلێک بە ٨ دۆلار دیاری دەکات. بەڵام بۆ ئەو کۆمپانیایانە کە لە حکومەتی هەرێمی کوردستان کاردەکەن، نرخی بەرمیلێک 26 دۆلاری تێدەچێت، ئەمەش وایکردووە کۆمپانیاکان بەرهەمهێنان بوەستێنن، ئەلسودانی دەڵێت.

ئاماژەی بەوەشکردووە، لەوانەیە گفتوگۆ لەگەڵ کۆمپانیاکان دەستپێبکاتەوە.

ترس و نیگەرانییەکانی دابینکردنی نەوت لە نرخی نەوت زیاتر بەهۆی دوایین دۆخی سیاسی ناوچەی فراوانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستەوە بوو، لەنێویاندا شەڕی بەردەوامی ئیسرائیل بۆ سەر غەززە و مردنی ئیبراهیم ڕەئیسی، سەرۆک کۆماری ئێران لە ڕووداوێکی کەوتنەخوارەوەی هێلیکۆپتەرێکدا لە ڕۆژی یەکشەممەدا.

بڕیارە لە 1ی حوزەیران، گرووپی ئۆپێک+ کە لە ئەندامانی ئۆپێک و هاوپەیمانەکانی پێکهاتووە، کۆببنەوە.

بۆری نەوتی عێراق-تورکیە بە مەزەندە دەکرێت نزیکەی 0.5%ی دابینکردنی نەوتی جیهانی بەر لە وەستانی هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان.

مافناس : ڕێبوار محمد ئەمین
ماستەر لەگرێبەستەکانی نەوت و گاز
ڕاوێژکاری مەکتەبی وشیاری و ڕاگەیاندنی ی.ن.ک / وزە

٢١/٥/٢٠٢٤


تێبینی سودم لە ڕاپۆرتی پێگەی دەیلی سەباحی ڕێکەوتی ٢٠ی ئایاری ٢٠٢٤ وەرگرتوە

18/05/2024

دواگۆڕانکاریەکانی هەناردەی نەوتی کوردستان
تەوەری گفتوگۆمانە لەبەرنامەی بەیانی کوردسات نیوز .
سبەینێ یەک شەمە کاتژمێر 08:35 خولەک،١٩/٥/٢٠٢٤

15/05/2024

بەرنامەی خۆژێنی
زنجیرە ١٠٩
کەناڵی ئاسمانی گەلی کوردسان.
ناونیشانی بەرنامە: ڕۆڵی وزە لەسەقامگیری ئابوری دا

ئامادکارو پێشکەشکار :مافناس ڕێبوار محمد ئەمین ، ماستەرلەگرێبەستەکانی نەوت وگاز
بەمیوانداری بەڕێز : شەهریار شێخلەر پسپۆڕی بواری وزە.
ئەمشەو کات ژمێر :08:30
چوارشەمە ،ڕێکەوتی ١٥/٥/٢٠٢٤ پەخشدەکرێت.

13/05/2024

02/05/2024

لێکەوتەکان ئابوریەریەکانی هێرشی سەر کێڵگەی گازی کورومۆر و گرنگی گاز لە بوژانەوەی ژێرخانی ئابوری کوردستان
تەوەری گفتوگۆمان بوو لەکەناڵ 8 ڕێکەوتی ١/٥/٢٠٢٤ کاتژمێر 04:30ی پاش نیوەڕۆ

28/04/2024

ادانات محلية ودولية واسعة لاستهداف حقل كورمور الغازي

موضوع حوارنا في برنامج تغطية شاملة على قناة فضائي كركوك اليوم الاحد
28/4/2024 الساعة
06:00.

22/04/2024

لێکەوته ئابوریەکانی سەردانی سەرۆک کۆماری تورکیا بۆ عێراق

تەوەری گفتوگۆمانە لەهەواڵەکانی کاتژمێری نۆی ئەمشەوی کەناڵی ئاسمانی کەرکوک ،ئەمشەو دووشەمە ڕێکەوتی ٢٢/٤/٢٠٢٤

22/04/2024

کاریگەری نەوتی کوردستان لەپەیوەندیەکانی بەغداد ـ ئەنڤەرە

بڕیار وایە ئەمڕۆ سەرۆک کۆماری تورکیا سەردانی عێراق بکات و لەمیانەی سەردانەکەشی دا سەردانی هەولێریش بکات.

سەردانەکە بەمەبەستی بەهێز کردنی پەیوەندیەکانی هەردولاو واژۆکردنی چەندین گرێبەست لەبوارەکانی ئاو،بازرگانی،سیاسی ، ئاسایشی وسەربازی...هتد.

لەکاتێکد سەرۆک کۆماری تورکیا سەردانی بەغداد دەکات سەرەڕای بوونی چەندین کێشەی نێوان هەردولا کەبریتین لەکێشەی بوونی سوپای تورکیا لەخاکی هەرێمی کوردستان وەک بەشێک لەعێراق،کێشەی ئاو،کێشەی ئاسایشی و سنوری هەردولا .
کێشەی ڕاگرتنی هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستان بەهۆی بڕیاری دادگای ناوبژیوانی ژوری بازرگانی فەڕەنسی کە دەوڵەتی فیدراڵی عێراق لەسەر حکومەتی تورکی لەساڵی ٢٠١٤ تۆماری کردوە بەهۆی لادانی تورکیا لەگرێبەستی هەناردەی نەوتی هەردولا لەساڵی ١٩٧٣ و ئەنجامدانی گرێبەستی پەنجا ساڵە لەنێوان هەرێم و تورکیا.

لێکەوتەکانی بڕیاری دادگاکە بۆ تورکیا کاریگەری گەورەو زیانی گەورەی ئابوری بۆ تورکیا هەیە کە ئەمانەی خوارەوەن:
١- لەبەشی یەکەمی سکاڵاکە ٢٠١٤ بۆ ٢٠١٨ دەبێت تورکیا یەک ملیار و پێنج سەد ملیۆن دۆلار بەبەغداد بدات.
٢- بەشی دووەمی سکاڵاکە لە ٢٠١٨بۆ٢٠٢٣ ئەمەش هێشتا یەکلا نەکراوەتەوەو ئەنجامەکەی بۆتورکیا زیان بەخشە.
٣-لەدەست دانی نرخی داشکێنراوی نەوتی کوردستان کە تا دوانزە دۆلار و زیاترش بۆ هەر بەرمیلێک.
٤- لەدەست دانی کرێی گواستنەوەو کۆگاکردنی نەوتی کوردستان.
٥-لەدەستدانی کرێی فرۆشتنی نەوتی کوردستان بەکڕیاران.
٦-لەدەستدانی قازانجی زۆرو زەوەندی مانەوەی داهاتی نەوتی کوردستان لە هاڵک بانکی تورکیا ئەمانەوچەندین دەست کەوتی تر بەتایبەت بوونی کۆمپانیا تورکیەکان لەناوهەرێمی کوردستان.

حکومەتی تورکیا بەناچاری و لە بەرزیانی گەورەتری بڕیاری دادگای پاریس لە ڕێکەوتی ٢٥/٣/٢٠٢٣ هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستانی ڕاگرت.
حکومەتی تورکیا تەنها ڕاگرتنی هەناردەی نەوتی هەرێمی ڕاگرت و تائێستا قەرەبووی عێراقی نەکردۆتەوە و کێشەکەماوە.

دوای چەند مانگێک لەڕاگرتنی هەناردەی نەوت جارێکی تر حکومەتی تورکیا ئامادەی دەربڕی بۆهەناردەی نەوتی هەرێم کوردستان بەڵام بەغداد ڕازی نەبوو.

لەکاتێکدا سەرۆک کۆماری تورکیا سەردانی عێراق دەکات و عێراقیش لەئامادەسازی هەناردەکردنەوەی نەوتی عێراقە بەبێ هەرێم لەڕێگەی بۆریە کۆنە نۆژەنکراوەکەی کەرکوک ـ جەیهان و وەلاوەنانی بۆری خورمەڵە ـ فیشخابوری کوردستان لەکۆتایی مانگی نیسانی ئەم ساڵ .
تورکیا هیچ هەڵبژاردەیەکی تری نیە جگە لە ڕازی بوون بە هەناردە کردنەوەی نەوتی عێراق بەبۆریەکەی بەغداد و پشتکردنە گرێبەستە پەنجاساڵیەکەی لەگەڵ هەرێم چونکە کێشە ئاڵۆزتردەبێت و زیانە ئابوریەکانی تورکیا بەردەوام دەبێت و کاریگەری لەسەر دۆسیەکانی تری نێوان بەغداد و ئەنقەرە دەبێت.

هێشتا ڕوون نی یە کەهەردوولا چۆن پاککردنەوە (مقاصة ) بەبەرژەوەندی و مافەکانیان دەکەن کە داواکاریەکانی عێراق قەرەبووی نەوتی کوردستان، ئاو،کشانەوەی سوپای تورکیا لەعێراق.
داواکاریەکانی تورکیاش بریتین لە کێشەی بوونی پارتی کرێکارانی کوردستان لەباشوری کوردستان، هەردووبەشی سکاڵاکەی دادگای پاریس،ئاڵوگۆڕی بازرگانی هەردووڵات...هتد.
ئەنجام
سەرەڕای بوونی ئەوژمارە کێشە قوڵ و بەردەوامە کاریگەریەی هەردولا لەم سەردانەی سەرۆک کۆماری تورکیا نەکێشەی هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستان بەدڵخوازی هەرێم و تورکیا چارەسەر دەبێت نەکێشەکانی نێوان بەغدادو ئەنقەرە وابەئاسانی کۆتایی دێت .

ڕێبوار محمد ئەمین
ماستەر لەگرێبەستەکانی نەوت وگاز
ڕاوێژکاری مەکتەبی وشاری و ڕاگەیاندنی ی.ن.ک / وزە
٢٢/٤/٢٠٢٤

21/04/2024

هەنگاوەکانی عێراق بۆگەشەپێدانی ئابوری لەڕێگەی سەرچاوە نەوتی و غازی و نانەوتی یەکان و چارەنووسی ئابوری هەرێم

تەوەری گفتوگۆمانبوو لەبەرنامەی بازنەی کەناڵی ئاسمانی کەرکوک
ئەم ئێوارەیە کاتژمێر 07:00 یەک شەمە ڕێکەوتی٢١/٤/٢٠٢٤

21/04/2024

هەنگاوەکانی عێراق بۆگەشەپێدانی ئابوری لەڕێگەی سەرچاوە نەوتی و غازی و نانەوتی یەکان و چارەنووسی ئابوری هەرێم

تەوەری گفتوگۆمانە لەبەرنامەی بازنەی کەناڵی ئاسمانی کەرکوک
ئەم ئێوارەیە کاتژمێر 07:00 یەک شەمە ڕێکەوتی٢١/٤/٢٠٢٤

21/04/2024

20/04/2024

چارەنووسی هەناردەی نەوتی کوردستان دوای سەردانەکەی سۆدانی بۆ واشنتۆن

تەوەری گفتوگۆمانە لەبەرنامەی سەعات ١٢ی ڕادیۆی دەنگی گەلی کوردستان و هەمانکات بەڕاستەو خۆ لەکەناڵی ئاسمانی گەلی کوردستان پەخش دەکرێت.
سبەینێ شەمە کاتژمێر ١٢ ڕێکەوتی٢١/٤/٢٠٢٤

18/04/2024

بۆسۆدانی نەبوە فریاد ڕەسی نەوتی کوردستان

دوای ئەوەی هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستان لە ٢٥/٣/٢٠٢٣ڕاگیرا بەهۆی بڕیارێکی دادگای ناوبژیوانی ژووری بازرگانی فەڕەنسی یەوە کە لە ٢٣/٣/٢٠٢٣ دەرچوو .
ماوەی زیاتر لەساڵێک دانووستانی لایەنەکانی پەیوەندیدار (بەغداد، هەولێر،کۆمپانیا نەوتی یەکان،تورکیا ) هیچ ئەنجامێکی نەبوو . هەرێمی کوردستان و کۆمپانیا نەوتی یەکان وەک فریاد ڕەس هانیان بۆ حکومەتی ئەمریکی برد لەڕێگەی سەردانی سەرۆکی حکومەتی هەرێم لەلایەک و نامەیەکی کۆمپانیا نەوتی یەکان لەلایەکی تر بۆ کۆنگرسی ئەمریکی بۆئەوەی واشنتۆن گوشار بخاتە سەر حکومەتی عێراق بۆچارەسەر لەکاتی سەردانی سەرۆک وەزیرانی عێراق لە ١٥/٤/٢٠٢٤ .

سۆدانی سەردانی واشنتۆنی کردو یەکێک لەپرسەکان دۆسیەی نەوتی هەرێمی کوردستان بوو کە بەرپرسانی ئەمریکا داوای چارەسەریان لەسۆدانی کرد.

سۆدانی لەمیانەی دانوستانەکان لەواشنتۆن وتی بەدوو ڕێگا چارەسەری کێشەکە دەبێت ئەویش بە هەموارکردنەوەی گرێبەستە نەوتیەکانی کوردستان و هەمواری یاسای بوودجەی عێراق.
دوابەدوای ئەم ڕاگەیاندراوەی سودانی وەزیری نەوتی عێراق ڕایگەیاند کەبەم زوانە نەوتی کوردستان هەناردە دەکرێتەوە و داوایان لە هەرێم کردوە کەنەوت ڕادەستی سۆمۆبکات و گرێبەستەکانیش ڕادەستی بەغداد بکات و بەغداد پەیوەندی ڕاستەوخۆی بەکۆمپانیا نەوتی یەکانەوە نی یە.
ئایا لێدوانەکانی سەرۆک وەزیران و وەزیری نەوتی عێراق دەبنە فریاد ڕەسی هەناردەی نەوتی هەرێم ؟
وەڵام بێ گومان نەخێر ،لەبەرئەم هۆکارانەی خوارەوە :
یەکەم :هەڵوێستی عێراق:
حکومەتی فیدراڵی بەهیچ شێوەیەک باوەڕی بەڕێک کەوتن نی یەلەگەڵ هەرێم و نایەوێت دان بەمافی کورددا بنێت بەپێی ناوەڕۆکی مادەکانی ١١١٫١١٢و دەیەوێت سیاسەتی مەرکەزێت بسەپێنێ و باوەڕی بەهاوبەشی ڕاستەقینە نی یە.
لەلایەکی ترەوە یاری بەکات دەکات و دەستور سڕدەکات،کار بەیاساکانی سەردەمی بەعس دەکات،بەردەوام جێگەرەوەی بۆ دۆسیەی نەوتی کوردستان دەدۆزێتەوە.
دوا هەنگاوی نۆژنکردنەوەی بۆری نەوتی کەرکوک ـ جەیهانە وەک جێگرەوەی بۆری نەوتی کوردستان.

هەردوو بڕیار بەدەستەکەی بەغداد جەخت لەسەر وەرگرتنەوەی گرێبەستە نەوتیەکانی هەرێم و هەموارگردنەوەی بەدڵی بەغداد دەکەن ئایا ئەم کارە هێندە ئاسانە بێ گومان نەخێر و لەلەلایەکی ترەوە سۆدانی باسی هەموارکردنەوەی یاسای بوودجەی تایبەت بەنەوت کردوە ئەمەش پێویستی بەڕەزامەندی زۆرینەی پەرلەمانی عێراقە لەکاتێکدا بڕیاربەدەستانی بەغداد لەکێشەدان لەگەڵ حکومەتی هەرێم .

دووهەم :هەڵوێستی هەرێمی کوردستان
بەبۆچونی من هەرێمی کوردستان بەهیچ شێوەیەک وابەسانایی گرێبەستەکان نەڕادەستی بەغداد دەکات و نەڕازیش دەبێت هەمواربکرێنەوە چونکە هەرێم تاکەلایەن نی یە لەگرێبەستەکە بەڵکو کۆمپانیا نەوتی یەکانیش خاوەن بڕیارن.
لەلایەکی تریشەوە بەغداد دەڵێت نەوتی کوردستان بەبۆری کەرکوک ـ جەیهان هەناردە دەکات و بەبۆری کوردستان هەناردەی ناکات ئەمەش کێشەیەکی نوێی ترە دژی لاوازکرنی هەرێم و قبوڵکردنی بۆهەرێم ئاسان نی یە.
هەروەها کێشە کەڵەکەبووەکانی یاسای نەوت وگازی فیدراڵی و بڕیارەکانی دادگای فیدراڵیش ڕێگرن لەبەردەم ڕێکەوتن.

سێ هەم :هەڵوێستی کۆمپانیا نەوتی یەکان
کۆمپانیا نەوتی یەکان لایەنێکی گرنگی دۆسێی نەوتی هەرێمی کوردستانن و لەکاتی پشتگوێ خستنی بەرژەوەندیەکانیان چەندین کارتیان بەدەستەوەیە بۆڕێگری لەبەرهەم هێنانی نەوت .
کۆمپانیاکان دەتوانن چی بکەن:
١-کۆمپانیا نەوتی یەکان مەرجی جێگری یاساییان سەپاندوە لەگرێبەستەکاندا کەهەرێم بۆی نی یە تاک لایەنە هەمواری گرێبەستەکان بکات لەهیچ کات و سەردەمێکدا.
٢-کۆمپانیاکان مەرجی بەکارهێنانی مافی دەست بەسەراگرتن (رهن )یان بۆ پاراستنی مافەکانیان لەگرێبەستەکان جێگیر کردوە . کەلەم کاتەدا کۆمپانیا دەتوانێت دەست بەسەر بەرهەم هێنانی نەوتدا بگرێت و نەهێڵێت نەوت بەرهەم بێت .
هەروەها کۆمپانیا نەوتیەکان بەئاسانی ڕازی نابن بەگۆڕینی گرێبەستی هاوبەشی لەبەرهەم هێنان بۆ خزمەت گوزاری بەهۆی جیاوازی قازانجەکانیان.
چوارهەم : هەڵوێستی تورکیا
حکومەتی تورکیا بەدوای بەرژەوەندی یەوەو دوو بەرژەوەندی لەبەردەستی دایە هەرێم وبەغداد ئەوەی هەرێم قازانجێکی زۆری هەیە بەڵام بەهۆی بڕیارەکەی دادگای پاریسەوە کۆتایی هاتەوەو بەرژەندی دووەمی بەغدایە بەناچاری هەڵی دەبژێرێت.

ئەنجام
بەبۆچونی من سەردانەکەی سودانی نەیتوانی ببێتە فریاد ڕەسی هەناردەی نەوتی هەرێم بەدڵخوازی هەرێم و کۆمپانیاکان بەهۆی کێشە زۆروزەوەندیەکانی حەڤدە ساڵی ڕابردوو و فرە جەمسەری لایەنەکانی پەیوەندیداری نەوتی کوردستان .
بەغداد یاری زانێکی زیرەکە دژی هەرێم و سود لەکات وەردەگرێت و تادێت بابەتەکە لەسودی بەغداد و زیانی هەرێم دەشکێتەوە.
چارەسەری ئەم کێشە هێندە ئاڵۆزە یان بەدادگای فیدراڵی بەپێی دەستور یان بەبڕیارێکی نێودەوڵەتی بەهێز چارەسەر دەبێت لەبەرژەوەندی هەرێم بەپێچەوانەوە تادێت کات لەزیانی هەرێمی کوردستانە .
پێویستە هەرێم ئەم دۆسیە بخاتە گۆڕەپانی دادگای فیدراڵی بۆچارەسەر چونکە حکومەتی وپەرلەمانی فیدراڵی تاوانباری سەرەکی جێ بەجێ نەکردنی دەستورن بەدەرکردنی یاسای نەوت وگازی فیدراڵی و سەلماندنی مافی کورد.
مافناس :ڕێبوار محمد ئەمین
ماستەر لەگرێبەستەکانی نەوت وگاز .
ڕاوێژکاری مەکتەبی وشیاری وڕاگەیاندنی ی.ن.ک/ وزە
١٨/٤/٢٠٢٤