29/12/2024
THE STRANGER - XA LẠ VỚI AI?
Tôi đã từng mường tượng nhỡ như mẹ mình qua đời và sự hãi hùng giả tưởng ập đến chứ chưa dám bàn đến cảm giác thực. Liệu anh có vậy? Người dứt ruột đẻ ra anh, chăm bẵm anh từng li từng tí, yêu thương anh vô điều kiện, bỗng một ngày chẳng còn trên trần thế. Trong viễn cảnh ấy, sự đau đớn tột cùng, sự u buồn mất mát, nỗi tiếc thương vô hạn hoàn toàn là phản ứng hiển nhiên và đáng có của một người làm con. Ấy vậy mà có kẻ nói thế này:
“Mẹ đã chết ngày hôm nay. Hoặc có thể là hôm qua, tôi cũng chẳng biết.”
Kẻ đó là Meursault. Thờ ơ với chính cái chết của mẹ ruột. Không buồn nhỏ lấy một giọt lệ trong đám tang của bà. Thậm chí còn chẳng muốn nhìn gương mặt mẹ mình trong quan tài lần cuối. Với tất cả sự kỳ quặc và phi lý, Albert Camus đã mở đầu cuốn sách “The stranger”.
Meursault có lẽ không phải là kẻ bình thường. Hắn thiếu đi tất cả những phản ứng điển hình của một con người có lương tri và tưởng chừng chẳng thứ gì trên trái đất này khiến hắn bận tâm. Không phải hắn khiếm khuyết về nhận thức, ngược lại hắn hoàn toàn ý thức rõ ràng về bản thân và thế giới xung quanh trong thời khắc hiện tại. Meursault cảm nhận thế giới thông qua những trải nghiệm nhục cảm rất thật: ánh nắng, mùi hương, vị muối trên môi khi tắm biển, hay đơn giản là cơn buồn ngủ ập đến giữa lúc làm thủ tục tang lễ. Hắn đơn thuần chỉ là bất cần với những chuẩn mực luân lý thông thường như sự đau buồn trước cái chết của người thân, niềm sung sướng tột độ khi có người cầu hôn và nỗi dằn vặt tới xé nát tâm can khi tước đoạt một mạng người. Chính vì lẽ ấy, hắn trở thành kẻ xa lạ trong xã hội được cấu trúc bởi một loạt những quy tắc, lễ nghi, chuẩn mực đạo đức, luật pháp, v.v.
“Mẹ tôi giờ đã được chôn cất và ngày mai tôi sẽ lại đi làm như thường lệ. Thực sự chẳng có gì trong cuộc đời tôi đã thay đổi.”
“Tối đó Marie đến và hỏi tôi có muốn cưới cô hay không. Tôi đáp tôi cũng không phiền, nếu cô thích, chúng tôi sẽ kết hôn. Và cô hỏi tôi một lần nữa rằng tôi có yêu cô hay không. Tôi đáp… rằng câu hỏi của cô là vô nghĩa hoặc tiệm cận vô nghĩa…”
Nhưng chính cái thái độ dửng dưng ấy, cái vẻ vô cảm đến lạnh lùng của Meursault, lại là trung tâm của “chủ nghĩa phi lý” trong tư tưởng Albert Camus. Theo Camus, con người là sinh vật luôn khao khát tìm kiếm ý nghĩa trong một thế giới mà vốn dĩ nghĩa lý không tồn tại. Ý nghĩa của cuộc đời? Mục đích cho việc sống của nhân loại? Con người mải miết truy tìm lời đáp nhưng vũ trụ thờ ơ, lãnh đạm, ngó lơ mọi câu hỏi của con người. Đó chính là khi sự phi lý xuất hiện. Quan toà kết án Meursault bởi hành vi của anh ta là phi lý, là sự đối chọi gay gắt với những quan điểm và giá trị truyền thống. Không thể thấu hiểu, dân làng không biết đặt hắn trong vị trí nào của cộng đồng, họ e sợ và quyết định hành hình hắn.
Trải nghiệm lật giở từng trang giấy, để từng chữ, từng chữ của Camus thấm vào trong tâm trí, để rồi tự bất ngờ và bối rối trước những hành động của Meursault, đó mới chính là cái thú khi đọc “The Stranger”. Thái độ của Meursault phản ánh rõ tư tưởng của Camus về cuộc đời: Cuộc sống vốn vô thường, ngắn ngủi và không có sẵn một “chân lý” nào. Thay vì huyễn hoặc bản thân bằng những ý niệm thần thánh hay đạo đức phổ quát, Meursault chọn cách chấp nhận thế giới đúng như nó đang là. Hắn sống trong hiện tại, cảm nhận cái nắng gay gắt của mặt trời, cái cảm giác giọt mồ hôi lăn trên má và sự đau đầu khó chịu. Hắn không tự lừa dối mình, cũng chẳng mong cầu một “lẽ phải” nào lớn lao.
Đây chính là hành trình mà Camus muốn hé lộ: chấp nhận sự phi lý không có nghĩa là tuyệt vọng hay buông xuôi, trái lại, đó là quá trình đối diện với thực tại một cách tỉnh táo và can đảm. Meursault tuy bị xem là “xa lạ” với chính con người xung quanh, nhưng anh ta lại vô cùng chân thành với chính mình. Ở đó, Camus đặt ra câu hỏi: Chúng ta liệu có dám nhìn thẳng vào cuộc đời và thừa nhận nó vốn dĩ không có sẵn một ý nghĩa nào không? Chúng ta có dám sống đúng “mình”, thay vì khoác lên bao lớp mặt nạ giả tạo chỉ để được xã hội chấp nhận hay không? Và đó cũng chính là bi kịch lẫn vẻ đẹp kỳ lạ trong hình tượng Meursault: một kẻ, có lẽ, đã đón nhận cái “phi lý” nhẹ nhàng như hơi thở của chính cuộc sống.
Tác phẩm kinh điển “The Stranger” đang có sẵn tại The Bookshelf Hanoi. Ghé thăm chúng mình để cùng trao đổi và tìm đọc nhiều đầu sách ấn tượng hơn nha!
____________________
📚 The Bookshelf Hanoi
📍 thebookshelf.vn
📍 instagram.com/thebookshelf.hn/
📍 8 Nguyen Che Nghia Str., Hang Bai Ward, Hoan Kiem Dist., Ha Noi
The happiness of finding something that you want to read forever
