13/06/2020
СКРИНИНГ ТЕКШИРУВИ – МУАММОЛАРГА ЕЧИМ ТОПИШДА БИРЛАМЧИ ВОСИТА
СКРИНИНГ ТЕКШИРУВИ – МУАММОЛАРГА
ЕЧИМ ТОПИШДА БИРЛАМЧИ ВОСИТА
Перинатал текширувнинг асосий мақсади ҳомила ривожланишини аниқлаш, яъни туғма нуқсонли ва ногиронликка олиб келувчи генетик синдромлар билан туғилишнинг олдини олишдан иборат. Текширув ультратовуш аппарати ёрдамида ўтказилиши деярли барча аёлларга маълум ва бу соғлом онадан соғлом фарзанд дунёга келиши йўлида қилинаётган саъй-ҳаракатлардан бири эканлигини ҳам яхши англаймиз. Шаҳар туғруқ комплекси УТТ шифокори Дилшода БЎРИЕВА ҳам бу борадаги фикр-мулоҳазалари билан ўртоқлашди.
- Скрининг текшируви бир вақтнинг ўзида хромосома синдроми билан туғилиш хавфи даражасини аниқлашга қаратилган иккита оқсил – альфа-фетопротеин ва хорион гонодотропинга қон олинади. Агар хромосома синдроми бўйича юқори хавф даражаси аниқланса, инвазив ташхислаш усули(кордоцентез) ўтказилади. Ҳомила киндигидан қон олиниб, генетик таҳлил қилинади. Ушбу таҳлил орқали ҳомилада хромосома касаллиги бор ёки йўқлигини аниқлаш мумкин. Ультратовуш текшируви орқали ҳомилада туғма нуқсонлар ёки инвазив ташхислаш усули натижасида хромосома синдромлар аниқланса, аёлга тиббий-генетик кўрсатмаларга мувофиқ, ҳомиладорликни тўхтатиш тавсия қилинади. Ҳозирги кунга келиб, скрининг марказларида олиб борилган кенг қамровли чора-тадбирлар натижасида туғма нуқсонли болалар туғилиши 2000 йилга нисбатан кескин камайди.
Скрининг марказининг тиббий-генетик маслаҳат бўлимида ҳомиладорликни режалаштираётган жуфтликлар билан шифокор генетик суҳбат ўтказади. Шунга мувофиқ, шифокор хасталикнинг наслдан-наслга ўтиш характери ва хавф даражасини батафсил тушунтиради, тиббий тавсиялар беради. Шу боис ёш оила соҳибалари скрининг марказига мурожаат қилиб, ҳомиладорликдан аввал маслаҳат олишса, мақсадга мувофиқ бўлар эди.
Ҳозирги пайтда дунё бўйича 6000дан зиёд туғма ва ирсий касалликлар мавжуд. Ирсий касалликлар наслдан-наслга, яъни ота ёки онадан фарзандларга ўтса, айримлари соғлом ота-онанинг фарзандларида ҳам кузатилиши мумкин. Чунки ота-она ген ташувчи ҳисобланади. Оилада ирсий касаллик билан бола туғилишининг яна бир сабаби қариндош-уруғлар ўртасидаги никоҳдир. Бошқа оилаларга қараганда, эр-хотин қариндош бўлган оилаларда насл дан-наслга ўтадиган касалликлар билан туғилиш нисбатан кўпроқ учрайди. Қариндошлик қанчалар яқин бўлса, уларнинг “касал“ генлари бир-бири билан учрашиш хавфи шунча юқоридир.
УТТдан ўтиш учун тайёргарлик кўриш учун беморлар руҳан тайёр бўлиш талаб этилади, холос. Текшириш жараёнида бачадон бўйни каналини кўздан кечириш осон кечиши учун муолажадан олдин сийдик пуфаги тўла бўлиши керак.
- Баъзида туғруқ вақти келиб қолган жараёнда ҳам УТТ текшируви ўтказилади. Бунга қандай эҳтиёж бор?
- Камдан-кам ҳолларда ҳомилани бевосита туғруқ олдидан 3D УТТдан ўтказиш зарурати туғилади. Улар, қоидага кўра, ҳомиладорлик қийин кечганда олинган маълумот туғруқ тактикасига таъсир этиши мумкин бўлган ҳолатлар саналади. Бу кўрсаткични даволовчи шифокор белгилайди.
Скрининг хизмати юртимизда 1998 йилдан буён амалга татбиқ этилаётган она ва бола скрининги давлат дастуридан ўрин олган муҳим лойиҳалардан бири. Ушбу Дас тур натижасида тиббий-генетик хизмат такомиллашиб, ҳомиладаги ривожланиш нуқсонларини ўз вақтида аниқлаш йўлга қўйилди. Болалар ўлими ва ногиронликнинг олди олинмоқда. Юртимиз тиббиётида жорий этилган замонавий лаборатория ва функционал текширув усуллари, ташкил этилган тиббий генетика муассасалари тармоғи бу борадаги ишларни янги босқичга олиб чиқмоқда.
Бугун Республика скрининг маркази томонидан перинатал текширув - ҳомиланинг ривожланишини кузатиш, чақалоқлардаги туғма хасталикларни текшириш билан бир қаторда ирсий ва туғма хасталик билан туғилган беморларга ва ногирон фарзанди бор оилаларга тиббий-генетик маслаҳат ва даволаш хизмати кўрсатиб келинмоқда. Бу жараёнда генетик невропатолог, эндокринолог, гинеколог шифокорлар ҳамкорликда иш олиб бораётгани она ва бола саломатлигини асраш, соғлом фарзанд туғилиши ва камолга етишини таъминлашда муҳим омил бўлаяпти. Туғма ва ирсий хасталик билан дунёга келадиган болани тўла-тўкис соғломлаштириш мураккаб масала, шу боис унинг олдини олиш самаралироқдир. Бунинг учун ота-она соғлом, оиладаги тиббий маданият юқори бўлиши, хонадонларда соғлом турмуш тарзига риоя этилиши айни муддаодир. Асосийси, соғлом наслга таҳдид солувчи омиллар, турли касаллик лар, уларнинг келиб чиқиши сабаблари, туғиш ёшидаги аёллар, болалар, ўсмир йигит-қизларни белгиланган муддатларда тиббий кўрикдан ўтказиш ишларининг аҳамияти, қариндошлар ўртасида ва эрта никоҳнинг салбий жиҳатлари, туғруқлар оралиғини сақлашнинг она ва бола саломатлигини асрашдаги ўрнига алоҳида аҳамият қаратиш лозим.
- УТТнинг ҳомилага салбий таъсири ҳақидаги фикрлар қулоғимизга чалиниб қолади. Бу қанчалар ҳақиқат.
- Сўнгги 10 йилликда акушерликда скрининг ультратовуш текшируви (ҳомиладорликда ҳомиланинг УТТ, 3D ва 4D УТТ) муҳим ташхис усулларидан бири бўлиб қолди. Скрининг УТТ (ультратовуш текшируви) бўлажак она ҳамда ҳомила учун зарарли эмас. Текширув жараёни уларда стрессга сабаб бўлмайди. Шу кунгача ҳомиладор аёлларда УТТдан ўтгани сабабли, келиб чиққан салбий оқибатлар аниқланмаган. Қўлга киритилган маълумотлар ультратовушдан оқилона фойдаланишнинг фойдали жиҳатлари кўпроқ эканлигини кўрсатмоқда. Ҳомиладорлик вақтида УТТдан ўтиш сони чегараланмаган. Шундай бўлса-да, ҳар бир текширув аниқ мақсад ва вазифага қаратилиши лозим. Ҳомиланинг УТТдан ўтказилиши учун тиббий кўрсатма бўлиши шарт.
Шоҳиста ЁҚУБЖОН қизи ёзиб олди