Erkin Asiya Radiosi

12/21/2024

19-دېكابىر، شىۋېيتسارىيەدىكى ئەڭ چوڭ گېزىت «شىۋېيتسارىيە ھەپتىسى گېزىتى» «شىۋېيتسارىيە-خىتاي ئەركىن سودا كېلىشىمى» نى قاتتىق تەنقىد قىلىپ، چوڭ ھەجىملىك بىر ئوبزور ئېلان قىلدى.

ئېنرىكو كاۋپمانننىڭ قەلىمى بىلەن يېزىلغان، «تىجارەت ئاساسلىق تېما ئىكەن، ئۇيغۇرلار بىلەن كىمنىڭ كارى؟» دەپ ماۋزۇ قويۇلغان بۇ ئوبزورنىڭ بېشىدا؛ «شىۋېيتسارىيە خىتاي بىلەن يېڭىدىن بىر ئىقتىسادىي كېلىشىم تۈزۈشنى مۇزاكىرە قىلماقتا، كىشىلىك ھوقۇققا سەل قاراش بىر ئادەتكە ئايلاندى» دەپ، شىۋېيتسارىيە ھۆكۈمىتىنىڭ بۇ كېلىشىمنى تۈزۈشىنى ئېغىر كىنايىلىك سۆزلەر بىلەن تەنقىد قىلغان.

#شىۋېيتسارىيە #ئۇيغۇرلار

19-دېكابىر، شىۋېيتسارىيەدىكى ئەڭ چوڭ گېزىت «شىۋېيتسارىيە ھەپتىسى گېزىتى» «شىۋېيتسارىيە-خىتاي ئەركىن سودا كېلىشىمى» نى قاتتىق تەنقىد قىلىپ، چوڭ ھەجىملىك بىر ئوبزو....

12/21/2024

قەشقەر 6-ئوتتۇرا مەكتەپنىڭ پېنسىيەگە چىققان خىمىيە ئوقۇتقۇچىسى ئىبراھىم داۋۇتنىڭ 2019-يىلى 10-ئاينىڭ 6-كۈنى تۇتقۇن جەريانىدا ئۆلۈپ كەتكەنلىكى ھەققىدىكى خەۋەر، ئۇنى يېقىندىن بىلىدىغان ياۋروپادىكى بىر خانىم تەرىپىدىن 18-دېكابىر رادىيومىز ئۇيغۇر بۆلۈمىگە يەتكۈزۈلگەنىدى. ئىلگىرىلەپ ئەھۋال ئىگىلەش جەريانىدا، قەشقەر 6-ئوتتۇرا مەكتەپنىڭ ئىنتىزام تەكشۈرۈش ئىشخانىسىنىڭ خىتاي خادىمى، ئىبراھىم داۋۇت ھەققىدە سورىغان سوئالىمىزغا جاۋاب بېرىپ، ئۇنىڭ بىرقانچە يىل ئىلگىرى ئۆلۈپ كەتكەنلىكىنى، ئەمما ئۆلۈم سەۋەبىنى بىلمەيدىغانلىقىنى بىلدۈردى.

ھالبۇكى، ھازىرچە ئۆز كىملىكىنى ئاشكارىلىماسلىق تەلىپى بىلەن رادىيومىزغا ئىبراھىم داۋۇتنىڭ ئەھۋالىنى مەلۇم قىلغان خانىمنىڭ بىلدۈرۈشىچە، 6-ئوتتۇرا مەكتەپنىڭ خىمىيە ئوقۇتقۇچىسى ئىبراھىم داۋۇت 2016-يىلى مۇددەتتىن بۇرۇن پېنسىيەگە چىققان بولۇپ، ئۇنىڭ پېنسىيەگە چىقىپ كېتىشىمۇ، ئۇنىڭ «قوش تىللىق مائارىپ» نامىدىكى خىتايچە ئوقۇتۇشىغا بولغان نارازىلىقى سەۋەبىدىن دەپ قارالغان. ئىبراھىم داۋۇت 2016-يىلى پېنسىيەگە چىقىپ، تاكى 2019-يىلى 10-ئاينىڭ 6-كۈنى سوراق جەريانىدا ئۆلۈپ كەتكەنگە قەدەر، ئاز دېگەندىمۇ 4-5 قېتىم تۇتقۇن قىلىنىپ سوراق قىلىنغانىكەن.

بۇ خانىمنىڭ بىلدۈرۈشىچە، ئىبراھىم داۋۇتنىڭ ئۆيى قەشقەرنىڭ ئۆستەڭبويى ساقچىخانىسىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە بولۇپ، بۇ رايون قەشقەردە بىخەتەرلىك تەدبىرلىرى ئەڭ قاتتىق ئېلىنىدىغان رايونلارنىڭ بىرى ئىكەن. ئۇنىڭ بىلدۈرۈشىچە، ئىبراھىم داۋۇتنىڭ ئۆلۈمىدىن كېيىن، ئۇنىڭ بالىلىرى ۋە باشقا ئۇرۇق تۇغقانلىرى قاتتىق نازارەت ۋە تۇتقۇنغا دۇچ كەلگەن بولۇپ، ئىبراھىم داۋۇتنىڭ ئۆلۈش سەۋەبىگە مۇناسىۋەتلىك بارلىق ئۇچۇرلار قاتتىق كونترول قىلىنغانىكەن.

تەپسىلاتىنى تور بېكىتىمىزدىن ئاڭلىغايسىز.

ئۇنى تونۇيمەن، ئۇ پېنسىيەگە چىقىپ كەتكىلىمۇ خېلى يىللار بولدى. ئۇ پېنسىيەگە چىقىپ كەتكەندىن كېيىن ئۇنىڭ بىلەن بىۋاسىتە ئالاقىمىز ئاز بولدى. شۇڭا ئۇنىڭ ئەھۋالى بىز....

12/20/2024

ياپونىيە ئۇيغۇرلار ئەڭ كۆپ پائالىيەت ئېلىپ بېرىۋاتقان دۆلەتلەرنىڭ بىرى ھېسابلىنىدۇ. ئۆتكەن ئاينىڭ ئاخىرى ياپونىيە ساقچىلىرى ياپونىيە ئۇيغۇر جەمئىيىتىنىڭ پائالىيەتلىرىگە ياپونلارنىڭ ساكايى كېنجى ناملىق ئىسمىنى ئىشلىتىپ، يالغان ئىسىم بىلەن تىزىملىتىپ كىرىپ ئۇچۇر توپلىغان بىر خىتاي ئوقۇغۇچىنى جىنايەت گۇماندارى قىلىپ بېكىتىپ ئەدلىيە ئورگانلىرىغا سۇنغان. ياپونىيە ئۇيغۇر جەمئىيىتىنىڭ رەئىسى ئەخمەت لېتىپنىڭ بىلدۈرۈشىچە، بۇ، ياپونىيەدە ئۇيغۇرلارنىڭ پائالىيەتلىرى ھەققىدە ئۇچۇر توپلىغان تۇنجى گۇماندار ئىكەن.

تەپسىلاتىنى تور بېكىتىمىزدىن ئاڭلىغايسىز.

#ياپونىيە

ياپونىيە ئۇيغۇرلار ئەڭ كۆپ پائالىيەت ئېلىپ بېرىۋاتقان دۆلەتلەرنىڭ بىرى ھېسابلىنىدۇ. ئۆتكەن ئاينىڭ ئاخىرى ياپونىيە ساقچىلىرى ياپونىيە ئۇيغۇر جەمئىيىتىنىڭ پائالى....

12/20/2024

ئادرىيان زېنز قاتارلىقلارنىڭ مەجبۇرىي ئەمگەك ھەققىدىكى يېڭى دوكلاتى كۈچلۈك ئىنكاس قوزغىماقتا

12/20/2024

قازاقىستاندىكى ئۇيغۇر يېزىلىرىنىڭ كېلىپ چىقىشى ۋە تەرەققىيات تارىخىي يىللاردىن بۇيان قىزىقارلىق تېما بولۇپ كەلمەكتە ئىدى. مۇنداق يەرلىك تارىخ تەزكىرىلىرىنىڭ بىرى، قەدىمى ئۇيغۇر كەتمەن يېزىسىنىڭ مەخسۇس تارىخى ھەققىدە يېزىلغان ئەسەر «كەتمەن تارىخى» يېقىندا ئالمۇتادىكى مىر نەشرىياتى تەرىپىدىن ئۇيغۇر تىلىدا نەشر قىلىندى.

16-دېكابىر كۈنى ئالمۇتا ۋىلايىتى ئۇيغۇر ناھىيەسىنىڭ كەتمەن يېزىسىدا مەزكۇر «كەتمەن تارىخى» ناملىق كىتابنىڭ تونۇشتۇرۇش مۇراسىمى ئۆتكۈزۈلدى. ئۇنى ئۇيغۇر ناھىيەلىك ئۇيغۇر مەدەنىيەت مەركىزى ئۇيۇشتۇردى. مۇراسىمغا ئالىملار، جەمئىيەتلىك بىرلەشمىلەر ۋەكىللىرى، يۇرت-جامائەت، مەكتەپ ئوقۇتقۇچىلىرى ۋە ئوقۇغۇچىلىرى قاتناشتى. «كەتمەن تارىخى» ناملىق ئەسەرنىڭ ئاپتورى تۇرالىم ھېزىزوف بۇ ئەسەرنى قوليازما ھالىدا يېزىپ قالدۇرۇپ ۋاپات بولغىنىغا خېلى يىللار بولغان بولۇپ، بۇ قېتىم بىرقانچە مۇتەخەسسىس ئەسەرنى رەتلەپ نەشرگە تەييارلىغانىدى.

تەپسىلاتىنى تور بېكىتىمىزدىن ئاڭلىغايسىز.

قازاقىستاندىكى ئۇيغۇر يېزىلىرىنىڭ كېلىپ چىقىشى ۋە تەرەققىيات تارىخىي يىللاردىن بۇيان قىزىقارلىق تېما بولۇپ كەلمەكتە ئىدى. مۇنداق يەرلىك تارىخ تەزكىرىلىرىنىڭ بىر...

12/20/2024

سۈرىيەدىكى «شام ئازادلىق تەشكىلاتى» ھەيئەت تەھرىرى - ئەل شام (HTS) باشچىلىقىدىكى قوراللىق كۈچلەرنىڭ بەشەر ئەسەد ھاكىمىيىتىنى ئاغدۇرۇپ تاشلىشى، خەلقئارادا قىزىق نۇقتىغا ئايلانغان بىر پەيتتە، يېڭى سۈرىيە ھۆكۈمىتىنىڭ ئىچكى ۋە تاشقى جەھەتتە قانداق يول تۇتىدىغانلىقى، بولۇپمۇ ئامېرىكا، ياۋروپا ۋە خىتاي بىلەن قانداق مۇناسىۋەتتە بولىدىغانلىقى دىققەت قوزغىماقتا. ئۇنداقتا، دەمەشقتە يېڭى ھاكىمىيەت تىكلەنگەندىن كېيىن، خىتاي ۋە سۈرىيەنىڭ مۇناسىۋىتى قانداق بولىدۇ؟

خىتاي ۋە سۈرىيە ۋەزىيىتىنى يېقىندىن كۆزىتىۋاتقان تەتقىقاتچىلاردىن جورجى ۋاشىنگتون ئۇنىۋېرسىتېتى خەلقئارا مۇناسىۋەتلەر كەسپىنىڭ پىروفېسسورى، دوكتور شان روبېرتس سوئالىمىزغا جاۋاب بېرىپ، مۇنداق دېدى: «ئومۇميۈزلۈك قىلىپ ئېيتقاندا، خىتاي بەشەر ئەسەد ھۆكۈمىتىنى قوللاپ كەلدى، ئەمما خىتاينىڭ ھاكىمىيەت ئالماشقان دۆلەتلەردە يېڭى ھۆكۈمەتلەرنى تېزدىن قوللايدىغان ئادىتىمۇ بار. مېنىڭچە، خىتاي يېڭى سۈرىيە ھۆكۈمىتى بىلەن ياخشى مۇناسىۋەت قۇرۇش يوللىرىنى ئىزدەيدۇ. ئۇيغۇر قوراللىقلىرىنىڭ سۈرىيەدىكى ھەرىكىتىنى چەكلەش ئۈچۈن، خىتاي ئۆزىنىڭ تەسىر كۈچىدىن پايدىلىنىدۇ. ئۇنداقتا، ئامېرىكا ۋە ياۋروپا بىلەن مۇناسىۋەت قۇرۇشقا تىرىشىۋاتقان، ئامېرىكا بىلەن ياۋروپانىڭ دىققىتىنى جەلپ قىلىشقا تىرىشىۋاتقان سۈرىيەنىڭ بۇنىڭدىن كېيىن خىتاي بىلەن بولغان مۇناسىۋىتى زادى قانداق بولىدۇ؟ بۇنى كۆرۈش ۋە كۆزىتىش ھەقىقەتەن قىزىقارلىق».

تەپسىلاتىنى تور بېكىتىمىزدىن ئاڭلىغايسىز.

مۇتەخەسسىسلەر، سۈرىيەدىكى دىراماتىك ۋەقەلەرنىڭ خىتاينىڭ ئوتتۇرا-شەرقتىكى گېئو-سىياسىي پىلانىنى قايتا ئويلىشىشقا مەجبۇر قىلىۋاتقانلىقىنى، شۇنداقلا بۇنىڭ ئىككى ....

12/20/2024

19-دېكابىر كۈنى ئامېرىكا ئەدلىيە مىنىستىرلىقىنىڭ تورىدا ئېلان قىلىنغان رەسمىي خەۋەرگە قارىغاندا، ئۆزىگە «مايك» (Mike) دەپ ئىنگلىزچە ئىسىم قويۇۋالغان ۋە كالىفورنىيە ئىشتاتىدا ياشايدىغان 64 ياشلىق سۇن ياۋنىڭ خىتايغا جاسۇسلۇق قىلىش جىنايىتى بىلەن قولغا ئېلىنغان. سۇن ياۋنىڭ ھەققىدە چىقىرىلغان ئەيىبنامىدە دېيىلىشىچە، ئۇ 2022-يىلى كالىفورنىيەنىڭ مەلۇم بىر شەھىرىدە ئۆتكۈزۈلگەن سايلامدا رىقابەتچى نامزاتنىڭ سايلام تەشۋىقاتى ئىشلىرىغا مەسئۇل بولغان، شۇنداقلا ئۆزىنىڭ بۇ ئورنىدىن پايدىلىنىپ، خىتاي ئۈچۈن جاسۇسلۇق قىلغان.

12/20/2024

ۋەزىيەتتىن خەۋەردار كىشى بىڭتۈەن ئاھالىلىرىنىڭ يوشۇرۇن قۇدۇق قېزىپ يەرلىكتىن سۇ ئوغرىلىغانلىقى ھەققىدىكى ئىنكاسىدا، بۇ قېزىلغان قۇدۇقلارنىڭ كورلىدا يەر ئاستى سۈيىنىڭ تۆۋەنلەپ كېتىشى ۋە توغراقلارنىڭ قۇرۇپ كېتىشىگە سەۋەب بولغانلىقىنى تىلغا ئالغانىدى؛ كورلىدىكى ئالاقىدار بىر خادىم بۇ ئاقىۋەتنى ئىنكار قىلمىدى. ئامېرىكادا ياشاۋاتقان يەر شارى مۇھىتى ساھەسىدىكى ئىزدەنگۈچى پەيزۇللا زەيدىنمۇ، كورلىدا توغراقلارنىڭ قۇرۇشى بىلەن كۆپىيىپ كەتكەن قۇدۇقلارنىڭ زىچ مۇناسىۋىتى بارلىقىنى، ئەمما سەۋەبنىڭ بۇنىڭ بىلەنلا چەكلەنمەيدىغانلىقىنى تەكىتلىدى.

#توغراق #مۇھىت

ۋەزىيەتتىن خەۋەردار كىشى بىڭتۈەن ئاھالىلىرىنىڭ يوشۇرۇن قۇدۇق قېزىپ يەرلىكتىن سۇ ئوغرىلىغانلىقى ھەققىدىكى ئىنكاسىدا، بۇ قېزىلغان قۇدۇقلارنىڭ كورلىدا يەرئاستى سۈ...

12/20/2024

18-ئۆكتەبىر، شىۋېيتسارىيەنىڭ زۇگ شىتاتلىق ئوتتۇرا مەكتىپىدە دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيى سەھىيە كومىتېتى ۋە شىۋېيتسارىيە ئۇيغۇر جەمئىيىتى تەرىپىدىن يۇقىرى يىللىق سىنىپنىڭ ئوقۇغۇچىلىرىغا ئۇيغۇر ئىرقىي قىرغىنچىلىقىنى تونۇشتۇرۇش ئېلىپ بېرىلغان. پائالىيەتتە شىۋېيتسارىيە ئۇيغۇر جەمئىيىتىنىڭ سابىق رەئىسى ئەندىلى قاراخان مەخسۇس تەييارلانغان، ئۇيغۇر ئىرقىي قىرغىنچىلىقى ئەكس ئەتتۈرۈلگەن ھۆججەتلىك فىلىم ئارقىلىق تونۇشتۇرۇش ئېلىپ بېرىپ، ئۈچ سىنىپنىڭ ئوقۇغۇچىسىغا لېكسىيە بەرگەن.

بۇ، مەزكۇر مەكتەپنىڭ بۇ ھەقتە ئورۇنلاشتۇرغان 4-قېتىملىق پائالىيىتى بولۇپ، شىۋېيتسارىيە ئۇيغۇر جەمئىيىتى يىللاردىن بېرى شىۋېيتسارىيەنىڭ ئۇنىۋېرسىتېت، تېخنىكوم ۋە ھەر خىل ئوتتۇرا مەكتەپلىرىدە بۇ خىل پائالىيەتلەرنى تەشكىللەپ، شىۋېيتسارىيەلىك ياشلارغا ئۇيغۇر ئىرقىي قىرغىنچىلىقى ۋە خىتاينىڭ ئاسسىمىلياتسىيە سىياسەتلىرىنى تونۇشتۇرۇپ كەلمەكتە.

بۇ مۇناسىۋەت بىلەن ئوقۇغۇچىلارغا لېكسىيە سۆزلىگۈچى ئەندىلى قاراخان ئەپەندىنى زىيارەت قىلدۇق، ئۇ بۇ ھەقتىكى تەپسىلاتلارنى رادىيو ئاڭلىغۇچىلار بىلەن ئورتاقلاشتى.

18-ئۆكتەبىر، شىۋېيتسارىيەنىڭ زۇگ شىتاتلىق ئوتتۇرا مەكتىپىدە دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيى سەھىيە كومىتېتى ۋە شىۋېيتسارىيە ئۇيغۇر جەمئىيىتى تەرىپىدىن يۇقىرى يىللىق سىنى....

12/20/2024

قەشقەر 6-ئوتتۇرا مەكتەپنىڭ پېنسىيەگە چىققان خىمىيە ئوقۇتقۇچىسى ئىبراھىم داۋۇت قەشقەر تەۋەسىدە تونۇلغان ئۇيغۇر زىيالىيلىرىدىن بىرى بولۇپ، ئۇنىڭ 2019-يىلى 7-ئاينىڭ 28-كۈنى تۇتقۇن قىلىنىپ، شۇ يىلى 10-ئاينىڭ 6-كۈنى تۇتقۇن مەزگىلىدە ئۆلگەنلىكى ھەققىدىكى خەۋەر يېقىندا ئاشكارىلاندى.

ئەينى چاغدا ئىبراھىم داۋۇتنىڭ تۇتقۇن قىلىنىشى ۋە تۇتقۇن مەزگىلىدە ئۆلۈپ كەتكەنلىكىدىن خەۋەردار بولغان، ئۆز ئىسمىنى ئاشكارىلاشنى خالىمايدىغان بىرەيلەننىڭ رادىيومىزغا ئاشكارىلىشىچە، مەرھۇم ئىبراھىم داۋۇت 2019-يىلى قىزىنىڭ تويى بولۇش ھارپىسىدا يەنى 7-ئاينىڭ 28-كۈنى كېچىدە تۇتقۇن قىلىنغان. بۇ كۈنى دەل «يەكەن ئېلىشقۇ ۋەقەسى» نىڭ 5 يىللىق خاتىرە كۈنى بولۇپ، كېيىن ئۇ ساقچىلاردىن ئىبراھىم داۋۇتنىڭ قەشقەر تەۋەسىدە «جەمئىيەتكە خەۋپ ئېلىپ كەلگۈچىلەر» تىزىملىكىدىكى كىشىلەر قاتارىدا تۇتقۇن قىلىنغانلىقىنى بىلگەن.

ئۇنىڭ بىلدۈرۈشىچە، ساقچىلار 3 ئايدىن كېيىن يەنى 10-ئاينىڭ 6-كۈنى مەرھۇم ئىبراھىم داۋۇتنىڭ خىتاي ئىچكىرى ئۆلكىلىرىدە ئوقۇۋاتقان بالىلىرى ۋە باشقا ئۇرۇق-تۇغقانلىرىغا ئۇنىڭ ئۆلۈم خەۋىرىنى يەتكۈزگەن ۋە ئۇلاردىن ئىبراھىم داۋۇتنىڭ يۈرەك كېسىلى قوزغىلىپ ئۆلگەنلىكى ھەققىدىكى ئىسپاتقا قول قويۇشنى تەلەپ قىلغان. لېكىن ئىبراھىم داۋۇتنىڭ جەسىتىنىڭ بالىلىرى ۋە ئۇرۇق-تۇغقانلىرىغا كۆرسىتىلمەي كۆمۈۋېتىلگەن بولۇپ، بۇ ئىش ئۇلارنىڭ قاتتىق نارازىلىقىنى قوزغىغانىكەن.

تەپسىلاتىنى تور بېكىتىمىزدىن ئاڭلىغايسىز.

قەشقەر 6-ئوتتۇرا مەكتەپنىڭ پېنسىيەگە چىققان خىمىيە ئوقۇتقۇچىسى ئىبراھىم داۋۇت قەشقەر تەۋەسىدە تونۇلغان ئۇيغۇر زىيالىيلىرىدىن بىرى بولۇپ، ئۇنىڭ 2019-يىلى 7-ئاينىڭ 28-....

12/19/2024

«ئاكسيوس خەۋەرلىرى» تورىنىڭ 18-دېكابىردىكى خەۋىرىدە ئېيتىلىشىچە، بايدېن ھۆكۈمىتى يۇقىرى پەن-تېخنىكا تەلەپ قىلىدىغان ئۆزەك (chips) نى خىتايغا ئېكسپورت قىلىش مەسىلىسىدە «تەمىنلەشنى توختىتىش» قارارى ئالغان. بۇ خىل ئۆزەكلەر ئېكسپورتىنىڭ توختىتىپ قويۇلۇشى ماھىيەتتە خىتاينى كۆپلىگەن ساھەدە «پالەچ» قىلىپ قويىدىغانلىقى ئۈچۈن، بۇنىڭ خىتاي ئۈچۈن يېڭى زەربە بولىدىغانلىقى تەخمىن قىلىنماقتا.

خەۋەردە ئېيتىلىشىچە، بۇ خىل ئۆزەكلەر نۆۋەتتىكى سۈنئىي ئەقىل ساھەسىنىڭ جان تومۇرى بولۇپ، خىتاي بۇ ساھەدە ئاز دېگەندىمۇ دۇنيادىكى ئەڭ ئىلغار تېخنىكىلاردىن بەش يىل ئارقىدا ئىكەن. بايدېن ھۆكۈمىتىنىڭ بۇ ھەقتىكى قارارى ئۆزەكنى خىتايغا سېتىشقىلا ئەمەس، يەنە شەرقىي جەنۇبىي ئاسىيا ۋە پارس قولتۇقى دۆلەتلىرىگە سېتىشقىمۇ قاتتىق چەكلىمىلەر قويغان. چۈنكى خىتاي يىللاردىن بۇيان ئامېرىكا بازىرىدىن سېتىۋالالمىغان ئۆزەكلەرنى مۇشۇ رايونلاردىن ۋاسىتىلىك ھالدا سېتىۋېلىپ كەلگەن. بۇ يېڭى بۇيرۇقتا Nvidia ئۆزەكلىرى مۇھىم سالماقنى ئىگىلەيدىكەن.

#ئۆزەك #چەكلەش

https://uy.rfa.org/1ftn2p

12/19/2024

«تۆپىلىك» گېزىتىنىڭ 18-دېكابىر سانىدا ئېلان قىلىنغان ئولىۋىيا ئېنوس ئىمزاسىدىكى ئوبزوردا ئامېرىكا تاشقىي سىياسىتىدىكى مۇھىم مەزمۇنلاردىن بولۇۋاتقان «مەجبۇرىي ئەمگەك مەسىلىسى» گە قارىتا ترامپ ھۆكۈمىتى بەزى يېڭى قەدەملەرنى ئېلىشقا تەۋسىيە قىلىنغان.

ۋاشىنگتوندىكى «خۇدسون ئىنستىتۇتى» نىڭ ئالىي تەتقىقاتچىسى ئولىۋىيا ئېنوسنىڭ قارىشىچە، 2021-يىلى كېڭەش پالاتا ئەزاسى ماركو رۇبيۇ باش بولۇپ تونۇشتۇرغان «ئۇيغۇر مەجبۇرىي ئەمگىكىنىڭ ئالدىنى ئېلىش قانۇنى» كېيىنچە رەسمىي يوسۇندا ئىجرا قىلىنىشقا باشلىغاندىن بۇيان، «قىسمەن ياكى پۈتۈنلەي» ھالدا ئۇيغۇرلارنىڭ مەجبۇرىي ئەمگىكى بەدىلىگە ئىشلەنگەن ھەرقانداق مەھسۇلاتنىڭ ئامېرىكا تاموژناسىدىن ئۆتۈشىنى مەنئى قىلىپ كەلگەن، ئەمما ئومۇمى جەھەتتىن ئالغاندا ئۇنىڭ ئىجرا قىلىنىشىدا ئىزچىللىق مەۋجۇت بولمىغان. شۇڭا خىتاينىڭ بارغانسېرى يوغىناۋاتقان قارا نىيىتىنى چەكلىمەكچى بولۇۋاتقان يېڭى نۆۋەتلىك ئامېرىكا ھۆكۈمىتى بۇ جەھەتتە ئۇيغۇرلار دۇچ كېلىۋاتقان زۇلۇملارغا قارشى ئىستراتېگىيە سۈپىتىدە ئۇيغۇر مەجبۇرىي ئەمگەك مەسىلىسىدە ئۈچ قەدەمنى ئېلىشى كېرەك ئىكەن.

ئولىۋىيا خانىم تەۋسىيە قىلغان قەدەملەرنىڭ بىرىنچىسى، يېڭى نۆۋەتلىك ھۆكۈمەت مەجبۇرىي ئەمگەك مەھسۇلاتلىرىنى ئىمپورت قىلغۇچىلارغا ئېغىر جەرىمانە قويۇشى لازىمكەن. چۈنكى ئۇلار بۇنىڭدىكى يوچۇقلاردىن پايدىلىنىپ بۇ قىلمىشنى داۋاملىق سادىر قىلماقتىكەن؛ ئىككىنچىسى، خىتاي ئېكسپورت قىلىۋاتقان مەجبۇرىي ئەمگەك مەھسۇلاتلىرىنىڭ كۆپ قىسمى شەرقىي-جەنۇبىي ئاسىيادىكى بىر قىسىم دۆلەتلەر ئارقىلىق يوللىنىۋاتقان بولۇپ، خىتاينىڭ جىنايەتلىرىگە شېرىك بولۇۋاتقان بۇ دۆلەتلەرگە قارىتا ئىككىنچى يۈرۈش جازا تەدبىرلىرى ئېلان قىلىنىشى لازىم ئىكەن؛ ئۈچىنچىسى، ترامپ ھۆكۈمىتى خىتاينىڭ ئىرقىي قىرغىنچىلىقى ۋە ئىنسانىيەتكە قارشى جىنايەتلىرىدىن ئامان قالغۇچىلار ئۈچۈن مەبلەغ ئاجرىتىپ، ئۇلارنىڭ كېيىنكى ھاياتىنى مۇۋاپىق ئورۇنلاشتۇرۇشقا سەرپ قىلىشى كېرەك ئىكەن.

12/19/2024

يېقىندا ئۈرۈمچىدە ئېچىلغان «شىنجاڭدا ئىشقا ئورۇنلىشىش ۋە ئىجتىمائىي كاپالەت خەلقئارا مۇھاكىمە يىغىنى»دا، ئۇيغۇر مەجبۇرىي ئەمگىكى ئىنكار قىلىنغان. مەجبۇرىي ئەمگەكنىڭ «ئامېرىكادىكى خىتايغا قارشى كۈچلەر تەرىپىدىن ئويدۇرۇپ چىقىرىلغان يالغان ئۇچۇر» ئىكەنلىكى ئىلگىرى سۈرۈلگەن، شۇنداقلا «بۇ رايوندىكى يەرلىك خەلقلەرنىڭ ياشاش ۋە تەرەققىيات ھوقۇقىغا دەخلى-تەرۇز قىلغانلىق» دەپ ئەيىبلەنگەن.

«خىتاي گېزىتى» ۋە «شىنجاڭ گېزىتى» تورىنىڭ بۇ ھەقتىكى خەۋىرىگە قارىغاندا، ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق پارتكومنىڭ سېكرېتارى ما شىڭرۈي 15-دېكابىر كۈنى بۇ يىغىندا سۆز قىلغان. ئۇ، ئامېرىكا ۋە باشقا غەرب دۆلەتلىرىنى ئەيىبلەپ، «ئۇلار ھېچقانداق ئاساسسىزلا شىنجاڭدا ‹مەجبۇرىي ئەمگەك مەۋجۇت› دېگەندەك ئاساسسىز سەپسەتەنى ئويدۇرۇپ چىقارغان» دېگەن. ئۇ يەنە «ئىشقا ئورۇنلىشىش—ئەڭ چوڭ كىشىلىك ھوقۇق» دېگەنلەرنى تەكىتلىگەن.

نۆۋەتتە ئامېرىكا ئىجرا قىلىۋاتقان «ئۇيغۇر مەجبۇرىي ئەمگىكىنىڭ ئالدىنى ئېلىش قانۇنى» بويىچە جازالاش تىزىملىكىگە كىرگۈزۈلگەن خىتاي شىركەتلىرىنىڭ سانى 107 گە يەتكەن بولۇپ، ئالدىنقى ئايدا ئامېرىكا ئانا ۋەتەن خەۋپسىزلىكى مىنىستىرلىقى 29 خىتاي شىركىتىنى مەزكۇر قانۇن بويىچە جازالىغانىدى. مانا مۇشۇنداق بىر ۋەزىيەتتە، خىتاي دائىرىلىرىنىڭ ئۈرۈمچىدە خەلقئارا مۇھاكىمە يىغىنى چاقىرىپ، ئۇيغۇر مەجبۇرىي ئەمگىكىنى ئىنكار قىلىشى، خىتاي ۋەزىيىتىگە دىققەت قىلىپ كېلىۋاتقان مۇتەخەسسىسلەرنىڭ جىددىي ئىنكاسىنى قوزغىدى.

ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشى تەتقىقات ئىشخانىسىنىڭ دىرېكتورى ھېنرىك شاجىۋىسكى بۇ ھەقتە جىددىي ئىنكاس قايتۇرۇپ، مۇنداق دېدى: «خىتاي ھۆكۈمىتى دۇنياغا ئۆزلىرىنىڭ ئۇيغۇرلارغا قاراتقان قاتتىق سىياسىتىنىڭ مۇۋەپپەقىيەتلىك بولغانلىقىنى كۆرسەتمەكچى بولۇۋاتىدۇ. ئەمما بىز ئۇيغۇر ئېلىدىكى ئەمگەك مەسىلىسىنىڭ زور بىر قىسمىنىڭ مەجبۇرىي ئەمگەك ئىكەنلىكىنى نەزەردىن ساقىت قىلماسلىقىمىز كېرەك. ئۇنىڭ ئۈستىگە، خىتاي ھازىر ئىقتىسادىي جەھەتتىن نۇرغۇن مەسىلىلەرگە دۇچ كېلىۋاتىدۇ. مېنىڭچە، ئۇلارنىڭ ئۇيغۇر مەجبۇرىي ئەمگىكىنى ئىنكار قىلىشىدىكى سەۋەبلەرنىڭ بىرى دەل ئىقتىسادىي مەسىلىدۇر. خىتاي ھۆكۈمىتى تۈرلۈك تەشۋىقات قاناللىرى ئارقىلىق، ئۇيغۇرلارنىڭ جەمئىيەتنىڭ نورمال ئىشلەپچىقىرىش ئەزالىرىغا ئايلانغانلىقىنى تاشقى دۇنياغا نامايان قىلىشنى پىلان قىلغان، دەپ قارايمەن.»

تەپسىلاتىنى تور بېكىتىمىزدىن ئاڭلىغايسىز.

خىتاي كومپارتىيەسى مۇشۇنداق بىر خەلقئارالىق يىغىن چاقىرىپ، بىر تەرەپتىن مەجبۇرىي ئەمگەك مەسىلىسىنى رەت قىلىشقا ئۇرۇنسا؛ يەنە بىر تەرەپتىن خىتاي كومپارتىيەسىنىڭ ...

12/19/2024

ئۇيغۇر ئىرقىي قىرغىنچىلىقىنى بىر چەتكە قايرىپ قويۇپ، خىتايلار بىلەن «يېشىل ئېنېرگىيە ھەمكارلىقىنى قانات يايدۇرۇش» چۈشىنى كۆرۈۋاتقان گېرمانىيە، بۇ ساھەدە خىتايلارنىڭ ئالدام خالتىسىغا چۈشۈپ كېتىدىغانلىقىنى ئويلاپمۇ باقمىغان. گېرمانىيە ھۆكۈمىتىنىڭ يەر شارىنىڭ يىلسېرى ئىسسىپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش، ئېكولوگىيەلىك مۇھىتنىڭ بۇلغىنىشىنى ئازايتىش ئۈچۈن سەرپ قىلىنىدىغان «كاربون ئىناۋەت چېكى» ناملىق بۇ خەيرىيەت مەبلىغى 2019-يىلىدىن باشلاپلا خىتايلارنىڭ كۆزىنى قىزارتقان. خىتاي شىركەتلىرى بۇ مەبلەغگە ئارقا-ئارقىدىن ئىلتىماس قىلىشىپ، ھەر خىل يوللار بىلەن گېرمانىيەنىڭ 1 مىليارد ياۋرودىن ئارتۇق پۇلىنى قويۇۋەتكەن.

«گېرمانىيە دولقۇنلىرى» رادىيوسى يېقىندا ئېلان قىلغان «بىر خىتاي شىركىتى قانداق قىلىپ مىلياردلىغان ياۋرولۇق كاربون ئىناۋەت چېكىنى قويۇۋېتەلىدى» ناملىق خەۋەردە بايان قىلىشىچە، 2019-يىلىدىن 2022-يىلىغىچە جەمئىي 66 خىتاي شىركىتى «كاربون ئىناۋەت چېكى» گە ئېرىشكەن بولۇپ، ھازىرچە بۇنىڭ ئىچىدىكى ئاز دېگەندە 16 شىركەت قويمىچى شىركەت بولۇپ چىققان. بۇ قويمىچىلار ئىلتىماس سۇنغاندا، ئۇيغۇر دىيارىدىكى نېفىتلىك ۋە تەبىئىي گاز ئورۇنلىرىنى مەنبە قىلىپ كۆرسىتىپ، «ئەگەر مەبلەغ بولمىسا، نېفىت ۋە گاز قېزىش جەريانىدا چىققان كاربون تۆت ئوكسىدىنى يا كۆيدۈرۈۋېتىمىز، ياكى ھاۋاغا قويۇپ بېرىمىز» دېگەن. كاربون تۆت ئوكسىدىنى ھاۋاغا قويۇپ بەرسىمۇ، كۆيدۈرۈۋەتسىمۇ ئوخشاشلا ئېكولوگىيەلىك مۇھىتنىڭ بۇلغىنىشىنى ۋە ھاۋانىڭ ئىسسىپ كېتىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدىغان بولغاچقا، ئۇلارنىڭ ئىلتىماسى ئاسان تەستىقلانغان.

ئەپسۇسكى، فېدېراتسىيە مۇھىت قوغداش ئىدارىسى ئۇيغۇر دىيارىدا ئىرقىي قىرغىنچىلىقلار ئەۋجىگە چىقىۋاتقان بىر مەزگىلدە، ھېچ تەكشۈرۈپ كۆرمەيلا ئۇيغۇر ئېلىنى يەمچۈك قىلىۋاتقان بۇ خىتايلارنىڭ ھىيلە-نەيرەڭلىرىگە شۇنداق ئاسان ئالدىنىپ كەتكەن. گېرمانىيەدىكى ۋەزىيەت ئانالىزچىسى ئەنۋەر ئەھمەت ئەپەندىنىڭ بىلدۈرۈشىچە، مەزكۇر ۋەقە گېرمانىيەدە ھەقىقەتەنمۇ كۈچلۈك سەلبىي تەسىر پەيدا قىلغان.

تەپسىلاتىنى تور بېكىتىمىزدىن ئاڭلىغايسىز.

#ئالدامچىلىق

ئۇيغۇر ئىرقىي قىرغىنچىلىقىنى بىر چەتكە قايرىپ قويۇپ، خىتايلار بىلەن «يېشىل ئېنېرگىيە ھەمكارلىقىنى قانات يايدۇرۇش» چۈشىنى كۆرۈۋاتقان گېرمانىيە، خىتايلارنىڭ ئالد...

12/19/2024

قەشقەر 6-ئوتتۇرا مەكتەپنىڭ خىمىيە ئوقۇتقۇچىسى ئىبراھىم داۋۇتنىڭ 2019-يىلى لاگېردا ئۆلگەنلىكى ئاشكارىلاندى

12/19/2024

ئامېرىكا دۆلەت مەجلىسى قارمىقىدىكى «ئامېرىكا-خىتاي ئىستراتېگىيەلىك رىقابەت پەۋقۇلئاددە كومىتېتى» نىڭ رەئىسى جون مۇلىنار ۋە ھەيئەت ئەزالىرىدىن راجا كىرىشنامورسى 17-دېكابىر ئىككى پارتىيە ھەمكارلىقىنىڭ مەھسۇلى بولغان يېڭى قانۇن لايىھەلىرىنى تونۇشتۇرۇپ، خىتاينىڭ فېنتانىل ئەتكەسچىلىكىدىكى مەسئۇلىيىتىنى سۈرۈشتە قىلىشنى تەلەپ قىلدى.

بۇ قېتىم ئۈچ قانۇن لايىھەسى تونۇشتۇرۇلغان بولۇپ، ئۇلاردا ئېيتىلىشىچە خىتاي كومپارتىيەسى ئامېرىكا چېگراسىدىن قانۇنسىز رەۋىشتە ئېقىپ كىرىۋاتقان فېنتانىل مەھسۇلاتلىرىغا جاۋابكار بولۇشى كېرەك. چۈنكى ئۇلار غەرەزلىك ھالدا فېنتانىلنى زور مىقداردا پىششىقلاپ ئىشلەش، سىرتقا يۆتكەش ۋە ئامېرىكا چېگراسىدىن ئوغرىلىقچە ئۆتكۈزۈش ئارقىلىق، ھەر يىلى يۈز مىڭغا يېقىن ئامېرىكا پۇقراسىنىڭ ئۆلۈشىگە سەۋەب بولۇپ كەلگەن. بۇ قانۇن لايىھەلىرىنىڭ بىرىدە مۇنداق دېيىلگەن: «خىتاي ھازىر مۇشۇ خىلدىكى فېنتانىل ئەتكەسچىلىرىگە قولايلىق يارىتىپ بېرىش، ئۇلارنى مۇكاپاتلاش ۋە قانات ئاستىغا ئېلىش ئارقىلىق دۆلىتىمىزدە فېنتانىل بوھرانى پەيدا قىلىۋاتىدۇ. ئۇلار شۇ ئارقىلىق بىزنى ۋەيران قىلىۋەتمەكچى بولۇۋاتىدۇ.»

12/19/2024

«ئاسمان خەۋەرلىرى» تورىنىڭ 18-دېكابىردىكى خەۋىرىگە قارىغاندا، ئەنگلىيەدىكى «ئۇچۇر كومىتېتى ئىشخانىسى» (ICO) يېقىندا خېرىدارلارنى يۇقىرى پەن-تېخنىكا مەھسۇلاتلىرىنىڭ بىرى بولغان ئەقلىي توك قازان (air fryers) ئىشلەتكەندە ئالاھىدە ھوشيار بولۇشنى، چۈنكى بۇ خىل قازانلارنىڭ خۇسۇسىي ئۇچۇرلارنى ئۇدۇل خىتايدىكى شىركەت ساندانلىرىغا يوللاپ بېرىدىغانلىقىنى ئېلان قىلغان.

تەتقىقات گۇرۇپپىسىنىڭ تەجرىبىلىرىدە خىتايدا ئىشلەنگەن «شياۋمى» (Xiaomi)، «تېنسېنت» (Tencent) ۋە «ئەيگوستار» (Aigostar) ماركىلىق ئەقلىي توك قازانلارنىڭ ھېچقانداق سەۋەبسىزلا ئۆز ئالدىغا ئۆي ئىگىسىنىڭ تېلېفونىنى ئاۋازغا ئېلىشقا ئۇرۇنۇۋاتقانلىقى، خاتىرىلەنگەن ئاۋازلارنىڭ ئۇدۇل خىتايدىكى مۇلازىمېتىرغا كېتىۋاتقانلىقى بايقالغان. ئەمما Hisense ۋە Samsung قاتارلىق تېلېۋىزورلار بولسا شەخسىيەت مەسىلىسى تۈپەيلىدىن ئۆي ئىگىسىنىڭ تېلېفونىغا ئۇلانغان ھامان ئالدى بىلەن شۇ كىشىنىڭ رۇخسىتىنى ئېلىپ، ئاندىن ئىش باشلايدىكەن.