Әркин Асия Радиоси

09/04/2024

2017-Йили башланған Уйғур Елидики зор тутқунда Уйғур тебабити саһәсидики сәрхилларму тутқун нишани қилинип, Уйғур әнәниви тебабити саһәси зор давалғушқа дуч кәлгәниди. Ваһаләнки, Хитай һөкүмитиниң бүгүнки күндә Уйғур тебабәт дорилириниң хәлқъара базардики зор тәрәққийат пурсити болуштәк бошлуқидин пайдилинип, уни хәлқъаралишишқа йүзләндүрүшни күчәйтиши җиддий диққәт қозғимақта.

Уйғур тебабити илмий саһәсидики патент вә тәтқиқат түрлириниң хитай даирилири тәрипидин тартивелинип, талан-тараҗ қилишқа учриғанлиқини әскәртти

09/04/2024

Һәр йили Шиветсарийәниң Гравбүндән Кантонида қәрәллик өткүзүлидиған дунйа «Әхлақ Мунбири»ниң бу йиллиқ йиғинида, Уйғур мәсилиси вә Хитайниң Шәрқий Түркистандики ирқий қирғинчилиқ сийасити асаслиқ темиларниң бири болғанлиқи мәлум.

Дуня “әхлақ мунбири” дә һәр қайси саһәләр, мәдәнийәтләр ара заманиви әхлақниң әмәлийити вә әмәлгә ешиш җәряни тонуштурулидикән.

09/04/2024

Бу «Қарар»ниң бирдинла оттуриға чиқиши, болупму Шинҗаң Уйғур Аптоном Районлуқ Хәлқ Қурултийидәк «намда бар, әмәлдә йоқ» болған бир орган тәрипидин чиқирилиши, толиму күлкилик бир әһвалдур. Бу йәрдә биз «Уйғур Аптоном Районлуқ Хәлқ Қурултийи»дәк бу қорчақ органниң маһийити һәққидики қарашлиримизни бир чәткә қайрип туруп, мәзкур «Қарар» да немиләр дейилгәнликигә қарап бақайли.

Һалбуки, америка хитайниң тәрәққий қилип кетишигә чидимай, қәстән уйғурларни дәстәк қилип, хитайға бузғунчилиқ қиливетиптимиш.

09/04/2024

Истанбулдики Шәрқий Түркистан Вәхписиниң уйуштуруши билән 9-айниң 1-күни Вәхпә мәркизидә Уйғур таъамлири мусабиқиси өткүзүлди. Истанбулдики Уйғур айаллири өзлири әткән Полу, Ләғмән, Манта қатарлиқ һәр хил әнәниви Уйғур таъамлири билән бу мусабиқигә қатнашти. Мусабиқә ахирида 1-, 2-, вә 3-болғанлар елан қилинип мукапатланди.

Саҗидә миҗит ханим әткән уйғур тамиқи 1-дәриҗигә еришип, 18000 түрк лираси қиммитидики бир тал җумһурийәт алтуни билән мукапатланған

09/03/2024

Американиң "Уйғур Мәҗбурий Әмгикиниң Алдини Елиш Қануни" Хитайни Қанчилик Дәриҗидә Биарам Қиливатиду?

09/02/2024

Нәвбаһар: Йуқириқи мисаллар шуни испатлайдуки, тарихтики Хитай Милитаристлири болсун йаки һазирқи Хитай һөкүмити болсун һәммисила Уйғур миллити ичидики қәһриманлар, рәһбәрләр, өлималар йаки зийалийларни өзлиригә тәһдит дәп билип, кәң көләмлик тутқун вә тазилаш елип барған. Шең Шисәй дәвридә Мәһмут Муһитини аввал көккә көтүрүп, андин йәргә урғиниға охшаш, Ши Җинпиң дәвридиму Уйғурларға қарита йүргүзүлүватқан ирқий қирғинчилиқ қилмишлириниң бир парчиси болған зийалий вә өлималарни тутқун қилиш суйиқәсти һелиһәм давамлашмақта.

Уйғур миллити йеқинқи замандики миллий мустәқиллиқ һәрикәтлири җәрянида, талай қетим хитай күчлириниң суйиқәстлиригә учрап улуғвар ғайиләр әмәлгә ашмай қалған.

09/02/2024

Америка Ташқий Ишлар Министири Антони Билинкен 30-Авғуст «Мәҗбурий Ғайиб Болғанлар Хәлқъара Күни» мунасивити билән байанат елан қилди. Байанатта мундақ дейилгән: «Бүгүн биз дунйаниң һәр қайси җайлиридики мәҗбурий ғайиб қиливетиш җинайитиниң қурбанлирини әсләймиз. Буниң ичидә Хитай Хәлқ Җумһурийити тәрипидин ғайиб қиливетилгән диний вә миллий топлуқниң әзалири, адвокатлар, паъалийәтчиләр вә башқиларму бар. . .»

Америка ташқий ишлар министири антони билинкен 30-авғуст “мәҗбурий ғайиб болғанлар хәлқара күни” мунасивити билән баянат елан қилди.

09/02/2024

Мушу йил 15-Авғуст вә 25-Авғуст арилиқида Молдова пайтәхти Кишинйеф шәһиридә өткән «Армрестлиң», йәни тәнһәрикәтниң аз учрайдиған түрлириниң бири «Биләк билән күч синишиш» бойичә 45-нөвәтлик дунйа мусабиқиси болуп өтти. Униңға қазақистандин барған Уйғур тәнһәрикәтчилиридин Султан Һәмзәтоф исимлик йигит билән вә Тәхминә Ғоҗамбәрдийева исимлик қиз алтун медалға еришти.

Қазақистандин барған уйғур тәнһәрикәтчилиридин султан һәмзәтоф исимлик йигит билән вә тәхминә ғоҗамбәрдийева исимлик қиз алтун медалға еришти

09/02/2024

Алий Комиссар Волкер Түркниң байанатини Кишилик Һоқуқни Көзитиш Тәшкилати, Хәлқъара Кәчүрүм Тәшкилати қатарлиқ кишилик һоқуқ тәшкилатлири қизғин қарши алди. Улар бу бу мунасивәт билән елан қилған байанатлирида Б Д Т'ни Хитайниң Уйғур вә башқа милләтләргә йүргүзүватқан кишилик һоқуқ җинайәтлиригә хатимә бериш вәдисигә әмәл қилишқа, шуниңдәк Уйғур ирқи қирғинчилиқиға хатимә бериш үчүн Хитайға бесимни күчәйтиш һәмдә мунасивәтлик җиддий тәдбирләрни йолға қойушқа чақирмақта.

Алий комиссар уйғур районидики кишилик һоқуқ дәпсәндичиликини ‛толуқ тәкшүрүш‚ кә чақирди һәмдә зиянкәшликкә учриғучилар үчүн сөз қилишқа вәдә бәрди.

09/01/2024

Түркийәниң «Саъадәт» вә «Келәчәк» партийәлиридин болған Парламент әзалириниң Парламенттики гуруппа мәсъули Сәлчуқ Өздағ бу һәқтики соъалимизға җаваб берип мундақ йазған: «Бу мәсилә Түркийә Парламентидики әң қизиқ нуқтилардин бири һесаблиниду. Биз өктичи партийәдин болған Парламент әзалири өй-мүлүк алған чәт әлликләргә пуқралиқ бериш сийаситини дәрһал өзгәртиши керәкликини тәләп қиливатимиз. Алдимиздики айларда бу мәсилә Түркийә Парламентида қайта музакиригә қойулуши мумкин, дәп ойлаймән. Түркийә һөкүмитиниң бу сийаситидин Түрк хәлқиму нарази, шуңа һөкүмәт бу қанунни өзгәртишкә мәҗбур болиду дәп ойлаймән. Хитайларниң көпийиши техиму вәһимилик бир әһвал.»

Түркийә истатистика идариси 2022-йили елан қилған мәлуматларға асасланғанда, түркийәдики хитай нопуси 16 миң 880 икән.

08/31/2024

25-Авғуст Алмута шәһиридики «101 Думп Галлерй» сәнәт көргәзмиси өйидә «Уйғур Туғқанларниң Ғәйрий Бағчиси» мавзусида Поъезийә кечилики өтти. Мәзкур кечилик уйуштурғучилириниң бири, йаш журналист Рамил Адилҗан әпәнди зийаритимизни қобул қилип, мундақ деди: «Бу Поъезийә кечилики заманиви сәнәт көргәзмә залида асасий җәһәттин Рус тиллиқ йашларниң қатнишиши билән өтти. Бу йәрдә Уйғур сәнитиниң Уйғурлар үчүн әмәс, бәлки Уйғур сәнитиниң башқилар үчүн өткәнлики мән үчүн муһимрақ болди.»

Мәзкур кечиликтә Лондондин кәлгән шаъир Әзиз Әйса Әлкүн 2023-йили Инглиз тилида нәшр қилған «Уйғур Шеъирлири» намлиқ китабини тонуштурған болуп, униң шеъирий иҗадийити һәққидиму мәлуматлар берилгән.

Барлиқ сиясий мәһбусларға әркинлик берилсун! поезийә мушуниң үчүнму керәк. Биз бир-биримизни, муһәббәтниң немә икәнликини чүшинишимиз лазим

08/31/2024

Хитай мәнбәлиридә Тәклимаканда су апитиниң йүз беришини «Йәр шари килиматиниң өзгириши вә Уйғур Елидики музлуқларниң килимат өзгириши сәвәблик ерип кетиши» гә бағлап тәбирлигән. Ундақта, Тәклимакан қумлуқида су апитини йүз беришниң сәвәби расттинла Хитай ейтқандәк килимат өзгириши билән мунасивәтликму? Ундақ болуши натайин! Гәрчә Йәр Шарида килимат өзгиришиниң еғир болуватқанлиқи, шундақла Йәр Шари характерлик бинормал иссип кетиш һадисисиниң йүз бериватқанлиқи раст болсиму, әмма Тәклимакандики су апитиниң кәйнидә мәлум сүний сәвәбләрниң рол ойнаватқанлиқи ениқ.

Бир қанчә күндин буян хитай һөкүмәт таратқулирида тәклимакан қумлуқида су апити йүз бәргәнликигә даир хәвәрләр арқа-арқидин тарқилишқа башлиди.

08/31/2024

Соғуқ мунасивәтләр уруши дәвридә һәрбий күчини Совет Иттипақиға мәркәзләштүргән Америка, 11-Сентәбир вәқәсидин кейин, Оттура Шәрқтики террорчи гуруппиларға зәрбә беришкә өткәниди. Һалбуки, өткән 10 йилда Америка Хитай билән Русийәгә тақабил туруш үчүн, һәрбий күчини «Чоң дөләтләр риқабити» гә мәркәзләштүргән.

Соғуқ мунасивәтләр уруши дәвридә һәрбий күчини совет иттипақиға мәркәзләштүргән америка, 11-сентәбир вәқәсидин кейин, оттура шәрқтики террорчи гуруппиларға зәрбә...

08/30/2024

Б д т хитайни “әркинликидин қәстән мәһрум қилинғанларниң һәммисини қоюп бериш” кә чақирған

08/30/2024

Қәшқәр Ташмилиқлиқ бир муһаҗирниң инкас қилишичә, униң йуртдашлиридин 10-кәнт башланғуч мәктәп оқутқучиси Пашагүл Бәхти илгири бир мәзгил бешиға йағлиқ артқан тарихи болғанлиқи үчүнла «диний әсәбийлик» билән әйиблинип кесиветилгән. Мухбиримизниң телефон зийарәтлири давамида Пашагүл Бәхтиниң 2018‏-йили 6 йерим йиллиқ кесилгәнлики вә йеқинда җаза муддитини түгитип чиққанлиқи, Пашагүл билән тәң тутқун қилинған 20 чә оқутқучиниң техичә җаза муддитини өтәватқанлиқи ашкариланди.

Мәзкур сақчи һөҗҗәтлиридә пашагүл бәхтиниң 2017-йили 7‏-айниң 26-күни тутулғанлиқи вә 2018-йили “йеңи тәрбийәләш мәркизи” ниң c бина 408‏-ятиқида тутуп турулуватқанлиқ....

08/30/2024

Голландийәдин Данийәниң пайтәхти Копенһагенға йетип кәлгән лагер шаһити Қәлбинур Сидиқ, Голландийә Уйғур Кишилик Һоқуқ Фонди рәъиси Әнвәр Әрдәм, Голландийәдики йаш йазғучи вә сийасий паъалийәтчи Әхмәтҗан Қасимлар 29-Авғуст күни Данийәдики дунйави ширкәт «Рамбол» ниң тәклипигә бинаъән бу ширкәтниң Копенһагендики мәркизидә Уйғур ирқий қирғинчилиқи вә йешил енергийәгә бағлинишлиқ мәҗбурий әмгәк һәққидә гуваһлиқ бәрди.

Данийәдики дуняви ширкәт “рамбол” (Ramboll) ниң тәклипигә бинаән бу ширкәтниң копенһагендики мәркизидә уйғур ирқий қирғинчилиқи вә йешил енергийәгә бағлинишлиқ мәҗ...

08/30/2024

Хитай үчүн җасуслуқ қилиш билән әйибләнгән Таң Йүәнҗүнниң айали Америкадики муһим орган болған Америка Дөләт Мәҗлиси қармиқидики Хитай Ишлири Иҗраъийә Комитети (СӘСС)да ишләйдикән. Униң Америка Дөләт Мәҗлиси вә Ақсарайға Хитайдики кишилик һоқуқ вә қанун ишлири саһәсидә мәслиһәт беридиған йиллиқ доклатларни елан қилидиған СӘСС'дәк муһим органда ишлиши, бу делони йеқиндин көзитиватқан кишиләрниң алаһидә диққитини қозғиған.

Америкада яшайдиған “демократчи” хитай паалийәтчи таң йүәнҗүн 21-авғуст күни җасуслуқ, суйиқәст қилиш вә сахта мәлумат йоллаш қатарлиқ үч хил җинайәт билән ню-йор...

08/30/2024

8-Айниң ичидила Америкадики Хитай демократийәчилири арисида икки кишиниң арқа-арқидин Хитай һөкүмити үчүн җасуслуқ қилиш билән әйиблиниши, Америка вә башқа дөләтләрдики Хитай һөкүмитигә қарши өктичи тәшкилатлар вә паъалийәтчиләрни қаттиқ чөчүткән. Болупму Таң Йүәнҗүнниң 21-Авғуст Америка Федератсийә Тәкшүрүш Идариси хадимлири тәрипидин туйуқсиз тутқун қилинип, 22-Авғуст күни җасуслуқ қилиш билән әйиблиниши, униң Америка һөкүмитиниң Хитай Ишлири Иҗраъийә Комитетида ишләйдиған бурунқи айали Җен Сален вә илгири униң билән йеқин достлуқи болған бир қисим Хитай демократлирини әнсирәткән вә чөчүткән.

67 яшлиқ таң йүәнҗүн 2024-йил 8-ай ичидә америкада хитайға җасуслуқ қилиш җинайити билән әйибләнгән 2-хитай демократийәчиси

08/30/2024

Б Д Т Кишилик Һоқуқ Алий Комиссарлиқи ишханисидин Равина Шамдасани 27-Авғуст мундақ дегән: «Болупму Шинҗаң мәсилисидә, биз нурғунлиған ‹мәсилә болған› қанун вә сийасәтләрниң һелиму мәвҗутлуқини чүшинип йәттуқ. Биз Хитай һөкүмитини кишилик һоқуқ нуқтисидин чиқип туруп, дөләт хәвпсизлики вә терроризмға қарши қанун рамкиси үстидин омумйүзлүк тәкшүрүш елип беришқа чақирдуқ. Қийин-қистақ қатарлиқ кишилик һоқуқ таҗавузчилиқи қилмишлири һәққидики әйибләшләрниң толуқ тәкшүрүшләргә моһтаҗ икәнликини тәкитлидуқ.»

Б д т кишилик һоқуқ кеңишиниң сабиқ алий комиссари мишел бачелет(Michelle Bachelet) 2022-йили 31-авғуст уйғурлар учраватқан бастурушларниң “инсанийәткә қарши җинайәт шәкилл....

08/30/2024

Йиғинниң ахбаратида, Хитайниң Уйғур Елини геъо-сийасий хәвп-хәтәрләргә қарши «Истратегийәлик Тосуқи» ға айландурушниң конкрет васитилири тилға елинмиған болсиму, әмма йиғин «Җуңхуа миллити ортақ еңи бәрпа қилишниң түзүлмә механизмини техиму мукәммәлләштүрүп, һәр қайси милләтләрниң бәшни етирап қилишни техиму күчәйтиш» ни тәләп қилған.

Хәлқъара мәсилиләр пирофессори Шон Робертс болса, буниң бир йеңилиқ әмәслики, Хитайниң Уйғур Елини ташқи дунйа үчүн изчил бир тосақ орнида көрүп кәлгәнликини қәйт қилиду.

Уйғур аптоном районлуқ парткомниң 23-авғуст чақирилған 10-нөвәтлик комитетиниң 12-қетимлиқ йиғини хитайниң уйғур елидики истратегийәлик орунлаштурушиниң буниңдин ....

08/30/2024

Адрйан Зензниң қаришичә, Уйғур кимлики, Уйғур мәдәнийити вә Уйғур нопусини нишан қилған бир қатар сийасәтләрниң бу қәдәр зор тиришчанлиқ билән иҗра қилинишида Хитай һөкүмитигә хас болған бир қатар сийасий әндишиләр һәрикәтләндүргүч күч болуш ролини ойниған. Дәл мушу хил сийасий әндишиләр түпәйлидин Хитай һөкүмити Уйғурларни қирғинчилиқ вә инсанийәткә қарши җинайәтләрниң қурбаниға айландурувәткән. Бу һал Ши Җинпиңниң 2014-йилидики сөзидә алаһидә әкс әткән болуп, униңда «Дөләт һакимийитигә қарши зорлуқ һәрикәтлири билән мәшғул болғучи дүшмән күчләрни тәлтөкүс йанҗип ташлаш зөрүр» дәп көрситилгән.

Бу хил сиясий әндишиләрдин халас болушниң бир муһим чариси сан җәһәттә ашу хил әндишиләрни пәйда қилғучиларни бесип чүшидиған “ишәнчлик” нопусни бу хил “тәһдит....

08/29/2024

Лагерлардики Җинсий Хорлуқ: “Олтурақлишиш Мустәмликичилики Вә Уйғурларниң Туғут Нисбитини Контрол Қилиш Урунушлири” (3)

08/29/2024

Дәрвәқә, икки йилдин буйан Уйғур ирқий қирғинчилиқини тохтитиш үчүн бирәр әмәлий қәдәм алмиған Бирләшкән Дөләтләр Тәшкилати бүгүн зуванға келип, өзлириниң «Уйғур Мәсилисидә Сүкүттә Әмәс» ликини билдүрди. Әмма мәсилә, Б Д Т Кишилик Һоқуқ Комитетиниң Бейҗиңдин «Террорлуққа қарши туруш сийаситини өзгәртишни тәләп қилиш» и биләнла һәл боламду?

Биз вақитни 2022-йили 8-айниң 31-күнигә сүрүп, әйни вақитта Б Д Т Кишилик Һоқуқ Комитетиниң сабиқ алий рәһбири Мишел Бачелет елан қилған «Шинҗаңниң Кишилик Һоқуқ Доклати»ға қайта бир нәзәр селип бақайли.

Уйғурлар үстидики ирқий қирғинчилиқ давам қиливатқан бүгүнки күндә, б д т кишилик һоқуқ ишханиси 27-авғуст “шинҗаңниң кишилик һоқуқ доклати” елан қилинип икки йил...

08/29/2024

28-Авғуст күни Данийәниң пайтәхти Копенһагендики «Данийә Кишилик Һоқуқ Институти»да Уйғур ирқий қирғинчилиқи тема қилинған гуваһлиқ паъалийити өткүзүлгән. Бу қетимлиқ гуваһлиқ бериш паъалийитигә Голландийәдики лагер шаһити Қәлбинур Сидиқ, «Голландийә Уйғур Кишилик Һоқуқ Фонди»дин Әнвәр Әрдәм, Голландийәдики йаш йазғучи вә сийасий паъалийәтчи Әхмәтҗан Қасим қатарлиқлар қатнашқан.

Бүгүн, йәни 28-авғуст күни данийәниң пайтәхти копенһагендики “данийә кишилик һоқуқ институти” да уйғур ирқий қирғинчилиқи тема қилинған гуваһлиқ паалийити өткүз....

08/29/2024

Б Д Т Кишилик Һоқуқ Алий Комиссари Волкер Түрк:
"Шинҗаңда Һәқиқәтән Көплигән Болмиғур Қанун Вә Сиясәтләр Бар"

08/29/2024

Хитай Компартийәси Мәркизи Комитети 23-Авғуст йиғин ечип, Хитайниң Ғәрбий Районлириниң тәрәққийатини илгири сүрүш үчүн йеңи сийасәт вә тәдбирләрни бәлгиләңән иди. Уйғур Ели вә Хитай вәзийитини көзитиватқан мутәхәссисләр Ғәрби Районларни тәрәққий қилдуруш Хитайниң җаниҗан мәнпәәтигә мунасивәтлик миллий истратегийәси икәнликини көрсәтти. Улар йәнә “Ғәрбий Районни Тәрәққий Қилдуруш” бир тәрәптин иқтисадий тәрәққий қилдурушни мәқсәт қилған болса, йәнә бир тәрәптин бу районлардики Уйғур, Тибәт вә башқа Хитай болмиған милләтләрни ассимилйатсийә қилиш қәдимини тезлитиш икәнликини илгири сүрди.

Хитай компартийәси мәркизи комитети 23-авғуст йиғин ечип, хитайниң ғәрбий районлириниң тәрәққиятини илгири сүрүш үчүн йеңи сиясәт вә тәдбирләрни бәлгиләнгән иди.

08/28/2024

25-Авғуст, йәни Йәкшәнбә күни мәркизи Истанбулдики Шәрқий Түркистан «Нузугум» Мәдәнийәт вә Аъилә Җәмъийитиниң уйуштуруши билән، Истанбулдики Уйғур өсмүрлиригә әнәниви балилар ойунлирини өгитиш, шундақла уларни әнәниви мәһәллә ойунлири билән ойнитиш паъалийити өткүзүлди.

Мәркизи истанбулдики шәрқий түркистан “нузугум” мәдәнийәт вә аилә җәмийитиниң уюштуруши билән уйғур өсмүрлиригә әнәниви балилар оюнлирини вә мәһәллә оюнлири ө....

08/28/2024

Чәт әлләрдики Уйғурлар қоллиниватқан Фәйсибок, Инстграм қатарлиқ бәзи иҗтимаъий таратқуларда йеқинқи күнләрдә, Хитай һөкүмитиниң тәклипи билән Пакистандин Уйғур Дийариға барған 10 кишилик бир зийарәт өмикиниң қолида Хитайниң қизил байрақлирини көтүрүшүп, Үрүмчи, Қәшқәр, Корла қатарлиқ җайларда Хитай һөкүмәт даъирилири орунлаштурған алаһидә чоң зийапәт, екскурсийә вә нахша-уссул номурлирини тамаша қиливатқанлиқи һәмдә «Шинҗаңда һәр милләт Мусулманлири байашат йашаветипту» дәп ағзи-ағзиға тәгмәй махтишиватқанлиқиға даъир сүрәт вә синлиқ көрүнүшләр тарқитилмақта.

Пакистандики Өмәр Уйғур Вәхписиниң башлиқи, Уйғур кишилик һоқуқи паъалийәтчиси Өмәр Уйғурниң билдүрүшичә, бу зийарәт өмикини Пакистандики Хитай әлчиханиси вә Х Хитай җәмъийити бирлишип тәшкиллигән болуп, асаслиқ равалпинди, гилгит, исламъабад қатарлиқ җайлардики Хитай әлчиханиси вә консулханиси билән изчил йеқин мунасивәттә болуп, улардин нәп елип келиватқан Х Хитай җәмъийитиниң рәъиси шундақла Исламъабад Сода-Санаъәт Бирләшмисиниң сабиқ рәъиси Насирхан Саһиб баш болған болуп, өмәк Х Хитай Җәмъийити иҗраъийә комитети рәъиси Әзимҗан, Абдул Азиз, Әкбәр қатарлиқ Уйғур содигәрләрдин тәшкилләнгәникән.

Әпсус иқтисадий җәһәттин пүтүнләй хитайниң чаңгилида болған пакистан һөкүмити болса, хитайниң пакистандики уйғурлардин пайдилинип елип бериватқан мана бу хил ‛....

08/27/2024

Американиң Ядро Күчини Ашурушқа Мунасивәтлик Мәхпий Һөҗҗәттә Хитайға Тақабил Туруш Чиқиш Қилинған

08/27/2024

Америка һөкүмити Хитайниң Уйғурларға йүргүзүватқан қәбиһ җинайәтлирини инсанийәткә қарши җинайәт вә ирқий қирғинчилиқ дәп җакарлаш билән қалмай, илгири-кейин болуп “Уйғур Кишилик Һоқуқ Қануни”, “Уйғур Мәҗбурий Әмгикиниң Алдини Елиш Қануни” қатарлиқ бир йүрүш қанунларни йолға қойуп, Уйғурларни бастурушта рол ойниған Хитай әмәлдарлири вә Уйғурларни қул қилип ишләткән Хитай ширкәтлирини җазалап келиватқаниди. Хитай һөкүмити бу әйибләшләрни инкар қилиш билән бир вақитта Америка һөкүмитигә қарши тәшвиқат вә бәзи өч елиш һәрикәтлирини қоллинип кәлмәктә. 8-Айниң 23-күни Уйғур Аптоном Районлуқ Хәлқ Қурултийи йиғин чақирип, “Американиң Шинҗаңға мунасивәтлик җаза қанунлириға қарши туруш” қарарини қарап чиқип мақуллиған.

Хитай һөкүмити американиң әйибләшлирини инкар қилиш билән бир вақитта америка һөкүмитигә қарши тәшвиқат вә бәзи өч елиш һәрикәтлирини қоллинип кәлмәктә.