04/28/2024
◾ თამარ ლორია-ნორვეგიაში მცხოვრები განათლების ექსპერტი
სწავლა ყოველთვის სიამოვნებას მანიჭებდა, ბავშვობაში ხშირად დამთენებია მეცადინეობაში. დილით უძილო, მაგრამ ენერგიით სავსე წავსულვარ სკოლაში. სკოლის დასრულების შემდეგ, ფსიქოლოგიით ვიყავი გატაცებული, სამი წელი ფსიქოლოგიურზე ვისწავლე და შემდეგ გამოჩნდა ძალიან საინტერესო პროფესია საქართველოში-ოკუპაციური თერაპია, რომელიც შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთა განათლებას, რეაბილიტაციას, საზოგადოებაში ინტეგრაციას მოიცავდა.
ფსიქოლოგიიდან გადავერთე ოკუპაციურ თერაპიაში. ეს იყო საერთაშორისო საბაკალავრო პროგრამა ინგლისურ ენაზე, ამსტერდამის ინსტიტუტის მიერ ინიცირებული. ლექტორები მსოფლიოს წამყვანი უნივერსიტეტებიდან გვიკითხავდნენ ლექციებს, გვიწვევდნენ სტუდენტებს საერთაშორისო კონფერენციებზე, პრაქტიკას გავდიოდით ევროპის სხვადასხვა ქვეყანაში. იყო ძალიან ინტენსიური სწავლების პროცესი, ზუსტად ისეთი, როგორიც მე მომწონდა: სტატიების კითხვით ღამეების თენება, დავალებების წერა, ჯგუფური და პრაქტიკული მუშაობები.
ბაკალავრიატის დასრულების შემდეგ, მალე მივხვდი, რომ ისევ სასწავლო პროცესი მენატრებოდა, მიუხედავად იმისა, რომ ძალიან კარგ კოლექტივში მიწევდა მუშაობა. ვხელმძღვანელობდი სარეაბილიტაციო საგანმანათლებლო ცენტრს და აქტიურად ვთანამშრომლობდი საჯარო სკოლებთან და ბაღებთან ინკლუზიური განათლების მიმართულებით. ერთ დღეს გავიგე ცხადდებოდა კონკურსი ოსლოს უნივერსიტეტის მაგისტრატურაზე, ფაკულტეტი ჩემთვის ძალიან საინტერესო იყო და გადავწყვიტე სწავლის გაგრძელება. ძალიან სასიხარულო იყო, როცა გავიგე, რომ წარმატებით გავიარე შესარჩევი კონკურსი, მოვიპოვე სტიპენდია და ჩავირიცხე ოსლოს უნივერსიტეტში. “შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთა განათლების ფილოსოფია”- ასე ერქვა სასწავლო პროგრამას. ეს იყო საერთაშორისო მაგისტრატურა, დაკომპლექტებული სტუდენტებით სხვადასხვა ქვეყნიდან, რაც უფრო საინტერესოს ხდიდა სასწავლო პროცესს.
ნორვეგიაში ჩამოსვლის პირველივე დღიდანვე ჩემი მიზანი იყო, წარმატებით დამემთავრებინა მაგისტრატურა და საქართველოში დავბრუნებოდი ჩემს საქმეს, მაგრამ მოხდა ისე, რომ სწავლების პროცესში გავიცანი ჩემი მეუღლე, რომელიც ასევე განათლების ფაკულტეტზე სწავლობდა. საკმაოდ რთული იყო ნორვეგიაში პროფესიულად დამკვიდრება. ნორვეგიული ენა არც თუ ისეთი ადვილია, მაგრამ მალევე მივხვდი, რომ ინგლისური ენით ამ ქვეყანაში ჩემს ცოდნას ვერ გამოვიყენებდი. მაქსიმალურად სწრაფად გავიარე ყველა დონე ნორვეგიული ენის და ბოლო გამოცდის ჩაბარების შემდეგ, დავიწყე მუშაობა ოსლოს საბავშვო ბაღში პედაგოგიურ ლიდერად (მეთოდისტი). აქედან დაიწყო ჩემი პროფესიული გამოცდილება ოსლოში. შემდეგ გადავედი ნორვეგიის მუნიციპალიტეტების გაერთიანებაში, საერთაშორისო პროექტების განყოფილებაში, პოსტ საბჭოთა ქვეყნებს ვუზიარებდით ნორვეგიის გამოცდილებას სხვადასხვა სფეროში—მათ შორის განათლების. ამის შემდეგ ვიმუშავე შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთა განათლების ორგანიზაციაში და ახლა უკვე მეხუთე წელია ვმუშაობ ნორვეგიის განათლების დეპარტამენტში, ვარ მთავარი მრჩეველი მასწავლებლების კვალიფიკაციის ამაღლების საკითხებში. ბოლო 10 წელია რაც ნორვეგიაში ვარ დაფუძნებული.
ნორვეგიულ განათლების სისტემაში ბავშვი და ბავშვის ინტერესები არის წამყვანი. ეს არის ბავშვზე მორგებული სისტემა, რომელიც უდიდეს პატივს სცემს ბავშვს, როგორც პიროვნებას. განათლების სისტემაში სკოლამდელ განათლებას უდიდესი ადგილი უკავია. სხვა ქვეყნებთან შედარებით, ნორვეგიას ძალიან მაღალი მაჩვენებელი აქვს ბავშვების ჩართულობის საბავშვო ბაღებში. 3-5 წლამდე ბავშვების 97% ბაღში დადის. ხოლო 1-5 წლამდე 93%. შესაბამისად, ნორვეგია ძალიან დიდ რესურს დებს სკოლამდელ განათლებაში, რაც ქვეყანას გრძელვადიანი პერსპექტივით პოზიტიურად უბრუნდება უკან. არა ერთი კვლევა შემიძლია მოვიშველიო, რომელიც აჩვენებს ხარისხიანი სკოლამდელი განათლების გავლენას ბავშვების წარმატებაზე სკოლაში თუ სამსახურებრივ ცხოვრებაში.
ნორვეგიაში ასევე პედაგოგის პროფესია არის აღიარებული და დაფასებული. ქვეყანა უდიდეს რესურს დებს პედაგოგების და სკოლების/საბავშვო ბაღების ხელმძღვანელების უწყვეტ განათლებაში. მარტო განათლების დეპარტამენტი ყოველწლიურად 2 მილიარდ ნორვეგიულ კრონზე მეტს ხარჯავს კვალიფიკაციის ამაღლების პროგრამებში. ეს პროგრამები ძირითადად საუნივერსიტეტო პროგრამებია, ასევე არსებობს სკოლებზე და ბაღებზე დაფუძნებული ტრენინგები, ანუ გადამზადება ძირითადად სკოლაში და ბაღში მიმდინარეობს, სუპერვიზია პირდაპირ პრაქტიკაში ხორციელდება. მაგრამ აქაც უნივერსიტეტები ძალიან აქტიურად არიან ჩართულები. ამის მიზანია ის, რომ არც უნივერსიტეტი მოწყდეს პრაქტიკას და პრაქტიკაში არსებულ გამოწვევებს და ასევე, არც სკოლები და ბაღები დაშორდნენ საუნივერსიტეტო თეორიებს და კვლევებს. ძალიან საინტერესო მოდელია ასეთი ორმხრივი თანამშრომლობა, რომელიც საბოლოოდ საგანმანათლებლო სექტორს წინ წევს.
განათლების სამინისტრო და დეპარტამენტი აქტიურად თანამშრომლობს კვლევით ინსტიტუტებთან. განათლების ხარისხის გასაუმჯობესებლად არა ერთი კვლევა ტარდება როგორც გრძელვადიანი, ასევე მოკლე ვადიანი. სწორედ კვლევის შედეგები ედება საფუძვლად ცვლილებებს. ასევე აღსანიშნავია, რომ გადაწყვეტილებების მიღება და ახალი სტანდარტების დანერგვა არის ხშირად საკმაოდ კომპლექსური პროცესი, რომელშიც ჩართულია სხვადასხვა სექტორი—მაგალითად, განათლების სამინისტროსთან ერთად, აქტიურად მონაწილეობს პედაგოგების კავშირი, მოსწავლეთა გაერთიანება, მშობელთა გაერთიანებები, მუნიციპალიტეტები, კერძო სკოლების თუ ბაღების გაერთიანება. ანუ გადაწყვეტილებები არ არის ერთპიროვნული და განათლების საკითხებით დაინტერესებული ორგანიზაციების მონაწილეობა საკმაოდ მაღალია.
ყოველ წელს ტარდება მოსწავლეების და მშობლების გამოკითხვა, რაც მნიშვნელოვანი ნაწილია სკოლების და ბაღების შეფასების. ასევე განათლების დეპარტამენტი უზრუნველყოფს ხარისხის შეფასების პროგრამას სკოლების და ბაღებისთვის. ეს პროგრამა ეხმარება დირექტორებს და პედაგოგებს ერთად მოახდინონ სიტუაციის ანალიზი კონკრეტულ სკოლაში თუ ბაღში, იდენტიფიცირება მოახდინონ გამოწვევების განათლების ხარისხთან მიმართებაში და ასევე, ერთად შეიმუშაონ სამოქმედო გეგმა.
ძალიან ბევრი ფაქტორი განსაზღვრავს განათლების სისტემის წარმატებას. ყველა ქვეყანას თავისი ინდიკატორი აქვს, თუმცა საერთაშორისო ტესტების მაჩვენებლებით, განათლების სისტემის მიმართ ჰოლისტური მიდგომით და პედაგოგების საგანმანათლებლო პროგრამებით სამაგალითო არის ფინეთი —სადაც ბავშვის პატივისცემაზეა აგებული განათლება, სადაც ბავშვი აქტიური მონაწილეა განათლების მიღების პროცესის, სადაც ბავშვს ეკითხებიან აზრს და მის აზრს ითვალისწინებენ. პედაგოგების პროფესია დაფასებულია და პედაგოგებს უწყვეტი განათლების საშუალება აქვთ, ყოველდღიურად ხდება განათლების სისტემაში გამოწვევების განხილვა და კვლევებზე დაფუძნებული პრაქტიკის გამოყენება.
განათლების სისტემა არ დგას განყენებულად ქვეყნის სხვა სისტემებისგან. ძალიან ბევრი ფაქტორი თამაშობს როლს. მაგალითად, რამდენად არის ბავშვთა სოციალური დაცვის სისტემა განვითარებული, შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთა უფლებები დაცული, ჯანსაღი ცხოვრების წესი, კვება და ჰიგიენა საგანმანათლებლო დაწესებულებებში და ა.შ. რამდენად სხვადასხვა სექტორი კოორდინირებულად თანამშრომლობს როცა ბავშვის განათლებას ეხება საკითხი. ასევე, რა თქმა უნდა, რამდენად პრიორიტეტულია პოლიტიკურ დონეზე განათლების სისტემა, რაც ბიუჯეტზე კარგად აისახება. რამდენად პოპულარულია მასწავლებლის პროფესია და რას აკეთებს სახელმწიფო იმისთვის, რომ მოიზიდოს ძლიერი კადრები და შეუქმნას უწყვეტი განათლების საშუალებები პედაგოგებს.
გარკვეული პერიოდი ოჯახთან ერთად გადავედი საქართველოში. ამ პერიოდში აქტიურად ვმუშაობდი საქართველოს სკოლამდელი განათლების სფეროში, ასევე სასკოლო განათლების, კერძოდ ინკლუზიური განათლების განხრით. ვხელმძღვანელობდი თბილისის ბაგა-ბაღების სტრატეგიაზე მუშაობის პროცესს, ასევე ვთანამშრომლობდი UNICEF-ის და WORLD VISION-ის საქართველოს ოფისთან, ბაგა-ბაღების პედაგოგების გადამზადების საკითხებში. ჩატარებული მაქვს არაერთი ტრენინგი საქართველოს მასშტაბით. ვარ ავტორი და თანაავტორი პედაგოგების გზამკვლევების. ასევე ვმუშაობდი განათლების სამინისტროში ინკლუზიური განათლების მიმართულებით. ვკითხულობდი ლექციებს ივანე ჯავახიშვილის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ოკუპაციური თერაპიის მიმართულებით.
ამ ეტაპზე ვმუშაობ და ვარ ავტორი პროექტის «ვსწავლობთ სიმღერ- სიმღერით», რომლის მიზანია ბავშვებისთვის მნიშვნელოვანი თემების სიმღერებით და ილუსტრაციებით მიწოდება. ეს არის, მაგალითად, ჰიგიენასთან დაკავშირებული თემები - ხელების დაბანა, კბილების გახეხვა თუ სხვა. ეს არის, ასევე, ემოციების გამოხატვა, სხეულის აღქმა, სეზონური ტანსაცმლის შერჩევა. ასევე, ამ პროექტის მიზანია უცხოეთში მცხოვრები ქართულენოვანი ბავშვებისთვის ქართულად მეტყველების განვითარების ხელშეწყობა სიმღერის საშუალებით. ეს პროექტი დაიწყო ბარათებად დაბეჭდილი მუსიკალური წიგნით, რომელიც საქართველოში რამდენიმე წლის წინ გამოვეცი. ასეთი ტიპის ბარათებად დაბეჭდილი წიგნები საკმაოდ აქტიურად გამოიყენება ნორვეგიაში. ახლა უკვე ამ წიგნის დიგიტალური ვერსია არსებობს აპლიკაციის სახით. ასევე, ვმუშაობ ანიმაციებზე, ვსწავლობთ სიმღერ-სიმღერით, ამ პროექტს ჰყავს ორი ვირტუალური ბავშვი თედო და ნუცა, რომლებიც აცნობენ პატარებს აღნიშნულ თემატიკებს სიმღერის და ანიმაციების სახით. ეს არის სრულიად მოხალისეობრივ პრინციპებზე დაფუძნებული პროექტი, რომელიც ჩემი დანაზოგით დავიწყე და დღემდე ასე გრძელდება. ძალიან დიდი წვლილი შეიტანეს ამ პროექტის განხორციელებაში მუსიკოსებმა ლიკა შუბითიძემ და არჩილ გეგეჭკორმა, ასევე ილუსტრატორმა ანა ბიჩინაშვილმა.( აქ შეგიძლიათ გაეცნოთ ამ პროექტს: www.tedonutsa.com )
განათლების სისტემა ყოველთვის მუდმივი გამოწვევების წინაშეა, განსაკუთრებით დღევანდელ სამყაროში, როცა განვითარება ასე სწრაფად მიმდინარეობს. ამ გამოწვევების კვლევა, შეფასება და რეაგირება საკმაოდ სწრაფად უნდა ხდებოდეს. ძალიან საინტერესო და აქტუალური მიმართულებაა ხელოვნური ინტელექტი და ხელოვნური ინტელექტის გამოყენება განათლების სისტემაში. ხელოვნურმა ინტელექტმა თავდაყირა დააყენა შეფასების სისტემა სკოლებში. ბევრი თანამედროვე პროფესია კონკურენციას უწევს პედაგოგის პროფესიას. რა ტიპის სტრატეგიებით დავძლიოთ ეს კონკურენცია და როგორ შევინარჩუნოთ მასწავლებლის პროფესიის მომხიბვლელობა ახალგაზრდებში, მნიშვნელოვანი გამოწვევაა.
რა არის საქართველოს განათლების სისტემის მიზანი და ემსახურება თუ არა განათლების სისტემა ამ მიზანს? ალბათ ამაზე უნდა დავფიქრდეთ. ამზადებს ჩვენი განათლების სისტემა მომავალი ცხოვრებისთვის ბავშვებს? რა მოთხოვნებია საზოგადოებაში, რა მოთხოვნებია შრომით ბაზარზე და რამდენად პასუხობს ჩვენი განათლების სისტემა ამ მოთხოვნებს?
ჩვენ ვცხოვრობთ კომპიუტერული ტექნოლოგიების, ხელოვნური ინტელექტის და სოციალური ქსელების სამყაროში. როგორ აისახება ეს ყველაფერი განათლების სისტემაში?
თუ ერთი ძალიან წარმატებული სკოლაა, რომელმაც შეძლო და ფეხი აუწყო განვითარებას, გამოვიყენოთ ამ სკოლის რესურსი, რომ მეორე სკოლა გავაძლიეროთ, მეორემ მესამე და ა.შ.
განათლების სფეროში ჩადებული ინვესტიცია დადებითად უბრუნდება ადამიანს და შესაბამისად სახელმწიფოსაც. ეს ინვესტიცია, უნდა ჩავდოთ ყველამ ჩვენი შრომით, ცნობისმოყვარეობით, განვითარებაზე ორიენტირებულობით, კითხვებზე პასუხის ძიებით. სახელმწიფომ დაფინანსებით, განათლების პოპულარიზაციით, განათლების ინსტიტუტების გაძლიერებით და განათლების სფეროს პატივისცემით.
#სფიჩი #სპიჩი #ქართველიპროფესიონალებიუცხოეთში #განათლება #გამოცდდილება