03/01/2020
19 AĞUSTOS 1999DEPREMİNDE YALOVA
Yalova ilimiz 17 Ağustos depreminde can ve mal kaybının en çok olduğu illerimizdendir.
Resmi açıklamalara gore İlimizde depremde ölenlerin sayısı 2.504, yaralananların sayısı ise 4.505’tir. Gerçek sayının bunun çok üzerinde olduğu sanılmaktadır.
ÖLÜ - YARALI SAYISI
ÖLÜ YARALI ÖLÜ ORANI YARALI ORANI
2.504 4.505 1.54 2.77
Hasar Durumu
Yalova ilinde 13.834 konut yıkık ve ağır hasarlı, 14.610 konut orta hasarlı, 11.685 konut az hasarlı olmak üzere toplam 40.129 konut depremden etkilenmiştir.
Ayrıca 751 ağır hasarlı, 1.159 orta hasarlı, 1.885 az hasarlı olmak üzere toplam 3.795 işyeri depremden etkilenmiştir.
Bu büyük bir yıkımdır. Binaların yaklaşık % 50’si hasar görmüştür. 1939 depreminde 33.000 kiflinin öldüğü 7.9’luk Erzincan depreminde bile yıkılan bina sayısı 7.000 civarındadır. 1995’deki Dinar depreminde 14.204 bina hasar görmüştür.,
17 Ağustos depreminde ise Bolu’da 818, Düzce’de 11.906, Sakarya’da 57.661, Kocaeli’de 72.313, Gölcük’te 33.272 bina hasar görmüştür. Yerleşim merkezlerinin büyüklüğü, nüfusu dikkate alındığında Yalova’daki hasarın daha büyük olduğu ortaya çıkmaktadır.
HASAR DURUMU
HASAR DERECESİ KONUT İŞYERİ TOPLAM
Yıkık ve Ağır Hasarlı 13.834 751 14.585
Orta Hasarlı 14.610 1.159 15.769
Az Hasarlı 11.685 1.885 13.570
Hasarsız 49.552 3.825 53.377
TOPLAM 89.681 7.620 97.301
SOSYAL DURUM
Depremden sonra Yalova’dan 1.506 kişi ülkemizin diğer illerine geçici olarak yerleştirilmiştir.
Depremde yazlık konutların büyük bir bölümünün yıkılması, göçün azalmasına, merkez nüfusunun kırsal alana kaymasına neden olmuştur.
Çınarcık’taki yazlık konutlarda fazla bir yıkım olmamasına karşın insanların psikolojik olarak etkilenmesine, dolayısıyla turizm ekonomisine büyük bir darbe vurmuştur. Bu psikolojik etki Termal, Armutlu gibi turistik ilçelerimizde de rol oynamıştır.
ALT YAPI
Depremde 6.240 metre yağmur suyu kanalı hasar görmüştür. Merkez ilçede 18 bina tamamen 27 bina kısmen yanmıştır. Depremde hasar gören su depoları anında onarıldı. su sıkıntısı kısa süre içinde giderilmiştir.
Elektrik, kanalizasyon ve içme suyu şebekesinde önemli hasarlar meydena gelmiştir. Yaklaflık 2/3 si hasarlı hale gelmifltir.
Depremde yerleşim birimlerinin teknik alt yapısı, özellikle merkez belediyemizin temel yapı taşları çökmüştür. Ayrıca bütün ilçelerde su, kanalizasyon hizmet binaları kısmen ve tamamen devre dışı kalmıştır.
Depremde ağır yıkımların yaşandığı bölgelerdeki şehir içi yolların büyük bir kısmı hasar görmüştür.
EKONOMİK KAYIPLAR
KAMU BİNALARI
Kamu kuruluşlarımızın büyük bir kısmı deprem öncesinde olduğu gibi şu anda da kiralık binalarda hizmet görmektedir. Depremde binaların hasar görmesi nedeniyle deprem anında ve belirli bir süre konteynır ve çadırlarda(Kriz Merkezi) hizmet verilmiştir.
TURİZM
Turizm sektöründe önemli kapasiteye sahip 2 otel yıkılmış, hasarsız oteller boşaltılmış, turistlerin deprem nedeniyle bir anda Yalova’yı terketmeleri sonucu 18 Ağustos-18 Eylül tarihleri arasındaki turizm kaybı 40 trilyon TL. yı bulmuştur.
SANAYİ
Depremde hasar tespiti yapılan 7.468 işyerinin 727’sinde ağır, 1.036 işyerinde orta, 1.881 işyerinde az hasar meydana geldiği belirlenmiştir. İmalat sanayisinde deprem nedeniyle görülen faaliyet zararı % 78 oranındadır. Depremden dolayı 10 adet sanayi kuruluşu kapanmıştır.
İlimizde büyük ve orta ölçekli sanayi kuruluşlarımızda(AKSA, İPEK KAĞIT,
MERKO, VSB gibi önemli şirketlerde, 2 KOBİ niteliğindeki kuruluşta ve diğer küçük sanayi şirketlerimizin büyük kısmında) önemli oranlarda hasarlar meydana gelmiştir. Depremden sonra bu tip şirketlerimiz zor şartlar altında üretime devam etmişlerdir.
Depremden zarar gören işletmelerimizin üretim kapasitelerinin azalması nedeniyle işçi çıkarılmıştır.
Hazine Müsteflarlığı’ndan kredi almak üzere Valiliğimize hasar tespiti için başvuran 14 şirketin tespit edilen hasarı 5 trilyon TL’dır.
EĞİTİM
Depremde 9 ilköğretim okulu hafif hasarlı, 11’i orta hasarlı, 4’ü ağır hasarlı hale gelmiştir.
Ortaöğretim kurumlarımızdan 3’ü hafif hasarlı, 7 si orta hasarlı, 1’i ağır hasarlı duruma gelmiştir.
3 lise, 6 ilköğretim okulu çadırda, 9 okul taşımalı olarak, 2 okul geçici binada eğitim- öğretim çalışmalarını sürdürmüştür. 2 özel öğretim kurumu kapanmıştır. 2 büyük dershane de binaları yıkıldığından çadırda eğitim vermiştir.
TARIM
Yalova açısından önemli bir gelir kaynağı olan örtü altı yetifltiriciliği yapılan seralar da depremden etkilenmiş ve özellikle kesme çiçek, saksı çiçeği, süs bitkileri seralarının % 30’unda önemli zararlar görülmüştür. Tarım alanındaki genel kayıpların dağılımı aşağıdaki şekildedir:
Hayvan barınakları 333 milyar TL
Sebze ve meyvecilik 170 milyar
Gıda sektörü 3.5 tirlyon
Su ürünleri 21 milyar
Saksı ve Süs bitkileri 7 trilyon
Kesme çiçek 250 milyar
ACİL MÜDAHALE VE DİĞER ÇALIşMALAR
1- Yalova’da 1.506 kişi ülkenin diğer illerine geçici olarak yerleştirildi.
2- Türk Silahlı Kuvvetleri ilde 2.306 ölü, 4.472 sağ olmak üzere toplam 6.778 kişiyi enkazdan çıkardı.
3- Sivil Savunma’ya bağlı Arama Kurtarma birlikleri 124 kişiyi enkazdan çıkardı.
Bu kurumların dışında yerli gönüllü kuruluşlar, yabancı gönüllü kuruluşlar ve çevre illerimizden gelen vatandaşlarımız kurtarma çalışmalarına katılmışlardır.
4- Kızılay 9.264, Türk Silahlı Kuvvetleri 1.005, yabancı ülkeler 3.741 , diğer kuruluşlar 3.767 çadır kurmuşlardır.
5- Toplam 10 alanda çadır kent kurulmuştur.
6- Türk Silahlı Kuvvetleri ve bazı belediyelerimizin kurduğu aşevlerinin yanı sıra Denizcilik Bankası’na ait bir gemide de aş evi hizmeti verilmiştir. Bunun yanı sıra yiyecek yardımları yapılmıştır. 12 mutfakta günde 13.400 kişiye üç öğün sıcak yemek verilmiştir.
7- Mevcut sağlık personeline ek olarak Sağlık Bakanlığı’nca 21 ambülans, 25 uzman doktor, 76 hemşire, 12 sağlık memuru sağlanmıştır. Bu sayı diğer illerden gelen personelle birlikte 885 sağlık personele ulaşmıştır. Buna ek olarak yabancı ülkelerden gelen doktor ve diğer sağlık personeli de ilimizde hizmet vermiştir.
8- Emniyet Genel Müdürlüğü’ne bağlı olarak 24 değişik ilden 35 amir, 530 memur, 2 teknik yardımcı, 3 genel idari hizmet memuru, 2 doktor, 6 tercüman, 5 ambülans, 56 oto, 3 kaza kurtarma aracı, 2 olay yerinde görüntüleme aracı 18.08.1999-11.04.2000 tarihleri arasında dönüflümlü olarak Yalova’da geçici olarak görevlendirilmiştir.
8- 15 bölgede 5.216 prefabrik konut yapılmıştır. Kamu kurumlarınca yapılan prefabrik konutlarda 18.475 kişi kalmaktadır.
DEPREMLE İLGİLİ YARDIMLAR
1- Deprem olmasına rağmen Yalova halkından, 68 milyar TL. ve 7.000 DM yardım toplanmıştır.
2- Japonya’daki kardeş kent Tonami Belediyesi, itfaiye binası için 11 milyon Japon Yeni bağıfllamıştır.
3- Mahalli idareler hesabına, belediyelerin iş makinası ihtiyacı için 230 milyar TL ödenek aktarılmıştır.
4- İl Özel İdare Müdürlüğünce belediyelerin alt yapı giderleri için 80 milyar TL harcanmıştır.
5- Afet İflleri Genel Müdürlüğü’nce 155 Milyar TL yardım gönderilmiştir.
6- Prefabrik konutlarda kalan ailelere giysi yardımı yanında 35.834 adet malzeme yardımı yapılmıştır.
7- Kış döneminde 3.700 aileye kömür yardımı yapılmıştır.
8- Sağlık Müdürlüğü ve belediye tarafından depremden sonra salgın hastalıklara karşı mücadele edilmiştir.
9- 3.000 öğrenciye belediye tarafından burs verilmifltir.
10- Depremden sonraki 2 ay içinde sağlık ocaklarına 28.976 kişi, sahra hastahanesine 52.631 kişi, SSK istasyonuna 20.060 kişi, gemi doktoruna 1.449 kişi, çadırkentlerdeki Kore ekibine 5.505 kişi, Avusturya ekibine 717 kişi, Bosna ekibine 2.685 kişi, Yunan ekibine 1.618 kişi olmak üzere toplam 132.553 kişi muayene için başvuruda bulunmuştur.
11- Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı tarafından 60.823 kişiye 24 trilyon 134 milyar TL’lık yardım yapılmıştır.
12- Konutları yıkık-ağır hasarlı ve orta hasarlı olup da prefabrik konutlarda oturmayan 10.215 vatandaşımıza Ekim 1999 tarihinden Mart 2001 tarihine kadar aylık 100 milyon TL kira yardımı yapılmaktadır.
13- Konutları yıkık-ağır hasarlı ve orta hasarlı olup prefabrik konutlarda oturan afetzede vatandaşlarımıza ise kış aylarında ısınmaları amacıyla ayda 4 adet tüp dağıtımı yapılmaktadır.
14- Prefabrik konutlarda, kamu kurum ve kuruşlarında, eğitim ve dinlenme tesislerinde 23 Ağustos 1999 tarihinden itibaren bir yıl süreyle elektrik kullanma ücreti alınmamıştır.
15- Özel kuruluşlarca da 4 bölgede 466 adet prebafrik konut yapılmış ve buralarda 1.463 kişi kalmaktadır.
16- Türkiye İş Kurumu’nca Dünya Bankası finansmanıyla deprem bölgesinde uygulanan “Toplum yararına çalışan’ 880 kişiyle birlikte toplam 1.206 kişi işe yerleştirilmiştir.
17- Kamu çalışanlarına il merkezinde olanlara 9 ay, ilçelerde görev yapanlara (Armutlu hariç) 12 ay olmak üzere ayda 50 milyon TL. deprem tazminatı ödemesi yapılmıştır.
18- Küçük ve orta ölçekli işletmelerin kullanmakta oldukları krediler 1 yılı ödemesiz olmak üzere üç yıl ertelenmiştir. Yıllık % 20 gibi düşük bir faizle Türkiye Halk Bankası aracığıyla kredi sağlanmıştır. Ayrıca 17 Ağustos- 30 Eylül 1999 tarihleri arasında tahakkuk edip ödenmesi gereken vergi borçları ertelenmiştir.
19- Deprem sırasında ankesörlü telefonlardan 1 Ekim 1999 tarihine kadar konuşma ücreti, devir, nakil ve kapatma işlemi ücreti ise 31 Aral›k 1999 tarihine kadar alınmamıştır.
20 Turizm sektörünü geliştirmek amacıyla belediyelere Turizm Bakanlığı’nca 93 milyar TL yardım yapılmıştır.
İL GENELİNDE
SOSYAL YARDIMLAŞMA VE DAYANIŞMA
VAKFI’NCA YAPILAN YARDIMLAR
Yardımın Türü Yararlanan kişi Ödenen miktar(Milyar TL)
Barınma 13.273 15.576
Onarım 10.215 6.133
İşyeri 1.416 454
Can kaybı 1.513 1.136
Özürlü Yardımı 26 10
Diğer Yardımlar 34.380 826
TOPLAM 60.823 24.134
YIKIM ÇALIŞMALARI VE ENKAZ KALDIRMA
Yıkım yapılan ve enkazı kaldırılan toplam bina sayısı 1.586, daire sayısı ise 11.212’dir. 17 Ağustos Depremi’nde Yalova enkaz kaldırma çalışmaları konusunda büyük bir başarı göstererek en çabuk enkaz kaldıran il olmuştur.
Kamu kurumlarınca yıkılan ve enkazı kaldırılan bina sayısı 765, vatandaşların kendi imkanlarıyla yıkılan ve enkazı kaldırılan bina sayısı 143, taşaron firmalar tarafından enkazı kaldırılan bina sayısı 678 olmak üzere toplam 1.586 bina yıkılmış ve enkazı kaldırılmıştır.
Yıkımı yapılacak bina sayısı 38’dir.
Tüm bu bilgiler depremden hemen sonar Valilik bünyesinde kurulan komisyon tarafından hazırlanan resmi rapordan alınmıştır.
Neden mi bu konuya değindim. Gördüğünüz gibi onlarca sayısal veriden oluşan bir tablo. Her tablo insan ile, onun yaşamı ve geleceği ile ilgili. Devletin ve milletin uğrayacağı zarar, yıkım ve kıyım ile ilgili.
Başımıza yeniden böyle bir felaket gelirse bizi bu felaketten kurtarmak için kaç insana; sağlığımıza kavuşmamız ya da yaşama dönmemiz için kaç doktora, kaç sağlıkçıya, ne kadar ambülansa, ne kadar ilaca ve sonuçla kaç trilyona gereksinim olduğunu hatırlatmak istedim.
Doğal olarak bunu tam karşılamak ülkenin ekonomik durumunun o anda ne halde olduğuna da bağlı. Büyük katkıları olan, belki de Yalova halkının kurtuluşunu borçlu olduğu Türk Silahlı Kuvvetleri’nin barış ortamında olup olmamasına ve moral durumuna bağlı olduğunu da unutmamamız gerek.
Tüm bu anlatılanların depreme hazır olmanın pek de hazır olduğu söylenemeyecek konutlarımız kadar teknik donanım, ekipman, bütçeye de bağlı olduğunu hatırlatmak ve hatırlamak gerek.
17 Ağustoslarda Deprem Anıtı’na gidip “Unutmadık, unutturmayacağız” sözlerini savurmakla bu işin halledilemiyeceğini bilmek gerek.
Kaya Zengin
Yalova Araştırmaları Merkezi Başkanı
