Milli mücadeledeki efsanevi direnişi ile “Kendi Kendini Kurtaran Şehir” olarak geçen Urfa, 11 Nisan 1920’de tarihe not düşmüştür. Yurdu için canını seve seve veren, ölüme gülerek giden yiğitlerin harmanlandığı; taşında ve toprağında şüheda fışkıran Urfa, kurtuluşu ile milli mücadelemize ilham kaynağı olmuş, milli birlik ve beraberliğin, vatan ve istiklal için yapılan her türlü fedakârlığın sembolü
olmuştur. Arkeolojik bulgulara göre Urfa, dünyanın en eski kenti, insanlık tarihinin başlangıcı, tüm insanlığın ortak ata yurdudur. Urfa, taşı toprağı tarihle yoğrulan ve tarihin her döneminde mutlaka izi bulunan; il genelinde ortaya çıkan her arkeolojik bulguda tarihin yeniden yazılmasına vesile olup tarihe kaynaklık eden şehirdir. Birçok ilkin Urfa’da başladığı bilimsel olarak kanıtlamıştır. Balıklıgöl’ün yanı başındaki arkeolojik kazılarda ortaya çıkan ve Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi’nde sergilenen “11.500 yıllık Dünyanın En Eski Heykeli”; şehir merkezine 17 km mesafedeki, yüzyılımızın en önemli arkeolojik keşfi olarak tanımlanan “11 500 yıllık Dünyanın En Eski Tapınağı”; ilk buğday ve mercimeğin vatanı, figürlerin taşa kazınıp daha sonra tuvale aktarılması ile bir sanat dalı haline gelen resim ve mimarlık tarihinin başlangıcı, dünyada ilk defa hayvanların evcilleştirildiği yer olarak kabul edilen Göbeklitepe ve Göbeklitepe ile aynı döneme ait keşfedilmeyi bekleyen birçok sit alanı, başka örneği olmayan, sadece Urfa’ya ait özgün arkeolojik varlıklardır. Urfa, ilkel dinlerden, çok tanrılı ve tek tanrılı dinlere ait inançların ve bu inançlarla bağlantılı kültürlerin yüzyıllarca yoğrulduğu, kaynaştığı tarihi bir kent olarak kültür ve inanç turizminde birçok peygamberi bağrından çıkarmış; birçok peygamberin uğrak yeri olmuş ve bu yüce insanlara ev sahipliği yapmış, dünyanın en önemli şehirlerinden biridir. Urfa, her inancın izlerini ve çoğulcu kültürünü bağrında taşıyan; medeniyetin ve uygarlıkların doğduğu, buluştuğu, kaynaştığı, bir hoşgörü şehri olarak, ruhunuza ait bir şeyleri bulacağınız dünyadaki en önemli, nadir şehirlerden biridir. Urfa, enbiyası, evliyası, ereni, ermişi ile gönül sultanlarının mekânı, muhabbettin başkentidir. Urfa, kutsal mekânlarda dualarınızın daha büyük bir anlam kazandığını ve Makam-ı İbrahim’de asırlardır yapılan zikir ile kalbinizin pasının silindiğini hissetmeniz anlamında önemli bir merkezdir. Yazılı ve sözlü kaynaklardan aktarılan bilgilere göre Hz. Havva ile birlikte hayatının bir evresinde gelip bu bölgede yerleşmiş ve ilk buğdayı Harran ovasında ekerek çiftçilik tarihini buradan başlatmıştır. Bundan dolayı Urfa, buğdaygillerin ve baklagillerin gen merkezidir. Ünlü tarihçi Ebul Farac'a göre Urfa, Nûh tufanından sonra kurulan ilk şehirlerden biridir. Hazreti İbrahim Urfa’da doğmuş, Nemrut’la efsanevi bir şekilde mücadeleye girmiş, Mucize-i İbrahim ile ateş, Urfa’da gülistana dönüşmüş “serin ve selamet” olmuştur. İbrahim Peygamber’in oğlu İshak, baba vasiyetine istinaden Harran’a gelip evlenmiştir. Yakup, kardeşi İys’in gazabından kaçarak Harran’a gelmiş, Harran’da dayısı kızıyla evlenmiş ve 15 yıl kadar Harran’da çobanlık yapmış, oğlu Hz. Yusuf henüz iki yaşında iken ailesi ile Kenan eline göç etmiştir. Doğu Yahudiliği ve Hıristiyanlığı Urfa’yı ve Harran’ı ziyaret edenleri “Hacı” kabul eder. Museviler açısından Urfa, Hz. İbrahim, Hz.Yakup ve Hz. Musa’nın yaşadığı topraklar olması dolayısıyla Arz-ı Mevdut yani Hz. İbrahim’den dolayı vaat edilmiş topraklar içersinde kalan en önemli merkezlerden biridir. Hıristiyanlar açısından Urfa, Hz. İsa’nın kutsadığı bir şehirdir. En kıymetli emanet olan “Kutsal Mendil ve Kefen” Urfa’ya aittir. Bu kıymetli eser İtalya’nın Torino müzesinde “Urfa’ya ait Kutsal Kefen” adiyla sergilenmektedir. Yine Hıristiyanlar açısından Urfa, Hıristiyan tarihinde ilk krallık, ilk kilise, ilk İncil, ilk kilise müziğidir. Müslümanlar açısından Urfa, İbrahimî ve Eyyubî bir şehirdir. Hz. İbrahim’in soyundan olan Hz. Eyyub Şam diyarından gelerek Eyyubnebi Beldesi’ne yerleşmiş, bu bölgede sabrın sultanı olmuş, vefatının akabinde bu beldeye defnedilmiştir. Eyyub’u görmeye gelen Hz. Elyasa, onu göremeden vefat etmiş ve Eyyubnebi beldesine defnedilmiştir. Eyyub’un sabrını miras alan bu şehir, Şuayp Antik Şehri’yle, Mısır’da bir Kıpti’yi öldürüp kaçan Hz. Musa’nın sığınma yeri olmuştur. Musa, Şuayb peygamberin yanında kalarak çobanlık etmiş ve ünlü asasını ondan alarak buradan Tur Dağına çıkmıştır. Hz. İsa bu şehri kutsamış, önem verdiği bu şehre havarilerinden Aday’ı göndererek, Hıristiyanlık’ın bu bölgede yayılmasını sağlamıştır. İnanç önderlerini bağrından çıkaran Urfa, peygamberlere izafe edilen makamları ile tarih boyunca “Peygamberler Şehri” veya “Peygamberler Diyarı” adıyla da anılmıştır. MS. 5.yy’a ait olduğu tahmin edilen Haleplibahçe mozaiklerinde yer alan dört amazon kraliçesinin av sahnesi mozaiği “Savaşçı Amazon Kraliçelerinin, Grekçe İsimleriyle Yer Aldığı, Mozaiğe Resmedilmiş Dünyadaki İlk Örneğidir”. Edessa Sarayı taban mozaiklerinde binanın koruyucu tanrısı KTICIC; Troya savaşının ölümsüz kahramanı Aşil; Aşili eğiten mitolojide at adam olarak bilinen KENTEOR KHİRİON; Aşil’in annesi deniz tanrıçası THETİS; Truva atı fikrini ortaya koyarak, Troya’nın fethedilmesini sağlayan efsanevi kahraman ODYESSEUS’un tasvirlerine yer verilmesi, 1 m2’sinde 5000 adet 1 ile 5 mm2 ebadında taş kullanılması, ince ve usta işçiliği, sanat özellikleri ve temalarıyla imparatorluk sanatına eşdeğer olarak görülen dünyanın en kıymetli mozaikleri olarak tanımlandı. Bu yüzdendir ki Urfa, “Mozaikler Şehri” olarak da tanımlanabilir.
