Ahlat'ın ismi ve kelimenin etimolojik kökeni hakkında çeşitli görüşler ileri sürülmüştür.Bunları sırası ile inceleyecek olursak;
*Ahlat'ın Lat adındaki Rum Kralının Daryona adlı kızı Müslümanların Ahlat'ı fethetmesi sırasında Müslümanlığı kabul etmiş ve babasınıda ikna ya çalıştığı halde razı edememiş. Sonra babasına çok üzülerek ah.......Lat, ah.....Lat demiş.Böylece Ahlat ah......Lat hecelerini
n birleşiminden meydana gelmişitir.
*Ahlat'ın adının menşei hakkında halk arasında hala süregelen bir efsane vardır . Bu efsane şöyledir;
“ Van Gölü'nün bu müstesna kıyısında hüküm süren Urartu Kıralı “Lat” Med'lerin saldırısına dayanamayınca şehir düşe ve hükümdar da ağır yaralar alır. Lat , Ah! Lat” diye yükselen feryadı, Med'lerin şehre girmesine kadar devam eder . Urartu Kıralı hayata gözlerini yummuş ancak bilmeyerek çok sevdiği bu şehre ismini vermiştir.” Şüphesiz bir efsane ama doğrusu hoş yakıştırılmış. Bunun yanı sıra ilçenin ismi islami literatürde “Hilat” olarak geçer.
* Milattan önce 3 bin yıllarında Hilatos adlı bir kumandan tarafından kurulan Ahlat şehri ,adını kumandanın isminden almış ve dilde evilerek Ahlat'a dönüşmüştür.
* Ahlat'ın adı hakkındaki dördüncü bir görüş ise tarihte ahlat'ta çeşitli milletlerin bir arada yaşadığı ve farklı dillerin konuşulduğundan dolayı bu ismim verilmiş olmasıdır. Ahlat tarihi hakkında Bizans kaynakları şehrin adını Khlat; Ermeniler Hlat; Süryaniler Khalat, Kelath, Khılat; Araplar Halat ve Hılat ; İranlılar ve Türkler ise Ahlat şeklinde telaffuz etmişlerdir.Gerek Ahlat ve gerekse Hılat veya Halat kelimeleri Araplar tarafından karışık manasında kullanılmıştır. Arapların kullandığı bu deyimden de anlaşılıyor ki ,
