Pulsar - portal popularnonaukowy.

18/10/2024

O gatunkach inwazyjnych mówi się dużo jako o czynniku zmniejszającym różnorodność dzikiej przyrody. Niektórzy jednak tym argumentem mało się przejmują, uważając za istotny jedynie bezpośredni wpływ na gospodarkę. Rośliny inwazyjne wnikają w uprawy, stając się chwastami, ale dopóki zajmują obszary z rolniczego punktu traktowane jak nieużytki, niektórzy w ogóle nie widzą problemu. Bywa wręcz, że inwazyjne rośliny są nielegalnie uprawiane jako źródło nektaru dla pszczół hodowlanych. Tak jest z niecierpkiem gruczołowatym, zwanym też himalajskim.
Pisze Piotr Panek.

Te gatunki często rosną w bliskim sąsiedztwie. Jak drugi wpływa na jakość owoców pierwszego – sprawdzili naukowcy z Instytutu Ochrony Przyrody PAN, Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu i Uniwersytetu Wrocławskiego.

18/10/2024

➡ Donosy, czyli krótko i treściwie.
www.projektpulsar.pl/wiedzaizycie

17/10/2024

Program stworzony przez Google Deep Mind uwzględnia zarówno poglądy większości, jak i mniejszości, początkowo odzwierciedlając proporcje tych opinii w grupie, a później zwiększając wagę poglądów mniejszości.

Pisze Marcin Rotkiewicz.

Program stworzony przez Google Deep Mind uwzględnia zarówno poglądy większości, jak i mniejszości, początkowo odzwierciedlając proporcje tych opinii w grupie, a później zwiększając wagę poglądów mniejszości.

17/10/2024

| pulsar patronuje |
Zapraszamy do przeczytania fragmentu książki Piotra Kołodziejczyka „Tam, gdzie mieszka wiatr. Archeologiczne zagadki Bliskiego i Dalekiego Wschodu” (Bo.wiem).

Czy czytelnik zastanawiał się kiedyś nad tym, skąd się wzięły przyprawy albo kiedy powstała najstarsza książka kucharska? Być może jednak takie pytania wcale czytelnika nie nurtują, ponieważ większość z nas traktuje pożywienie i towarzyszące mu poszczególne elementy jako coś ocz...

17/10/2024

W najdokładniejszych zegarach atomowych błąd pomiaru wynosi sekundę na dziesiątki milionów lat. Okazuje się jednak, że naukowcom to nie wystarcza. Ich zdaniem zegary atomowe są dalekie od ideału.
Pisze Andrzej Hołdys.

Kiedy zastąpi go zegar jądrowy? Eksperymentalna wersja po raz pierwszy zadziałała.

17/10/2024

Co nas obchodzą węże naciskające dźwignie i jaszczurki oglądające filmy? Czy zdezaktualizowana teoria, żyjąca swoim życiem w coachingu i grach komputerowych naprawdę jest tak ważna? Cykl Mateusza Kosteckiego z Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN, część 2.

Co nas obchodzą węże naciskające dźwignie i jaszczurki oglądające filmy? Czy zdezaktualizowana teoria, żyjąca swoim życiem w coachingu i grach komputerowych naprawdę jest tak ważna?

17/10/2024

Jak dobrze dobrać dawkę insuliny? By odpowiedzieć na to pytanie, stworzono dziesiątki protokołów i metod obliczeniowych, a jednak wciąż nie ma jasności. Szczególnie problematyczne jest przyjęcie zbyt dużej porcji leku – ta bowiem może prowadzić do hipoglikemii, która zagraża nie tylko zdrowiu, ale i życiu. Dlatego duńsko-brytyjsko-czeski zespół uczonych opracował nowatorską postać insuliny – taką, która aktywuje się tylko wtedy, gdy stężenie glukozy w jej otoczeniu jest wystarczająco wysokie. Nowy związek – nazwany roboczo NNC2215 – potwierdził swoją skuteczność nie tylko na szczurach, ale i na świniach. Jeśli z powodzeniem przejdzie testy kliniczne, może ułatwić życie wielu diabetykom.
Zdjęcie: Shutterstock
Link do artykułu źródłowego: https://doi.org/10.1038/s41586-024-08042-3

17/10/2024

Nowoodkryty ekotyp H. pylori potrafi skuteczniej neutralizować kwas żołądkowy (co jest korzystne dla bakterii i niekorzystne dla żywiciela). Cechuje się też lepszą zdolnością do adaptacji w trudnych środowiskach.
Pisze Marta Alicja Trzeciak.

Nowy ekotyp tej bakterii prawdopodobnie towarzyszył gatunkowi ludzkiemu od dawna, ale dotychczas przechodził „pod radarem” nauki.

16/10/2024

Drobiny tworzyw sztucznych znaleziono już wcześniej w żołądkach waleni z Zatoki Meksykańskiej, co sugerowało, że konsumują one zanieczyszczony nim pokarm. Teraz okazało się, że może być jeszcze gorzej.

16/10/2024

Jeśli patrzyliście kiedyś na meteory i zapragnęliście znaleźć odpowiedź na pytanie, skąd te skalne odłamki nadlatują, to wasze życzenie właśnie się spełniło.
Pisze Łukasz Tychoniec.

Jeśli patrzyliście kiedyś na meteory i zapragnęliście znaleźć odpowiedź na pytanie, skąd te skalne odłamki nadlatują, to wasze życzenie właśnie się spełniło.

16/10/2024

Był ostatnim świadkiem „Cudu z Faras” w latach 60. XX w. Miał wspaniałą pamięć i niezwykły dar opowiadania. Oddajemy mu więc dziś głos – w wywiadzie i filmie.
Pisze Agnieszka Krzemińska.

Był ostatnim świadkiem „Cudu z Faras” w latach 60. XX w. Miał wspaniałą pamięć i niezwykły dar opowiadania. Oddajemy mu więc dziś głos – w wywiadzie i filmie.

16/10/2024

AI nic nie rozumie, nie myśli, nie jest kreatywna. Nie może być świadoma i nie ma zdolności odczuwania emocji. To bowiem potrafi tylko człowiek. Czy na pewno?

Pisze prof. Włodzisław Duch.

AI nic nie rozumie, nie myśli, nie jest kreatywna. Nie może być świadoma i nie ma zdolności odczuwania emocji. To bowiem potrafi tylko człowiek. Czy na pewno?

16/10/2024

Około 190 mln kobiet na świecie choruje na endometriozę – wynika z szacunków WHO. To choroba, w której przebiegu dochodzi do rozwoju błony śluzowej macicy poza tym narządem. Nieprawidłowo rozlokowane zbitki endometrium są reaktywne i odpowiadają na cykliczne zmiany stężenia hormonów, co prowadzi do silnych dolegliwości bólowych, stanów zapalnych i nieprawidłowych krwawień. Jednym z największych wyzwań związanych z tym schorzeniem jest trudność diagnostyczna – rozpoznanie zajmuje zwykle kilka lat, a stosowane w tym celu metody są nie dość skuteczne. Dlatego różne zespoły badawcze próbują opracować lepsze i łatwiej dostępne testy. Jeden z pomysłów polega na mierzeniu poziomu metabolitów jelitowych w próbce kału. Już wcześniej wykazano, że mikrobiom kobiet z endometriozą różni się od tego występującego u osób zdrowych. A inne bakterie to inne metabolity w układzie pokarmowym. Pierwsze próby (wykonane na modelach zwierzęcych) dają obiecujące efekty. Gdyby się okazało, że sprawdzają się również u ludzi, to kobiety mogłyby już wkrótce zyskać dostęp do prostej i nieinwazyjnej diagnostyki wstępnej.

Ilustracja: Shutterstock

16/10/2024

Metagenomika i AI o nazwie LucaProt to nowe sposoby odnajdywania środowiskowych wirusów. Czy uzyskane za ich pomocą wyniki można uznać za sukces?

Pisze Marta Alicja Trzeciak.

Metagenomika i AI o nazwie LucaProt to nowe sposoby odnajdywania środowiskowych wirusów. Czy uzyskane za ich pomocą wyniki można uznać za sukces?

16/10/2024

Unikatowa kolekcja mody zostanie pokazana 17 października o godz. 12.30 w paryskim Luwrze. Na wybiegu będzie można zobaczyć stroje królów, królewskich matek oraz biskupa ze średniowiecznej Nubii, które archeolodzy Uniwersytetu Warszawskiego i projektanci z Uniwersytetu SWPS zrekonstruowali na podstawie malowideł zdobiących niegdyś ściany katedry w Faras. To pięć strojów, które obecnie znajdują się w kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie i Sudańskiego Muzeum Narodowego w Chartumie.

Prezentacja odbywa się w ramach prowadzonego przez muzeum programu „Midis de l’archéologie!”. (sw, pap)

Zdjęcie: Uniwersytet Warszawski/materiały prasowe

16/10/2024

ZDJĘCIE NA DZIEŃ DOBRY

Artystyczna interpretacja. Pulsar lubi to.

Foto: Shutterstock/Camilo Cardenas1

15/10/2024

KLASER NAUKOWY

Znaczek pocztowy z Libanu z 1964 roku przedstawiający zawilca (Anemone L.). Zawilce to rośliny z rodziny jaskrowatych, ich klasyfikacja jest problematyczna i w zależności od ujęcia obejmuje albo 64 gatunki lub ok. 150 gatunków. W wąskim ujęciu systematycznym rodzaj ten nie ma przedstawicieli we florze Polski (poza uprawianym zawilcem wieńcowym), a w szerszym obejmuje cztery gatunki dziko rosnące w Polsce: zawilec gajowy, narcyzowy, wielkokwiatowy i żółty.

Zawilce są rozprzestrzenione po niemal całym świecie, głównie w strefie klimatu chłodnego i arktycznego półkuli północnej, w strefie międzyzwrotnikowej na obszarach górskich. Są powszechnie uprawiane jako rośliny ozdobne, ale wiele gatunków to rośliny trujące.

Foto: Shutterstock

15/10/2024

NOWINKI TECHNICZNE: Ultraszybki mikroskop umożliwiający obserwację elektronów
Elektron to niezwykle mała cząstka elementarna. Jego obserwacja nastręcza wielu trudności ze względu na to, że porusza się z olbrzymią prędkością. Do przyglądania się niewielkim obiektom służą, jak wiadomo, mikroskopy. W tym przypadku jednak zwykłe optyczne urządzenie oczywiście nie wystarczy, potrzeba znacznie bardziej wyrafinowanego, jak mikroskop elektronowy. Naukowcy z University of Arizona poszli jeszcze dalej – postanowili z takiego mikroskopu zrobić kamerę, i to nie byle jaką. Skonstruowany przez nich ultraszybki mikroskop elektronowy oświetla badany obiekt z niewiarygodną rozdzielczością czasową kilku trylionowych części sekundy (1 attosekunda = 10 do –18 s). Taka szybkość pozwala uzyskać obraz zamrożony w czasie, trochę jak klatka zwykłego filmu pokazującego lecący pocisk. Inżynierowie wykorzystali do tego technologię nagrodzoną Noblem z fizyki w 2023 r. Umożliwiło to „sfilmowanie” po raz pierwszy elektronów w ruchu nie jako rozmazanej chmury, ale jako pojedynczych cząstek. Wdrożenie metody pozwoli na prowadzenie badań nad szybkimi reakcjami chemicznymi i biochemicznymi dzięki obserwacji ruchu elektronu w czasie rzeczywistym.
Zdjęcie: Mohammed Hassan – szef grupy, która stworzyła mikroskop do obserwacji elektronów/Courtesy Amee Hennig
➡ projektpulsar.pl/wiedzaizycie

15/10/2024

Na łamach „Nature” Djellouli i jego współpracownicy opisali testowanie nowego metapłynu, składającego się z zawieszonych w cieczy maleńkich, wypełnionych powietrzem kulek z gumy silikonowej.

15/10/2024

W trwającym od ok. 3000 r. p.n.e. do 538 r. okresie Yayoi doszło na archipelagu do znaczących zmian kulturowych. Przybyli tam bowiem nowi mieszkańcy z Azji kontynentalnej. Naukowcy długo zastanawiali się, skąd mogli pochodzić.

Pisze Agnieszka Krzemińska.

W trwającym od ok. 3000 r. p.n.e. do 538 r. okresie Yayoi doszło na archipelagu do znaczących zmian kulturowych. Przybyli tam bowiem nowi mieszkańcy z Azji kontynentalnej. Naukowcy długo zastanawiali się, skąd mogli pochodzić.

15/10/2024

Na kryjówki w skorupie ziemskiej, w których dorastają te niezwykłe pierścienice, natrafili naukowcy w pobliżu kominów hydrotermalnych we wschodniej części Pacyfiku.

Pisze Andrzej Hołdys.

Na kryjówki w skorupie ziemskiej, w których dorastają te niezwykłe pierścienice, natrafili naukowcy w pobliżu kominów hydrotermalnych we wschodniej części Pacyfiku.

15/10/2024

🎧 pulsar ma głos 🎧

1,1 mld kobiet na świecie przechodzi teraz lub przeszło klimakterium. Wciąż jednak się je stygmatyzuje, lekceważy ich objawy i straszy skutkami terapii hormonalnej. Warto byłoby to zmienić. [Artykuł także do słuchania]

1,1 mld kobiet na świecie przechodzi właśnie lub przeszło klimakterium. Wciąż jednak się je stygmatyzuje, lekceważy ich objawy i straszy skutkami terapii hormonalnej. Warto byłoby to zmienić. [Artykuł także do słuchania]

15/10/2024

Piłka nożna służy więźniom – to wniosek z projektu Twining, który wprowadzono w życie początkowo w Wielkiej Brytanii, a teraz realizuje się go w Stanach Zjednoczonych, Australii i Afryce Południowej oraz we Włoszech. Pomaga on osadzonym poprawić zdrowie mentalne i fizyczne, a także umiejętności budowy relacji i samokontroli, co ma wpływ na ich możliwości po wyjściu na wolność. Inicjatywa łączy w pary więźniów oraz lokalne zawodowe kluby piłki nożnej. Autorzy pracy, która ukazała się w najnowszym numerze „Nature Human Behaviour”, zastrzegają jednak, że sukces projektu zależy przede wszystkim od postawy skazanych. (wm)

Zdjęcie: Shutterstock

15/10/2024

Tegoroczni laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii wprowadzili do dyskursu rozróżnienie na instytucje wyłączające (extractive) i włączające (inclusive). Te pierwsze są hamulcowymi rozwoju, ponieważ zapewniają panowanie nad społeczeństwem wąskim grupom interesu, które wykorzystują narzędzia polityczne i gospodarcze, aby odciąć większość od udziału we władzy. Instytucje włączające sprzyjają zaś innowacjom i rozwojowi gospodarki, ponieważ mają charakter otwarty i dopuszczają do uczestnictwa oraz podziale dóbr szerokie spektrum społeczeństwa.
Pisze Tomasz Targański.

Królewska Szwedzka Akademia Nauk przyznała Nagrodę Nobla w dziedzinie ekonomii w 2024 roku trzem naukowcom za „badania nad tym, jak powstają instytucje i jak wpływają na dobrobyt”. Są nimi: Daron Acemoğlu, Simon Johnson i James A. Robinson.

15/10/2024

➡ Łamigłówka: Armada
Większą niż w tradycyjnej bitwie morskiej flotę (5-masztowiec, dwa 4-masztowce, trzy 3-masztowce, cztery 2-masztowce i pięć 1-masztowców) należy rozmieścić na tradycyjnym akwenie (10 × 10) tak, aby żadne dwa okręty ze sobą nie sąsiadowały, czyli na polach stykających się – nawet tylko rogiem – nie może być dwóch jednostek. Liczby przy brzegu diagramu oznaczają, ile pól w danym wierszu lub kolumnie powinny zająć okręty. Na dobry początek ujawniony jest fragment jednej jednostki (śródokręcie) oraz dwa wodne pola (fale), których okręty nie mogą zająć.
(Marek Penszko, WiŻ, archiwum).
_____________
Rozwiązanie: https://www.projektpulsar.pl//2105921,1,rozwiazania-zadan-z-lutowego-puzelandu.read