05/11/2024
Muzeum Armii Krajowej im. gen. Emila Fieldorfa "Nila" poświęciło duży wpis nt. wojennego „Biuletynu Informacyjnego”, którego obecny „Biuletyn Informacyjny AK” – organ prasowy ŚZŻAK, jest bezpośrednim kontynuatorem. Cenna lektura. Dziękujemy :)
Fenomen podziemnej prasy – „Biuletyn Informacyjny”❗❗❗
🟦 W czasie II Wojny Światowej na terenach okupowanych przez Niemcy i Związek Sowiecki ukazywało się prawie 1500 gazet, gazetek i biuletynów. Sama tylko prasa Armii Krajowej oraz Biura Informacji i Propagandy to ok. 250 tytułów o łącznym nakładzie 200 000 egzemplarzy❗ Najważniejszy i najdłużej wydawany ➡„Biuletyn Informacyjny” był tygodnikiem i miał nawet 50 000 nakładu. Pierwszy numer ukazał się z datą 5 listopada 1939 r. Było to najważniejsze pismo polskiego podziemia 🇵🇱.
🟦 Na tle okupowanej Europy polska prasa podziemna była fenomenem. Co prawda niemal we wszystkich krajach zajętych przez Niemcy pojawiała się podziemna prasa, ale wydawnictwa polskie przebijały je nie tylko liczbą i nakładami, ale przede wszystkim różnorodnością. We Francji 🇫🇷 liczba wydawanych w podziemiu pism sięgała tysiąca tytułów, a trzeba brać pod uwagę, że represje wobec społeczeństwa francuskiego były nieporównywalnie mniejsze. W Polsce drukowano pisma o charakterze czysto informacyjnym, politycznym, wojskowym, ale także periodyki kulturalne, mające nieraz formę manifestów ideowych. Na łamach pism konspiracyjnych debiutowali np. młodzi polscy poeci.
🟦 „Biuletyn Informacyjny” był organem Służby Zwycięstwu Polsce i Związku Walki Zbrojnej, a ostatecznie Armii Krajowej. Początkowo tygodnik, w czasie Powstania Warszawskiego ukazywał się jako dziennik. Prawie każdy z numerów zawierał ideowy tekst wstępny, decyzje Delegatury Rządu na Kraj i dowództwa Armii Krajowej oraz serwis informacyjny. Pismo miało mały, poręczny format, idealny do ukrycia. Charakteryzowało się też prostą i nawigacyjną szatą graficzną. Praktycznie nie zawierało ilustracji. Pierwszy numer ukazał się w zaledwie 90 egzemplarzach, w szczytowym okresie „Biuletyn…” miał nawet 50 000 nakładu 📈.
🟦 Prasa AK była drukowana w swoistym koncernie wydawniczym w skład którego, w samej tylko Warszawie, wchodziło pięć drukarni oraz zakłady – fotochemigraficzny, litograficzny i zecerski.
„Jeden egzemplarz każdego numeru >Biuletynu Informacyjnego< przesyłano kurtuazyjnie pocztą Gubernatorowi Dystryktu Warszawskiego dr. Fischerowi – pisał ▶ Stefan Korboński, m.in. szef Kierownictwa Walki Cywilnej.
🟦 Inicjatorem powstania „Biuletynu Informacyjnego” i jego redaktorem naczelnym do upadku Powstania Warszawskiego był ▶ Aleksander Kamiński, autor wydanej w konspiracji książki „Kamienie na szaniec”, będącej ideową podstawą okupacyjnej działalności polskich harcerzy. Kamiński był mistrzem organizacji i budowania struktur konspiracyjnych. Sam napisał większość z tekstów wstępnych, mających często fundamentalne znaczenia dla morale żołnierzy AK i całego społeczeństwa. To on był m.in. autorem tekstu i hasła „Tylko świnie siedzą w kinie” piętnującego udział Polaków w seansach filmowych organizowanych przez okupanta.
🟦 Po upadku Powstania Warszawskiego redakcja „Biuletynu Informacyjnego” została przeniesiona do Krakowa i tu pismo ukazywało się do 19 stycznia 1945 r. Ostatni numer wyszedł już po zajęciu miasta przez wojska sowieckie.
🟦 „Biuletyn Informacyjny”, choć początkowo drukowany z instrukcją, aby po przeczytaniu zniszczyć egzemplarz, podobnie jak wszystkie gazety konspiracyjne mógł istnieć tylko dzięki tysiącom kolporterów i dziesiątkom tysięcy czytelników. To właśnie ta sieć była istotą oporu i funkcjonowania podziemnego państwa i społeczeństwa.
🟦 W Muzeum Armii Krajowej prezentujemy wydanie „Biuletynu Informacyjnego” z 7 października 1943 roku wydrukowane przez Tajne Wojskowe Zakłady Wydawnicze.
🔎 Źródła:
• Stefan Korboński, Polskie Państwo Podziemne,
• Stanisława Lewandowska, Prasa konspiracyjna w okupowanej Polsce (1939-1945),
• Grzegorz Mazur, Biuro Informacji i Propagandy SZP-ZWZ-AK,
• Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa.