Pytt i panna - szwedzki miszmasz (2024)

02/06/2023

PL 🇵🇱
Drodzy czytelnicy dzisiejszy dzień jest naszym ostatnim w roli kucharzy Pytt i panny. Rok temu, o tej porze żegnali się z Wami nasi poprzednicy, niestety i na nas przyszła pora. I choć każdy z naszych 10 kucharzy zaczynać będzie teraz nowy rozdział w życiu, nasza kuchnia nadal pozostanie otwarta. Jesteśmy szczęśliwi, że możemy przekazać nasz fartuch w ręce kolejnych utalentowanych filologów szwedzkich. Korzystając z okazji, chcielibyśmy serdecznie podziękować wszystkim za czytanie i okazanie zainteresowania naszym postom.
Liwia, Natalia, Gabrysia, Ola, Wiktoria, Weronika, Magda, Gosia, Darek, Wiktor

SV 🇸🇪
Kära läsare, i dag är vår sista dag som Pytt i pannas kockare. För ett år sedan vid denna tidpunkt tog våra föregångare farväl av er och tiden har tyvärr också kommit för oss. Även om var och en av våra tio kockar nu kommer att inleda ett nytt kapitel i livet kommer vårt kök fortfarande att vara öppet. Vi är glada att lämna över vårt förkläde till händerna på nästa duktiga svenska filologer. Vi vill passa på att tacka alla som läser och visar intresse för våra inlägg.
Liwia, Natalia, Gabrysia, Ola, Wiktoria, Weronika, Magda, Gosia, Darek, Wiktor

20/05/2023

PL🇵🇱
W każdym języku istnieją wyrazy, których zadaniem jest opisywanie słyszanego dźwięku. W języku polskim takie wyrazy nazywa się „onomatopeja” lub „wyraz dźwiękonaśladowczy”. W języku szwedzkim na tą samą grupę słów mówi się „onomatopeiska” bądź „ljudhärmande ord”. Do onomatopeji zaliczamy wyrazy, które maja naśladować dźwięki nie tylko zwierząt ale i natury oraz różnych przedmiotów. Ta grupa wyrazów służy nie tylko do opisów dźwięków ale i do zapisu, które maja mieć podobne brzmienie co dźwięk. Tak więc możemy podzielić wyrazy dźwiękonaśladowcze na dwie kategorie :
a) wyrazy które opisują dźwięki jak na przykład
skrzypieć - knarra (drzwi skrzypią - dörren knarrar)
szumieć - susa (drzewa szumią - träd susar)
pluskać - plaska (woda pluska - vatten plaskar)
grzmieć - mullra (dziś będzie grzmieć - idag kommer det att mullra)
bzyczeć - surra (bąk bzyczy - rördrommen surrar)
rżeć - gnägga (kon rży - hästen gnäggar)
pierdnąć - p***t (on pierdnął - han p***tade)
b) wyrazu które zapisują słyszany dźwięk na przykład
hau hau - voff voff (pies - en hund)
ćwir ćwir - kvitt kvitt (ptak - en fågel)
chrum - nöff (świnia - en gris)
k*m k*m - kvack (żaba - en groda)
ia ia - skri (osioł - en åsna)
kukuryku - kuckeliku (kogut - en tupp)
a psik - a tjoo (kichnięcie - en nysning)
mniam - mums (kiedy coś nam smakuje - när vi smakar någonting)
ała - aj (kiedy coś nas boli - när någonting gör oss ont)
Zaskakujące jest to że ten sam dźwięk zapisujemy inaczej. Wyrazy dźwiękonaśladowcze mogą jednak być podobne w zależności od spokrewnienia jednego języka z drugim. Dlatego na przykład Skandynawowie mogą podobnie lub nawet tak samo zapisać jakieś wyrazy dźwiękonaśladowcze.

Źródła: mester.pl; dogadamycie.pl

SV🇸🇪
På alla språk finns det ord som syftar till att beskriva ett hörbart ljud. På polska kallas sådana ord för „onomatopeja” eller „wyraz dźwiękonaśladowczy”. På svenska kallas samma grupp ord som kan också imitera ljudet av djur, natur och olika saker, för „onomatopeiska” eller „ljudhärmande ord”. Den här gruppen ord används inte bara för att beskriva ljud, utan också för att skriva de. Vi kan alltså dela in imiterande ord i två kategorier :
a) Ord som beskriver ljud, till exempel :
skrzypieć - knarra (drzwi skrzypią - dörren knarrar)
szumieć - susa (drzewa szumią - träd susar)
pluskać - plaska (woda pluska - vatten plaskar)
grzmieć - mullra (dziś będzie grzmieć - idag kommer det att mullra)
bzyczeć - surra (bąk bzyczy - rördrommen surrar)
rżeć - gnägga (kon rży - hästen gnäggar)
pierdnięcie - p***t (on pierdnął - han p***tade)
b) Ord som beskriver det hörda ljudet, till exempel :
hau hau - voff voff (pies - en hund)
ćwir ćwir - kvitt kvitt (ptak - en fågel)
chrum - nöff (świnia - en gris)
k*m k*m - kvack (żaba - en groda)
ia ia - skri (osioł - en åsna)
kukuryku - kuckeliku (kogut - en tupp)
a psik - a tjoo (kichnięcie - en nysning)
mniam - mums (kiedy coś nam smakuje - när vi smakar någonting)
ała - aj (kiedy coś nas boli - när någonting gör oss ont)
Det är förvånande att vi skriver samma ljud på olika sätt. Ljudhärmande ord kan dock vara likartade beroende på hur ett språk är besläktat med ett annat. Därför kan till exempel skandinaver skriva vissa ljudhärmande ord på liknande sätt eller till och med på samma sätt.

Källor: mester.pl; dogadamycie.pl

17/05/2023

PL🇵🇱
Wyrazami, które zakończą naszą serię językową są słowa gubbe i gumma.
Nie możemy ich pominąć ze względu na to jak bardzo ewaluowało ich znaczenie.

En gubbe to termin wywodzący się od norweskiego słowa "godbonde" czyli dobry rolnik. Obecnie znaczenie tego słowa zmienia się, używamy go rozmawiając na przykład o dziadku co wtedy oznacza „starszego mężczyzne”. Może być ono również stosowane w przypadku mężczyzn i chłopców w każdym wieku, zwłaszcza małych dzieci, które są pieszczotliwie nazywane „lille gubbe” ( „małym staruszkiem"). Jednak w pewnych kontekstach może to być również zniewaga, zwłaszcza jeśli używa się go w odniesieniu do mężczyzny, którego nie znasz. Jeśli naprawdę chcesz kogoś obrazić, można to połączyć z przymiotnikami takimi jak „grinig gubbe” (zrzędliwy starzec) lub „ful gubbe” (okropny człowiek, stary rozpustnik).
Dobrym przykładem tego, jak znaczenie może się zmienić, jest sytuacja, gdy Szwedki używają tego określenia w stosunku do swoich mężów. Wypowiedziane w czułym kontekście „min gubbe” jest potocznym sposobem powiedzenia „mój mąż”, " moje kochanie". Ostatnia forma, na którą należy uważać to szwedzki slang, w którym to en gubbe oznacza również gram narkotyków.

Istnieje również żeński odpowiednik en gumma, który podobnie ewoluował. Dosłownie oznaczający staruszkę lecz w innym kontekście "lilla gumman" oznacza pieszczotliwie żonę lub ukochaną osobą czy też pogardliwie "staruchę" bądź "starą babę".

Źródło: thelocal.se

SV🇸🇪
Dagens ord som samtidigt avslutar vår språkserie är gubbe och gumma. Vi kan inte missa dem på grund av hur de har utvecklats med tiden.

En gubbe är en term som troligen kommer från det norska ordet "godbonde" som betyder god jordbrukare. Numera kan ordet användas när man till exempel talar om gammal man som då betyder "gubbe". Det kan också användas för män och pojkar i alla åldrar, särskilt små barn, som smekfullt kallas "lille gubbe" (lilla mannen). I vissa sammanhang kan det dock också vara en förolämpning, särskilt när det används om en man som man inte känner. Om du verkligen vill förolämpa någon kan du kombinera det med adjektiv som "grinig gubbe" eller "ful gubbe".
Ett bra exempel på hur betydelsen kan förändras är när svenska kvinnor använder det för att referera till sina män. Talat i ett kärleksfullt sammanhang är "min gubbe" ett vardagligt sätt att säga "min make", "min älskling". Den sista formen att se upp för är svensk slang, där en gubbe också betyder gram narkotika.

Det finns också en kvinnlig motsvarighet- en gumma, som bokstavligen betyder en gammal kvinna, men i ett annat sammanhang betyder "lilla gumman" smekande en hustru eller älskad person eller föraktfullt "en gammal kärring".

Källa: thelocal.se

14/05/2023

PL 🇵🇱
Drodzy czytelnicy. Koniecznie uważajcie przy płatnościach kartą w Szwecji. Nie dlatego, że możecie paść ofiarą oszustwa. Szwecja jest krajem o największym odsetku płatności kartą w Europie. Mówiąc w sklepie, że chcecie zapłacić „med karta”, napewno zadziwicie ekspedientkę. A to dlatego, że w języku szwedzkim „en karta” to mapa, którą pewnie znajdziecie w sklepie ale z pewnością nie uda wam się nią zapłacić. Natomiast do określenia karty płatniczej służy słowo „ett kort”.
Semestr akademicki powoli dobiega końca. Jeśli chcecie przekazać tą informację Szwedowi używając słowa „semestr” na jego twarzy z pewnością pojawi się zdziwienie. „En semester”, z którym skojarzy to słowo dopiero przed nim. A to dlatego, że w języku szwedzkim to słowo oznacza wakacje, urlop, więc Szwedom kojarzy się bardziej pozytywnie niż Polakom. Semestr po szwedzku to „en termin”, który jest kolejnym fałszywym przyjacielem bo nie jest równoznaczny z naszym terminem. Do powiedzenia szwedowi o np. terminie oddania pracy, używa się zapożyczonego z języka angielskiego słowa „deadline”, który w wielu środowiskach w Polsce, również jest powszechnie używany.

Źródła: eduplanner.pl; mester.pl

SV 🇸🇪
Kära läsare. Var absolut försiktiga när ni betalar med kort i Sverige. Inte för att du kan bli offer för bedrägeri. Sverige är det land som har den högsta andelen kortbetalningar i Europa. Om du i en butik säger att du vill betala med "med karta" kommer du säkert att förvåna butiksbiträdet. Detta beror på att "en karta" på svenska är ett kort, som du förmodligen kan hitta i en butik, men du kommer säkerligen inte att kunna betala med det. Däremot används ordet "ett kort" för att beskriva ett betalkort.
Den akademiska terminen börjar sakta närma sig sitt slut. Om du vill förmedla denna information till en svensk med hjälp av ordet "termin" kommer hen säker att visa förvåning. För att berätta för en svensk om till exempel en deadline för en uppsats använder man ett ord som lånats från engelskan, "deadline", som i många kretsar i Polen också är vanligt förekommande.

Källor: eduplanner.pl; mester.pl

09/05/2023

PL 🇵🇱
Ile razy przytrafiło Wam się użyć słówka, które brzmiało podobnie w języku angielskim i jakie było Wasze zdziwienie gdy okazało się jednak, że po szwedzku znaczy to coś calkowicie innego? Dzisiaj będziemy mówić o fałszywych przyjaciołach, czyli ’’falska vänner’’. Pomyłki językowe zdarzają się każdemu, ale warto znać poprawne znaczenie słowek. Pytt i panna to wcale nie panna w kałuży 😂

Zaczniemy od dwóch słówek, które prawie każdemy sprawiają kłopoty w początkowej fazie nauki szwedzkiego, czyli glass i gratis.

1. Glass
W jezyku angielskim słowko glass to szkło, szklanka. Niestety po szwedzku szklanka to glas, przyczym a czytamy długo i krótko s. W odwrotnej sytuacji glass, czyli lody po szwedzku czytamy przez krótkie a.

Vi äter ofta glass under fedagsmys. - często jemy lody podczas piątkowych wieczorów
Jag dricker vin endast i ett glas - wino piję tylko w (szklanym) kieliszku

2. gratis
I w tym przypadku mamy podobną sytuację. Gratis po szwedzku (jak i angielsku) znaczy za darmo, ale przy wymowie długiego a. Jeśli mamy styczność ze słowem grattis, czytamy je z krótkim a , co wtedy oznacza gratulacje.

Den här tidningen är gratis. - ta gazeta jest darmowa
Grattis till bröllopet. - gratulacje z okazji ślubu

Źródło: humla.online

SV 🇸🇪
Hur många gånger har du använt ett ord som låter likadant på engelska och blivit förvånad över att det betyder något helt annat på svenska? Idag ska vi prata om „falska vänner”. Språkliga misstag händer alla, men det är värt att känna till ords korrekta betydelse. Pytt i panna är inte alls fröken i en pöl 😂.

Vi börjar med två ord som nästan alla har problem med i den inledande fasen av att lära sig svenska, nämligen glas och gratis.

1. Glass
På engelska betyder ordet glass, ett glas. Tyvärr är glas på svenska glas, där läses med ett långt a och ett kort s. Omvänt läses glass, med ett kort a som betyder glass på svenska

Till exempel:
Vi äter ofta glass på fredagskvällar
Jag dricker vin endast i ett glas

2. gratis
Och i det här fallet har vi en liknande situation. Gratis betyder på svenska (liksom på engelska) gratis, men med uttal av det långa a. Om vi ställs inför ordet grattis läser vi det med ett kort a , som då betyder grattis.

Till exempel:
Den här tidningen är gratis.
Grattis på födelsedagen

Källa: humla.online

05/05/2023

PL 🇵🇱
Zlepki wyrazowe, znane także jako złożenia, są często używane w języku szwedzkim i są tworzone przez połączenie dwóch lub więcej słów w jedno, które zyskuje nowe znaczenie.
Zazwyczaj używane zlepki wyrazowe w języku szwedzkim są łatwe do zrozumienia np.

"Barnvagn" - połączenie słów "barn" (dziecko) i "vagn" (wagon) oznacza wózek dziecięcy.

Istnieje jednak wiele mniej powszechnych złożeń, które mogą sprawiać trudności w zrozumieniu dla osób uczących się języka szwedzkiego np.

”Förgätmigej” - ”förgäta” (zapominać),”mig”(mnie), ”ej” (nie) to niezapominajka

”Friluftsliv” - ”fri”(wolny), ”luft”(powietrze) ”liv” (życie) to życie spędzane na świeżym powietrzu

”Smultronställe” - ”smultron” (poziomka) ”ställe” (miejsce, poletko) to miejsce, w którym czujemy się szczęśliwi

Dzięki szwedzkim zlepkom słownym powstało najdłuższe szwedzkie słowo i jedno z najdłuższych słów na świecie czyli
“Nordvästersjökustartilleriflygspaningssimulatoranläggningsmaterielunderhållsuppföljningssystemdiskussionsinläggsförberedelsearbeten” - oznacza ono „prace przygotowawcze do dyskusji na temat systemu monitorowania i konserwacji sprzętu w symulatorze obserwacji lotów artylerii wybrzeża północno-zachodniego”

Jest to tzw. "sztuczne" słowo, skonstruowane na potrzeby technicznych dok*mentacji i nie jest powszechnie stosowane w codziennym użyciu języka szwedzkiego. W praktyce jednak, w normalnej komunikacji, szwedzkie słowa zwykle nie przekraczają kilkunastu znaków.
Jest to bardzo praktyczne zastosowanie języka, ponieważ możemy wyrazić coś jednym słowem a nie opisami lub długimi zdaniami.

Źródło: humla.online

SV 🇸🇪
Ordkluster (sammansättningar) används ofta i svenska och bildas genom att två eller flera ord kombineras till ett ord som får en ny innebörd.

För det mesta sammansättningar som används i svenska är lätta att förstå, t.ex.

"Barnvagn" - en kombination av orden "barn" och "vagn"

Det finns ett antal mindre vanliga sammansättningar som kan vara svåra att förstå för svenskstudierande, t.ex.

"Förgätmigej" - "förgäta", "mig", "ej"

"Friluftsliv" - "fri", "luft", "liv"

"Smultronställe" - "smultron", "ställe"

Svenska ordkluster har resulterat i det längsta svenska ordet och ett av de längsta orden i världen:

“Nordvästersjökustartilleriflygspaningssimulatoranläggningsmaterielunderhållsuppföljningssystemdiskussionsinläggsförberedelsearbeten”

Detta är ett så kallat artificiellt ord, konstruerat för teknisk dok*mentation, som inte är vanligt förekommande i svenskt vardagsbruk. I praktiken, i normal kommunikation, överstiger svenska ord vanligtvis inte ett dussin tecken.
Detta är en mycket praktisk användning av språket eftersom vi kan uttrycka något med ett ord i stället för att använda beskrivningar eller långa meningar.

Källa: humla.online

02/05/2023

PL 🇵🇱
Czy zastanawialiście się kiedyś, jak się mieszka w „kraju singli”?
Zwróćmy uwagę na szwedzkie określenia dla różnych relacji. Słowo sambo jest jednym z pierwszych wyrażeń, jakie poznaje się podczas nauki języka szwedzkiego. Historia tego słowa wcale nie jest taka obszerna. W połowie XX wieku coraz większą aprobatę zaczęła zyskiwać możliwość mieszkania par bez ślubu. Narodziła się więc konieczność utworzenia nowego sformułowania dla takiej relacji i tak też powstało „sambo” (sam - wspólnie, bo - mieszkać), czyli nic innego jak osoba mieszkająca z partnerem bez ślubu. Słowo to zyskało już nawet status prawny!
Jak już zostało to ujęte w tytule, Szwecja to "kraj singli" i faktycznie według danych Statistiska Centralbyrån (centralnego biura statystycznego Szwecji) na rok 2017 aż 40% wszystkich mieszkań w tym kraju było zamieszkiwane przez tylko jedną osobę. A zatem większość obywateli można określić jako „ensambo” lub „enbo” (ensam znaczy samotny, en to po prostu jeden).
Szwedzi wyjątkowo cenią sobie i dążą do samodzielności, toteż dla osób mieszkających u rodziców, mają również swoje nieco ironiczne określenie - „mambo”. Oznacza ono osobę, która mieszka „u mamy”, a właściwie bardziej u rodziców. Wiemy już, że wszystko zaczęło się od sambo, a na zasadzie analogii w latach 80. zostało utworzone pojęcie „särbo” oznaczające osobę, która pozostaje w związku, ale nie mieszka ze swoim partnerem. Gdzieś pomiędzy tymi określeniami mamy także „iblandbo” (osobę mieszkająca z kimś czasami) i „delsbo” (osobę mieszkającą z kimś częściowo).
Można znaleźć więcej takich określeń, ponieważ Szwedzi dla każdej, nawet najdziwniejszej relacji, potrafią w granicach swojego języka wykreować nowe określenie.

Źródło: eduplanner.pl

SV 🇸🇪
Har du någonsin undrat hur det är att bo i „singlarnas land”?
Låt oss vända vår uppmärksamhet mot de svenska termerna för olika relationer. Ordet sambo är ett av de första uttrycken man lär sig när man pluggar svenska. Ordets historia är inte alls så omfattande. I mitten av 1900-talet började möjligheten för ogifta par att leva tillsammans få allt större acceptans. Behovet av att skapa ett nytt ord för ett sådant förhållande föddes, och så skapades "sambo" (sam - tillsammans, bo - att leva), som inte är något annat än en person som lever tillsammans med en partner utan äktenskap. Ordet har nu till och med fått juridisk status!
Som det redan står i rubriken är Sverige "singlarnas land" och enligt uppgifter från Statistiska Centralbyrån för 2017 beboddes så mycket som 40 procent av alla bostäder i landet av endast en person. Majoriteten av medborgarna kan alltså beskrivas som "ensambo" eller "enbo" (ensam betyder singel, en är helt enkelt en).
Svenskarna uppskattar och strävar efter självständighet och har därför också en egen ironisk term för personer som bor hos sina föräldrar - "mambo". Det betyder en person som bor "hemma hos mamma", eller egentligen snarare hemma hos föräldrarna. Vi vet redan att allt började med sambo, och på 1980-talet myntades analogt termen „särbo” för att beteckna en person som lever i ett förhållande men inte bor tillsammans med sin partner. Någonstans däremellan har vi också "iblandbo" (en person som bor tillsammans med någon ibland) och "delsbo" (en person som bor tillsammans med någon delvis).
Man kan hitta fler sådana termer, eftersom
svenskarna kan skapa även det konstigaste, inom ramen för sitt språk, en ny term för varje förhållande

Källa: eduplanner.pl

28/04/2023

PL🇵🇱
W wielu językach terminologia komputerowa jest do siebie zbliżona. Niektóre wyrazy z danego języka są przejmowane przez inny. Ewentualnie mogą być one modyfikowane zgodnie z jego zasadami. Ciekawym przykładem jest słowo „komputer”. Początkowo używano wielu pojęć na jego określenie, takich jak „siffermaskin” („maszyna cyfr”) czy „elektronhjärna” („mózg elektronowy”), które opisywały urządzenie cyfrowe służące do obliczeń matematycznych. Szwedzi stworzyli własny odpowiednik angielskiego słowa „computer”. W latach 60. XX wieku profesor Börje Langefors stworzył słowo „dator”. Uważał on, że zasadniczym zadaniem urządzenia w przyszłości będzie przetwarzanie danych. Profesor nie ograniczał jego zastosowania tylko do wykonywania obliczeń matematycznych. Nazwa urządzenia powinna odzwierciedlać czynność jaką ono wykonuje, czyli przetwarzanie danych. Jednocześnie powinna być krótka. Dlatego idealnym połączeniem jest słowo „dator”, które nawiązuje do słowa „data” oznaczającego „dane” oraz jest krótsze niż wcześniej używane pojęcia. Za ciekawostkę można uznać również, że symbol „@”, w języku polskim zwany małpą, po szwedzku nazywa się „snabel-a”, co oznacza „a z trąbą”.

Tak się składa, że jutro w Szwecji przypada Noc Walpurgi. Jest to dobry czas, aby zrobić sobie przerwę od komputera i spędzić ten czas z najbliższymi.

Źródło: Börje Langefors, intervju från 2005 av Janis Bubenko, Anita Kollerbaur och Tomas Ohlin.

SV🇸🇪
På många språk är dataterminologin liknande. Vissa ord från ett språk tas över av ett annat. Eventuellt kan de ändras i enlighet med reglerna för det berörda språket. Ett intressant exempel är ordet "dator". Ursprungligen användes många begrepp för att beskriva en digital apparat som användes för matematiska beräkningar, till exempel "siffermaskin" eller "elektronhjärna". Svenskarna skapade sin egen motsvarighet till det engelska ordet "computer". På 1960-talet skapade professor Börje Langefors ordet "dator". Han trodde att apparatens viktigaste uppgift i framtiden skulle vara databehandling. Professorn begränsade inte användningen till att endast utföra matematiska beräkningar. Apparatens namn bör återspegla den verksamhet som den utför, nämligen databehandling. Samtidigt bör det vara kort. Den idealiska kombinationen är därför ordet "dator" som hänvisar till ordet "data" och är kortare än de tidigare använda begreppen. Det är också intressant att notera att symbolen "@", som kallas "apa" på polska, benämns "snabel-a" på svenska.

I morgon är det valborgsmässoafton i Sverige. Det är ett bra tillfälle att ta en paus från datorn och tillbringa denna tid med nära och kära. Trevlig Valborg!

Källa: Börje Langefors, intervju från 2005 av Janis Bubenko, Anita Kollerbaur och Tomas Ohlin.

25/04/2023

PL🇵🇱
Mångata to słowo znane jest już od 1890 roku i zostało stworzone z połączenia słów "måne"- "księżyc" i "gata"- "droga". W Skandynawii to pojęcie oznacza ścieżkę, którą światło księżyca tworzy na wodzie. Jeśli zobaczysz, jak księżyc odbija się od jednego ze zbiorników wodnych, zwłaszcza w spokojną noc, bez żadnego powiewu wiatru, możesz zrozumieć, dlaczego stało się to filmowym tropem dla wielu romansów.

Blåsväder to ulubione słowo Szwedów wykorzystywane w branży medialnej. Dosłownie oznacza "burzliwą, wietrzną pogodę" i jest używane w wielu różnych kontekstach, które mogą oznaczać problem lub kłopoty. Bardzo często pojawia się w nagłówkach artykułów w Szwecji "Król w tarapatach", "Nad spółkami krążą ciemne chmury" itp. Znane są również inne powiedzenia związane z tym wyrazem np. "cisza przed burzą" czy "rozpętać burzę". Oba te słowa pochodzą z obserwacji natury, co jest dosyć powszechne w języku szwedzkim.

Źródło: thelocal.se

SV🇸🇪
Mångata är ett ord som har varit känt sedan 1890 och som skapades av en kombination av orden måne och gata. I Skandinavien är det en term som betyder den väg som månljuset skapar på vattnet. Om du ser månen reflektera på ett vattendrag, särskilt en lugn natt utan någon bris, kan du förstå varför det har blivit en film motiv för många romanser.

Blåsväder är ett favoritord som används först och främst i mediebranschen. Bokstavligen betyder det "stormigt, blåsigt väder" och används i många olika sammanhang som kan betyda ett problem eller besvär. Det förekommer mycket ofta i artikelrubriker i Sverige "Kungen i blåsväder", "Bolagen i blåsväder". Det finns även andra uttryckt som är relaterade till detta ord t.ex. när man pratar om en storm är det nu "lugnet före blåsväder", "släppa loss blåsväder". Båda dessa ord kommer från observationer av naturen, vilket är ganska vanligt i svenskan.

Källa: thelocal.se

21/04/2023

PL🇵🇱
Lagom
Słowo „lagom” trudno dosłownie przetłumaczyć. Można je przełożyć na stwierdzenie „w sam raz, czyli nie za dużo, nie za mało”. Jest to jedno z najważniejszych słów języka szwedzkiego, ponieważ określa jego głęboko zakorzenioną kulturę równowagi. Lagom można nazwać stylem życia i oznacza zachowanie pewnego balansu w życiu. Ważne, aby wszystko było odpowiednio wyważone. Dotyczy to każdego elementu życia, np.: pracy, odżywiania, duchowości, życia towarzyskiego, polityki itd. Polega na docenieniu tego co się ma „tu i teraz” i nie uczestniczenia w wyścigu po zbędne rzeczy materialne. Można powiedzieć, że lagom ukształtowało szwedzką mentalność. Podwaliną pod współczesne znaczenie lagom w pewnym stopniu było bez wątpienia prawo Jante. Samo słowo pochodzi jeszcze z czasów Wikingów od „laget om”, które oznaczało „podaj dalej” i miało swoje zastosowanie na ucztach podczas przekazywania sobie rogu wypełnionego alkoholem, najczęściej piwem. Najważniejsze w tym zwyczaju było ,aby nikogo nie urazić i nie pominąć. Lagom zyskuje coraz większą popularność na świecie, a powstawanie takich dzieł jak książka Linnei Dunne „Lagom. Szwedzka sztuka życia” jest tego najlepszym przykładem.

Skål
Słowo "skål" pochodzi od starożytnego szwedzkiego słowa "skal", które oznaczało puchar do picia, czyli wspólny róg do miodu pitnego. Zgodnie z tradycją gospodarz i gospodyni najpierw nalewają wino do swoich kieliszków, aby goście mogli się upewnić, że oferowany im napój nie jest zatruty. W krajach skandynawskich zwyczajem jest patrzenie sobie w oczy jeszcze raz, zanim odłoży się kieliszek na stół. Jest to podobno stara tradycja sięgająca czasów Wikingów. Wtedy toast jest zakończony w pełni. Do tej pory używa się tego słowa podczas wszelkiego rodzaju imprez, czy uroczystości nie tylko w Szwecji, ale w całej Skandynawii. Wyraz ”skål” stał się jeszcze bardziej popularny, dzięki serialowi „Wikingowie”, w którym często były wznoszone toasty przy różnego rodzaju ucztach, a sam serial odniósł ogromny sukces międzynarodowy. Poprzednikiem toastów jest wyrażenie "gutår" (dobry rok), które pojawia się m.in. w piosenkach Bellmana. Jest też tzw. Toast królewski, który może być wznoszony podczas obiadów jako toast kurtuazyjny, ale zawsze jest wznoszony podczas oficjalnych obiadów z udziałem króla lub innych członków rodziny królewskiej, takich jak Bankiet Noblowski. Wszyscy obecni na kolacji muszą wstać. Osoba wznosząca toast mówi "Toast Jego Królewskiej Mości", a pozostali obecni odpowiadają "Za Króla". Następnie podnosi się kieliszek i pije, a więc SKÅL!

Źródła: vinguiden.com; wikipedia.org; stockholmsskrivbyra.se; ingualand.pl

SV🇸🇪
Lagom
Ordet "lagom" är svårt att översätta. Det kan översättas med mening: inte för mycket och inte för lite. Det är ett av de viktigaste orden för varje svensk, eftersom det definierar deras djupt rotade kultur av harmoni. Lagom kan kallas för en livsstil och innebär att upprätthålla en viss balans i livet. Det är viktigt att allting är rätt i jämvikt. Det gäller alla delar av livet, t.ex. arbete, kost, andlighet, socialt liv, politik osv. Det handlar om att uppskatta det man har "här och nu" och att inte delta i en kapplöpning efter onödiga materiella saker. Man kan säga att lagom har format den svenska mentaliteten. Grunden för den moderna betydelsen av lagom i viss mån var utan tvekan Jante-lagen. Ordet har sitt ursprung i vikingatiden och kommer från "laget om", som betyder "skicka vidare" och som användes vid högtider när man gav varandra ett horn fyllt med alkohol, vanligtvis öl. Det viktigaste med denna tradition var att inte förolämpa eller utelämna någon. Lagom blir alltmer populärt runt om i världen och skapandet av verk som Linnea Dunne's bok "Lagom: The Swedish Art of Balanced Living” är ett utmärkt exempel.

Ordet" skål" kommer från fornsvenska ordet "skäl", vilket betydde dryckesbägare, det gemensamma mjödhornet. Värden och värdinnan häller upp vin i sina egna glas först, enligt traditionen för att gästerna skulle kunna försäkra sig om att drycken de bjöds på ej var förgiftad. I de skandinaviska länderna är det brukligt att se varandra i ögonen en gång till innan man ställer ner glaset på bordet. Detta sägs vara en gammal tradition som går tillbaka till vikingatiden. Skålandet är därefter över helt och hållet. Än i dag används ordet vid alla slags fester och firanden, inte bara i Sverige utan i hela Skandinavien. Ordet "skål" har blivit ännu mer populärt tack vare tv-serien "Vikings", där man ofta skålade vid alla slags fester, och själva serien blev en enorm internationell succé. En föregångare till skål är uttrycket "gutår" (gott år) som förekommer bland annat i Bellmans sånger. Det finns också den så kallade "kungliga skålen", som kan ges vid middagar som en artighetsskål, men som alltid ges vid officiella middagar med kungen eller andra medlemmar av kungafamiljen, till exempel Nobelbanketten. Samtliga närvarande på middagen ska då resa sig. Den som skålar säger "Hans Majestät Konungens skål" och övriga närvarande svarar "Konungen". Därefter höjer man sitt glas och dricker, alltså SKÅL!

Källor: vinguiden.com; wikipedia.org; stockholmsskrivbyra.se; ingualand.pl

17/04/2023

PL🇵🇱
Zimowa wędrówka po Szwecji dobiega końca. Przedstawiliśmy wam najciekawsze miejsca i aktywności dzięki którym możecie zainspirować się do zwiedzania tej mroźnej, ale i pięknej krainy.
Tak więc teraz zapraszamy was do wspólnej zabawy językowej i poznania nowych interesujących słów oraz zwrotów, których np. nie mamy w języku polskim. Może uznacie, że niektóre z nich powinny wejść do naszego języka? A może będziecie chcieli zaskoczyć swoich bliskich kreatywnością, historią i tradycją szwedzkiego słownictwa?
Każdy na pewno znajdzie tu dla siebie jakiś interesujący kąsek, także teraz czas na pierwsze słowo:

Fredagsmys
Fredagsmys to słowo które powstało z połączenia dwóch innych: ,,fredag” czyli piątek oraz ,,mysig”, które oznacza coś przytulnego, miłego lub ciepłego. Tak wiec ,,fredagsmys” to dosłownie przytulny piątek. Słowo to weszło w kulturę szwedzką w latach 90, a w 2006 roku zostało wprowadzone do szwedzkiego słownika i od tamtej pory stało się praktycznie tradycją.
Jest to sposób spędzania piątkowego wieczoru, można wtedy położyć się pod ciepłym kocem, obejrzeć dobry film i po prostu się zrelaksować razem z bliskimi. Obowiązkowym dodatkiem są wtedy przekąski lub słodycze. Powstała nawet specjalna sieć sklepów ,,Hemmakväll”, zaopatrująca się we wszystkie potrzebne akcesoria do spędzania tego wieczoru. To celebracja końca tygodnia i idealna okazja do zasłużonego odpoczynku.

Źródło: blog.stenaline.pl

SV🇸🇪
Vintervandringen genom Sverige närmar sig till slut. Vi har presenterat de mest intressanta platserna och aktiviteterna för att inspirera er att utforska detta frostiga men vackra land.
Så nu bjuder vi in er att leka med språket och lära er nya intressanta ord och fraser som vi t.ex. inte har på polska. Kanske tycker ni att några av dem borde komma in i vårt språk? Eller vill ni överraska era nära och kära med det svenska ordförrådets kreativitet, historia och tradition?
Alla hittar säkert en intressant ”läckerbit” här, och nu är det dags för det första ordet:

Fredagsmys är ett ord som uppstod genom en kombination av två andra: ,,fredag" och ,,mysig". Så ,,fredagsmys" betyder bokstavligen "mysig fredag". Ordet kom in i den svenska kulturen på 1990-talet och infördes i den svenska ordboken 2006 och har praktiskt taget varit en tradition sedan dess. Det är ett sätt att tillbringa en fredagskväll, då man kan lägga sig under en varm filt, titta på en bra film och helt enkelt koppla av med sina nära och kära. Snacks eller godis är då ett obligatoriskt tillägg. Det finns till och med en särskild butikskedja, Hemmakväll, med alla nödvändiga accessoarer för fredagsmys. Det är ett firande av veckans slt och ett perfekt tillfälle för en välförtjänt vila.

Källa: blog.stenaline.pl

Pytt i panna - szwedzki miszmasz

02/06/2023

20/05/2023

17/05/2023

14/05/2023

09/05/2023

05/05/2023

02/05/2023

28/04/2023

25/04/2023

21/04/2023

17/04/2023

Address

Website

Alerts

Shortcuts

Share