14/10/2024
Krótka historia Ostrowa
Ostrów nad Sanem to miejscowość o bardzo starym rodowodzie. Na jej ternie archeolodzy zlokalizowali ślady osad z epoki kamienia, okres neolitu, epoki brązu, wczesnej epoka żelaza, okresu lateńskiego, okresu wpływów rzymskich okresu prahistorycznego, okresu plemiennego VIII-X w., okresu wczesnośredniowiecznego, średniowiecznego i późnośredniowiecznego. Brak jest tylko śladów pobytu najstarszych kultur ludzkich - łowców mamutów czy łowców reniferów.
W źródłach pisanych Ostrów wzmiankowany był po raz pierwszy w Latopisie Nestora w roku 1149 jako gród bojara Filipa. Sama nazwa oznacza osadę na wyspie. Jak podaje legenda pierwsze osiedle było na wyspie w rozlewiskach Sanu. W roku 1398, kiedy właścicielem miejscowości był Jan lub Szymon Dziersławowie, Ostrów należał do parafii Krzywcza.
Przez większość XV wieku był własnością Rafała z Ostrowa potomka Dziersława, który podzielił miejscowość między swoich spadkobierców. Od tego czasu miejscowość rzadko miała jednego właściciela. W 1508 roku miejscowość należała do Ostrowskich h. Korczak, a w 1557 wymienia się jako właściciela Sozaja. Po nim w 1611 Jan Mateusz Ostrowski,– jak pisze W. Łoziński – napadnięty we wsi swojej i w dworze przez bandę Żebrowskiego, nie tylko się obronił, ale rozprószył opryszków, odebrał im czerwoną chorągiew z krzyżem, wziął kilku żywcem i do grodu odstawił, gdzie ich ścięto. Później Stanisław Sławski z Przybysławic - Ostrowski i jego żona Zofia Glinczanka. Po ożenku ich córki Zofii za Stefana Bala, część miejscowość trafiła w ręce Balów, a druga w Kraśnickich. Pod koniec XVII w wymienia się jako właścicieli Morsztynów, Blimskich, Soznańskich, Chodorowskich i Jaszewskich, którzy posiadali miejscowość, co najmniej do 1861 r., później Woźniakowcy i Miszkowie. W początkach XX w. własność Meurycego Lazarusa, który włości sprzedał 1905 r. Polskiemu Parcelacyjnemu Bankowi w Łańcucie. Ten ostatni rozparcelował majątek. 200 morgów kupił Świeżawski, pozostałą cześć chłopi m.in. z Rzeszowszczyzny i innych regionów, którzy zamieszkali na tzw. Kolonii.
Ostrów podczas najazdu Tatarów w roku 1624 uległ całkowitemu zniszczeniu. Najeźdźcy spalili cerkiew i młyn. Zniszczyli popostwo i gospodarstwa chłopów. Miejscowość dotknęły również bolesne straty podczas najazdu siedmiogrodzko - kozackiego w 1657 r. oraz najazdu tatarskiego w 1672 r. Wybudowano wtedy w miejscowości trójkondygnacyjną kapliczkę. tzw. Znak Tatarski z herbem Leliwa na zwieńczeniu krzyża.
Znane od dawna są tradycje browarnicze. Już w 1740 Żyd Szydło Chaimowicz ważył na większą skalę piwo oraz wódkę. W 1796 r. istniał już duży browar, który został przebudowany w połowie XIX w. W okresie przedwojennym Browar Parowy Wiktoria produkował tu m.in.: piwo słodowe, marcowe, eksportowe, bok.
Z inicjatywy Rada Gminy w Ostrowie w 1885 r. postanowiono założyć w Ostrowie szkołę. Pierwszymi znanymi nauczycielami byli Klonowska Paulina w roku 1893 i Krupa Franciszek 1896. Tuż przed II wojną światową w miejscowości istniała szkoła z 6 oddziałami klasowymi, której kierownikiem był Ludwik Hartfelder. W roku 1967 szkołę przeniesiono do dworku Świeżawskich, gdzie funkcjonuje do dziś jako Zespół Szkół. W 2014 r. z inicjatywy dyrektora szkoły Grzegorza Kozioła oraz rodziców przywrócono szkole imię Świętej Jadwigi oraz ufundowano sztandar.
Parafia prawosławna, a następnie greckokatolicka z drewnianą cerkwią istniała już w Ostrowie w 1557 r. Służyła ludności ruskiej przez wiele wieków. W okresie przedwojennym cerkiew była filią parafii Bazylianów z Przemyśla. Wybudowana w 1920 r. murowana cerkiew została rozebrana.
Jak już wspomniano przez ponad 500 lat wieś należała do krzywieckiej parafii rzymskokatolickiej. W 1887 r. wybudowano drewniany kościółek, w którym nadal opiekę duszpasterską sprawowali księża z przemyskiej katedry. W 1927 r. dołączono świątynię do parafii Salezjanów w Przemyślu, a w okresie II wojny światowej do Kuńkowiec. W roku 1970 powstała parafia Ostrów, 1976 wybudowano plebanię, a 1980 murowany kościół. Proboszczami byli ks. Władysław Głowa, ks. Józef Sroka, ks. Jan Karaś obecnie Krzysztof Pawliszko.
Cmentarz powstał w I połowie XIX w., a powiększony w początkach XX w. Znajdują się na nim groby miejscowego ziemiaństwa: Sylwarego Sozańskiego, Edwarda Woźniakowskiego uczestnika powstania styczniowego, Marii z Czernieckich Mniszek, Anny i Kamilli Świeżaw-skich. Znajduje się też kilka nagrobków ludności ruskiej zarówno prawosławnych, jak i grekokatolickich. Jest również jeden nagrobek żydowski.
Po wybudowaniu końcem XIX w. Traktu Cesarskiego powstały przy nim ziemno – drewniany Fort Ostrów, murowany browar i zajad oraz młyn. Drugi fort Tarnawce VII 1/2, wybudowano bliżej centrum miejscowości, obecnie własność prywatna. Oba wysadzone w powietrze podczas I wojny światowej.
Jeszcze pół wieku temu Ostrów specjalizował się w produkcji warzyw. Przy istniejącej Spółdzielni rolniczej produkowano szeroki asortyment przetworów w słoikach.
W końcu XIX w. wspomina się o istnieniu w miejscowości kamieniołomu. W czasach współczesnych eksploatuje się złoża kruszywa naturalnego oraz gaz ziemny.
Miejscowość od XIX w. była siedzibą Gminy, w skład której wchodziły okoliczne wioski: Kuńkowce, Bełwin, Wapowce, Łętowania. W 1934 r. w wyniku reformy administracyjnej kraju Ostów został włączony do Gminy Zbiorowej Kuńkowce, a obecnie należy do Gminy Przemyśl.
Miejscowość jest całkiem modnym wśród przemyślan terenem osiedlania się oraz terenem rekreacji To miejsce upodobali sobie również rzemieślnicy: producenci fajek, dzwonów i precli.
opr.P.Haszczyn
