Czas Kultury

31/01/2025

🟡 „Pierwsze wrażenie czytelnicze podpowiada, że mamy do czynienia przede wszystkim z komiksem sci-fi z podgatunku postapokaliptycznego. Szybko jednak zostaje ono zweryfikowane, bo sposób pracy z emocjami bohaterów przybliża komiks do dramatu, sposób budowania napięcia – do thrillera, a podtrzymywanie elementu niesamowitego – do horroru. Ta gatunkowa transgresyjność nie pozwala nam osadzić się wygodnie w ramach przyjętych gatunkowo założeń, a więc i utartych schematów interpretacyjnych”.

🟡 Dominika Gracz-Moskwa, pisząc o „Promieniach Xi” (Timof Comics), uznaje je za komiks obezwładniający.

Zaczyna się banalnie – oczywiście tak banalnie, jak mogłaby się rozpoczynać historia o końcu świata, jaki znamy. Tajemniczy Incydent zmiótł z powierzchni Ziemi połowę ludzkości, ci zaś, którzy pozostali, narażeni są na wystąpienie u nich najróżniejszych mutacji. Mutują...

30/01/2025

🔵 „Skoro aspiracją realizatorów było doszukanie się w żałobie paliwa dla systemowej rewolty, dlaczego schodzący do Hadesu Orfeusz nie pstryknął boga śmierci w nos? Po co ta dosłowność inscenizacyjna i pokora wobec mitu, kiedy twórcy chcą mówić o współczesności? Nie wystarczy zauważyć, że źli kapitaliści chcą, żeby osoba przeżywająca żałobę chodziła do pracy, aby móc pochwalić się polityczną wywrotowością. Nie sądzę, że ktokolwiek poczułby się oszukany, gdyby mityczną opowieść potraktować odważniej”.

🔵 Julia Niedziejko pisze o zwielokrotnionym „Orfeuszu” Anny Smolar (TR Warszawa).

Po obejrzeniu nowej produkcji teatralnej TR Warszawa przypomniał mi się serial Charliego Covella „Kaos” – dlatego, że „Orfeusz” w reżyserii Anny Smolar, podobnie jak produkcja Netflixa, używa mitologii greckiej jako pretekstu do opowiedzenia o współczesności. W obu przypadk...

29/01/2025

🔴 „Wbrew pozorom to nie groźba utraty władzy kręci bohaterkę najbardziej. Źródłem prawdziwej przyjemności jest – przeciwnie – zwiększenie efektywności, precyzyjniejsze definiowanie celów, pozbycie się słabych punktów i jeszcze skuteczniejsze, a więc: mniej ludzkie, zarządzanie. Reijn nakręciła erotyk, w którym se*** zostaje wpleciony w kapitalistyczny system, w którym wszystko jest podporządkowane podstawowej zasadzie: maksymalizacji zysku. I fantazje e***czne nie mogą być od niej niezależne”.

🔴 Michał Piepiórka pisze o hipokryzji w filmie Haliny Reijn „Babygirl”.

W ścieżce dźwiękowej filmu Haliny Reijn pojawia się kilka przebojów z lat 80., a więc czasu świetności gatunku, do którego świadomie i przewrotnie nawiązuje reżyserka: thrillera erotycznego. Ta jakże zmaskulinizowana filmowa konwencja została poddana liftingowi: męskie spojrz...

28/01/2025

🟡 „Procesy, które zaskakują – i wymagają specjalistycznego komentarza – na Zachodzie, w Polsce były widoczne już od dawna. Faktycznie globalne odczytanie Gill-Peterson i Kościelniaka czy Dębińskiej prowadzi więc do obserwacji, że sekcjonalne rozumienie naszych praw – czy to jako kobiet, czy jako osób trans, czy to jako tych, którzy wyłamują się z mechanizmów reprodukcji – nie może wystarczyć”.

🟡 J. Szpilka czyta esej Jules Gill-Peterson i krzyżuje go z polską eseistykę historyczną, tzn. książkami „Aborcja i demokracja” Marcina Kościelniaka i „Oni. Homoseksualiści w czasie II wojny światowej” Joanny Ostrowskiej (Wydawnictwo Krytyka Polityczna) oraz „Transpłciowość w Polsce. Wytwarzanie kategorii” Marii Dębińskiej (Wydawnictwo Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk).

W 2024 roku na łamach prestiżowego „GLQ: A Journal of Gay and Le***an Studies” ukazał się krótki artykuł Jules Gill-Peterson zatytułowany „Children of the Sexual Politics of Abortion and Transition” [Dzieci polityk płciowych aborcji i tranzycji]. Autorka wskazuje w nim, że wsp...

27/01/2025

Trudno nas zebrać razem, ale kiedy już się uda, to i dobrze zapozujemy, i pięknie podsumujemy cztery dekady „Czasu Kultury” i 15 lat „CzasKultury.pl”.

Nasze wypowiedzi, które zarejestrowaliśmy podczas niedawnego kolegium redakcyjnego, oraz wspólne zdjęcie (wybrane z kilku dziesiątek 😉) dwóch redakcji, otwierające jubileuszowe świętowanie, przeczytacie w pierwszym numerze kwartalnika rocznika 2025, który ukaże się wiosną!

---
Fot. Dominika Hoyle

27/01/2025

🟠 „Nie zmienia to istotowej wartości «Balkoniar», która w moim poczuciu polega przede wszystkim na opowieści o budowaniu feministycznej solidarności z kulturowych resztek i przywracaniu dla siebie radości z opowiadania – bez patriarchalnego spojrzenia, bez dbania o dobre samopoczucie mężczyzn, bez rozmywania odpowiedzialności za sprawstwo przemocy wobec kobiet. Sama reżyserka wprost mówiła, że celowo zrezygnowała z umieszczania w nim «dobrych mężczyzn», którzy zaprzeczają «krzywdzącym uogólnieniom» o przemocy”.

🟠 Małgorzata Sikora-Tarnowska pisze o „Balkoniarach”, czyli opowieści spod znaku r**e and revenge odwracającej klasyczne kinowe schematy.

Śledzenie cudzej prywatności z bezpiecznego dystansu własnego mieszkania nie od dzisiaj jest wdzięcznym tematem filmowych opowieści o nowoczesnych pragnieniach. W klasycznych ujęciach tego tropu mężczyzna, obserwator, za sprawą spojrzenia sprawował władzę nad otoczeniem i cieszy....

26/01/2025

🔴 „«Jakoś sztucznie mi się mówi», obwieszcza operowym śpiewem Henryk na początku spektaklu. Na poziomie wojennej rzeczywistości jego myśli wybrzmiewają jako tekst odtwarzany z offu. Jednak światem snu, a więc podświadomością bohatera, rządzi – charakterystyczna dla opery – sztuczność. To jedna z bardziej celnych i zabawnych uszczypliwości odnoszących się do sposobu, w jaki wiele osób traktuje śpiewanie w teatrze, a także operę jako gatunek sztuki scenicznej, z jaką kiedykolwiek się spotkałam”.

🔴 Aleksandra Wach pisze o „Ślubie” z Teatr Wielki im. Stanisława Moniuszki w Poznaniu, czyli pierwszej w Polsce realizacji operowej tekstu Witolda Gombrowicza.

Rok Witolda Gombrowicza, upamiętniający sto dwudzieste urodziny oraz pięćdziesiątą piątą rocznicę śmierci artysty, przeszedł do historii wraz z noworocznymi toastami, jednak jego echa wciąż pobrzmiewają na polskich scenach teatralnych. Jednym z ciekawszych projektów zrealizowanyc...

25/01/2025

⚫ „Pogłos, echo, długie wybrzmiewanie i inne zniekształcenia odbijającego się od ścian dźwięku tworzą tu delikatną poświatę, obwiednię zmiękczającą brzmienie instrumentów. Wnętrze domu modlitewnego jednocześnie staje się schronieniem dla introspekcyjnej muzyki Trzaski, okiem cyklonu wygłuszonym wobec szalejącego na zewnątrz chaosu wojen, konfliktów, dezinformacji czy globalnego wymierania. Akustyczny azyl, w którym skrył się Trzaska, zaowocował materiałem delikatnym i pełnym zadumy”.

⚫ Bartosz Nowicki pisze o trzech niezależnych nagraniach – albumie zespołu Nachum, solowej płycie Mikołaja Trzaski oraz EPce Joanny Szumacher i Pawła Cieślaka.

Wydaje się, że wyrazisty nurt, który muzyka żydowska wyżłobiła w ramach polskiej sceny niezależnej, chwilowo zanika. W ubiegłym roku nie mogliśmy obcować ze zbyt wieloma wydawnictwami odnoszącymi się do tej tradycji. Nie podejmuję się osądu, w jakim stopniu jest to pokłos...

24/01/2025

🔵 „Przez prawie dwie i pół godziny legendarny artysta szlaja się po ekranie, mruczy pod nosem, często śpiewa – nieźle, ale bez wielkiego błysku. Arogancja musi mu wystarczyć za cały rys charakteru, ale nawet w niej nie jest wyrazisty. To po prostu zblazowany nikt. Nie dość, że nie dowiedziałem się o Dylanie niczego nowego, to w trakcie seansu zacząłem się głowić: dlaczego akurat on zrobił tak wielką karierę?”

🔵 Łukasz Homziuk rozczarowuje się sposobem, w jaki „Kompletnie nieznany” opowiada swoich bohaterach.

W „Kompletnie nieznanym” wszyscy wpatrują się w filmową postać Boba Dylana jak w święty obrazek. Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie fakt, że w filmie Jamesa Mangolda nie ma od Dylana nudniejszej postaci. Przez prawie dwie i pół godziny legendarny artysta szlaja się...

22/01/2025

To dopiero drugie wydanie w tym roku, a my już nie wiemy, jak zagaić numer... 😵‍💫 Może to zimowe przesilenie, może przejścioworoczne zmęczenie, a może rzeczywistość i globalne zmiany nam nie pomagają. Tak czy inaczej - zapraszamy Was do lektury, bo w numerze 2/2025 „CzasKultury.pl” naprawdę sporo świetnych i różnorodnych tekstów:

➡️ J. Szpilka czyta polską eseistykę historyczną i znajduje w niej argumenty na rzecz intresekcjonalnego rozumienia praw kobiet (https://czaskultury.pl/artykul/gatunki-transkobiecosci-co-zawsze-bylo-wspolne/), a Bartosz Nowicki odsłuchuje albumy, które nie wybrzmiały ze względu na politykę, a tworzone są przez artystów reprezentujących postawy antywojenne (https://czaskultury.pl/artykul/wysychajacy-nurt/).

➡️ Recenzje: Małgorzata Sikora-Tarnowska pisze o „Balkoniarach” (https://czaskultury.pl/artykul/koniec-swiata-wyjdz-na-balkon/), Michał Piepiórka o „Babygirl” (https://czaskultury.pl/artykul/erotyczne-bajki-robotow/), Julia Niedziejko o „Orfeuszu” (https://czaskultury.pl/artykul/halo-zyjesz/), Aleksandra Wach o „Ślubie” (https://czaskultury.pl/artykul/crescenda-i-decrescenda-tozsamosci/), Kamil Bujny o „POV: masz 12 lat i prze****ne” (https://czaskultury.pl/artykul/viral-na-scenie/), a Dominika Gracz-Moskwa o „Promieniach Xi” (https://czaskultury.pl/artykul/na-granicy-swiatow/).

➡️ W cyklu STANY WYJĄTKOWE rozmowa o ekocydzie i śledztwach w imię praw natury (https://czaskultury.pl/artykul/stany-wyjatkowe-na-przecieciu-sztuki-kontr-kryminalistyki-i-prawa/).

➡️ Sylwetki: Olga Żyminkowska pisze o twórczości Macieja Meleckiego w kontekście ostatniego tomu poety, „Przeciwujęcia” (https://czaskultury.pl/artykul/samotny-ping-pong/), Łukasz Homziuk pisze o tym, jak „Kompletnie nieznany” nie opowiada o Bobie Dylanie (https://czaskultury.pl/artykul/bog-czy-swinia/), a Maciej Kaczmarski przypomina historię „Scatology”, czyli albumowego debiutu brytyjskiej formacji Coil (https://czaskultury.pl/artykul/dyskretny-urok-defekacji/).

22/01/2025

🟢 „Chyba najbardziej podoba mi się w «The Brutalist» wpisany w film kontrast: choć jest w swym zamierzeniu monumentalną, rozpisaną na kilkadziesiąt lat narracją najeżoną wielkimi tematami, przed którą należałoby klękać na kolana, to – przynajmniej w pierwszej, wybitnie angażującej połowie seansu – historia Tótha zachowuje spójność i autentyczność dlatego, że jest historią w skali mikro; tkaną ze szczęśliwych splotów przypadków i nagłych erupcji pecha historią zwykłego człowieka”.

🟢 Łukasz Homziuk daje się przekonać wielowymiarowości „The Brutalist” Brady’ego Corbeta.

W „Dzieciństwie wodza”, pełnometrażowym debiucie reżyserskim Brady’ego Corbeta, najlepszy jest tytuł. Pozwala osadzić we właściwym kontekście to, co widzimy. Sprawia, że nie przymykamy oka nawet na najdrobniejsze wybryki złotowłosego chłopca, które w innych okolicznościac...

21/01/2025

🟡 „Literatura wskazuje ścieżki takich ucieczek – w bok. Pozwala nam spojrzeć na siebie i świat w inny sposób, pozwala wysondować i wymierzyć skalę katastrof, które nas otaczają i które drążą nasze dusze. Języki teorii zwykle coś wygładzają, literatura jest zawsze bardziej bezwzględna: […] pokazuje, że zawsze jest trochę gorzej, niż nam mówią. Ale też, w nieoczywisty sposób – lepiej. Bo literatura wskazuje sposoby wymyślania się na nowo, opowiadania sobie siebie i świata inaczej, niż to nam suflują formatujące języki. Bez niej utoniemy w tym, co płaskie”.

🟡 To tylko jeden fragment z wnikliwej, nie uznającej granic i prostych odpowiedzi rozmowy Pawła Jasnowskiego z Adamem Lipszycem.

Adam Lipszyc: „Środki do pielęgnacji chmur” Piotra Sommera. To wyjątkowa książka, po prostu wspaniała. Nie wiem, czy ktokolwiek dziś pisze po polsku tak fantastyczną prozą: uważną, zwrotną, dowcipną. To medytacja nad naturą czasu i przestrzeni, nad byciem i znikaniem .....

20/01/2025

🔵 „To jednocześnie książka, której lektura może wywołać ból i realny dyskomfort, skomplikować proste relacje i obudzić uśpione pokłady dzikiego samczego gniewu. Przede wszystkim jednak esej Śmiei szkicuje nowe ścieżki obok wydeptanych już dróg. Inaczej mówiąc: sugeruje możliwość innej interpretacji osadzonych już w kanonach i obiegach tekstów kultury, które do tej pory nie były czytane z punktu widzenia męskości”.

🔵 Przemysław Górecki pisze o książce Wojciecha Śmiei „Po męstwie” (Wydawnictwo Czarne), skupiając się na językach, przy pomocy których autor tę opowieść prowadzi.

Choć o męskości pisze się od zawsze, ostatnia dekada przyniosła w Polsce urodzaj książek jej poświęconych. Chodzi nie tyle o liczbę wydawanych tomów, ale o świadomość, której są dowodem. Okazuje się, że możliwa jest sytuacja, w której pisze się o czymś, nie wiedz....

19/01/2025

🔴 „Australijczyk wypracował niepowtarzalny styl gry na tym instrumencie – łączący w sobie minimalizm środków z maksymalną ekspresją, a punkowy zgiełk z bluesowymi naleciałościami; choć wcale na bluesie nieoparty, bo pełen akordów molowych i skal chromatycznych. Jego praca w ramach The Birthday Party stanowi drapieżną symfonię kontrolowanych i niekontrolowanych eksplozji brutalnego hałasu, dysonansu i sprzężeń zwrotnych – przepotężna ściana skłębionych, rozedrganych riffów. W takich momentach jego jazgotliwa gitara brzmiała jak obosieczny topór, a piosenki – jak reportaże z piekła rodem”.

🔴 Maciej Kaczmarski wspomina Rowlanda S. Howarda, wybitnego gitarzysty i znanego wokalisty.

Pod koniec grudnia minęło piętnaście lat od śmierci Rowlanda S. Howarda – wybitnego gitarzysty i wokalisty znanego z grup The Birthday Party, Crime & The City Solution oraz These Immortal Souls.

19/01/2025

🟣 „Życie przedstawianej społeczności płynie w rytmie powtórzeń, odradzania i powtarzalności cyklicznego czasu. Śmierć łączy się z narodzinami, a wszyscy, niczym postaci w finale «Wesela» Wyspiańskiego, trwają w chocholim tańcu. Jaśka, który zgubił złoty róg, można rozpoznać w poruszającym się z kosą chłopcu. Co jakiś czas zatrzymuje się przodem do widowni i buntowniczo, ale i bezsilnie wpatruje się w horyzont za jej plecami”.

🟣 Maria Sławińska pisze o najnowszej produkcji Wrocławskiego Teatru Pantominy, czyli spektaklu „STADO. W środku jesteśmy baśnią”.

Najnowsza produkcja Wrocławskiego Teatru Pantominy, spektakl „STADO. W środku jesteśmy baśnią”, dostarcza wielu wizualnych atrakcji. Nie wypełnia jednak zapowiadanej przez realizatorki i realizatorów obietnicy wykorzystywania różnorodnych kontekstów, zdolnych powoływać interesuj....

18/01/2025

🟡 „Ktoś mógłby pomyśleć, że przez tak rozproszoną działalność muzyczną Świetlicki rozmienia się na drobne. Sądzę jednak, że ta artystyczna nadpobudliwość działa dla niego jak wyjątkowo skuteczny stymulant oddalający go od rutyny. […] Nie chce zamilknąć, nie chce dać od siebie odpocząć, a pewne sprawdzone źródła donoszą, że kolejne utwory z jego udziałem ukażą się już niebawem”.

🟡 Mateusz Sroczyński analizuje wokalistyczną działalność Marcina Świetlickiego.

Marcin Świetlicki od wielu lat nie wykonuje już na koncertach utworu „Pogo”. W opinii publiczności, podpartej zresztą liczbami z serwisów streamingowych, to jeden z największych przebojów grupy Świetliki, lecz sam autor przy wielu okazjach przyznawał, że tekst z biegiem czasu...

17/01/2025

W 2025 wchodzimy w rok obchodów jubileuszu 4️⃣0️⃣-lecia „Czasu Kultury”! 🥳

I tak, ulegamy hegemonii odliczania dekad, ale powiedzmy to wprost: czterdzieste urodziny są tak kulturowo nacechowane i tak pełne znaczeń, że nie zrezygnujemy z okazji do świętowania.

„Czas Kultury” jest więc czterdziestolatkiem. Jak każdy w tym wieku sporo już przeżył, a po drodze zyskał młodszą siostrę w postaci czasopisma internetowego – 2025 rok to zarazem jubileusz 1️⃣5️⃣-lecia „CzasKultury.pl”! 🤩

Oba czasopisma mocno się przeobrażały, ale mają jeszcze mnóstwo werwy i planów na przyszłość. 🎂 Jakich konkretnie? Tego dowiecie się już niebawem ze specjalnej zakładki na naszej stronie internetowej, na której będziemy publikować treści jubileuszowe i informować o tegorocznych przedsięwzięciach. O jej uruchomieniu powiadomimy Was w osobnym poście.

Wprawne oko już teraz zauważy zmianę na naszej stronie i w mediach społecznościowych. Logotyp, który jest z nami od 2010 roku zastąpił właśnie zestaw znaków graficznych powstałych na bazie pisma odręcznego. W ten sposób w roku jubileuszowym odwołujemy się do wartości, takich jak szczerość, różnorodność i intymność, a jednocześnie do nieśmiertelnej(!) w naszych kręgach tradycji ręcznej korekty tekstu. ✍🏼 Wiązanka odręcznych logotypów wyraża wielość głosów, które przez ostatnich czterdzieści lat tworzyły charakter naszego (czaso)pisma. 🎀 Nie chcemy zdradzać zbyt wielu szczegółów, ale możemy zapowiedzieć, że wiele z nich powróci na nasze łamy i na naszą stronę w tym roku.

Za identyfikację wizualną jubileuszu odpowiada znakomity Salwin (Zakres Studio), z którego realizacjami będziecie się spotykać tu regularnie. Zapraszamy na urodziny, bądźcie z nami w tym roku! 🌈🎊

17/01/2025

⚫ „Chodzi mi o obie te rzeczy: na pewno w grę wchodzi opór, ale także analiza, niemal w znaczeniu dokumentacji. Cóż, to wszystko fikcja, narracja, historia z wymyślonymi postaciami. Ale jednocześnie jest tak, że możemy przez nią pokazać pewne rzeczy, zobaczyć, że to jest właśnie to, z czym się w życiu zmagamy, i ująć to oczami jednostki. To powieść, więc jest wykreowana, ale w pewnym sensie stanowi dokument cierpienia”.

⚫ Z Miriam Toews, autorką książek „Wszystkie me daremne żale”, „Głosy kobiet” i „Z ogniem” (Wydawnictwo Czarne), rozmawia Agnieszka Waligóra.

Miriam Toews: Myślę, że pokazuje to, że piszę o kobietach, które zmagają się z trudnościami. Interesują mnie określone problemy i biografie kobiet i dziewcząt. To łączy te trzy książki. Staram się myśleć o skutkach fundamentalistycznej religii – ponieważ dorastałam w...