20/01/2025
„Złota Jerozolima” czyli dwie zdrady w fascynującej mikropowieści Arthura A. Eldara
Na rynku wydawniczym ukazała się niedawno fascynująca książka „Złota Jerozolima. Zdrady” autorstwa Arthura A. Eldara, która na pewno spotka się z dużym zainteresowaniem czytelników. Książkę, którą wydało Wydawnictwo Media Zet, polecam wszystkim nie tylko na zimowe wieczory. Jest świetnie skomponowana, napisana pięknym językiem, czyta się ją z zapartym tchem.
Książka opowiada o powstaniu Judejczyków w pierwszym wieku naszej ery przeciwko rzymskiemu panowaniu. Na kanwie tych historycznych wydarzeń w 2010 roku nagrywany jest film „Złota Jerozolima”.
„U stóp Jerozolimy rzymskie legiony założyły obozy wojskowe, okrążając miasto ze wszystkich stron” – czytamy na pierwszych kartach tej książki. W namiocie rzymskiego dowódcy legionów Tytusa – przyszłego władcy światowego imperium rzymskiego, spotkamy jego judejskiego doradcę i sekretarza Józefa Flawiusza, a także legendarną judejską księżniczkę Berenikę – najnowszą namiętność Tytusa. „O czym myśli teraz Józef, syn Mattiasa? – cytuję autora książki Arthura E. Eldara. – Czyżby poniewczasie czuł wstyd za siebie i za tę córkę Izraela. Wstyd, bo są po złej stronie murów w śmiertelnej walce o ich Ojczyznę przeciwko potężnemu Rzymowi? Na to nie wygląda. Sekretarz Tytusa zachowuje się z dumą i pewnością siebie, jakby był bez zarzutu”.
Wątki historyczne przeplatają się ze scenami współczesnymi, w których główni bohaterowie tych wydarzeń, zarówno historycznych, jak i współczesnych, postawieni są w sytuacjach wymuszających na nich określone postawy moralne.
„Józef jest od strony ojca wnukiem najwyższego kapłana Jerozolimy. A w linii matczynej jest potomkiem królewskiej rodziny Hasmoneuszy. Jest wybitnym uczonym w Torze, znawcą literatury greckiej i łacińskiej. Ten sam Józef przewodził obroną Galilei, gdzie Rzymianie ponieśli jednak małe straty… Józef, mędrzec i jasnowidz, służy teraz w armii śmiertelnego wroga swojego kraju. Służy właśnie dlatego, że jest jasnowidzem” – tak tę legendarną postać przedstawia autor książki. A o Berenice tak oto pisze: „Berenika była córką króla judejskiego Agryppy I, wnuka Heroda Wielkiego i władcy Cypru. Księżniczka miała już kilku mężów: Marka Juliusza Aleksandra, króla Heroda z Chalkis i Polemona II. Ona zdobyła serce syna cesarza Wespazjana, Tytusa, i teraz pociesza go w tym ciężkim przedsięwzięciu militarnym”.
W skomplikowane role psychologiczne Józefa Flawiusza, przyszłego wielkiego pisarza i historyka, i Bereniki mają zagrać aktorzy z Teatru Żydowskiego im. Estery Rachel i Idy Kamińskiej w Warszawie: Jurek Poloński i Ela Elster. Z reżyserem filmu „Złota Jerozolima” Saszą Górsky’m w sierpniu 2010 roku para tych zafascynowanych sobą aktorów wyjeżdża na zdjęcia do Jerozolimy…
„Jurek nagle uświadomił sobie, że stolica Judei założona przez jego dalekich przodków stoi na świętej, obiecanej ziemi – czytamy w pod koniec „Złotej Jerozolimy”. – To było miejsce, gdzie rodziły się i sprawdzały wysokie standardy etyczne inspirowane przez Boga. A mały dramat Jurka związany z przepiękną i ponętną Elą teraz wydawał mu się tak płytki i nieistotny, że pochylił się do jej ucha i wyszeptał: – Dziękuję”.
Dwie zdrady opisane w tej mikropowieści to zdrada Józefa Flawiusza oraz Jerzego Polońskiego. Postawy tych bohaterów niezwykle poruszają, skłaniają czytelnika do głębokiej refleksji o życiu.
Ten błyskotliwy artystyczny dwugłos znakomicie współgra ze sobą i jest wielką wartością tej książki.
Książkę wzbogacają „Szkice robocze do scenariusza „Złota Jerozolima” z interesującymi ilustracjami M. Kanewsk’ego, a także obszerne informacje o Berenice Agryppie, Józefie Flawiuszu, o Teatrze Żydowskim w Warszawie.
Książka „Złota Jerozolima”, która dotarła już m.in. do takich znanych instytucji jak Gmina wyznania żydowskiego w Poznaniu, Muzeum Historii Żydów Polskich i Teatr Żydowski im. Estery Rachel i Idy Kamińskiej w Warszawie, jest dostępna u wydawcy i autora, informacje szczegółowe poniżej.
Zapraszam do lektury.
——————————————–
Poniżej:
1.Informacja o książce
2. Zamówienie
3. Informacja o autorze
4. Informacja o Berenice Agryppie
5. Informacja o Józefie Flawiuszu
6. Informacja o Teatrze Żydowskim w Warszawie
------------------------------
1/.Informacja o książce
Copyright by Arthur A. Eldar
Wszelkie prawa zastrzeżone.
Materiał ten jest ograniczony prawami autorskimi oraz innymi prawami i nie może być kopiowany, publikowany ani rozprowadzany w żadnej formie – ani w całości, ani we fragmentach.
Zdjęcia na okładkach: Arthur A. Eldar
Ilustracje: Kanewsky
Opracowanie, redakcja: Zuzanna Przeworska
Wydanie I, Piła 5784 (2024)
Wydawca
Wydawnictwo Media Zet Zuzanna Przeworska
64–920 Piła, ul. Salezjańska 11/8, tel.668 000 335
www.wydawnictwomediazet.pl
e–mail: [email protected]
Opracowanie graficzne
Oficyna Reklamowo-Edytorska DRACO-ART Piła
Renata Drozd
Druk – Drukarnia TOTEM Inowrocław
ISBN 978-83-66635-32-6
————————————————————————————
2. Zamówienie
Książkę można kupić:
1/ u Autora – tel. 730 186 006
2/. U wydawcy: książkę możemy wysłać pocztą –
cena za 1 egz. – 29 zł +11 zł koszty przesyłki. Można tę kwotę 40 zł wpłacić
na konto wydawnictwa – proszę podać dokładny adres:
Wydawnictwo Media Zet Zuzanna Przeworska
ul. Salezjańska 11/8, 64-920 Piła
NIP 764-156-24-68
Konto – Bank Pekao S.A. II O. w Pile
nr 19 1240 1705 1111 0011 1964 8646
Książkę wyślemy po wpłacie na konto
tel. 668 000 335
e–mail: [email protected]
--------------------------------------
3. Informacja o autorze
Arthur A. Eldar
urodził się w Poznaniu w roku 1947. Po ukończeniu Technikum Geodezyjnego w 1966 roku w Warszawie wyjeżdża do Izraela, gdzie studiuje na Politechnice (Technion) w Hajfie. Licencjat inżynierski otrzymuje na Illinois Instiute of Technology specjalność budownictwo, a magistra na University of Illinois in Chicago. MBA studia kończy na Georgia Institute of Technology w Atlanta Georgia. Studia doktorskie kontynuuje na Kennedy-Western University w Boise Idaho. W firmie Sargent & Lundy Chicago oraz Brown & Root Huston Texas pracuje jako projektant elektrowni jądrowych. Na Roosevelt University w Chicago został członkiem rady doradczej powołanej przez Prezydenta Uniwersytetu do wprowadzania programów komputerowych dla doradców finansowych. W Chicago ORT Technical Institute pracuje na stanowisku dyrektora Instytutu przez 17 lat. Prowadzi też zajęcia z historii USA, ESL, AutoCAD, i ekonomii. Na Amerstate University w Racine Wisconsin pełni funkcję Dyrektora Edukacji oraz otrzymuje stanowisko profesora. Otrzymuje też Honorowego Magistra z Martial Arts.
Po 48 latach, w 2014 roku, wraca do kraju i osiedla się w Pile. Arthur włada biegle kilkoma językami: angielskim, polskim, rosyjskim, esperanto, hebrajskim, oraz ASL (amerykański język migowy). Obecnie jest wykładowcą na Uniwersytecie Trzeciego Wieku w Pile.
Tłumacz wielu książek z j. polskiego na j. angielski, autor licznych publikacji technicznych i paraliterackich.
„Złota Jerozolima” jest jego debiutem literackim.
———————————————-
4. Informacja o Berenice Agryppie
Berenika Agrypa
żydowska królowa, była niezwykłą postacią w pierwszym wieku naszej ery. Urodzona we wpływowej dynastii Heroda jako córka Heroda Agrypy I, posiadała unikalną mieszankę politycznej przenikliwości, inteligencji i piękna. Historia Bereniki rozwija się, gdy porusza się w złożonym świecie rzymskiej polityki, wpływając na przywódców, zachowując swoje żydowskie dziedzictwo i stawiając czoła wyzwaniom wynikającym z jej ambicji. Ten esej zagłębi się w życie Bereniki Agrypy, podkreślając jej inteligencję, zrozumienie i znaczący wpływ, jaki miała podczas swojego panowania.
Urodzona w 28 r. n.e. najprawdopodobniej w Rzymie stolicy imperium rzymskiego. Berenika dorastała w burzliwej politycznie epoce. Panowanie jej ojca jako króla było naznaczone walkami o władzę i konfliktami, ale zaszczepił on w swojej córce zrozumienie zawiłych mechanizmów Imperium Rzymskiego. Inteligencja Bereniki i szybkie zrozumienie sytuacji politycznych pozwoliły jej poruszać się po labiryncie rzymskiej polityki z umiejętnością i przenikliwością. Rozumiała znaczenie tworzenia sojuszy i wykorzystała swój urok, aby uzyskać poparcie wpływowych postaci w Rzymie.
Zrozumienie przez Berenikę jej żydowskiego dziedzictwa było kolejnym aspektem jej inteligencji. Pomimo nawrócenia ojca na judaizm, Berenika pozostała ściśle związana ze swoimi korzeniami kulturowymi. Wykazała głębokie zrozumienie żydowskich tradycji, zwyczajów i znaczenia utrzymywania silnych relacji ze społecznością żydowską. Berenika pielęgnowała zaufanie i wsparcie swojego ludu, co pozwoliło jej działać jako pośrednik między rzymskimi władcami a jej współbraćmi Żydami.
Po śmierci ojca Berenika podjęła się utrzymania wpływów i władzy rodziny. Nawiązała bliskie relacje ze swoim bratem, Herodem Agrypą II, który odegrał kluczową rolę w stosunkach rzymsko-żydowskich tamtych czasów. Zrozumienie krajobrazu politycznego przez Berenikę zapewniło jej i jej bratu utrzymanie pozycji, z powodzeniem lawirując między interesami żydowskimi a władzami rzymskimi.
Inteligencja Bereniki nie ograniczała się tylko do polityki; była także osobą oczytaną i kulturalną. Doskonale rozumiała klasyczną literaturę i filozofię, angażując się w intelektualne rozmowy z uczonymi i filozofami. To szerokie zrozumienie różnych dyscyplin pozwoliło jej zrozumieć zawiłości zarządzania i nawiązać kontakt z intelektualistami, przyczyniając się do jej zdolności do podejmowania świadomych decyzji.
W swoim dążeniu do władzy Berenika dwukrotnie wychodziła za mąż. Jej pierwsze małżeństwo z wujem, Herodem z Chalkidy, było strategicznym posunięciem mającym na celu umocnienie jej pozycji w społeczności żydowskiej. Po jego śmierci na krótko została kochanką rzymskiego generała Tytusa, który później został cesarzem. Związek ten pokazał zrozumienie przez Berenikę klimatu politycznego i jej gotowość do zawierania sojuszy z rządzącymi.
Pomimo swojej inteligencji i zrozumienia, Berenika stanęła przed wieloma wyzwaniami podczas swojego panowania. Jako żydowska królowa musiała zrównoważyć swoje oddanie dla swojego ludu podczas nawigacji po rzymskim świecie. Ta dynamika testowała jej zdolność do działania w najlepszym interesie swojego królestwa, biorąc pod uwagę konsekwencje jej działań w Cesarstwie Rzymskim.
Ostatecznie panowanie Bereniki jako żydowskiej królowej było krótkotrwałe. Jej związek z Tytusem spotkał się ze sprzeciwem rzymskiej arystokracji, co doprowadziło do jej rozwiązania i powrotu do żydowskiej ojczyzny. Jednak jej inteligencja i zrozumienie miały trwały wpływ na stosunki żydowsko-rzymskie. Zdolność Bereniki do poruszania się w złożonych sytuacjach politycznych, jej głębokie zrozumienie żydowskich tradycji oraz jej zdolność do zaangażowania kulturalnego i intelektualnego pozostawiły znaczący ślad w historii.
Podsumowując, Berenika Agrypa, żydowska królowa, była przykładem inteligencji i zrozumienia dla narodu żydowskiego. Jej umiejętność poruszania się po złożonej sieci rzymskiej polityki, zachowania żydowskiego dziedzictwa i intelektualnego zaangażowania pokazała jej przenikliwość i głębokie zrozumienie otaczającego ją świata. Wpływ Bereniki na stosunki żydowsko-rzymskie podczas jej krótkiego panowania odbił się echem w całej historii, czyniąc ją niezwykłą postacią pierwszego wieku naszej ery.
——————————-
5. Informacja o Józefie Flawiuszu
Józef Flawiusz
wybitny żydowski historyk i uczony, jest postacią o ogromnym znaczeniu w dziedzinie historii starożytnej. Urodzony w Jerozolimie w pierwszym wieku naszej ery, jego prace dostarczyły bezcennego wglądu w wydarzenia i kulturę narodu żydowskiego w burzliwej epoce rządów rzymskich.
Jako autor z dużym zainteresowaniem historią starożytną, jestem urzeczony inteligencją i zrozumieniem Flawiusza, widocznymi w jego obszernym dorobku i głębi jego patriotyzmu.
Inteligencja Flawiusza świeci w jego najsłynniejszym dziele „Wojna żydowska”, która opisuje żydowską rewoltę przeciwko rzymskiej okupacji w pierwszym wieku naszej ery. Ta obszerna relacja pokazuje nie tylko jego skrupulatną dbałość o szczegóły, ale także jego zdolność do krytycznej analizy złożonych wydarzeń politycznych i wojskowych. Flawiusz bez wielkiego wysiłku łączy fakty historyczne, relacje naocznych świadków i własne doświadczenia, aby przedstawić kompleksową narrację, która stanowi znak rozpoznawczy jego intelektualnej sprawności.
Innym niezwykłym aspektem inteligencji Flawiusza jest jego głębokie zrozumienie żydowskiej, greckiej oraz rzymskiej historii i kultury. Jego obszerna praca „Starożytności żydowskie” śledzi pochodzenie narodu żydowskiego, zagłębia się w historię biblijną i pokazuje jego głęboką znajomość żydowskich tekstów religijnych. Ten szeroki zakres wiedzy odzwierciedla intelektualną głębię Flawiusza i jego zdolność do syntezy informacji z różnych starożytnych źródeł, ustanawiając go uczonym o wyjątkowym zrozumieniu.
Oprócz swoich prac historycznych, Flawiusz wykazuje również swoją inteligencję poprze umiejętność angażowania się w koncepcje filozoficzne. Jego traktat „Przeciw Apionowi” jestpotężną obroną żydowskiej kultury i tradycji przed zewnętrznymi krytykami. W tej pracy Flawiusz umiejętnie stosuje strategie retoryczne i logiczne argumenty, aby odeprzeć bezpodstawne oskarżenia i potwierdzić historyczność i moralną wyższość żydowskich zwyczajów. Ta intelektualna sprawność podkreśla głębokie zrozumienie przez Flawiusza zarówno filozofii, jak i niuansów żydowskiej tożsamości.
Co więcej, Flawiusz posiada niesamowitą zdolność poruszania się po złożonych krajobrazach politycznych i religijnych w swoich pismach. Jako żydowski historyk piszący pod panowaniem rzymskim, stanął przed trudnym zadaniem zrównoważenia lojalności wobec żydowskiego dziedzictwa z pragnieniem przedstawienia prawdziwej relacji historycznej. Inteligencja Flawiusza może być widoczna w jego dyplomatycznym podejściu do delikatnych tematów, jego niuansach dyskusji na temat żydowskiej niepodległości i jego nacisku na odporność i cnotę jego narodu pośród przeciwności losu.
Co więcej, inteligencja Flawiusza przejawia się również w jego pismach poprzez dbałość o szczegóły i analityczne podejście do źródeł. Skrupulatnie analizuje wiele relacji, porównuje różne perspektywy i ocenia wiarygodność różnych źródeł historycznych przed przedstawieniem swoich wniosków. Ta skrupulatność odzwierciedla nie tylko jego intelektualną przenikliwość, ale także wszechstronne zrozumienie wyzwań związanych z badaniami historycznymi.
Rzeczywiście, inteligencja Flawiusza w godny podziwu sposób wykracza poza jego dzieła literackie. Umiejętnie poruszał się w zdradzieckim klimacie politycznym swoich czasów, zdobywając przychylność rzymskich cesarzy i wysokich rangą urzędników, co świadczy o jego politycznej przenikliwości i biegłości w dyplomacji. Jego zdolność do wykorzystania swoich koneksji w celu zabezpieczenia własnego życia i dalszego zachowania jego dzieł pokazuje poziom inteligencji i zrozumienia, który pozwolił mu poruszać się w niestabilnych sytuacjach i chronić swoje intelektualne dziedzictwo.
Jako pisarz i historyk, z pasją zajmujący się badaniem historii starożytnej, jestem zdumiony inteligencją i zrozumieniem Józefa Flawiusza. Jego prace wykazują niezwykłą głębię wiedzy, krytycznego myślenia, wnikliwej analizy i umiejętnej retoryki. Zdolność Flawiusza do syntezy informacji, angażowania się w złożone koncepcje filozoficzne i poruszania się po delikatnych krajobrazach politycznych, czyni go wzorowym uczonym swoich czasów. Poprzez swoje pisma pozostawił niezatarty ślad na polu historii starożytnej i nadal inspiruje uczonych takich jak ja, do dochodzenia do tego samego poziomu inteligencji, zrozumienia i poświęcenia w dążeniu do wiedzy.
———————————
6. Informacja o Teatrze Żydowskim w Warszawie
Teatr żydowski, w którym grała Rachel Estera Kamińska, matka Idy Kamińskiej, był jednym z najważniejszych teatrów żydowskich w Europie przed drugą wojną światową. Został założony w 1922 roku przez żydowskich aktorów Rachelę Esterę i Idę Kamińskie w Warszawie.
Teatr ten w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku był jednym z najważniejszych ośrodków kultury żydowskiej na świecie. Na jego deskach występowali najwięksi żydowscy aktorzy i artyści, w tym Szalom Alejchem – autor klasycznych dzieł literatury jidysz, które stały się podstawą dla wielu sztuk teatralnych.
Najbardziej znaną sztuką opartą na dziełach Szaloma Alejchema, którą wystawiono w teatrze, jest Skrzypek na dachu na podstawie Dziejów Tewji Mleczarza, napisanych w jidysz w 1894 roku. Komedia De bejde Kuni leml autorstwa Abrahama Goldfadena też została wystawiona w teatrze Estery Kamińskiej.
Skrzypek na dachu odniósł wielki sukces i stał się jednym z najważniejszych dzieł teatru żydowskiego. Przed wojną sztuka ta była wystawiana nie tylko w Polsce, ale także w innych krajach, w tym w Stanach Zjednoczonych i w Palestynie.
Niestety druga wojna światowa i Holocaust pozbawiły życia wielu artystów i przerwały działalność ośrodków kultury żydowskiej, w tym Teatru Żydowskiego w Warszawie.
Obecnie Teatr Żydowski im. Estery Rachel i Idy Kamińskiej to państwowa instytucja teatralna działająca w Warszawie, stolicy Polski. Swoją nazwę wziął od imienia polsko-żydowskiej aktorki Estery Rachel Kamińskiej, nazywanej „matką teatru jidysz” i jej córki, nominowanej do Oscara aktorki Idy Kamińskiej. Ida Kamińska kierowała teatrem i grała w jego produkcjach od momentu jego powstania do 1968 roku.
Państwowy Teatr Żydowski powstał w 1950 roku z dwóch zespołów teatralnych, które występowały we Wrocławiu i Łodzi w latach 1945–1950. Teatr działał w obu miastach przez kilka następnych lat i występował gościnnie w całej Polsce. W 1955 roku przeniósł się na stałe do Warszawy. Siedzibę miał przy ulicy Królewskiej 13. Obecnie znajduje się tam Hotel Victoria Sofitel. Od 1970 roku działał we własnym budynku przy placu Grzybowskim.
Od początku swojego istnienia teatr stara się kontynuować bogate tradycje przedwojennych żydowskich scen teatralnych w Polsce. Spektakle pokazywane są w języku polskim i jidysz (dostępne są słuchawki z polskim tłumaczeniem).
Teatr kultywuje twórczość wielkiego dramatu żydowskiego. W repertuarze znajdują się najlepsze dzieła Abrahama Goldfadena, Mendele-Moykhera Sforima, Szaloma Alejchema, Izaaka Pereca i Jakuba Gordina.
Prezesem teatru był w latach 1970–2014 aktor Szymon Szurmiej. Obecnie funkcję dyrektora sprawuje Gołda Tencer.
