06/09/2024
Jutro prowadzimy wydarzenie historyczne w Ciechanowie i odwiedzimy tamtejszy zamek Książąt Mazowieckich. A skoro zbliża się koniec lata, więc nieprzypadkowo przypominamy… biografię jednego z OSTATNICH władców samodzielnego Mazowsza, którego główną rezydencją był akurat ten zamek 😉
„Janusz II Książę Mazowiecki (1455 - 16 lutego 1495) pretendent do tronu polskiego”, Janusz Grabowski (Wydawnictwo Avalon, 2023, 579 str.)
Tym razem autor, zresztą dotychczas polecanych dwóch zbiorczych opracowań o książętach mazowieckich , przedstawia szczegółowo postać tego jednego z ostatnich pośród nich. Czyli jesteśmy już PO podziale na Mazowsze Janusza I Starszego i Siemowita IV [Ziemowita IV] - w roku 1381. Ba, dochodzimy do momentu, kiedy wymarła płocka linia Piastów (1462), a to zachodnie Mazowsze Siemowita IV [Ziemowita IV] i jego potomków zostaje stopniowo inkorporowane do Korony. My jednak „jesteśmy w linii” synów po Januszu I. A jego syn Bolesław Januszowicz też ma synów. I to wyjątek, bo pozostali - Janusz Młodszy i Konrad Januszowic – już nie mieli. W każdym razie jeden z nich to Bolesław IV, a ten ma znów kilku synów m.in. rzeczonego Janusza II 😉 Ostatecznie jednak to tylko synowie jego brata - Konrada Rudego, przedłużą władztwo w regionie jeszcze o to jedno pokolenie Książąt Mazowieckich – ostatni Janusz (ten III) umiera 10 marca 1526 r.
To nie jest jednak jedynie dokładna, rozszerzona biografia samego władcy, który został uznany za jednego z najwybitniejszych Piastów mazowieckich w XV wieku. Wszak to on został przedstawiony jako kandydata Mazowsza na schedę po Kazimierzu Jagiellończyku. Stąd ten rozszerzony tytuł książki, zgodny choćby z przekonaniami samego ówczesnego prymasa Zbigniewa Oleśnickiego. Choć co ciekawe, we wprowadzeniu do wcześniejszego „Pocztu władców Mazowsza” tego samego autora, uważa się, że to niezbyt słuszne by Januszowi II przypisywać to kandydowanie do tronu. Tu znajdziecie osobny rozdział, który ten wątek szczegółowo rozwinie.
Książkę tę warto traktować przede wszystkim jako charakterystykę Mazowsza u końca średniowiecznej samodzielności (XV w.). Bo to mamy przybliżenie czasów Janusza I (pradziadka) i Bolesława IV (ojca). Okoliczności przejęcia władzy, i to jak Janusz II tę władzę wykorzystał (bo przecież ponad 2x powiększył obszar swojej dzielnicy), ale także to co było po nim. Osobno przedstawiona polityka wewnętrzna (wobec Kościoła i mieszczan) i zewnętrzna: poprawne stosunki z Koroną (pomimo niechęci do Jagiellonów, którzy inkorporowali część Mazowsza) oraz z Zakonem Krzyżackim (został nawet jego honorowym członkiem). To także duża część poświęcona samemu majestatowi władcy jako takiemu. Intytulacja czyli miernik jego pozycji, co przejawiało się choćby sformalizowanym sposobem wyrażania swego imienia. Ale obszernie pokazano jego tytulatury i pieczęcie. A także jak objeżdżał swoje włości, z czego czerpał dochody, ale i jakie koszty ponosił (od ubiorów, przez konie do pensji dworzan). Niestety, ten książę nie utrzymywał błaznów i karłów :( ani muzyków (co najwyżej trębaczy, ale to raczej do podkreślania doniosłości wydarzeń). Nie był mecenasem sztuki. To jednak dbał o swój prestiż który podkreślał ubiorem, ozdobami a nawet turniejami rycerskimi. Dbał by pojawiały się popularne rozrywki, jak kuglarze czy niedźwiednicy. Ale podstawą (!!!) był system – skarbowy i administracji, który tu bardzo szczegółowo przedstawiono.
Bibliografia, indeks osób i nazw geograficznych, spis urzędników wg miejscowości oraz szczegółowa, chronologiczna rozpiska pobytów księcia w swych włościach to „wisienka na torcie” tego skrupulatnego portretu, chyba często zapominanego, władcy Mazowsza.
