06/02/2025
Druh Krzysztof Wojtycza to już "kultowy autor" :D Jego cykl książek o krakowskim harcerstwie jest wyjątkowy. Nie tylko w skali kraju ale według naszej wiedzy w całym Ruchu Skautowym. Ta pozycja to "must have" nie tylko "krakoskich" żeglarzy spod znaku lilijki z kotwicą. Kto nie słyszał choćby o...Światowym Festiwalu Piosenki Żeglarskiej Shanties? A zrodził się w 18 - stce żeglarskiej Białego Szczepu.
Krzysztof Wojtycza, „Żeglarstwo harcerskie w Krakowie w latach 1957-1990”, Kraków 2024, ss. 200 + 18 nlb.
Podstawowym problemem programu harcerskiego dla dorastającej młodzieży jest brak ambitnego długofalowego celu do osiągnięcia. Ten problem w wysokim stopniu rozwiązuje żeglarstwo. Realizowanie programu harcerskiego równolegle do działalności żeglarskiej nie jest łatwe, ale mamy wiele przykładów znakomitego rozwiązania tego problemu. Jest to świetna szkoła odpowiedzialności i samodzielności. Rozwój tej specjalności jednak ograniczały i pewnie ograniczają nadal wysokie ceny sprzętu niezbędnego do jego uprawiania. Z tego powodu szereg drużyn podjęło trud samodzielnego budowania jednostek pływających, niejako przy okazji ucząc swoich harcerzy przydatnych umiejętności i kształtując poczucie szacunku do pracy.
Harcerskie żeglarstwo powstało w toku rozwoju organizacji po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, choć pewne harcerskie jednostki żeglarskie powstały już wcześniej. O znaczeniu dostępu do morza dla gospodarki nie trzeba nikogo przekonywać. Po latach niewoli Polska uzyskała dostęp do Bałtyku, którego symbolem były dokonane w dniu 10 II 1920 r. przez gen. J. Hallera zaślubiny z morzem. Obok gospodarki morskiej powstało i rozwinęło się żeglarstwo, do którego w znacznym stopniu przyczyniło się harcerstwo.
Po reaktywowaniu harcerstwa w 1956 r. w Chorągwi Krakowskiej działalność wodna (żeglarska) prowadzona była trzytorowo. Na szczeblu komendy chorągwi kierował nią zespół (referat, inspektorat) pilota chorągwi. W części hufców byli mianowani retmani, którym podlegały jednostki wodne (żeglarskie). Na terenie Krakowa najdłużej prowadziły działalność wodną Hufiec Kraków-Nowa Huta, który przez szereg lat organizował po kilka obozów żeglarskich w czasie każdej akcji letniej oraz Hufiec Kraków-Zwierzyniec i kontynuujący jego działalność żeglarską Hufiec Kraków-Krowodrza, które między innymi zorganizowały w 1972 i w 1976 r. rejsy z biegiem Dunaju na Morze Czarne.
Trzecim poziomem, na którym prowadzona była działalność wodna (żeglarska), były drużyny i szczepy. Najdłużej, bo przez około trzydzieści lat prowadził ją Szczep „Budowlani” w Hufcu Kraków-Krowodrza pod komendą hm. Mariana Dziechciowskiego, przez dwadzieścia lat 84 KDH ze Szczepu „Metalowców” pod komendą hm. Stanisława Piaseckiego, a po kilkanaście lat 7 Drużyna Harcerzy w Hufcu Kraków-Podgórze z drużynowym hm. Adamem Jelonkiem oraz drużyny Szczepu „Szarej Siódemki” w Hufcu Kraków-Śródmieście i „Biała Fregata” z Hufca Kraków-Nowa Huta.
Za największe osiągnięcia żeglarskie chorągwi uważane są spływ Dunajem na „Galatei” w 1972 r., wyprawa „Szarej Siódemki” do Anglii do grobu kpt. Mamerta Stankiewicza w 1976 r. oraz wzięcie udziału w Operacji „Żagiel” w Nowym Jorku na „Zjawie IV” w 1992 r.
Ciekawostką jest, że w Hufcu Kraków Kleparz-Łobzów, gdzie nie było drużyn wodnych, przez kilka lat istniała drużyna podwodna – 25 Krakowska Drużyna Harcerzy Płetwonurków, której drużynowym był phm. Ryszard Drozd.
Zaskakujące może być to, że jednostki harcerskie pracujące w terenie tak odległym nie tylko od morza, ale nawet od innych większych akwenów, o stosunkowo nikłych tradycjach żeglarskich, były w stanie wychować żeglarzy, którzy osiągali znaczące sukcesy. W dodatku działo się to okresie, gdy sytuacja społeczno-polityczna naszego kraju była bardzo trudna i przy trudnościach finansowych niesprzyjająca tego rodzaju przedsięwzięciom.
Niniejsza monografia obejmuje okres od reaktywowania harcerstwa w 1956 r. do początku lat dziewięćdziesiątych, kiedy nastąpił kryzys widoczny nie tylko w krakowskim harcerstwie, o którym tak napisał W. Kuczkowski: „Lata dziewięćdziesiąte. Jest to okres rozkładu drużyn wodnych. W porównaniu z 1988 rokiem, rokiem apogeum, do roku 1996 ubyło 50% drużyn wodnych, i tak niewiele, zważywszy, że w tym czasie cały ZHP zmalał niemal pięciokrotnie!”.
Z opisanych w niniejszej publikacji jednostek tylko Szczep „Budowlani” z Hufca Kraków-Krowodrza prowadził nieprzerwanie działalność żeglarską po 2000 r., a hm. Marian Dziechciowski był szczepowym do 2004 r. Działalność żeglarska była także kontynuowana na szczeblu komendy chorągwi.
O słabej kondycji żeglarstwa harcerskiego, którego przyczyną jest być może sytuacja finansowa harcerstwa, świadczy to, że obecnie od kilkunastu lat korzysta ono ze wsparcia Stowarzyszenia Przyjaciół Harcerstwa w Krakowie. Sprzyja temu swoista „unia personalna” Zarządu Stowarzyszenia i Inspektoratu Wodnego Chorągwi Krakowskiej. [z zakończenia]
Spis treści
Wstęp
Rozdział I
TRADYCJE ŻEGLARSKIE KRAKOWSKIEGO HARCERSTWA
Rozdział II
ZESPÓŁ PILOTA CHORĄGWI KRAKOWSKIEJ – INSPEKTORAT WYCHOWANIA WODNEGO I MORSKIEGO ZHP CHORĄGWI KRAKOWSKIEJ
Rozdział III HUFIEC KRAKÓW-ZWIERZYNIEC
Szczep „Dzieci Pioruna”
Szczep „Orle Gniazdo”
Szczep „Północna Gwiazda”
Szczep „Szara Siódemka”
Szczep „Żurawie”
Rozdział IV HUFIEC KRAKÓW-KROWODRZA
Szczep „Budowlani”
Szczep „Orle Gniazdo”
Szczep „Północna Gwiazda”
Szczep „Wichry”
Szczep „Żurawie”
Rozdział V HUFIEC KRAKÓW-ŚRÓDMIEŚCIE
„Biały Szczep”
Szczep „Szara Siódemka”
Rozdział VI HUFIEC KRAKÓW-PODGÓRZE
7 Wodna Drużyna Harcerzy
17 Wodna Drużyna Harcerzy
Szczep „Metalowców”
Rozdział VII HUFIEC KRAKÓW-NOWA HUTA
101 KŻDH „Biała Fregata”
Zakończenie
Aneks
Bibliografia
Indeks nazwisk
