4 Historie

12/10/2023

24/01/2023

07/10/2022

...kogo nie ma, niech żałuje ;)
Arkadiusz Woźniakowski prezentuje grafiki przedstawiajace m.in. nieistniejące dzieła obronne z pasa nadmorskiego w Gdańsku. Tu na zdjęciu Fort Brzeźno.

To wszystko (i dużo więcej) na Miasto – twierdza – garnizon. Konferencja historyczna w Hevelianum

Zainteresuje m.in. Gdańsk Brzeźno Rada Dzielnicy Brzeźno Gdańsk Brzeźno Fortyfikacje

07/10/2022

30/06/2022

No to mamy już analizę ;-)
Problem zdaje się nie dotyczyć tylko obszaru Śląska i polskich fortyfikacji...

Wiele lat temu usłyszałem opowieść o wizycie przedstawicieli jednego z brytyjskich parków narodowych w Ojcowskim Parku Narodowym. Po prezentacji strony polskiej odnośnie celów jakie chce ona osiągnąć w ramach zarządzanego obszaru, goście zapytali o program działania. - Mamy studia i analizy - odpowiedzieli polscy urzędnicy. - OK, ale jaki macie program działania? - dopytywali Brytyjczycy. - No, mamy studia i analizy - brzmiała odpowiedź. _- Dobrze ale jaki macie plan działań: jakie czynności chcecie podjąć, jakie warunki trzeba stworzyć aby się powiodło, jak to zamierzacie osiągnąć? - precyzowali wizytujący. - Mamy studia i analizy -
Anegdota ta przypomniała mi się po wysłuchaniu ostatniej konferencji Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Wiele zostało tam powiedziane a przy tym nic odkrywczego, nawet nic nowego a przede wszystkim nie widać było żadnego planu działania. Do rangi apogeum możliwości urasta wpis do rejestru zabytków i ustawienie tablicy informacyjnej. Co do wpisów to zwiększenie ich ilości ma być jakoby jakimś wielkim osiągnięciem śląskiego urzędu konserwatorskiego. Czy rzeczywiście? Kilka faktów. O wartościach zabytkowych fortyfikacji śląskich z okresu międzywojennego pisano już w latach 70-tych XX wieku (np. J.Miniewicz). O konieczności objęcia elementarną ochroną poszczególnych składników OWŚ (schronów) WKZ zorientował się w ostatnich latach. Zrozumienie problemu zajęło urzędowi prawie PÓŁ WIEKU. Imponujące. Nie będę tu przywoływał krajów zachodnich, gdzie bardziej złożone problemy ogarniane są w dziesięciokrotnie krótszym czasie a programy ochrony realizowane są na skalę niewyobrażalną z polskiej perspektywy ale przyjrzyjmy się nieodległym Czechom. Pierwszy obiekt międzywojenny wpisano do ichniejszego rejestru zabytków w latach 70-tych XX wieku (jeszcze za Czechosłowacji). W latach 80-tych zainicjowano program ochrony i rewaloryzacji austryjackich fortyfikacji twierdzy Komarno (realizowany nieprzerwanie do dziś, uaktualniany i rozwijany). A u nas? "Mamy studia i analizy". I zaprawdę powiadam wam: to nie jest nasze ostatnie słowo. Będziemy mieli ich jeszcze więcej a jednocześnie rzeczywistość nie ulegnie żadnej zasadniczej zmianie bo nadal nie myślimy kategoriami planów działania tylko idei i oczekiwań. I szukania winy poza sobą samym. Źli są deweloperzy którzy niszczą schrony, źli wandale ... ale przedstawiciele urzędów konserwatorskich przychodzący na spotkanie nieprzygotowani, opowiadający nonsensy, nie posiadający wiedzy na temat na który się wypowiadają, nie potrafiący (lub nie chcący) stworzyć skutecznych planów działania. Nie, oni pozostają zadowoleni z siebie, ze swoich kompetencji, ze swojej pozycji jako najważniejszych osób w kwestii decydowania o zabytkach (teraz, po wpisie do rejestru, wszelkie malowanie schronów trzeba już będzie uzgodnić w urzędzie - mówi dyrektor śląskiego WKZ, chwilę po tym jak stwierdził że schrony były szare i tak powinno pozostać bo to jest bardziej "naturalne").
Wiecie co, może ja jestem maruda i malkontent, złośliwy gnom i bezczelny krytykant (jestem) ale ta droga prowadzi donikąd. Bez zmiany mentalnej u osób decydujących o losach fortyfikacji na Śląsku, za dziesięć lat będziemy w tym samym miejscu. Pardon! Nie w tym samym. Zniszczone zostaną kolejne obiekty, zabudowane kolejne obszary historycznego pola walki. W zamian będziemy mieli wiele nowych studiów i analiz, wypełniających szafy urzędowego archiwum.

29/06/2022

Posłuchać warto. Oby więcej takich spotkań. Może na kolejnych ktoś wyłoży jasno konserwatorom-urzędnikom na czym polega specyfika takich zabytków i w jaki sposób można podejść do ich ochrony?

Na stronie FB Narodowego Instytutu Dziedzictwa odsłuchać można nagranie z konferencji poświęconej fortyfikacjom OWŚ.
Pozwolę sobie zachęcić do zapoznania się z tym materiałem na swój szczególny, autorski sposób, zamieszczając dwa cytaty z wypowiedzi wojewódzkiego śląskiego konserwatora zabytków:
"(schrony) były zwykle szare, stalowe i takie powinny pozostać" (chwilę wcześniej pani z NiD wspominała o zachowanych na niektórych schronach śladach historycznego malowania maskującego).
"jak to wpisywać? (do rejestru zabytków) czy po obrysie murów czy z kawałkiem terenu?" (zatem nasypy osłonowe, rowy diamentowe miałyby pozostać poza obszarem wpisu?; o minimalnym kontekście pola walki w otoczeniu schronu nie wspominam).
Generalnie konferencja pokazuje jak służby konserwatorskie przygotowane są do zajęcia tematem fortyfikacji międzywojennych. Mam na ten temat własne zdanie, wy możecie sobie wyrobić swoje.

18/05/2022

W roku 1921 wydana została w serii "Biblioteka uniwersytetu żołnierskiego", książeczka pod intrygującym tytułem: "Na co napotkać można, kopiąc rowy i szańce". Autor, Maksymilian Heilpern (1856-1924), przyrodnik i nauczyciel o niezwykle urozmaiconym życiorysie, zwraca uwagę żołnierzy na zabytki archeologiczne i przyrodnicze jakie mogą zostać przez nich odsłonięte podczas prowadzenia polowych prac fortyfikacyjnych.
Powtórzę jeszcze raz. Autor mówi do żołnierza, by nawet podczas tak prostej czynności jak okopywanie się (pisane w czasie pokoju, zatem jak się można domyślać dotyczyło to przede wszystkim ćwiczeń saperskich a nie akcji na polu walki) nie zachowywał się bezmyślnie lecz uważnie przyglądał się odsłanianej przez siebie rzeczywistości podziemnej i ... uczył się, rozwijał, pełniej poznawał świat w którym żyje.
Teraz przenosimy się do współczesności gdzie na Ukrainie wojska rosyjskie wkopują się w scytyjskie kurhany (na zdjęciu w lewym, górnym rogu), robiąc w ich wnętrzach schrony. Najpewniej dopiero po wojnie dowiemy się jaka część prehistorycznego dziedzictwa archeologicznego została przemielona saperkami lub stała się "trofiejami".

22/03/2022

20/02/2022

04/02/2022

https://www.youtube.com/watch?v=Nt3_PxrD8xM

Fort 52 1/2 S Sidzina - przestrzeń do spotkań, wypoczynku i działań artystycznych “ponadpodziałami” na osoby zdrowe i z niepełnosprawnościami, a który ma rów...

31/01/2022

12/01/2022

Kilka słów w kwestii Poznania...

29/12/2021

Miło nam poinformować, że ukazał się kolejny 18. tom Lubuskich Materiałów Konserwatorskich, rocznika ukazującego się od 2003 roku staraniem Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Zielonej Górze. Publikacja stanowi jedną z form popularyzacji zabytków województwa lubuskiego oraz problematyki ich ochrony. Czasopismo zawiera artykuły zgrupowane w następujących rozdziałach: Prace konserwatorskie i badania, Archeologia, Regionalia, Varia i Aktualności. Przybliżono w nich wyniki najnowszych badań konserwatorskich i architektonicznych m.in. średniowiecznych kościołów w Borowie Wlk. i w Żarach, a także wieży ratusza w Kożuchowie, dawnej szkoły w Sulechowie i bramy miejskiej w Brodach, ponadto omówiono prace remontowo-konserwatorskie i rewaloryzację zespołu pałacowo-parkowego w Zielonej Górze-Zatoniu (wyróżnienia w konkursie „Zabytek zadbany” w edycji 2020 i 2021) i prace konserwatorskie przy neogotyckiej stolarce okiennej i drzwiowej w kościołach w Sulechowie i Krośnie Odrzańskim. Dwa artykuły poświecono zabytkowym dzwonom z kościołów w Gościkowie-Paradyżu i Koninie Żagańskim. Przedstawiono również wyniki badań archeologicznych na terenie Parku Tysiąclecia w Zielonej Górze i siedziby obronnej w Tylewicach.
Pełny tekst publikacja w formacie PDF dostępny jest na stronie
Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków: https://www.lwkz.pl/web/publication/show/id/31

20/12/2021

Mieliśmy swój drobny wkład w ścieżki poznawcze. Wkrótce postaramy się je obszerniej opisać :)

13/12/2021

03/12/2021

Już za dwa tygodnie ukaże się nowy numer INFORTu.
Format A4, 245 stron. Więcej informacji niebawem.

29/11/2021

Zapraszamy na film przedstawiający fragment umocnień na terenie Drawieńskiego Parku Narodowego. Wkrótce więcej szczegółów :)
https://www.youtube.com/watch?v=5u-SmsaY9n0

Odwiedzając Drawieński Park Narodowy warto pamiętać, że oto jesteśmy w naturalnym muzeum, które urządziła sama Przyroda, ale też wśród lasów Puszczy Drawskie...

01/11/2021

21/10/2021

19/09/2021

16/08/2021

Podziemne koszary Pz. W. 730. Wizualizacja przedstawiająca widok od strony komory maszynowni w kierunku szybu prowadzącego do obiektu.

11/08/2021

23/04/2021

Siedzisz sobie wygodnie w fotelu, przeglądasz plany bastionowych twierdz, lekko kwaśnawa nalewka w kieliszku, muzyka Vangelisa, chillout. Kolejne szkoły fortyfikacyjne, maniery, czasem jakiś lokalny smaczek. I wtedy widzisz TO! Z ust wyrywa się zupełnie niemerytoryczny komentarz: - Co to ... jest?! - Potrącony kieliszek, nalewka tryska na klawiaturę i ścieka gdzieś pomiędzy klawiszami Backspace i Enter.
Miasto i twierdza nosiły nazwę Szamosújvár czyli nowy zamek nad (rzeką) Samosz. Dziś jest to rumuńska Gherla. Zdumiewający (na pierwszy rzut oka) jest zamieszczony niżej przekrój przez kurtynę. Widzimy (od prawej) przedstok i drogę krytą, fosę, przedwał i wał. Ale co to za wał? Mur raczej. Niemal średniowieczny z jego drewnianym gankiem! Owszem, gruby ale czy średniowiecze i starożytność nie mogą pochwalić się grubymi murami? Taki Chocim nad Dniestrem bez wstydu mógłby konkurować z Szamosújvár pod tym względem. To co kieruje nasze myśli ku nowożytności to oczywiście relatywnie nieduża (przynajmniej w proporcji do grubości) wysokość muru , jego zagłębienie w fosie (przez co tylko nieduża partia szczytowa góruje nad krawędzią przedstoku oraz oczywiście bastionowy narys całości. Średniowiecze to zatem czy nowożytność? W pewnym sensie jedno i drugie a dokładnie okres przełomu. Jakkolwiek rysunek pochodzi z 1739 roku, przedstawia najprawdopodobniej elementy pochodzące jeszcze z pierwszej połowy XVI wieku, zatem z okresu kiedy fortyfikacja bastionowa przeżywała swój wczesny okres rozwoju. Pojawiały się nowe pomysły ale nie wszystkie dotychczas stosowane rozwiązania uznawano za passe. I tak właśnie w Szamosújvár/Gherla spotkały się dwie epoki co zaskutkowało w XXI wieku zalaniem klawiatury słodko-kwaśnym trunkiem. Czy potrzeba lepszego dowodu na to jak przemożny wpływ na nasze życie ma ... historia?