Białostockie Studia Literaturoznawcze

26/07/2023

06/03/2023

Pracownia Teorii i Antropologii Literatury zaprasza na kolejną konferencję z cyklu „Przestrzeń jako kategoria poetyki” poświęconego problematyce przestrzeni w perspektywie poetyki historycznej i teorii literatury. W tym roku chcielibyśmy przyjrzeć się bliżej relacjom między przestrzenią a czasem w tekstach literackich i w tekstach kultury. Zapraszamy Państwa do dyskusji nad następującymi zagadnieniami:

• przestrzeń i czas w perspektywie genologicznej;
• przestrzeń i czas w badaniach geokulturologicznych;
• chronotop jako narzędzie w badaniach literaturoznawczych i kulturoznawczych;
• przestrzeń geograficzna a doświadczenie historyczne;
• czas czytany w krajobrazie i w przestrzeni miejskiej;
• rodzaje przestrzeni a sposób postrzegania czasu.

Uprzejmie prosimy o nadsyłanie propozycji referatów wraz z krótkim streszczeniem do 30 kwietnia 2023 roku pocztą elektroniczną na adres: [email protected].

Czas wystąpienia nie powinien przekraczać 20 minut. Wersja do druku może mieć objętość 1 arkusza wydawniczego (40 tys. znaków). Planujemy publikację artykułów w „Białostockich Studiach Literaturoznawczych” (40 pkt.) i w monografii.
Przewidujemy możliwość zorganizowania konferencji w trybie hybrydowym. Opłata konferencyjna wynosi 350 zł (w przypadku uczestnictwa on-line 250 zł) i pokryje koszty organizacyjne (wyżywienie, materiały konferencyjne) oraz częściowo koszty publikacji monografii pokonferencyjnej. Opłata nie obejmuje kosztu noclegów, deklarujemy jednak pomoc w ich rezerwacji.

Serdecznie zapraszamy do udziału w naszej konferencji,

dr hab., prof. UwB Elżbieta Konończuk
dr hab. Elżbieta Sidoruk
dr Szymon Trusewicz

15/02/2023

BARBARA KITA:

Filmowa kamera Pawlikowskiego „pieści przestrzeń” (jak to ujmuje Metz), serwując widzom wyrafinowane przedstawienie, którego znaczenie wyrasta ponad wyłącznie estetyczne walory. Reżyser nie proponuje jednoznacznych ocen, nie podsuwa prostych rozwiązań, ponieważ życie jego bohaterów nie poddaje się jednostronnemu osądowi. Poczucie widzów w tym względzie wzmocnione jest konsekwentnie zdefiniowaną poetyką filmów. „Fotografizacja” filmowych obrazów i stosowane praktyki kadrowania (framing) skutkują, jak zauważa to Bal, aktywowaniem przestrzeni filmowej, spotęgowaniem jej widzenia, ale przede wszystkim stwarzają przestrzeń percepcji dla widza, intensyfikując odbiór. Ida, Wanda, Zula i Wiktor to postaci, którym towarzyszy przeczucie śmierci, poczucie własnego przeznaczenia, co jest dodatkowo wzmocnione przez reżysera niemal fotograficznymi kadrami wplecionymi w filmy.

15/02/2023

Zapraszamy do lektury nowego numeru Białostockich Studiów Literaturoznawczych!

STUDIA I SZKICE

Mariusz Jochemczyk
Sybilla podglądana z kajuty. "Obmapywanie Europy" Mirona Białoszewskiego jako eschatologiczny „objazd”
Martyna Miernecka
Szafa z kochankami. Praktyki przesłaniania, odsłaniania i zasłaniania historii Obór w twórczości Mirona Białoszewskiego
Roman Bobryk
Uwagi o przestrzeni w "Empuzjonie" Olgi Tokarczuk
Łukasz Wróbel
Między gabinetem osobliwości, biblioteką a muzeum. Przypadki encyklopedyzmu w Gustave’a Flauberta "Bouvardzie i Pécuchecie"
Małgorzata Krakowiak
Otwartość zamkniętych przestrzeni w malarstwie Józefa Czapskiego
Barbara Kita
Przestrzeń kadru/poza kadrem. O fotograficznych ujęciach w "Idzie" i "Zimnej wojnie" Pawła Pawlikowskiego
Magdalena Kempna-Pieniążek
Zamknięci w nieskończonej otchłani. Przestrzeń kosmiczna (i jej poetyka)w filmach dokumentalnych Wernera Herzoga
Gulia Kamińska Di Giannantonio
Ćwiczenia z Pasoliniego – Pier Paolo Pasolini w podróży przez Italię ("La lunga strada di sabbia")

Z PROBLEMÓW POETYKI

Marcin Janiszkiewicz
Wymiar intertekstualny w twórczości bardów na przykładzie piosenek Pawła Wójcika

LEKTURY I DYSKUSJE

Elżbieta Sidoruk
„Zbieranie okruchów rzeczywistości”. Opowieść Sylwii Chutnik o życiu codziennym warszawiaków w połowie lat 50. XX wieku

INTERPRETACJE

Katarzyna Nadana-Sokołowska
Portret George Sand w "Kochankach z klasztoru Valdemosa" Janusza Krasińskiego– w kontrze do" Lata w Nohant" Jarosława Iwaszkiewicza?
Krzysztof Andrulonis
Między kobietą, andreidą a Bogiem. "Ewa jutra" Villiersa de l’Isle-Adama
Wojciech Mazurek
Zemsta, Schubert i pszczoły. Glosa do "Irydiona" Zygmunta Krasińskiego

POGRANICZA

Jacek Kaczmarek, Armina Kapusta
Rozważania semiotyczne o geopoetyce odwróconej
Aleksandra Korpysz-Wiśniewska
Dom Anny Frank w Amsterdamie – przestrzeń zamknięta jako przestrzeń doświadczeń

20/10/2022

Z satysfakcją informujemy, że "Białostockie Studia Literaturoznawcze" znalazły się w bazie Scopus. Na oficjalnej liście czasopism indeksowanych w Scopusie tytuł powinien się pojawić mniej więcej za miesiąc. Przy tej okazji dziękujemy wszystkim Autorkom i Autorom, którzy powierzyli nam swoje teksty - to nasze wspólne osiągnięcie. Liczymy na dalszą współpracę oraz przypływ kolejnych tematów, badaczek i badaczy z różnych ośrodków w kraju i zagranicą. Zachęcamy też do lektury aktualnego i archiwalnych numerów pisma.

07/09/2022

AGNIESZKA IZDEBSKA:
"W roku 1845 z Londynu wyruszyła ekspedycja, na czele której stał John Franklin, jeden z najbardziej znanych w tym czasie badaczy Arktyki. Wyprawa płynęła dwoma statkami, o złowieszczych i proroczych zarazem nazwach: „Terror” i „Erebus”. Jak pisze Berg, oba statki były „słupami wojennymi o napędzie żaglowo-parowym [...]. Ta masa miał łamać i kruszyć lód, zmiatać go z drogi i przezwyciężać. Dzioby obu okrętów wzmocniono wyjątkowo grubymi belkami i metalowymi płytami”. Jednak Franklin i jego ludzie zniknęli w lodach Arktyki. Próby odpowiedzi na pytanie, co się stało z uczestnikami ekspedycji, i konstruowane wokół niej narracje uczyniły z wyprawy jedno z najbardziej znanych, a zarazem tajemniczych przedsięwzięć eksploracyjnych XIX wieku"

"Arktyczna przestrzeń albo staje się w nich tłem, albo zyskuje status niemal samodzielnego przedmiotu przedstawienia. Mimo wyjaśnień Margaret Atwood i naszego, ludzkiego zamiłowania do opowieści o pięknych katastrofach, w tych ciągłych powrotach do historii „Franklina i jego dzielnej załogi” zdaje się tkwić coś jeszcze. Po części ta fascynacja wynika oczywiście z tego, że brak wersji „pierwotnej”: to, co wiemy o dziejach ekspedycji składa się z domysłów i hipotez, a niedawne odnalezienie wraków „Erebusa” i „Terrora” tylko owe niewiadome pomnaża. Ta pustka po opowieści zdaje się domagać dopełnienia, a jednocześnie może ono przybrać rozmaite kształty, również gatunkowe".

22/08/2022

WOJCIECH BROWARNY:
"W tekście omawiam problemy związane z upamiętnianiem kobiet w podlaskiej przestrzeni publicznej oraz w przyrodniczym i kulturowym krajobrazie regionu.
(...)
Historyczne hodonimy w Białymstoku w ostatnich dekadach podlegały przekształceniom, które zachodziły w całym kraju: dekomunizacji, rewindykacji lokalnej pamięci, rywalizacji różnych grup społecznych o kształt miejskiej i regionalnej tożsamości zbiorowej, w tym mniejszości oraz środowisk wcześniej marginalizowanych w życiu publicznym bądź historiografii. Z blisko 360 nazw ulic i placów w tym mieście, które odsyłają do postaci lub wydarzeń historycznych (co stanowi mniej niż jedną trzecią białostockich hodonimów), kilka procent jest dedykowanych kobietom.
(...)
Tendencje, które w białostockiej hodonimii zarysowały się po 1989 roku, polegały m.in. ma wprowadzeniu do nazewnictwa przestrzeni publicznej żołnierzy podziemia antykomunistycznego, postaci kanonizowanych (świętych), osób zasłużonych dla miasta lub regionu. Kobiecymi patronkami powołanymi zgodnie z tymi kryteriami były m.in. święte Kinga i Faustyna Kowalska, Simona Kossak, Berta Szaykowska, Tamara Sołoniewicz, Anna Markowa, Irena Sendlerowa, Danuta Siedzikówna „Inka”. To poszerzenie „pola pamięci” – na drodze uchwał Rady Miejskiej – nie naruszało jednak założeń narodowej polityki symbolicznej, realizowanych w wymiarze lokalnym. Mimo że istotną rolę w „herstorii” białostocczyzny odegrały również Żydówki, obecna toponimia nie odzwierciedla jej (roli) w odpowiedniej skali."

22/06/2022

Zapraszamy na XII Ogólnopolską Konferencję Naukową z cyklu
,,Przestrzeń jako kategoria poetyki", która odbędzie się w Białymstoku w dniach 23-24 czerwca 2022 roku pod hasłem ,,Przestrzenie otwarte – przestrzenie zamknięte".
W tym roku prelegenci będą dyskutowali m.in. nad następującymi zagadnieniami:
• doświadczenie otwartości lub zamknięcia oddane w szeroko rozumianych tekstach kultury, interpretowanych w kontekście geokrytycznym i geoestetycznym;
• społeczne przestrzenie otwarte/zamknięte w aspekcie psychologii przestrzeni;
• emocje w przestrzeniach otwartych/zamkniętych w aspekcie psychologii przestrzeni.

Szczegółowy program konferencji na stronie:
https://filologia.uwb.edu.pl/index.php/2022/06/22/przestrzenie-otwarte-przestrzenie-zamkniete-konferencja-organizowana-przez-pracownie-teorii-i-antropologii-literatury/

01/03/2022

Pracownia Teorii i Antropologii Literatury
Katedra Modernizmu Europejskiego i Badań Kulturowych
Kolegium Literaturoznawstwa
Uniwersytet w Białymstoku

organizuje XII Ogólnopolską Konferencję Naukową z cyklu „Przestrzeń jako kategoria poetyki”, która odbędzie się w Białymstoku w dniach 23-24 czerwca 2022 roku pod hasłem „Przestrzenie otwarte – przestrzenie zamknięte”.

Pracownia Teorii i Antropologii Literatury zaprasza na kolejną konferencję z cyklu „Przestrzeń jako kategoria poetyki”, poświęconego problematyce przestrzeni w perspektywie poetyki historycznej i teorii literatury. W tym roku proponujemy poszerzenie formuły dotychczasowych spotkań o perspektywę kulturoznawczą. Zapraszany Państwa do dyskusji nad następującymi zagadnieniami:

- doświadczenie otwartości lub zamknięcia oddane w szeroko rozumianych tekstach kultury, interpretowanych w kontekście geokrytycznym i geoestetycznym;
- społeczne przestrzenie otwarte/zamknięte w aspekcie psychologii przestrzeni;
- emocje w przestrzeniach otwartych/zamkniętych w aspekcie psychologii przestrzeni;
- geograficzne przestrzenie otwarte/zamknięte w aspekcie geografii emocji;
- figury retoryczne wyrażające doświadczenie otwartości czy zamknięcia;
- doświadczenie otwartości/zamknięcia w przestrzeniach miejskich i wiejskich;
- krajobrazy otwarte/zamknięte przedstawione w literaturze i sztuce;
- przestrzenie ruchu i bezruchu;
- przestrzenie spacerów, wędrówek, błądzenia, ucieczek, migracji, powrotów;
- przekraczanie granic geopolitycznych, egzystencjalnych, psychospołecznych.

Uprzejmie prosimy o nadsyłanie propozycji referatów wraz z krótkim streszczeniem do dnia 30 kwietnia 2022 roku pocztą elektroniczną na adres: [email protected].

Czas wystąpienia nie powinien przekraczać 20 minut. Wersja do druku może mieć objętość do 1 arkusza wydawniczego (40 tys. znaków). Planujemy publikację artykułów w „Białostockich Studiach Literaturoznawczych” (40 pkt.) i w monografii.
Przewidujemy możliwość zorganizowania konferencji w trybie hybrydowym. Opłata konferencyjną wynosi 350 zł (w przypadku uczestnictwa on-line 250 zł) i pokryje koszty organizacyjne (wyżywienie, materiały konferencyjne) oraz częściowo koszty publikacji monografii pokonferencyjnej. Opłata nie obejmuje kosztu noclegów, deklarujemy jednak pomoc w ich rezerwacji. Szczegółowe informacje w tym zakresie prześlemy w kolejnym liście.

Serdecznie zapraszamy do udziału w naszej konferencji

dr hab., prof. UwB Elżbieta Konończuk
dr hab. Elżbieta Sidoruk
dr Szymon Trusewicz

31/01/2022

Zapraszamy do lektury kolejnego numeru "Białostockich Studiów Literaturoznawczych" i na wędrówkę od Syberii, przez bieżeńskie ścieżki aż po Amerykę Południową. "Peryferie pokazują język", a Bacon i Vonnegut zabierają nas na koniec świata. Wszystkie teksty dostępne w całości, link poniżej:
https://czasopisma.filologia.uwb.edu.pl/index.php/bsl/issue/view/110

Platforma cyfrowa czasopisma została wykonana w ramach realizacji zadania 1.4 ze środków projektu finansowanego w ramach programu MNISW pod nazwą Regionalna Inicjatywa Doskonałości na lata 2019-2022.

17/12/2021

KATARZYNA SAWICKA-MIERZYŃSKA:
,,(...) „gramatyka” Białegostoku została, gdy był on podnoszony z gruzów po 1945 roku, napisana po polsku, co więcej, hiperpoprawnie (niepewne poczucie własnej polskości czy katolickości to trwały kompleks białostoczan; Ignacy Karpowicz nazywa to „arcypolskością”), z hermetycznymi enklawami przewidzianymi na działania mniejszości czy punktami – takimi, jak cerkwie – które można łatwo wydzielić z miejskiej tkanki. A przecież – jak usłyszeć możemy od samych Białorusinów – oni też są tu „od zawsze” i czują się, na równi z Polakami,gospodarzami tych ziem, razem z nimi też, jako wiejscy migranci, zasiedlili stolicę regionu.

Spektakl odgrywany w centrum Białegostoku, nawet jeśli nosi znamiona mimikry, pozostaje zatem aktem demonstrowania swojej obecności i prawa do tej – kluczowej dla miejskiej autonarracji – przestrzeni. Oto „białoruscy wieśniacy” wytyczają własne ścieżki na trotuarach „wielkiego miasta”,nie ograniczając się bynajmniej do jego peryferii i, zgodnie z prawem mimikry, naśladując „miejskość” i „polskość”, dekonstruują je.

,,jednostkową opowieść” (acz reprezentatywną dla mniejszościowej zbiorowości) wpisuje w przestrzeń Białegostoku Sokrat Janowicz. Byłby to rodzaj – tworzę ten neologizm na wzór „psychogeografii” – „etnogeografii” miasta, zaś do wyróżnionych przez Szalewską rodzajów „mapowania” proponuję dołączyć „etnicyzację”. Polega ona na tym, że na „polską” mapę nanosi się „białoruskie ślady i znaki”.

16/12/2021

KATARZYNA TRUSEWICZ:
"Określając siebie jako przedstawicielkę drzew i zwierząt, czyli tę, „która przekroczyła kordon”, [Simona Kossak] wyraźnie podkreśla, że stało się to nie za sprawą wiedzy zdobytej na wyższej uczelni, ale dzięki praktyce życia codziennego, które przez ponad trzydzieści lat wiodła w cieniu starych drzew Puszczy Białowieskiej. Będąc świadkiem negatywnego podejścia do przyrody nie tylko ludzi zamieszkujących obszar Puszczy Białowieskiej, ale również biologów i leśniczych, Kossak przechodzi od teorii do praktyki i podejmuje działania mające na celu ochronę natury. Szczególną uwagę należy zwrócić na jej wypowiedzi zarówno ustne, jak i pisemne, mające często charakter literacki. Nie można też pominąć jej życiowej postawy, która charakteryzowała się wrażliwością wobec natury. Niniejszy tekst obejmuje jedynie skromny wycinek ogromnej działalności Simony Kossak, prowadzonej na różnych polach i będącej specyficznym splotem różnych praktyk. Chciałabym poddać analizie jedną z nich, gawędę, traktowaną tu jako formę aktywności zaangażowanej. Gawędom Kossak przypisuję przedrostek „eko-” w celu podkreślenia ich związku ze środowiskiem naturalnym. Celem ich autorki nie było bowiem jedynie dostarczenie odbiorcy „twardej” wiedzy o zwierzętach, dotyczącej np. ich pożywienia czy legowiska. Wydaje mi się, że „ekogawędę” można rozpatrywać jako praktykę społeczną, nastawioną na uwrażliwienie na los zwierząt

09/12/2021

ELŻBIETA SIDORUK:
,,Miejsca z przeszłości odżyły we wspomnieniach Mrożka, kiedy po przebytym w maju 2002 roku udarze mózgu, musiał ponownie określić siebie i odzyskać orientację w świecie utraconą w wyniku choroby. (...) Za namową lekarza Mrożek poddał się terapii logopedycznej, w efekcie której zaczął powoli odzyskiwać orientację w czasie i przestrzeni oraz zdolność komentowania tego, co się wokół niego działo. Odzyskawszy mowę, postanowił z kolei podjąć próbę powrotu do zawodu i zachęcony przez swoją terapeutkę przystąpił do pisania książki, zatytułowanej roboczo ,,Dziennik powrotu – ciąg dalszy", która ostatecznie ukazała się w roku 2006 jako ,,Baltazar. Autobiografia". Pisanie autobiografii, w trakcie którego pisarzowi stopniowo powracała pamięć było więc terapią w dosłownym tego słowa znaczeniu.
Nadając swojej autobiografii tytuł,, Baltazar", Mrożek podkreślił fakt, że po przebytej chorobie nie był już tym samym człowiekiem, co wcześniej. Nowe nazwisko wyśnił sobie podczas pobytu w Paryżu w grudniu 2003 roku, a więc już po udarze. Zobaczył je wypisane na urzędowym druku w języku polskim. Z dokumentem tym miał się udać za granicę i przedstawić go tamtejszym władzom, które miały spełnić jego żądania pod warunkiem, że nigdy nie użyje już swojego prawdziwego imienia i nazwiska".

06/12/2021

ELŻBIETA KONOŃCZUK:
,,Doświadczanie kolejnych miejsc – czy to osobliwych geograficznie, czy nasyconych aluzjami literackimi, czy też związanych z przeżyciami osobistymi – jest w istocie otwieraniem i kreowaniem przestrzeni biograficznej. Natomiast wszelkie powroty do miejsc pamiętanych są tworzeniem w przestrzeni – poprzez marszrutę – opowieści autobiograficznej. Tworząc w trakcie wędrówki tekst autobiografii, White uprzestrzennia swoją tożsamość, która konstytuuje się dzięki rozpoznawaniu w konkretnych miejscach siebie z przeszłości. Pisarz w swoich esejach wyraża też ogromny apetyt na przestrzeń, którą poznaje, „schodząc” w głąb miejsc i penetrując ich historię naturalną, geologiczną. Także wprowadzenie motywu białego terytorium wyraża marzenie o przestrzeni trudno dostępnej, o zdobywaniu marginesów mapy".

03/12/2021

KENNETH WHITE:
"(...) w ujęciu geopoetyki świat jest połączony z Ziemią. Niektórym wydaje się to oczywiste samo przez się, niemal niewarte zastanowienia ani, tym bardziej, przemyśleń. Innym może się to wydać krótkowzroczne i wsteczne. Dla ludzi tego rodzaju Ziemia jest czymś małym, anachronizmem, rzeczą o niewielkim znaczeniu lub zgoła go pozbawioną. Oni myślą już w kategoriach przestrzeni kosmicznej. Chcą budować miasta w kosmosie. Chcą skolonizować Marsa i inne, bardziej oddalone planety. Może człowiek nie jest do nich biologicznie przystosowany, ale od kiedy to jest przeszkodą? Na niektórych planetach wygodniej byłoby mierzyć ze trzy metry, ale pozostać chudziutkim, na innych – mieć metr wysokości i co najmniej tyle samo w obwodzie. To przecież żaden problem, wystarczy trochę manipulacji genetycznych. Geopoetyk jednak wie, że na gruncie biologii i innych dziedzin wiedzy optymalne warunki harmonijnego rozwoju człowieka panują właśnie tutaj, na Ziemi. Perspektywata wcale nie zamyka oczu na kosmos, ani go nie zapoznaje – zanim doszedłem do „geopoetyki”, posługiwałem się słowem „biokosmopoetyka”. Fakt pozostaje faktem: żyjąc na Ziemi, istniejemy w kosmosie można jednak być w kosmosie (w specjalnym kombinezonie i kapsule) i pozostawać kompletnie odłączonym. Jeśli chodzi o połączenie między światem a Ziemią, między istotą ludzką a jej ziemsko-kosmicznym kontekstem, to, jak już powiedzieliśmy wcześniej, bardzo rzadko zdarza się go w pełni doświadczyć, w pełni przemyśleć czy w pełni wyrazić – i to właśnie stanowi cel geopoetyki".

05/10/2021

05/10/2021

05/10/2021