20/02/2024
षष्ठविंशोेऽध्याय
श्री गणेशाय नम : श्री स्वस्थानी परमेश्वर्यै नमो नम :
कुमारजी आज्ञा गर्नुहुन्छ । हे ! अगस्त्य मुनि !
राज्याभिषेकको केही दिनपछि एक दिन राजाले आफ्नी आमासित भने —“हे माताजी ! ईश्वरीको कृपाद्वारा हामी यसबेला दुःखी छैनाै, सबै थोकले परिपूर्ण छौं । यस्ता अवस्थामा हामीले धर्म र कर्तव्य बिर्सियौं भने ठूलो अकल्याण होला । तसर्थ हे आमा ! मलाई यस्तो लागेको छ कि हामीले आफ्ना राज्यमा भएका सदाचारी, सत्कर्मी र पूर्वजहरुले खनिदिएका बाटामा हिंडेका सबै सज्जन, लाटा–लंगडा, अपाङ्ग र दुःखीहरुलाई बोलाई राम्रा–राम्रा व्यञ्जन–मिष्ठान्न सहितको भोजनले तृप्त गराऊँ । सज्जन ब्राम्हाणहरुलाई दक्षिणा पनि दिऊँ । जसलाई जो कुराले दुःख कष्ट छ त्यो हटाउने उपाय गरौं । आमा ! यो जन्ममा गरेका दान धर्मले अर्को जन्मलाई सहाय हुन्छ ।
पुत्र नवराजका कुरा सुनी माता गोमाले भनिन् —“पुत्र ! यी कुरा कल्याणकारी हुन् । तिम्रो चित्त सधै धर्ममा मात्र लागोस् । निमन्त्रणा गर्दा चन्द्रज्योति नगरमा भएका तिम्रा साथी सँग सनातनी ब्राम्हाण र अरु सज्जन सहित त्यहाँका दुःखी–दरिद्रीलाई पनि बोलाउनु पर्छ । तिम्री पत्नी चन्द्रावती माइतमा छिन्, उनलाई पनि लिन पठाउनुपर्छ । यो महान् भोजमा वेद विद्यामा पारंगत भएका कुनै पनि ब्राम्हाण छोडिनु हँुदैन ।” आमाको कुरा सुनी राजा नवराजले माताको आज्ञा शिरोपर गरी मन्त्रीलाई बोलाई भने —“हे मन्त्री ! हाम्रा राज्यमा जति ब्राम्हाणहरु छन्, ती सबैलाई बोलाएर भोजन गराउनु पर्छ अनि सबै सज्जन, अपाङ्ग र दुःखी समेतलाई खुवाउनु पियाउनु र उनीहरुका कष्ट हटाइदिनुपर्छ । यसकारण, ती सबैलाई निमन्त्रणा गर्न पठाऊर चाहिने सामाग्री तयार गर” भनी गोमा माताले अह्राए अनुसार चन्द्रज्योति नगरका आफ्ना साथी–संगी र त्यहाँका सनातनी ब्राम्हाण,वरुणपुरमा भएका आफ्ना सासू र ससूरा सहित आफ्नी पत्नी चन्द्रावतीलाई समेत निमन्त्रणा सँगै लिन पठाउनु भन्ने हुकुम गरे ।
मन्त्रीले पनि हुकुम बमोजिम सबै काम पूरा गरे । चन्द्रवतीलाई लिन फौजका साथ डोलेहरुलाई समेत पठाए । डोलेहरु वरुणपुरका अग्निस्वामीका घरमा पुगी आफ्नो परिचय दिए अनि नवराज लावण्य देशका राजा भएका र रानी चन्द्रावतीलाई लिन भनी आएका छौं भनी अग्निस्वामीसित भने । चन्द्रावतील पनि यी सबै कुरा सुनिन् र आश्चर्य मान्दै डोलेहरु सित सोधिन—“हे डोले हो ! नवराज कसरी राजा हुन गए ?” त्यो मलाई भन ।
यी कुराहरु सुनी डोलेहरुले नवराजलाई हात्तीले सुवर्ण कलशका जलले अभिषेक गरी जयमाला पहिराई राजा रोजेको सबै विवरण सुनाए र भने —“ती हाम्री महारानी चन्द्रावती कहाँ होइबक्सिन्छ ? तिमीले गएर छिटो यी कुरा भनिदेऊ । नगएमा अनि ढिलो भएमा राजाबाट रिसानी हुनेछ । डोलेहरुका यस्ता कुरा सुनी चन्द्रावती मनले अति हर्ष मान्दै “अग्नि स्वामीकी छोरी नवराजकी पत्नी,चन्द्रावती भन्ने म नै हुँ” भनिन् । डोलेहरुले पनि खुशी मान्दै हतार–हतार प्रणाम गरे अनि भने —“हे महारानी ! छिटै सावरी होस्, सरकारको यस्तै हुकुम छ । अब विलम्ब गर्नु ठीक छैन । वहाँ लावण्य देशमा राजाबाट वृहत भोजको आयोजना गरिबक्सिएको छ । त्यसका निम्ति तपाईका बाबा–महतारीलाई पनि निमन्त्रणा दिनु भन्ने हुकूम छ । वहाँहरु चैं चार दिनपछि यहाँबाट हिड्दा पनि हुन्छ । हामीले वहाँहरुलाई चिनेको नहुँदा हजूरबाट यो खबर आफ्ना माता–पितामा पुर्याई बक्सियोस्” भनी विन्ति गरे ।
त्यसपछि चन्द्रावतीले बाबा–महतारी छेउ पुगी भएभरका वृत्तान्त सुनाइन् र आज्ञा पाए म चाहीँ आज नै जाने थिएँ भनी आज्ञा मागिन् । आफ्नी छोरी चन्द्रावतीबाट यस्तो राम्रो कुरा सुन्न पाएका अग्निस्वामी र उनकी पत्नीलाई अगाध हर्षले छोप्यो । छोरीका शिरमा आफ्ना दुवै हातले सुम्सुम्याउँदै “धन्य हाम्रा ज्वाईं धन्य हाम्री छोरीको भाग्य, धन्य हाम्रो जन्म” भन्दै दुवै जनाले हर्षांश्रू झारे । त्यसपछि छोरीलाई राम्रा–राम्रा वस्त्र अलंकार पहिराई —“हे पुत्री ! ज्वाईंले लिन पठाउनु भएको रहेछ, अब विलम्ब गर्नु हुँदैन । हाम्री छोरी भएर तिमीले आज रानी हुन पाउनु हाम्रो पनि कोख र काख धन्य भयो, अब जाऊ भनी विदा दिए ।
रानी चन्द्रावतीले पनि माता–पितालाई प्रणाम गरी, आफ्ना साथी संगिनी र छिमेकीहरुसित विदा लिई, पालकीमा चढी लावण्य देशको बाटो लागिन् । चन्द्रावतीको विदामा कतिले आँसु झारे तर रिस र डाह गर्नेहरुले भने—“आफ्ना पुरुष परदेश गएको मौका छोपी दुःख पाएकी सासूलाई एक्लै छोडी माइतमा बस्ने अपराधिनी पनि महारानी हुन पुगी” भनी मन–मनमा ईष्र्या लिए ।
उता चन्द्रावतीलाई लिएर गएका रक्षक सहित डोलेहरु एउटा ठूलो वनमा मृग–मृगिणी आदि बनचर, पशहरु, भाले–पोखी जोडी–जोडी भएका मयूर, मूनाल, जूरेली, ढुकुर आदि चरा–चुरुङ्गीहरु, ठूला–ठूला पोखरीमा खेलिरहेका राजहंश, चखेवा,जलेवा, मलेवाहरु र पलाँस, सिरीस, जाई, चूही, शीमल, गुलमेहर आदिका ढकमक्क फूलेका वृक्षहरुले त्यो वनलाई शोभा दिईरहेका अनि नाना वृक्षमा नाना फलहरुले हाँगा लच्किरहेका थिए ।
त्यो ठाउँमा स्वर्गका कुनै अप्सराहरुले श्री स्वस्थानी परमेश्वरीको पूजा गरिरहेको डोलेहरुले देखि चन्द्रवतीसित विन्ति गरे—हे महारानी ! हामीलाई भोक लाग्यो, त्यहाँ पर निकै वटी स्त्री भेला भएर केही गरिरहेका देखिन्छन् । त्यहाँ गएर केही पाएमा खाई आउने छौं । यो सुनी चन्द्रावतीले जाने आज्ञा दिईन् र डोलेहरुले म्यानालाई भुइँमा बिसाई अप्सराहरु भए ठाउँमा पुगी सोधे — “तिमीहरु कौ हो ? कहाँबाट आएर के गर्न लागको हौ ?” यस्ता प्रश्न सुनेर अप्सराहरुले —“हे मनुष्य हो ! यी स्वस्थानी देवी हुन् । यहाँ प्रतिमाभित्र श्री स्वस्थानी परमेश्वरी छिन् र प्राण प्रतिष्ठा गरी उनै ईश्वरीको पूजा गरिरहेका छौ । हामी स्वर्गबाट यहाँ आई पूजा लगाउँदै छौ” भनी बताए ।
अप्सरहरुका कुरा सुनेर डोलेहरुका ह्रदयमा पनि श्री स्वस्थानी परमेश्वरी प्रति श्रद्धा भक्ति उत्पन्न भयो र “हामी पनि तपाईंहरुका साथमा पूजा गर्छौं तर हामीसित कुनै सामग्री भने छैन । जसो गरेर हुन्छ हामीलाई पनि गराउनुहोस्” भनी अप्सरासित आग्रह गरे । अप्सराहरु पनि आफ्नै संसर्गमा पूजा गराउन राजी भए । अनि डोलेहरुले मालिकहरुको सदादिन भारी बोकी, डोली बोकी पाएको ज्याला कमाइको भेटी द्रव्य चढाई पूजा गरे । पुजा सकेर प्रसाद झिकी अप्सराहरुले डोलेहरुलाई दिदै भने—“हे भारवाह ! जुन मनुष्यहरुले श्री स्वस्थानी परमेश्वरीको व्रत गर्लान्, कथा सुन्लान्, अथवा तिनका महिमाले युक्त ग्रन्थहरु घरमा राख्लान् तिनका सम्पूर्ण पाप, ताप, दुःख दारिद्र्य, शोक–रोग, नाश हुँदै गएर यो लोकमा सुःख–शान्ति–सन्तति, सम्पत्ति, दिर्घायुष्य प्राप्त गरी अन्त्यकालमा दिव्य रुप लिई कैलाशमा गएर बस्न पाउँलान् । बाटो लागेका बटुवा भएर पनि आज तिमीहरु धन्य रहछौ” भनी ती अप्सरा स्वर्गलोकमा गए । डोलेहरु पनि आफ्ना–आफ्ना हातमा प्रसाद बोकी त्यहाँबाट म्याना बिसाएका ठाउँमा रानी चन्द्रवतीका सामु पुगेर हाजिर भई प्रणाम गरे ।
इति श्री स्कन्द पुराणे
केदारखण्डे माघ महात्म्ये
कुमार अगस्त्य संवादे
श्री स्वस्थानी परमेश्वरी व्रतकथायां
स्वस्थानी व्रतवर्णनं नाम षष्ठविंशोऽध्याय : ।। २६ ।।
श्री स्वस्थानी परमेश्वरीकी जय ! जय !! जय !!!
हाम्रो उदेश्य कसैलाइ नि ठेस पुराउन बन? Welcome to Pradip Ashika Officially page.
