Oud Gastel 750 jaar, Markt, Oud-Gastel (2024)

16/11/2023

▪▪𝟏𝟔𝟏𝟒▪▪
🔹Na herstel aan de sluis bij het ‘Groot G*t’ volgt nu herstel van de sluis bij het ‘Klein G*t’. Het g*t wordt gedicht en de oude sluis wordt door een andere vervangen. 🔹Huizenbouw zet zich ook in Gastel in. Bijvoorbeeld de vroegst bekende bewoning in de 14e Hoek nr. 24 oftewel Meir door Jan Lauwen van Etten. Ook een eerste vermelding pand Ridder van Sint Joris op Markt 5 in handen van Jan Adriaenssen Roscam.
🔹Op het rekest van Gastel in het markizaat van Bergen op Zoom besluiten de Staten nog voor drie jaar de 12 stuivers te continueren, die de magistraten van Gastel mogen leggen op iedere ton bier die in het dorp wordt gesleten.
🔹Op Kuivezand staat een veldkapelletje.
🔹Drossaard Antoni van Stembor matigt zich rechtsmacht aan in de St. Maartenspolder. De Raad van Brabant wijst echter vonnis ten gunste van de ingelanden.
🔹Maria Elisabeth I Clara van den Bergh wordt markiezin van Bergen. Ze is de tweede dochter van wijlen Maria Mencia van Wittem en Herman van den Bergh.
🔹De Bergse zeevaarder Joris van Spilbergen vertrekt voor een wereldreis.
🔹De Juffrouwen polder onder Heijningen komt gereed.
🔹Eerste vermelding De Heen bij de aanleg van de Heense Polder.
🔹Op Vlieland wordt de Noordsche Compagnie opgericht voor de walvisvangst. 🔹Groningen krijgt een Universiteit.
📷Maria Elisabeth I Clara van den Bergh is de nieuwe markiezin van Bergen.

15/11/2023

▪▪𝟏𝟔𝟏𝟑▪▪
🔹In de storm van 13 januari wordt de sluis van Coppenberg bij Oudenbosch ernstig bedreigd, met man en macht lukt het de sluis met balken vast te zetten en metselaars herstellen het voor zes tonnen bier. Bier wordt in de Nederlanden veel gedronken: gemiddeld zo’n 250 liter per jaar, het is dan ook gezonder dan drinkwater.
🔹Op 20 oktober ziet een alerte Adriaan Wouters dat de sluis van de Visserskreek – Grote Sluis geheten – gevaar loopt. Ze wordt hersteld met een bussel mos door o.a. Jan Janss Stamper, hij had een hoeve in het gehucht aan de rivier.
🔹Pastoor Van Hesselt (Hesselius) wordt tevens landdeken van dekenaat Bergen op Zoom. Van Hesselt sluit een lening van 200 gulden met pastorie als onderpand.
🔹Maria Mencia van Wittem, markiezin van Bergen, overlijdt, twee jaar na haar eerste man. Kort ervoor verkoopt ze de wederom ondergelopen schorren van Standdaarbuiten en de Keene Vaart aan Jan Aertss Buijs, burgemeester van Geertruidenberg. Het wordt de Mancia Polder.
🔹Amsterdam begint aan de grote uitleg met het graven van Herengracht, Keizersgracht en Prinsengracht, nodig voor de snelgroeiende bevolking. Wel gaan er zo’n 100 dranklokalen dicht vanwege ontduiking bieraccijns
🔹Aartshertogen Albrecht en Isabella erkennen in Gent de eerste schermclub ter wereld: hoofdgilde van Sint Michiel.
🔹In Goes worden twee predikanten afgezet omdat ze zich willen bemoeien met politiek en geneeskunde.
🔹Zeevaarder Piet Hein is na 4,5 jaar expeditie naar de Molukken terug in Nederland.
📷Bier wordt in de 17e eeuw door jong en oud gedronken, het is gezonder dan drinkwater.

14/11/2023

▪▪𝟏𝟔𝟏𝟐▪▪
🔹De schepenbank van Oud Gastel wijst de grond waarop de Quirinuskapel staat in volle eigendom toe aan pastoor Van Hesselt, eerder weigert de eigenaar roggerente te betalen.
🔹Markiezin Maria Mencia van Wittem, weduwe van Herman van den Bergh, hertrouwt met graaf Willem van Melun.
🔹Lambrecht van Hesselt, vader van pastoor Hesselius, haverkoopman van beroep, sterft. Hij laat vrouw en zeven kinderen na.
🔹De Staten-Generaal leggen de katholieken per plakkaat meer beperkingen op: geen buitenlandse katholieke scholen bezoeken, geen katholieke plechtigheden en geen buitenlandse katholieke priesters toelaten.
🔹Na vijf jaar bemalen valt de Noordhollandse Beemsterpolder droog.
🔹De eerste walvisvaart bij Spitsbergen door Willem Cornelisz van Muyden is geen succes, het ontbreekt aan kennis over de zoogdieren.
🔹Toneelschrijver Gebrand Bredero schrijft De Klucht van de Koe.
🔹Amsterdam breidt opnieuw uit met nu de Jordaan. De stad bloeit door de scheepvaarttechnologie, wereldhandel – vanaf nu ook met het Turkse Rijk - en rijke Antwerpenaren, die na de val van hun stad in 1585 hierheen trokken.
📷Begin van de Nederlandse walvisvaart, niet direct een succes.

13/11/2023

▪▪𝟏𝟔𝟏𝟏▪▪
🔹De erfgenamen van Michiel van der Hulst (geslacht Van Etten), die ooit gronden in de polder Heerjansland bezaten dragen na bijna 20 jaar touwtrekken bij in de kosten der herbedijking.
🔹Kapelaan Theodorus Simons, voorheen pastoor van Ressel, is benoemd in Gastel. En ook Cornelius Segers doet er diensten bij afwezigheid van Hesselius.
🔹Markies en graaf Herman van den Bergh, oomzegger van Willem van Oranje, overlijdt.
🔹In de abdij van Hemiksem komt bisschop Johannes Malderus langs. Hij belooft de kloostergebouwen te herstellen opdat de bernardijnen kunnen terugkeren uit Coolhem.
🔹In deze rustiger tijden keren ook de wolven terug in het Land van Gastel. In een Ettense dorpsrekening staat dat aan Huijbrecht Antonis Geertsen zes Rijnsguldens wordt betaald voor het plaatsen van vangnetten ‘int jaghen van de wolff inden Noorthoek tussen Oud Gastel en Oudenbosch.’
🔹De ingelanden dragen een eerste keer bij aan kerkherstel van Gastels Spaanse kerk. In de jaren daarna gebeurt dat opnieuw.
🔹De aartshertogen Albrecht en Isabella van Oostenrijk vaardigen het Eeuwig Edict van 1611 uit, een wetboek voor de Zuidelijke Nederlanden met de verplichting alle doopsels, huwelijken en begrafenissen te laten registreren door de kerk. 🔹Ontdekkingsreiziger en koopman Jan Huygen van Linschoten sterft.
🔹Johannes Pontanus schrijft het eerste boek over de geschiedenis van Amsterdam.
📷Markies/graaf Herman van den Bergh op zijn sterfbed met de keten van de Orde van het Gulden Vlies.

12/11/2023

▪▪𝟏𝟔𝟏𝟎▪▪
🔹Ene Jan Janss Stamper neemt een deel van het schoonmaken van de sluisvliet aan, zijnde de belangrijkste waterlozing van polder Heerjansland. Hij is ook polderbestuurder. Zijn achternaam is een mogelijke verwijzing naar de naam van het nieuwe dorp.
🔹In waterschapstukken staan vier sluizen vernoemd: Overesselijk, bij hoeve Jacob ’s Grauwen, aan het Nieuwedorp en de al langer bestaande bij Coppenberg.
🔹Eigenaar van grond bij de Quirinuskapel weigert roggerente te betalen, waarop pastoor Arnoldus van Hesselt beslag laat leggen op het perceel.
🔹Nicolaas Visscher maakt een kaart van Westelijk Noord-Brabant, waarop (abusievelijk) nog wel de kerk van Nieuw Gastel staat maar ook al Stoutersg*t en de polder Princeland.
🔹Een volgende vloed treft ons land: de Emerentiavloed van 23 januari. Het noorden wordt het meest getroffen, maar ook Dordrecht en Rotterdam houden het niet droog.
🔹Het Twaalfjarig Bestand brengt enige rust, mede dankzij aartshertogen Albertus en Isabella kunnen katholieken ook in onze streek wat vrijer ademhalen hoewel het gebied in Staatse handen is. Een kortstondig beleg is er wel bij Utrecht, maar daar wordt het opstandige stadsbestuur zonder bloedvergieten afgezet.
🔹Astronoom Galileo Galilei ontdekt vier manen van Jupiter.
🔹Heksenprocessen worden veelvuldig gevoerd in het Gelrese Bredevoort, dit jaar tien heksen tot brandstapel veroordeeld.
🔹Zeevaarder Harpert Tromp sneuvelt op weg naar Guinee tegenover een Engelse zeerover, 3-jarige zoon Maarten wordt als kajuitjongen gevangen genomen.
📷Kaart van Nicolaas Visscher van West-Brabant.

11/11/2023

▪▪𝟏𝟔𝟎𝟗▪▪
🔹De polder Heer Jansland ontvangt nog een dijkschot van 24 stuivers per gemet, geen onoverkomelijke last voor de landbouwers.
🔹De volgende dijkage ten westen van Stampersg*t geschiedt onder hoede van de Filips Willem, prins van Oranje en wordt daarom Prinsland genoemd met aan het eind een gepland dorp: Dinteloord. Hier komen vooral hervormden te wonen, de roomsen van het dorp zijn op de kerk van Gastel aangewezen.
🔹Uit een kaart (reglement) met 27 artikelen en regels blijkt dat Gastel een gilde heeft: het gilde van Sint Sebastiaan van Gastel. Een passage uit deze ordonnantie gaat als volgt: ‘….gesellen van de schutterije van den Heijligen Martelaer St. Sebastiaan onser Heerlicheijts ende dorps van Gastel…’
🔹Nu de pest wat langer weg blijft en het Twaalfjarig Bestand op 5 mei in gaat, keren veel inwoners terug naar hun geboortedorpen, ook in Gastel. Het veer Oudenbosch komt ook weer in de vaart. Het Markiezaat komt weer aan de rechtmatige eigenaren – markiezin Maria van Wittem en haar man Herman van den Bergh - terug.
🔹Filips Willems, inmiddels ook heer van Breda, bereikt in Brussel een akkoord met zijn halfbroer Maurits over het erfdeel van hun vader Willem van Oranje. Deze in Spanje opgegroeide Filips Willem herstelt de Roomse kerk in Breda, maar respecteert de machtspositie van de gereformeerden in de stad.
🔹Door de zeevaarders wordt Amsterdam een internationale havenstad en moet de nieuwe wisselbank uitkomst bieden en een einde maken aan de chaotische toestand in het muntwezen.
🔹Botanicus Carolus Clusius (van de eerste tulp in Nederland) overlijdt.
🔹De jonge geleerde Hugo de Groot schrijft een boek met als stelling dat de wereldzeeën van iedereen zijn.
📷Voorblad van de 'kaart' van het gilde van Sint Sebastiaan.

10/11/2023

▪▪𝟏𝟔𝟎𝟖▪▪
🔹Nog altijd brengen de Gastelse parochianen aanzienlijke offers voor kerkherstel. Uiteindelijk slaagt pastoor Van Hesselt erin het parochieleven te herstellen. Hij laat de kerk plaveien en muurschilderingen aanbrengen.
🔹Lodewijk de Pottere, slotheer van Grimhuizen, overlijdt op 20 februari te Fijnaart. Hij is begraven in de kerk van Gastel in de grafkelder van zijn schoonvader François van der Zande.
🔹Nieuw-Gastel wordt in 15 hoeken ingedeeld: Beginnende aan Deurlegt tot op de Hesselijck; Beginnende van Baltens straetken wesende het Rietschot; Den Hoogen Acker; Vande Hesselijck totten Veerschen wegh toe; Den Bempt; Streckenden van den Veerschen totten Dorpsen weg ofte Cleijstrate; van de Cleijstrate oft Dorpsen wegh tot Groot Onwillen wegh nu genaempt Jan Quirijnssen wegh; van Jan Quirijnssen tot den Visschers creekcke en Creeck-wegh; Vissers-creecke wegh tot aenden Barlaecksen wegh; tussen de wegh van de Gemeijnte enden Oudendijck; wegh vant nieuwe dorp tot opden Emer ende wegh van Breijns aen de dijck; wegh van Breijns tot den Pietschen weght en soo oostwaerts tot Pietercelen keet aende seedijck Pietschen wegh suijdwaerts op tot de Cralijckstraet tot het gescheijt van Oudt ende Nieuw Gastel; beginnende Pieter Celen keete suijdtwaerts tot den Oudendijck. Totaal 613 percelen.
🔹Zeevaarder Joris Spilbergen vestigt zich in Bergen op Zoom.
🔹De Spaanse veldheer Ambrosia Spinola komt aan in Rotterdam om te gaan onderhandelen. In ’s Gravenhage verlopen de vredesonderhandelingen stroef: knelpunten blijven religie en de Nederlandse handel op Indië.
🔹Lenzenslijper Hans Lipperehey uit Middelburg vindt de verrekijker uit en laat hem zien aan graaf Maurits die verbaasd is dat hij op de kerkklok van Delft kan zien hoe laat het is.
🔹Wiskundige Simon Stevin publiceert Wisconstighe Ghedachtenissen en ontwerpt een zeilwagen, eveneens door Maurits getest.
📷 De kaart van Oud- en Nieuw Gastel met de 15 hoeken ingetekend.

09/11/2023

▪▪𝟏𝟔𝟎𝟕▪▪
🔹De naam Nieuw Gastel raakt meer en meer in onbruik. Wel nog aanduiding met de vroegste naam ’t Nieuwe Dorp.
🔹De inkomsten van het Markizaat voor de polder vervallen, de grote werken zijn voltooid; het waterschap gaat over op normaal beheer. Maar de sluis bij Overesselijk is nog lang niet klaar, wel is het hout van de oude sluis verkocht.
🔹Drossaard en dijkgraaf Arnould van Stembor overlijdt op 17 september en wordt onder de Oudenbossche kerk begraven. Liefst veertig jaar is hij drossaard geweest. Hij wordt opgevolgd door zijn zoon Jonkheer Antoni van Stembor. De drossaards wonen in Oudenbosch en besturen daarnaast de dorpen Gastel, St. Maartenspolder, Hoeven, Rucphen, Zegge en Standdaarbuiten.
🔹De Staten-Generaal roepen 9 mei uit tot vasten- en biddag omwille van een mogelijke vrede.
🔹De Koepelkerk van Willemstad is gereed, het is de eerste protestantse kerk in de noordelijke Nederlanden.
🔹Een verrassingsaanval van de Nederlandse zeevloot op de Spaanse bij Gibraltar. Bij deze Slag laat admiraal Jacob van Heemskerk het leven. Maar de verliezen aan Spaanse zijde zijn groter: 4000 doden tegenover 100 Nederlanders.
🔹In Londen brengt Shakespeares 'King Lear' ten tonele.
📷Koepelkerk van Willemstad.

08/11/2023

▪▪𝟏𝟔𝟎𝟔▪▪
🔹De Gastelse kerktoren ligt geheel open. Balken zijn verrot, muren kromgetrokken en gescheurd. Burgemeester, schepenen en kerkmeesters van Oud Gastel vragen extra bijdrage voor torenherstel. De ingelanden wijzen het aanvankelijk af, Gastel moet tevreden zijn met de vroegere giften. De pastorie (het waterhuis) is wel hersteld.
🔹Op 29 oktober wordt na lang aarzelen door hemzelf, ondanks aandringen van de schepenen, wereldheer Arnoldus van Hesselt tot pastoor benoemd. Ook wel Hesselius genoemd. De schepenen zijn zeer tevreden over deze man, ze schrijven de bisschop dat hij de volle tienden verdient.
🔹De parochie van Nieuw Gastel is haast ongemerkt verdwenen en opgegaan in die van Oud Gastel. Een aantal naar veiliger oorden uitgeweken Gastelaren vanwege de Spaanse plunderingen en de pest, keert alsnog terug naar het dorp.
🔹Pieter Proost wordt secretaris van Gastel; hij huwt tevens Henrica van Steenhuys, geparenteerd aan het geslacht De Pottere, woonachtig op slot Grimhuijzen.
🔹Filips van Hohenlohe, Duits legeraanvoerder in Staatse dienst is in de laatste jaren verlamd geraakt en overlijdt te IJsselstein. Hij is in 1583 verantwoordelijk voor de dijkdoorbraken bij Nieuw-Gastel.
🔹De Gelderse edelman Walraven van Wittenhorst is in Den Haag voor vredesonderhandelingen. Van Oldenbarneveldt wil wel, maar Maurits voelt er niets voor. De strijd is nu in het oosten bij Bredevoort, Lochem en Grol, waar Spinola successen boekt. Een aanval op Sluis door Du Terrail mislukt omdat de kerkklok niet slaat.
🔹Ontdekkingsreiziger Willems Jansz ontdekt met zijn schip De Duyfken Australië: Kaap York.
📷Filips van Hohenlohe overlijdt, verantwoordelijk voor doorsteken dijken Nieuw-Gastel.

07/11/2023

▪▪𝟏𝟔𝟎𝟓▪▪
🔹Prins Filips Willem zet zo’n 6000 arbeiders aan het werk voor de aanleg van een dijk tussen Roosendaalse Vaart (Vliet) en Dintel. De dijkwerkers verblijven in keten aan de Visserskreek, Daar staan enkele huizen voor schippers en vissers aan de Visserskreek vanwege het veer op Fijnaart, westelijk van waar Nieuw Gastel ligt/lag. De dijk aan het Barlake wordt ook hersteld. Feitelijk ontstaat wat later Stampersg*t (kortstondig ook Stoutersg*t) is gaan heten. Mogelijk afgeleid van de hier woonachtige boeren Stampers of Stouters.
🔹Een dubbele sluis moet aangelegd worden voor 6000 gulden. Het Spaanse leger vordert nota bene 14.000 gulden voor de aanleg. Bovendien heerst de pest, zodat het merendeel van de huislieden sterft en veel landerijen onbebouwd liggen. De lasten wegen zwaar; de pachters kunnen de Markies niet langer betalen, desondanks moet de penningmeester van de ingelanden 3000 gulden bij hen vorderen. De polderbewoners vragen juist voor vijf jaar vrijdom.
🔹Het visitatierapport van de deken wijst uit dat toestand in Gastelse parochie diep treurig is en dat het Gastelse kerkgebouw in elkaar dreigt te storten. Het hoofdaltaar heeft slechts vier kleine beelden, volgens de deken ‘niet passend voor zo’n beroemde plaats’. De deken merkt ook op dat Oud Gastel de parochie van Heerjansland zonder vorm van proces tot haar heeft getrokken en een pastoor heeft, die zijn plichten slecht nakomt.
🔹Met de inpoldering van de Prinslandse polder in opdracht van prins Filips Willem ontstaat niet alleen Stampersg*t, maar ook Dinteloord. Dat dorp wordt volgens het Flakkeese type ingericht en dient meteen een verzoek bij de bisschop in voor een eigen priester.
🔹Graaf Maurits herovert kasteel Wouw op de Spanjaarden. Een veldtocht van Ernst Casimir van Nassau in opdracht van Maurits richting Antwerpen wordt terug geslagen.
🔹Twee mislukte aanvallen op Bergen op Zoom door de Franse banneling Du Terrail en bevelhebber Hericourt in opdracht van Spinola. De Bergse bevelhebber Paulus Bax wist de aanvallers te weerstaan.
📷Het begin van een nieuw dorpje Stoutersg*t/Stampersg*t.

06/11/2023

▪▪𝟏𝟔𝟎𝟒▪▪
🔹De pest slaat nu genadeloos toe in Gastel/Oudenbosch en omstreken. Volgens de overlevering zijn slechts vier gezinnen waar geen enkel familielid aan de ziekte overlijdt. Voor West-Brabant ligt de schatting op 4000 slachtoffers.
🔹De opbrengst van de tienden groeit naar 1458 pond (een pond is ca. 6 gulden), de polder de ene helft de pastoor de andere helft. Al moet die laatste het wel afstaan aan de abdij.
🔹De ingelanden dragen bij in het onderhoud van de kerk: 100 gulden gaat naar de kerkmeester.
🔹De houten sluis bij Hesselijk/Overesselijk wordt door Cornelis Houtemont uit Zevenbergen met Bredase timmerlieden vernieuwd en verdubbeld.
🔹Francois van Slingerlandt rentmeester Oostkwartier sluit een overeenkomst met Cornelis IJmants van Zuilant en Lawuereijs Pieterssen van Herck om op de plaats van de oude een nieuwe korenwindmolen te bouwen.
🔹Antwerps bisschop Johannes Miraeus wordt ook abt in Hemiksem. Inmiddels telt de orde nog slechts 13 Bernardijnen.
🔹Na een driejarig beleg capituleert Oostende voor militair strateeg Spinola; bijgevolg ontvluchten een kwart miljoen protestanten de zuidelijke Nederlanden.
🔹Amsterdamse schoolmeester Willem Bartjens (Volgens Bartjens…) brengt rekenboekje De Cijfferinghe uit.
🔹Een supernova is op 10 oktober met het blote oog waarneembaar aan de sterrenhemel. De geëxplodeerde ster krijgt de naam SN1604 mee.
📷De pest in Brabant, begin 17e eeuw.

05/11/2023

▪▪𝟏𝟔𝟎𝟑▪▪
🔹De helft van de tienden brengt de polder dit jaar ruim 1187 pond op (een pond is ongeveer 6 gulden), pastoor Matheus Costerius (De Coster) ontvangt de andere helft.
🔹Burgemeesters, schepenen en de gemeente van Heerjansland vragen aan de polder om enige inkomsten van de ingelanden voor het betalen van de oorlogslasten. De ingelanden stemmen ermee in.
🔹De pest keert in alle hevigheid terug. Oorlog en veel vreemd volk/soldaten in het gebied: het zijn dankbare voedingsbodems voor een nieuwe epidemie. Alleen al in Breda vallen 1823 doden, de pest treft Wouw en verspreidt zich snel naar Steenbergen. Daar wordt een wachter aan de haven gezet, die alle honden en katten van binnenkomende schepen vangt en meteen verdrinkt.
🔹Anthony van Stembor wordt schout van Oudenbosch.
🔹Strijd in de Straat Malakka bij Oost-Indië waar admiraal Jacob van Heemskerck piraterij pleegt op een Portugese koopvaarder. Het inspireert Hugo de Groot tot een verhandeling over het buitrecht.
🔹De oorlog spitst zich toe op de Zeeslag bij Sluis, waarbij Federico Spinola jongere broer van veldheer Ambrogio Spinola sneuvelt net als ongeveer 800 andere Spaanse soldaten. Het Staatse leger verliest 47 man. Aan beide zijden worden galeischepen ingezet.
🔹De Gorcumse broers Willem en Rutger van Est herschrijven het leven van de Martelaren van Gorcum. De Nieuw-Gastelse pastoor Luyckx komt er niet in voor.
📷Zeeslag bij Sluis.

04/11/2023

▪▪𝟏𝟔𝟎𝟐▪▪
🔹In Oud Gastel is Matheus Costerius pastoor. Hij heeft het niet breed, daarom staan de ingelanden de helft van de tienden af.
🔹Pastoor Johannes Lelius, die zich vrijwel zijn hele pastoraat schuil houdt in Zevenbergen, overlijdt op 22 oktober. In september is ook Fredericus Jacobs, een monnik van de abdij van Stavoren tot bedienaar van Gastel benoemd, weldra vertrekt hij weer.
🔹Lodewijk de Pottere koopt nu pas het laatste een-derde deel van Slot Grimhuijzen van de erfgenamen van Francois van der Zande. De verkopende partij is Francois Piermans getrouwd met Anneken van den Zande.
🔹Net als overal in het Markiezaat moet ook Gastel de voortdurende last van muiters uit Hoogstraten onderhouden. Voor ons dorp is dat 14.000 gulden.
🔹Nieuwe poging aartshertog Albertus van Oostenrijk om Bergen terug te winnen. Maar Bergen op Zoom houdt zich vroom…met het stutten der Spaanse scharen. Het Markiezaat blijft weliswaar Staat, maar in geen enkele andere stad blijft het katholicisme zo massaal behouden als in Bergen. Trouwens in het hele Oostkwartier overstijgt het aantal protestanten nergens de 10 procent.
🔹Stichting de Verenigde Oostindische Compagnie om gezamenlijk handel te drijven in Oost-Indië. Startkapitaal: 6,4 miljoen gulden.
🔹Beleg van Grave, stad geeft zich over aan de Staatse troepen.
🔹Zeevaarder Joris Spilbergen meert aan in Ceylon; zijn missie is Frederik de Houtman bevrijden op Atjeh. Later vestigt hij zich in Bergen op Zoom.
📷Schepen van de Verenigde Oostindische Compagnie.

03/11/2023

▪▪𝟏𝟔𝟎𝟏▪▪
🔹Nabij de Visserskreek (ook wel ’t Grote G*t genoemd) staat een keetje bewoond door ene Jan Huijbrecht Stamper. Bij de aanwassen buiten de zeedijk van Nieuw Gastel tussen de dijk en wat Prinsland gaat heten, begint een volgende inpoldering.
🔹Kerkmeester Claes Cornelisse van Turnhoudt luidt de noodklok: vier pilaren aan de noordzijde van de kerk vallen om, zodat het hele kruiskoor dreigt in te storten. De bisschop van Antwerpen en ingelanden van Heer Jansland dragen elk 600 gulden bij voor kerkherstel. Maar de schade is groter door vele stortregens en ruw krijgsvolk. Gastelse parochianen hebben het geld er niet voor, zij zijn leeg geplunderd door rondtrekkende legers.
🔹Adriaan van Bergen, bedenker van de list met het Turfschip van Breda, overlijdt.
🔹Ontdekkingsreiziger Olivier van der Noort is de eerste Nederlander, die een reis om de wereld maakt. Na drie jaar keert hij terug in Rotterdam. Van de oorspronkelijke 248-koppige bemanning, komen er 35 terug.
🔹Het bloedige, langdurige Beleg van Oostende begint.
📷De oude 'Spaanse' kerk met links van het middenschip het kruiskoor.

02/11/2023

▪▪𝟏𝟔𝟎𝟎▪▪
🔹Het begin van de 17e eeuw. Pastoor Vinckensteyn geeft een advocaat in Den Haag volmacht om namens hem de landpachten in Gastel in ontvangst te nemen.
🔹De standerdmolen van het Molenblok bij de Langenberg wordt naar de kop van de Steenstraat verplaatst: later Moleneind geheten.
🔹Er wordt meer gebouwd: Het Hof op de Markt bijvoorbeeld, in opdracht van de welgestelde familie Proost.
🔹Ook op de Markt verrijst het Spaensche Cruijs aan de noordzijde van het plein met zich naar de kerk. Bij een begrafenis stopt de kar op de Markt en gaan dragers en familie eerst bij het kruis bidden alvorens de kerk in te gaan.
🔹Een eerste vermelding ‘het gemet met den dondersteen’ verwijst naar een zwerfkei op Gastels grondgebied.
🔹Van de oorspronkelijk 34 Cisterciënzer-kloosters zijn er nog drie over: vele kloosters zijn gebrandschat en de monniken dan wel nonnen zijn gevangen genomen of verjaagd.
🔹In Geertruidenberg voert landsadvocaat der Staatsen Johan van Oldenbarneveldt vredesbesprekingen met Karel Filips van Croy van de Zuidelijke Nederlanden. Het loopt op niets uit.
🔹Graaf Maurits - weinig populair bij de Vlamingen tijdens deze veldtocht - behaalt een krappe zege bij de vermaarde Slag bij Nieuwpoort, maar einddoel Duinkerke blijkt te ver. De troepen raken langs beide kanten oververmoeid.
🔹Het galjoen De Liefde bereikt als eerste Nederlands schip Japan.
📷Het Hof op de Markt.

02/11/2023

OUD GASTEL - Het kroonjaar 2025 voor Oud Gastel komt steeds dichterbij. In een wereld waarin de vrede op een aantal plaatsen helaas ver te zoeken is, is verbinding zoeken met elkaar belangrijker dan ooit. Als stichtingsbestuur Gastel 750 jaar zetten wij ons in om in het jubileumjaar daar gestalte aa...

01/11/2023

▪▪𝟏𝟓𝟗𝟗▪▪
🔹In een poldervergadering tonen enige Gastelaren zich onwillig in het betalen van hoorn- en gemetgeld voor het weiden van beesten in Heer Jansland.
🔹Definitieve uitspraak Raad van Brabant in kwestie herbedijking: Michiel van der Hulst krijgt amper nog extra vergoeding. Toch waren de hoge proceskosten ook het polderbestuur te machtig, geprobeerd is een regeling met Van der Hulst te treffen.
🔹Filips Willem, prins van Oranje en oudste zoon van Willem de Zwijger, is na een Spaans ballingschap van bijna dertig jaar terug in de Nederlanden. Hij is ook Heer van Steenbergen en heeft plannen om de polders ten noordwesten van de Visserskreek in te polderen.
🔹Pastoor Johan Lelius van Oud Gastel krijgt verlof om de tienden over dat jaar voor zijn pastorie te innen. Hij vertoeft nog altijd in Zevenbergen, maar is niet zuiver in de leer geweest. Als pastoor wordt hij vervolgens door Vrouwe Margaretha van der Mark van Zevenbergen afgezet. Als Gastels pastoor staat ook Mr. Hugo Johannes Vinckensteyn in de boeken, meester nog wel.
🔹Markiezin Maria Mencia van Wittem trouwt met Herman van den Bergh, militair in de al dertig jaar durende Oorlog. Die oorlog speelt nu in Zaltbommel, kortstondig in handen van de Spanjaarden, snel weer Staats.
🔹Vanuit Amsterdam vertrekken vier schepen richting de Oost onder de naam Brabantsche Compagnie. Aan boord: Amsterdamse reders en kooplieden, maar Brabanders van geboorte. Vandaar de naam. Riskant zijn de ontdekkingsreizen wel: Cornelis de Houtman wordt op Atjeh door inboorlingen vermoord.
📷Filips Willem, prins van Oranje/heer van Steenbergen.

31/10/2023

▪▪𝟏𝟓𝟗𝟖▪▪
🔹Voorlopige uitspraak in de zaak Michiel van der Hulst (erven familie Van Etten) versus polderbestuur: een zeer kleine schadeloosstelling aan de man, die als grondpachter tot op heden weigert bij te dragen aan de gerealiseerde herbedijking. Het Land van Gastel bestaat inmiddels weer uit een ‘ouden- en nieuwen Gastelschen dijk’. Hier en daar worden hoeves in de polder gebouwd, maar niet meer in wat ooit Nieuw-Gastel, Heer Janslandsche dorp of het Nijen Dorp heette.
🔹De pest keert opnieuw terug in onze streken.
🔹Wisseling van de wacht in de Bernardusabij: Guilelmus de Berghis (Willem van Grimbergen), bisschop van Antwerpen neemt het ambt op zich.
🔹De strijdende partijen treffen elkaar dit jaar in Doetinchem en Zaltbommel. Is Maurits de grote veldheer, Johan van Oldenbarneveldt is als raadspensionaris zijn grote diplomatieke adviseur.
🔹Filips II, koning van Spanje overlijdt op 13 september op 71-jarige leeftijd aan een reumatische aandoening. Zijn zoon Filips III volgt hem op en dochter Isabella krijgt het voor het zeggen in de Nederlanden. In de noordelijke Nederlanden wordt Filips II als de grote tiran beschouwt, het zuiden denkt wat genuanceerder over deze Spaanse koning en 26 jaar Heer der Nederlanden, waarvan de langste tijd in oorlogsstand.
📷Filips II. Als koning ging hij de strijd aan met de Oranjes in de Nederlanden.

30/10/2023

▪▪𝟏𝟓𝟗𝟕▪▪
🔹Regenten van Gastel nemen op bevel van de bisschop de tienden in beslag, die pastoor Johannes Lelius voor eigen gewin wil innen. Pachters, die het opnemen voor de pastoor wacht een zware straf. De maatregel is bedoeld om de pastoor terug uit Zevenbergen te lokken, waar hij zich schuil houdt.
🔹De Gastelse kerk loopt in de langdurige oorlog veel schade op door plunderende soldaten en verwaarlozing vanwege gevluchte parochianen. Besloten wordt tot herstel van kruiskoor, koor, dichtmetselen van ramen en herstel zijbeuk.
🔹Het oorlogsgeweld is met de door graaf Maurits gewonnen Slag bij Turnhout weer dichterbij. De veldslag duurt een half uur, maar het bloedbad is met 2000 Spaanse gesneuvelden en slechts 10 Staatse enorm.
🔹Nu is het aartshertog Albrecht van Oostenrijk die probeert Bergen terug te winnen, vergeefs.
🔹In Brussel wordt dienstmeid Anna van den Hoven omdat ze doopsgezind is levend begraven. Zij zal later het laatste slachtoffer van de inquisitie blijken.
🔹Na een barre overwintering op Nova Zembla waarbij Willem Barentsz het leven laat, keert zeevaarder Jacob van Heemskerk met 11 van de 17 manschappen terug in Amsterdam.
🔹Geboren Nijmegenaar Petrus Canisius, de eerste Nederlandse Jezuïet en schrijver van diverse catechismussen, sterft met de catechismus in zijn handen.
📷Slag bij Turnhout.

29/10/2023

▪▪𝟏𝟓𝟗𝟔▪▪
🔹Op oorlogsgebied is het in de Nederlanden relatief rustig, hoewel Hulst weer in Spaanse handen valt. In september zijn de uit 1583 doorgebroken dijken weer gedicht en de polder gesloten. Maar de mensen, die dertien jaar geleden noodgedwongen vertrokken, keren niet meer terug. Het herstelwerk heeft 60.000 gulden gekost.
🔹Cornelis Joris de Grauwe wordt als kerkmeester belast met een verbouwing aan de Gastelse kerk, die flink te lijden heeft gehad in de turbulente eerste oorlogsjaren. De Bernardusabdij besluit het eveneens verwoeste Bovendonk in Hoeven te herbouwen.
🔹Als opvolger van de vorig jaar overleden Lavinius Torrentius wordt Guilelmus de Berghis (Willem van Grimbergen) tot bisschop van Antwerpen benoemd. Gastel behoort toe aan het bisdom Antwerpen.
🔹Als nieuwe landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden arriveert Albrecht van Oostenrijk te Brussel. Hij stelt zich vredelievend op.
🔹Willem Barentsz en Jacob van Heemskerk komen bij een derde expeditie om de noord op Bereneiland terecht. Zeevaarder Cornelis de Houtman is intussen langs zuidelijke weg in Oost-Indië terecht gekomen.
📷Fragment uit Mauritskaart, waar het dorp Nieuw-Gastel al niet meer ingetekend is. Wel de herstelde dijken.

28/10/2023

▪▪𝟏𝟓𝟗𝟓▪▪
🔹In januari is de eerste werkkeet gezet aan de Visserskreek, een kilometer ten westen van het vroegere Nieuw Gastel. Daarmee het begin van de herbedijking. De kosten van de drooglegging bedragen 60.000 gulden.
🔹Drie nieuwe sluizen worden aanbesteed. Bij de verpachtingen van de dijken staat nog wel de plaatsaanduiding ‘beginnend van de hoek achter de kerk van Heer Jansland’, restanten zullen dus nog overeind gestaan hebben. Burgemeesters, schepenen en regeerders van Gastel geven getuigenis over de uitgevoerde werken. Tien verloren landbouwschuren worden herbouwd. Eenvoudig is het allemaal niet want na een strenge winter zijn hier en daar overstromingen en rattenplagen.
🔹Een drama speelt zich af rondom Jan Hendricx in Hoeven, die Spaanse soldaten weigert geld te geven. Voor straf moet hij een pot drek om zijn nek opdrinken terwijl de soldaten brandende kaarsen in zijn baard en haar duwen.
🔹Suikerraffinage/verwerking tot suikerbroden verplaatst zich van Hamburg naar Amsterdam. In Antwerpen is ze tien jaar eerder ook al gestart.
🔹Landvoogd Zuidelijke Nederlanden Ernst van Oostenrijk sterft.
🔹William Shakespeares Romeo en Julia wordt voor het eerst opgevoerd in Londen.
📷Eerste suikerraffinage in zowel Antwerpen als Amsterdam, West-Brabant volgt veel later.

27/10/2023

▪▪𝟏𝟓𝟗𝟒▪▪
🔹Met octrooi van de Staten Generaal op 10 februari kunnen de polders opnieuw worden bedijkt en droog gelegd. Ook van Spaanse zijde is daar toestemming voor.
🔹Michiel van der Hulst (Erven familie Van Etten) verzet zich bij de Raad van Brabant te Brussel opnieuw tegen het bijdragen in de kosten van herbedijking.
🔹De behoefte van inwoners om zich opnieuw te vestigen in het vroegere dorp Nieuw Gastel ontbreekt echter. De parochie wordt niet opnieuw gesticht.
🔹Ganstrekken of – rijden wordt voor het eerst in deze streek door Bergse schippers gehouden. In later jaren zal het ook in Gastel en op meerdere plaatsen in het zuiden worden gedaan.
🔹In Willemstad wordt een begin gemaakt met de bouw van de eerste protestantse kerk in de Nederlanden.
🔹Vanaf Texel vaart Willem Barentsz uit om langs een noordelijke route China te bereiken. Jan Huygen van Linschoten is ook aan boord.
🔹Maurits verovert Groningen, vestingstadje Bourtange wordt een grensverdediging in het noorden.
🔹Na twee mislukte bouwsels, komt er op Terschelling een derde, definitieve vuurtoren: de Brandaris.
🔹Cartograaf Gerardus Mercator sterft op 82-jarige leeftijd.
📷Ganstrekken in een Brabants dorp.

Oud Gastel 750 jaar

16/11/2023

15/11/2023

14/11/2023

13/11/2023

12/11/2023

11/11/2023

10/11/2023

09/11/2023

08/11/2023

07/11/2023

06/11/2023

05/11/2023

04/11/2023

03/11/2023

02/11/2023

02/11/2023

01/11/2023

31/10/2023

30/10/2023

29/10/2023

28/10/2023

27/10/2023

Adres

Telefoon

Website

Meldingen

Snelkoppelingen

Delen

Type

Andere Oud-Gastel mediabedrijven

Dit vind je misschien ook leuk