30/11/2023
2023.11.30 #УИХ-ЫН ЧУУЛГАН EРӨНХИЙ САЙД Л.ОЮУН-ЭРДЭНИЙ АВЛИГЫН ТУУШТАЙ ТЭМЦЭХИЙГ УРИАЛСАН ХҮЧТЭЙ ҮГИЙГ СОНСОЦГОО!
Авлигатай хийх тэмцэл эрчимжснээр эдийн засагт эерэг үзүүлэлтүүд гарч байгаа ч Монгол Улсын Засгийн газрын авлигын эсрэг тэмцэл шүүхийн шатанд хатуу хана мөргөн зогсоод удлаа.
Улсад 20 тэрбумын хохирол учруулсан авлигачныг 20 саяар торгоно гэдэг бол авлигын эсрэг шийтгэл үү, эсвэл авлига авах нь зөв гэдэг урамшуулал уу ?
Энгийн хэргүүд гурван сарын дотор гурван шатны шүүхээр шийдэгдэж байхад, авлигын хэргүүд анхан шатны шүүх дээр 7 жил гацсаар байгаа нь иргэн бүр хуулийн өмнө эрх тэгш байж, шударга шүүхээр шийдүүлэх Үндсэн хуулийн зарчим хэрэгжиж байна уу ?
Ийм л зүйлд ард иргэд эгдүүцэн бухимдаж байна. Ард иргэдийн төлөөллийн төв байгууллага болсон парламентийн гишүүдээс, парламентаас бүрдсэн Засгийн газраас олон түмэн шударга ёс тогтоохыг шаардаж байна.
--------------------------
Хүн бус, хууль засаглах дараагийн алхам: АВЛИГЫН ДАГНАСАН ШҮҮХ
Хүн бус, хууль засаглах дараагийн алхам: АВЛИГЫН ДАГНАСАН ШҮҮХ
Лувсаннамсрайн Оюун-Эрдэнийн бичсэн “Азийн хүлэг улс” гэх гурван дэвтэр ном бий. Энэ бол түүний сул иргэн байхдаа бичиж байсан нийтлэлүүдээ Ерөнхий сайд болсон хойноо нэмж эмхэтгэсэн бүтээл. Бүхэлдээ ардчиллын тулгуур зарчмыг өгүүлсэн хоёр дахь дэвтэрт нь “Хууль уу, хувь хүн үү?” гэх нийтлэл байх. Энд хууль ямагт хувь хүнээс дээгүүрт тавигдаж байж л улс орон хөгждөг тухай өгүүлдэг юм. Хуулийн бус хувь хүний засаглал тогтвол жам ёсны тогтолцоог сөнөөж, тодорхойгүй тоглоомын дүрэм буй болж, авлига цэцэглэдэг гэж тэр бичжээ. Мөн үүнтэй утга дүйх “Хууль засаглах уу? Хувь хүн захирах уу?” гэсэн бичвэр нь Baabar.mn-д одоо ч бий. “60 тэрбум”-ыг эсэргүүцэж, М.Энхболдыг УИХ-ын даргаас унагах гэж тэмцэж явсан үеийнх нь нийтлэл. Их хурц бичлэгтэй. Цаг үе нь ч тэгж таарсан биз. Гэхдээ энэ хоёр нийтлэлийн бичвэрийн өнгө аяс нь өөр ч, эцсийн зорилго нь хувь хүн бус, хууль засаглаж байж л улс орон хөгжих ёстой гэсэн ганц үндсэн агуулгатай юм. Өөрөөр хэлбэл, сул гишүүн Л.Оюун-Эрдэнийн үнэт зүйл, зарчим нь улсын Ерөнхий сайд болчихоод ч өөрчлөгдөөгүй байна.
Гэхдээ... Монголд өнөөдөр хууль засаглаж чадаж байна уу? Л.Оюун-Эрдэнэ өөрөө гүйцэтгэх засаглалыг тэргүүлж буй энэ үед хууль хүний үзэмжээс дээгүүр үнэлэгдэж чадаж байгаа болов уу? Засч, залруулах зайлшгүй шаардлагатай зүйлс бий юү?
Тэгвэл энэ бүх асуултад Л.Оюун-Эрдэнэ өөрөө дөнгөж сая УИХ-ын индэр дээрээс хариу өглөө. Ерөнхий сайдаар ажилласан хугацаандаа эхний хагаст нь Ковид-19 цар тахалтай тэмцсэн бол үлдсэн хагасыг нь авлигатай хийх тэмцэлд зориулж буйгаа тэр онцолсон юм. Үнэхээр ч авлига, албан тушаал тойрсон гэмт хэрэг дээр Засгийн газар өөрөө шүгэл үлээж, “байгууллагын нууц” нэрийн дор дарагдаж ирсэн олон баримтыг түүний тэргүүлсэн Засгийн газар ил болгож тавиад буй нь өдгөө нийгмийн хэлэлцүүлэг болтлоо өндрөө авч яваа билээ.
Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ: -Өнгөрсөн хугацаанд авлигын олон асуудлуудыг Засгийн газар үе шаттай гаргаж тавьсан. Зарим хүмүүс нийгмийг бухимдуулж байна хэмээн надад шүүмжлэлтэй хандаж байгаа. Гэхдээ би зөв зүйл хийж байгаа гэдэгтээ итгэлтэй байна. Идээг шахахгүй нууж аргацаасаар байвал нэг л өдөр буглаж, ардчилсан Монгол төрийн аминд хүрэх аюултай байсан. Амжилтаасаа илүү алдаагаа ярьж, түүнийгээ засч чаддаг нь нээлттэй ардчилсан нийгмийн амин чухал үнэт зүйл билээ. Би энэхүү тэмцлийг эхэлж байхдаа “Авлигатай тэмцэнэ гэдэг бол бид журмын нөхөдтэйгээ, өөрсөдтэйгээ, нам харгалзахгүй тэмцэнэ гэсэн үг” гэж хэлж байсныг Та бүхэн санаж байгаа биз ээ. Авлигын эсрэг тэмцэл адармаатай ч алхам алхмаар урагшилсаар өнөөдөр шүүхийн шатанд тулаад зогслоо.
Суурь зөв тавигдаж гэмээ нь барилга зөв баригдах нь гарцаагүй. Иймээс Засгийн газар байгуулагдсан цагаасаа Монгол Улс зах зээлийн эдийн засагт шилжсэн 30 жилийн нийгэм, эдийн засгийн явцад бүхэлд нь үнэлэлт дүгнэлт өгч, шинэ 30 жилийн эхлэлийг зөв тавих суурь реформын асуудалд үндсэн анхаарлаа хандуулсаар ирсэн гэдгийг Ерөнхий сайд онцолсон. Мөн авлигын гэмт хэргүүд шүүхийн шатанд хэрхэн замхарч буйг жишээ баримттай өгүүлэхийн зэрэгцээ асуудал зөвхөн шүүхдээ бус эрх зүйн орчиндоо байгааг ч ил гаргаж тавилаа. Иймд Засгийн газар авлигын эсрэг тэмцлийнхээ хүрээнд Шүүх байгуулах тухай хуулийн төслийг УИХ-д өргөн барьснаа сая хэлэлцүүлж эхлэв. Энэ төсөл бол Монголд хувь хүн бус, хууль засаглах эрх зүйн шинэчлэл юм.
Засгийн газрын санаачилсан энэ хуулийн төсөл шүүхэд тулгамдаж буй эрх зүйн зарим асуудалд дэмжлэг үзүүлэх зорилготой гэдгийг ч Ерөнхий сайд онцолсон. Маш товчоор тодорхойлбол Монгол Улсад авлигын дагнасан шүүх байгуулах зайлшгүй шаардлагатай гэж үзсэн байна.
Дэлхий дээр өнөөдөр 27 улс Авлигын дагнасан шүүхтэй юм байна. НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн чуулганаас 2021 оны зургаадугаар сард гарсан Авлигын эсрэг тунхаглалд ч энэ чиглэлээр тодорхой заалтууд туссан. Тодруулбал “Конвенцийн 65 дугаар зүйлд заасны дагуу дотоодын төрийн албан хаагчид болон гадаад улсын төрийн албан хаагчид хээл хахуульд автах, мөн мөнгө завших, мөнгө угаах, шударга ёсыг тогтооход саад учруулах тохиолдолд эрүүгийн гэмт хэрэгт тооцох амлалтаа хэрэгжүүлэхийн тулд холбогдох хууль тогтоомж, дүрэм журамдаа өөрчлөлт оруулах, авлигаас урьдчилан сэргийлэх, тэмцэх нэмэлт арга хэмжээ авахыг Гишүүн улс орнууддаа уриалж байна” гэсэн байдаг аж.
Нэгэнт олон улсаад хүлээн зөвшөөрөгдсөн энэхүү хэм хэмжээний хүрээд Монгол Улсад авлигын дагнасан шүүхийг байгуулж, зөвхөн шүүх засаглал бус, АТГ, тагнуул, цагдаа, прокурор зэрэг авлигын гэмт хэргийн чиг үүрэг бүхий байгууллагын ажилтнуудыг олон улсын түвшинд сургаж дадлагажуулах, мэргэшсэн экспертүүдтэй олон улсын эрх зүйн хүрээнд хамтран ажиллах эрх зүйн зохицуулалтуудыг хуулийн төсөлд тусгасан байна.
Түүнчлэн шүүхийн хараат бус байдлыг бэхжүүлэх хүрээнд шүүх засаглалын цалин хангамжийн асуудлыг УИХ-ын аль нэг Байнгын хороо шийддэг байж болохгүй гэж үзжээ. Харин шүүх засаглал нь хууль тогтоох, гүйцэтгэх засаглалтай ерөнхий итгэлцүүрийн дагуу засаглалын асуудлаа бие даан шийдвэрлэх эрхийг өгөх, шүүн таслах үйл ажиллагаа явуулах өрөө тасалгаа, цахимжилт, сургалт судалгаа, хүний нөөцийн асуудлыг олон улсын түвшинд хүргэх зэрэг цогц асуудлыг шийдвэрлэх ёстой гэжээ.
Хуулийн төсөлд системийн авлига, хил дамнасан мөнгө угаалт зэрэг гэмт хэрэгт олон улсын байгууллагууд цогц байдлаар хамтран ажиллах, мөрдөн шалгах, хууль сахиулах, шүүн таслах бүх түвшний байгууллагуудын мэргэшсэн байдлыг сайжруулах асуудлыг хөнсдөн. Учир нь улс орон бүрийн эдийн засгийн бүтэц, авлигын асуудал өөр өөрийн онцлогтой. Системийн авлигын олон улс дамнасан сүлжээ, улс төр болон эдийн засгийн бүлэглэлийн өмнө анхан шатны жирийн шүүгчид маань хүчин мөхөсдөж байхыг үгүйсгэхгүй гэж Засгийн газар үзжээ.
Дашрамд дурдахад, Засгийн газрын авлигын эсрэг тэмцлийг дэмжиж, авлигын ялын бодлогыг чангатгах эрхзүйн цогц реформын хүрээнд өнгөрсөн хугацаанд дараахь ажлуудыг хийснийг Ерөнхий сайд онцоллоо.
Авлига, албан тушаалын гэмт хэргийн ялын дээд хэмжээ 5-12 жил байсныг 12-20 жилийн хорих ял болгон нэмэгдүүлэх,
Авлига, албан тушаалын гэмт хэрэгт холбогдож, шүүхээр шийтгэгдсэн этгээдэд аливаа төрлийн өршөөл, уучлал үзүүлэхгүй байх,
Авлига, албан тушаалын гэмт хэргийг хялбаршуулсан журам үйлчлэхгүй байх,
Авлига, албан тушаалын гэмт хэрэгт холбогдож, шүүхээр шийтгэгдсэн этгээд магадлангаар хугацаанаасаа өмнө суллагдахгүй байх,
Авлига, албан тушаалын гэмт хэрэгт холбогдож, шүүхээр шийтгэгдсэн этгээдийн төрийн албанд ажиллах эрхийг нь бүх насаар хасах,
Авлига, албан тушаалын гэмт хэрэгт холбогдож, шүүхээр шийтгэгдсэн этгээдийн бүх шатны сонгуульд өрсөлдөх эрхийг хасах,
Улс төрчид, түүний эхнэр, нөхөр, хамтран амьдрагч, хүүхэд, хамаарал бүхий этгээдүүд нь төрөөс болон төрийн өмчит компани, төртэй хамтран хэрэгжүүлж буй олон улсын байгууллагуудын төсөл хөтөлбөрөөс санхүүжих бүх төрлийн тендерт оролцохыг хориглох,
Дээрх албан тушаалтнууд, тэдний хамаарал бүхий этгээдүүд төрөөс санхүүжих сургалтын тэтгэлэгт хамрагдахыг хориглох зэрэг авлигын гэмт хэргийн эсрэг хуулийн өөрчлөлтүүдийг баталжээ.
Ийнхүү Монголд хувь хүн захирах бус, хууль засаглах эрх зүйн шинэчлэлд Засгийн газар нэг шат ахиулахаар боллоо. Авлигын дагнасан шүүх байгуулах энэ зорилго Их хурал дээр хэрхэн шийдэгдэхийг харцгаая.
Ийнхүү Монголд хувь хүн захирах бус, хууль засаглах эрх зүйн шинэчлэлд Засгийн газар нэг шат ахиулахаар боллоо. Авлигын дагнасан шүүх байгуулах энэ зорилго Их хурал дээр хэрхэн шийдэгдэхийг харцгаая.
