24/07/2023
НОМЫН СЭТГЭГДЭЛ: Дазай Осамү “ХҮН БАЙХ ЭРХГҮЙ”
Орчуулсан: Damdinjav Altantsetseg
Prince of Mito, “it is true courage to live when it is right to live, and to die only when it is right to die” — Bushido, Inazo Nitobe
***
Японы нэрт зохиолч Дазай Осамү энэхүү “Хүн байх эрхгүй” зохиолоо бичиж дуусгаснаас сарын дараа амиа егүүтгэсэн бөгөөд, эл зохиолд түүний амьдралд тохиолдож байсантай холбоотой үйл явдалууд гардаг учир намтарчилсан зохиол ч гэж үздэг байна. Ханхүү Мито “Амьдрах үедээ амьдрах, үхэх учиртай цагтаа үхэх нь жинхэнэ эр зориг” хэмээсэнчлэн, Дазай өөрийн тухайн цаг үедээ нэгэн мөчлөг нь байж, гүнзгий бодрол бүхий зохиолоо бидэнд гэрээслэн үлдээжээ.
Орчуулагч Д.Алтанцэцэг:
"Дазай энэ зохиолдоо орчин цагт хүн жинхэнэ үнэнээрээ амьдаръя гэвэл тэр хүн- хүн байх эрхээ алдаж гадуурхагдан хаягдах л болно гэсэн гашуун үнэнийг өгүүлдэг. Энэ зохиол нь бусдыг баярлуулъя, хөгжөөе, инээлгэе гэж үргэлж хичээсээр ирсэн Дазайн анх удаа өөрөө өөртөө зориулж бичсэн зохиол юм. Нийгэмд дасан зохицох чадваргүй, өөрийн хязгаарлагдмал ертөнцөд амьдардаг хүний сэтгэл зүрхнийхээ угаас хүн, нийгэмд хандан чин үнэн хайр, чин үнэн итгэлийг хүсэмжилсэн өчил билээ. Өсвөр залуу насны эмзэглэмтгий нүцгэн сэтгэлээ багаар хучилгүй, булзааруулалгүй, нэг насаараа зовиураа тэвчин үнэнээ бичсээр ирсэн юм."
Номын төгсгөлд буй орчуулагчийн тэмдэглэл энэ зохиолыг хүн байсансан бол тэвэрч аваад, нуруу мөрөө дуртай дэрлүүлэхийн хүслэнг төрүүлсэн юм. Дазайн энэ зохиолыг унших үед “миний бодлоор” гэж аман дээр гарч ирэх илүүц үгс цухуйж чадахгүй булзах шиг, бүр хөнжлөө нөмөрч хэвтээд нээрээ би яагаад Дазай шиг өөртөө зориулж бичиж болохгүй гэж? яагаад түүн шиг АМЬДРААД дараа нь ҮХЭЖ болохгүй гэж? хэмээн өөртөө хэлэв.
Блог бичиж эхлэсэн нь нэгэн төрлийн ийм зорилготой байж билээ. Өөрийн гадаад төрх, хүмүүст нэгэнт өгсөн сэтгэгдэл гээч хүүхэд ахуйгаас үүдэлтэй. Даруухан, дуулгавартай, чих зөөлөн, сэтгэлээрээ охин хүүхэд. Бүхний төлөө төрсөн нэг ширхэг хүн. Тийм байх учиргүй. Өөрийнхөө дотроос бусдад таалагдахгүй байж болох үгсийг бичиж эхлэв. Энэ нь бусдадтай тэмцэлдэж буйтай ижилхэн мэт боловч өөрийн дуу хоолойг, өөрийн бодлыг алдахгүй гэх өөртэйгээ, өөрийг минь элээх цаг хугацаатай өрнүүлэн буй тэмцэл ч юм шиг.
Үзэл бодлын дуун хүчтэйгээр өндөрсөх тусам, эргэн тойрны хүмүүсийн зөрчил, нийцгүй байдал, худал хуурмаг, хүнийрхэлүүд ихсэх нь нийгмийн жам бололтой. Дазай үнэхээр чин зүрх сэтгэлээсээ чинхүү хайр, чинхүү үнэнийг эрхэмлэж явдаг нэгэн асан учраас үргэлж хүн болж төрсөнийхөө төлөө гэмшиж, хүмүүн төрлөхтөнд итгэл алдарсан юм шиг санагдав. Үнэмшихээс — итгэл алдахын завсарт их олон эмзэглэл, хүчин мөхөсдөл, гутрал, ганцаардал залгамжана.
Хүмүүс хэлдэг дээ. Тэр хэзээ ийм байлаа, худлаа. Попроод, зөвлөгөө өгөөд, инфлюнсердэж байна гэж. Шүүмжлэх, буруутгахын хэрээр өөрийнхөө бодол санаа, хүсэл шуналд мөн тийм жинтэйгээр хандаж чаддаг билүү? Өдрөөс өдөрт өөрөөсөө алсрах завгүй нийгэм, өөрөөсөө өөр хоолойг өгөх сошиал амьдрал. Аль ч замаар тойрч эргэсэн эцэстээ эхлэсэн цэг болох өөр дээрээ буцаж ирэх атал бусдын нуруунаас, цэнхэр цонхны араас нэгийгээ ад үзэх, тунчиг хямдхан амьдрал ч юм аа даа. Нийгэм болон би, би болон бусад. Итгэл найдвар, худал хуурмаг, үнэн худал, бурхан чөтгөр, сайн муу. Хоёрхон хуваасан хоёрчилсон үзлүүдийн дунд холбогч гүүр болох гэж зохиолчид төрдөг гэлтэй. Тэд өөрсдийн амьдралаа сонгодог, тэд өөрсдийгөө бүтээдэг, тэд өөр төрсөн өөрийгөө бусдын нүдэн дээр үнэний галд шатаасан даруйдаа чөлөөлөгдөж орхих юм даа.
"Дазай юун түрүүнд өөрийн доройтолдоо тууштай байв.. ёж хошин дүрслэл, сул доройн талд зогсогч, өөрийн нэр төрд харшилсан, үзэж туулсан туршлага дээрээ тулгуурлан хэний ч өгүүлж эс зориглох эмзэг сэдвийг ний нуугүй бичдэгт нь шүтэн бишрэгч олон байдаг…"
Хүн өөрийн ад чөтгөрийн балиар муухай зан төрхөө олж үзэхдээ гутраг, ганцаардаг, ухаараг — тэр үед нь түүнийг сайн анд гэж хуурахгүй үзэг, цаас дэргэд нь байг. Тийм нөхцөлд тэр өөрчлөгдөнө, хоргодож хэвтээ жижиг хайрцагнаасаа мултарч чадна…
