Монгол хийморь

09/03/2023

28/02/2023

Чинчагийн хаант улс буюу ерөнхийдөө Алтан ордны улс (Алтан Орд, 1219-1502) нь Их Монгол Улсын дөрвөн том хант улсын нэг юм. 13-р зууны эхний хагаст Монголчуудын байгуулсан феодалын улс. Чингис хааны ач хүү Бат хаан Евразийг дамнан Алтан Орд улсыг байгуулжээ. Кипчакийн хант улс (мөн Алтан Орд гэгддэг) нь Кипчакийн бэлчээр дээр суурилдаг. Оршин суугчид нь ихэвчлэн түрэг хэлээр ярьдаг кибчакууд (кипчакууд), булгарууд юм. Нутгийн оршин суугчдын нөлөөн дор хаант улсын ноёд Монголчууд аажмаар түрэг хэлийг эзэмшсэн. 1225 онд Чингис хаан дөрвөн хүүгийнхээ хаант улсыг хуваан авчээ. Том хүү Зүчийн хаант улс нь Эртыш мөрний баруун, Хорезмын хойд талд (Эртыш мөрний сав газар, Алтайн нурууг оруулаад), Зүчийн Ордо (ордон) нь Эртыш мөрний сав газарт оршдог. Зүчийн хоёрдугаар хүү Бат баруун зүгт “Ауган хөвгүүн цэрэг”-ийг удирдан Европ, Ази даяар Алтан ургийн улсыг байгуулжээ. Кипчакийн хант улс (мөн Алтан Орд гэгддэг) нь Кипчакийн бэлчээр дээр суурилдаг. Бат Ижил мөрийг улс төрийн төв болгон авч, үүдэнд нийслэл Сарай хотыг байгуулжээ. Оросын гүнлэгүүд алба гувчуур төлдөг вассалууд юм.
Оросын эзэнт гүрнийг үндэслэгч нь Алтан ордны Бат хаан байсан гэж яагаад ярьдаг вэ?Өнөөдөр би энэхүү түүхэн түүхийг сонирхоно. Боржижин Бат (1209-1256), Монголын эзэнт гүрний болон дэлхийн түүхэнд цэргийн нэрт стратегич, Алтан ургийн улсыг үндэслэгч, барууны ертөнцийг байлдан дагуулагч, Их эзэн Чингисийн ач хүү "Бату"-ны монгол галиг. Монголын эзэнт гүрний хаан Тэмүжин, Зүчийн хоёр дахь хүү, түүний эх нь Хонжи овгийн хүн У Цису Жэн Кетун юм.
Бату эцэг Шучитайгаа нас барсны дараа түүний хаан ширээ, хаан ширээг залгамжлан авчээ. 1235 онд Монголын эзэнт гүрний их хаан Окуотайн зарлигаар "Төмөр Чэ" жанжин Суботай болон Зонван, Хэдан, Гүйёү, Мэнгэ болон бусад хаадын ууган хөвгүүдийг удирдан баруун зүгт морджээ. Дараа жил нь Бат хаан Тие Че Су Бутай жанжныг илгээж, Монголын морьт цэргийг Булиэрпо хот руу довтлохоор удирдав. 1237 оны хавар Их хаан Во Куотай Мэн Гэ-д зарлиг буулгаж, Кипчакийн улсыг устгаж, Росс улс руу довтлох үүд хаалгыг нээж өгчээ. Тэр жилийн өвөл гол мөрөн хөлдсөн үед тэд Росс улс руу түрэмгийлэн дайрав.
Үүний дараа тэрээр Ижил мөрний доод урсгал руу буцаж, бэлчээрт амарчээ. 1240 оны өвөл тэрээр цэргээ удирдан Киев рүү довтолж, Киев хотыг эвдэж сүйтгэж, дээрэмджээ. Дараа оны хавар Батын цэргүүд хоёр хэсэгт хуваагдсан.Умардын замын арми Зүүн Европын бэлчээрт болсон Ригницийн тулалдаанд Польшийн Вант Улс, Германы 80000 цэргийг устгасан.Дараа нь бүхэл бүтэн арми 60000 цэргийг устгасан. Унгарын вангийн армийн Сайжо мөрөн дээр гарч Унгарын вант улсыг эзлэн авав Нийслэл Будапешт сар гаруйн хугацаанд галд автлаа.
Бат 7 жил баруун зүгт явж, Росс, Польшийн хаант улс, Унгарын хаант улс гэх мэт улсаас томоохон газар нутгийг дараалан гаргаж, 1243 онд Чинча хаант улсыг (Алтан Орд) байгуулжээ. Нутаг дэвсгэр нь зүүн талаараа Эртыш мөрний сав газраас эхэлж, өмнөд талаараа Каспийн тэнгис хүртэл, баруун талаараа Росс мужуудад хүрч, хойд талаараа Ижил мөрний дээд хэсэгт хүрч, нийслэл нь Бат Сарай хоттой. Гүйюй хааныг нас барсны дараа Бату хаан Мэн Гэ-г Их Монгол Улсын Их хаан болгохыг бүх чадлаараа хичээж, Их Монгол Улсын үнэн алдартны шашныг Вокуотайгаас Төррэй удмыг залгамжлахад ихээхэн хувь нэмэр оруулсан. Бат шулуухан, шударга зантай, доод албан тушаалтнууддаа өгөөмөр сэтгэлтэй, эелдэг харьцаж, алт мөнгө, үхэр, хонийг харамгүй шагнадаггүй, гэм зэмгүй хүмүүсийг хэзээ ч алаад байдаггүй байв.
эх сурвалж орчуулгаас

钦察汗国，一般称为金帐汗国（Golden Horde，1219年-1502年），是大蒙古国的四大汗国之一。13世纪上半叶蒙古人建立的封建国家。成吉思汗之孙拔都(Batu Khan)建立了地跨欧亚的金帐汗国。钦察汗国（又称金帐汗国）即以钦察草原为主体。其居民主要是以操突厥语的奇卜察克人（钦察）和保加尔人为主体。汗国的统治者蒙古人在当地居民的影响下，逐渐采用了突厥语。1225年，成吉思汗划分了四个儿子的封地。长子术赤的封地在额尔齐斯河以西、花剌子模以北（包括额尔齐斯河流域和阿尔泰山地区），术赤的斡尔朵（行宫）设在额尔齐斯河流域。术赤次子拔都统率“长子军”西征，建立了地跨欧亚的金帐汗国。钦察汗国（又称金帐汗国）即以钦察草原为主体。拔都把伏尔加河地区作为政治中心，在入口处建立了首都萨莱城。罗斯诸公国是纳贡的附庸国。
为什么说俄罗斯帝国的缔造者是金帐汗国的拔都汗，今天我来看看这段历史故事。孛儿只斤·拔都(1209年-1256年 )，蒙古语音译“巴图”，大蒙古帝国及世界历史上著名的军事家，金帐汗国的缔造者和西方世界的征服者，大蒙古帝国成吉思汗铁木真的孙子、术赤的二儿子，母亲叫兀乞旭真可敦，弘吉剌部人。
其父亲术赤台去世后，拔都继承了其汗位和封地。1235年，奉蒙古帝国大汗窝阔台之命，率大将“铁车”速不台及宗王、合丹、贵由、蒙哥等诸王长子西征。次年，拔都汗派遣大将铁车速不台率蒙古骑兵进攻不里阿耳破城。1237年春，大汗窝阔台令蒙哥击灭钦察国，打开进攻罗斯诸国的大门。同年冬，乘江河封冻之际大举进攻罗斯诸国。
之后回军伏尔加河下游，休军放牧。1240年冬，率军进攻基辅，城破并摧毁基辅城纵兵劫掠。次年春，拔都兵分两路，北路军在东欧草原里格尼茨战役全歼波兰王国、日耳曼联军8万人，随后整军于赛约河歼灭匈牙利国王军队6万人，攻陷匈牙利王国都城布达佩斯，大火烧了月余。
拔都西征7年，先后打下罗斯诸国及波兰王国、匈牙利王国等国家的大片领土，于1243年建立钦察汗国(金帐汗国)。其疆域东起额尔齐斯河流域，南至里海，西到罗斯诸国，北迄伏尔加河上游，定都于拔都萨莱。贵由汗死后，拔都极力拥立蒙哥为大蒙古帝国的大汗，为大蒙古国正统从窝阔台系到托雷系继承立有大功。拔都为人直爽坦诚，对待部下将士宽厚仁善，从不吝赏赐金银牛羊，从不滥杀无辜，被尊称为"赛因汗"蒙语音译为“好汗” 。

28/01/2023

САЙХАН МЭДЭЭ

Монгол улсын түүхэнд өвлийн усанд сэлэлтийн спортоор анхны Дэлхийн аварга болсон МӨНХТӨРИЙН ЦЭНГҮҮН

Словени улсын Блед хотод 2023 оны Нэгдүгээр сарын 26-ны өдөр болсон өвлийн усанд сэлэлтийн Дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнд 31 улсын тамирчид оролцжээ.
Тус тэмцээнээс Монгол Улсын иргэн БГД-ийн усан спорт сургалтын төвийн тамирчин 10 настай Мөнхтөрийн Цэнгүүн 50 метрт мэлхий сэлэлтийн төрлөөр +5 хэмийн нууранд уралдан Алтан медаль хүртжээ 👏🤗🥰🙄🥳

13/12/2022

Нүүрсний бүлэглэлийн нэрсийг зарлалаа.
1. Ерөнхийлөгч асан Х.Баттулга
2. УИХ-ын гишүүн асан З.Энхболд
3. ЕТГ-ын дарга асан Ө.Шижир
4. УИХ-ын гишүүн Б.Баттөмөр
5. УИХ-ын гишүүн Ц.Анандбазар
6.УИХ-ын гишүүн А.Адъяасүрэн
7.УИХ-ын гишүүн Н.Наранбаатар
8.УИХ-ын гишүүн Ш.Раднаасэд
9. УИХ-ын гишүүн Ц.Сэргэлэн
10. Өмнөговь аймгийн Засаг дарга Р.Сэддорж
11. Өмнөговь аймгийн ИТХ-ын төлөөлөгч Б.Эрдэнэ-Очир
12. Өмнөговь аймгийн ИТХ-ын дарга Б.Бадраа
13. Өмнөговь аймгийн МАН-ын дарга Х.Мандахбаяр
14. ЭТТ ХК-ийн гүйцэтгэх захирал асан А.Ариунболд
15.ЭТТ ХК-ийн гүйцэтгэх захирал асан Б.Ганхуяг
16. Зам тээвэр, хөгжлийн сайд асан Ж.Ганбат
17. УИХ-ын гишүүн, "Ажнай" Д.Бат-Эрдэнэ

12/12/2022

https://www.facebook.com/100063998467333/posts/543984657744812/?mibextid=Nif5oz

02/12/2022

Бөөн эсвэл...

19/11/2022

ТАНЬД АЛЬ ЦАГ АГААРЫН ХӨТЛӨГЧ ТААЛАГДДАГ ВЭ☀️🌤️🌦️🌨️🌩️🌧️

12/11/2022

Алаг үрийг тань тээж яваа жирэмсэн эхнэрүүдээ хайрлацгаая... #Дайчин #Маги #Жирмээ #Жирэмсэн #Эх #Эмэгтэйчүүд #Маагий

30/10/2022

https://fb.watch/gtVb-4qh3U/

27/10/2022

https://fb.watch/gqaeKWHbfm/

20/09/2022

ХЭРЭГТЭЙ НЬ ХАДГАЛААД АВААРАЙ...

14/09/2022

Эр хүн та

26/08/2022

Уншихад илүүдэхгүй...

Солонгос улс 49 сая хүн амтай хэрнээ ажилд сайн гэж магтаад ажиллуулах дуртай Монголчуудыг одоо болтол яагаад визгүй зорчидог болгохгүй байна вэ. 3 хан сая хүн амтай монгол улс өнөө маргаашаа хүлээж байгаа хөөрхий хөгшчүүлээ, дөнгөж төрсөн нярайтайгаа аваад Солонгос явсан ч тэдний 49 сая хүн дотор далайд дусал ус дусаасан мэт л болно. Гэвч Солонгосчууд юунаас эмээгээд байна вэ? гадагшаа их хэмжээгээр мөнгө гаргахгүй байхаас гадна хулгай дээрэм гэмт хэргээс сэргийлж байгаа нь тэр. Бид 3 саяуулаа хулгайч дээрэмчид биш шүү дээ. Гэхдээ л тэд иргэдээ ингэж л хамгаалж байна.
Гэтэл бид Хятад иргэдийг визгүй зорчидог болгочихвол яах вэ?
1. Хятадад 30 сая хүн яодун хэмээх нүхэн оромжинд амьдардаг. Газар нутаг нь хүн амаа дийлэхээ больсон улс хамгийн түрүүнд тэдгээр иргэдээ гаргаж явуулахаа нэг мэдэх байлгүй дээ
2. Хятадад 100 сая хүн өдрийн ганцхан доллараар амь зуудаг, бүр ямар ч орлогогүй 250 саяас дээш хүн байгаа. Тэд Монгол улсад таваг хоолны төлөө үлдэхийн тулд юу ч хийхээс буцахгүй ээ
3, Хятад улсын хүн ам зүйн бодлого "нэг өрх - нэг хүүхэд" бодлогоос болж алдагдсан. Үүний улмаас эмэгтэй хүн цөөн, эхнэр авна гэдэг маш хэцүү болсон. Бүр эрт 1973 онд АНУ-с 10 сая эмэгтэй ажилчид оруулж ирэх хүсэлт тавьж байсан албан ёсны мэдээ баримт байдаг. Америк бол гуйгаад байхад нь бүсгүйчүүдээ өгөөгүй, манайх бол бүсгүйчүүд нь өөрсдөө гуйгаад хүрээд ирэхэд нь гэртээ оруулаад, өвөртөө оруулаад хэвтчихнэ. Муу сайнаар нь дуудаад байх ч юмгүй урлаг соёлын одод хичнээн сайхан хүүхнүүд минь аль хэдийн цус холилдчхсон шүү дээ.
4. Хятадад 7 хоногийн 60 доллараар найз бүсгүй түрээслэдэг сүлжээ ажилладаг. Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ сарын 240,000 төгрөг байхад 7 хоногтоо 150,000 төгрөгийн орлоготой ажил олгогч нар хэдэн арван саяараа орж ирэх гээд байна даа. Хэдэн хүн энэ ажилд орох бол, үр дүн нь яаж гарах бол. Сая он солигдох мөчид нэг хятад хамтран амьдрагч монгол эмэгтэйг, түүний нагац дүү 4 настай хүүгийн хамт заазуурдаад алчихсан шүү дээ.
5, Хятад жилдээ 4 сая муур иддэг. Монгол 61 сая малтай. Манай малын тоотой тэнцүү хятад орж ирээд 40 хон долларын хонийг нь 400,000 төгрөгөөр авий гэвэл өдөртөө тэр 61 сая мал чинь дуусна. Манай малчидаас малаа зарахгүй гэх цөөхөн малчин үлдэнэ дээ. Нэг хятад орж ирээд нэг хонь идэд байхад л тэр 61 сая мал чинь дуусчихна. Малыг нь дуусгаад авчихвал Монгол эзлэгдэх магадлал 90 хувиар өснөө л гэсэн үг.
6, Хилийн чанадад гарсан 10 хятад оюутан тутмын 7 нь эргэж эх орондоо очдоггүй. Гэхдээ эд нар нь оюутнууд шүү дээ. Гэтэл нөгөө дээрх тооны гуйлгачин хятадууд нь ороод ирвэл зуун хувь эргэж буцаж явахгүй үлдэнэ дээ.
7, Муу ёрын 7-н тоогоор Хятадын муу муухайг ингэсгээд дуусгая. Бүгдийг бичнэ гэвэл жагсаалт 7 сая хүртэл үргэлжилж мэднэ. Сүүлийн 7 дахь шалтгаан нь юу вэ гэхээр "Аялал жуулчлалын зорилгоор" гэсэн гоё үгээ хэлэх байх. Уучлаарай, мөнгөтэй, ухаантай, соёлтой, аялан жуулчилдаг хятадууд байдаг аа. Гэхдээ тэд үнэхээр Монголыг тоож орж ирэхгүй, тэд Монголоос айдаг, хятад хүнд дургүй гэдгийг мэддэг учраас Монгол руу явах сонирхолгүй байдаг. Би гэрээ хэлэлцээр хийхээр боломжийн олон компаний удирдлагуудтай уулзаж явсан толгой шүү бас.
Хятад улсын иргэдийг визгүй зорчуулдаг ганц улс байдаг. Тэр нь АФРИК. Өөр аль ч улс биш.
Эцэст нь зөвлөхөд: Одоо ард түмний эсэргүүцэл ингэтлээ туйлдаа хүрсэн байхад төр барьж байгаа эрх мэдлээрээ далайлгаад хуулиа батлаад Хятадуудыг оруулж ирж болноо. Хар масс гэж нэрлэгддэг, мэдээллээс хол иргэд чинь бухимдахдаа гудмаар явж байгаа 10 хятадыг зодох ч юм уу, алах ч юм уу үйлдэл гаргах магадлал 100 хувь шүү. Энэ үед Хятадууд бид иргэдээ хамгаална гээд цэрэглэн орж ирвэл яах вэ. Зөвхөн цахим орчинг өдөрт 1 сая цагдаа хянаж байдаг улс цэрэглэн орж ирвэл та бүхэн яах вэ. Эсвэл энэ бүхнийг тооцоолчихоод наад хуулиа батлах гээд байна уу.
Зарим хүмүүс 2 улсын ижил тэгш байдал гэх юм. ХЯТАД МОНГОЛ хоёрт ижил тэгш зүйл юу ч байхгүй. Тэнгэр газар шиг ялгаатай шүү дээ. Дээр хамгийн эхэлж дурьдсан 49 сая хүнтэй Солонгос улс 3 сая хүнтэй манай улсаас айгаад, иргэдээ хамгаалаад байхад 1,5 тэрбум хүнтэй улсаас 3 сая хүнээ хамгаалахгүй бид ижил гэх юм. Ингэж элийрэхгүй ээ.
30 хоног л аялал жуулчлалаар ирээд буцна гэх байх л даа. Уучлаарай манай хилийн цэрэг, харьяатын алба одоо байгаа ачааллаа ч дийлэхгүй байна. Тэр хэдэн сая хятадын хойноос хэнийг явуулж буцаан гаргах гээд байна даа. Энэ уудам тал нутагт.

Zayabold ZaYa

25/08/2022

Мэдээ

21/08/2022

Ёл шувууг өөрөөр Ооч Ёл ч гэдэг. Ёл нь Харцагынхан овгийн шувуу бөгөөд Gypaetus төрлийн ганц төлөөлөгч юм. Тэд Европын өмнөд хэсэг, Африк, Ази, Энэтхэг, Төвд, Монголд өндө...

21/08/2022

🇲🇳🇲🇳🇲🇳 омогшил

20/08/2022

Жолооч нарын анхааралд:

2022 оны 9 сарын 1-нээс эхлэн мөрдөх шинэ дүрэм.

#Шинэчилсэн заалт:

1. Буруу талаар гүйцвэл /19200₮/

2. ЗХД-ийн дагуу машин чирээгүй бол /28800₮/

3. Санаатай огцом тоормословол /19200₮/

4. Зөвшөөрөлгүй тусгай гэрэл дохио ашиглавал /96000₮/

5. Шалтгаангүйгээр хэт удаан явбал /19200₮/

6. Хурд хэтрүүлвэл /48000₮ торгож 6 сараар эрх хасна/

7. Гэрэлтүүлэг бүрэн бус хөдөлгөөнд оролцвол /19200₮/

8. Зорчигч хамгаалах бүс хэрэглээгүй бол /9600₮/

9. 102, 103, 105-ын машинд зам тавьж өгөөгүй бол /19200₮/

10. Хориглосон гэрлээр орвол /19200₮/

11. Эрхээ хасуулсан этгээд согтуугаар машин жолоодвол /768000₮/

12. Төмөр замын хо.риглосон дохио зөрчиж гарвал /48000₮/

13.Явган хүний гарц дээр зогсвол /19200₮/

14. Жолоо барьж байхдаа утсаар ярьвал /9600₮/

15.Давтан согтуугаар машин жолоодвол /30хоног баривчлана/

16. Согтуугаар машин барьвал /384000₮ торгож, 6-24 сараар эрх хасна/

14/08/2022

Өглөөний мэнд Монголчууд аа

Р.Чойномын Монгол гэсэн шүлэгээрээ нэг бахархачихья

МОНГОЛ

Монгол гэдэг зоригтон эрчүүд нь зодгон дээр өсөж,
Зогсоогоороо нөгчдөг зоримог сайхан эх орон
Монгол гэдэг сарангуа саальчин охид нь, салхинд борлосон сайхан эх орон
Монгол гэдэг тэнгэр нь цэлмэг, тэгш тал нь цэлгэр, тэнд суугчид нь цэмцгэр ,тив дэлхийд хосгүй сайхан эх орон
Монгол гэдэг уул нь өндөр, ургац нь өтгөн, урсгал нь тунгалаг, уужим сайхан эх орон

Монголын дуу гэвэл моторын дуу биш
Морьтон залуусыг уяраасан мойл хар нүдтэнгүүдийн дууг монгол гэдэг юм
Монголын дурсгал гэвэл мөнгөн боронзтой шохойн баримал биш
Мөр нь балраагүй цувааны зам дээр мөнхжин үлдсэн хүн чулууг хэлдэг юм
Эх орны минь уужимд нүдээ бэлчээх гэж
Эсгий гэрийн минь хойморт идээ зооглох гэж
Эртний европын эртэй, зоригтой жуулчид
Элсэн цөлөөр нь ангаж явсан мөр бий
Хүнгүй юм шиг өнгийсөн
Манж дайчин улсын
Хүрээ нь битүү хар хилэн малгай
Хүлэг морины тоосон дунд толгойтогоо
Хилийн овооны бэлд өнхөрч унасан мөр бий
Энэ чинь эзэнтэй, эзэн нь эртэй чадалтай
Эртнээсээ эцэгтэй, өвөгтэй, хадан дээрээ бичигтэй
Хадган дээрээ ерөөлтэй,
Хаана ч Монгол л гэдэг нэртэй ханагар эх орон шүү
Бөмбөрцөг минь чи,
Хоёр хүнээр хөтлүүлсэн бөөр алаг үнээ шиг гайханхан зогсохдоо
Бөхөг түргэн гүйдэлтэй жижиг морио сойж
Бөхөшгүй галын дэргэд хүрэл нүүр нь гийж
Бөө мөргөлийн аяс хүчит илдээ далайсан
Бөгтөр толгойт монгол хүний тухай сонссон уу
Ахуй баян байгалдаа эзэн хүн шиг сэлгүүцэж
Агаар усны тунгалагтаа эрүүл чийрэг өсцгөөж
Алтан талыг алдалсан уртын дуугаа зохиож
Аюулт бэрхийг далдалсан урьдын түүхээ бүтээж
Аранзал улаан галын шаширлаж байгаа дөл шиг
Асан дүрэлзсэн сэтгэлтэй нүүдэлч омгийг дуулсан уу
Арван барааны газраас уралдах морьдын туурай
Алдлан тавих сумны оноо дуудах цуурай
Агар зандан хашлаганаас нисэх сумны уухай
Асрын өмнө дэвэх хүчит бөхийн гуншин
Алаг лимбэтэй хорших хоньчин бүсгүйн хоолой
Айргийн сөнгийн дэргэдэх хуа дэмбээг сонссон уу
Үгүй биз дээ бөмбөрцөг минь, бөмбөрцөг минь
Үй цагийн шуурганд чичрэн дагжин эргэж
Үхэр бууны дуунд чихний нь хэнгэрэг хагарч
Үймээн ихтэй европын үгэнд хааяа хууртаж
Үсрэн дэгдэх пуужингийн үнсэнд хааяа булуулж
Үйлийн үртэй бөмбөрцөг минь эргэж хөрвөж байна уудаа
Тэгвэл монголын тухай сонс, тэр чинь энд байна
Тэнэгэрхэн талаас нь ургаж төрсөн
Тэнэгхэн хүү нь шүлэглэх гэж байна сонс.
Ард түмэн түүх хоёроо, алтанхан өлгий нутгаа
Алдар сууг нь магтах гэж алаг үр нь болж төрлөө би
Солгой буруу үгүүдээр түрий барьдаг цуурхал
Сонин сурважлагч бүхний үйлс магтдаг үгс
Сохор улаан зоосны ч үнэгүй байхад бид
Соотон чихтэй морьдоороо тэнгис далайг харайж
Соёмбо үсэгтэй тугаараа даян дэлхийг сэрээж
Сонгинын соёо хэлбэрт эвэр нумаа гайхуулсан юм.
Хожим нь тэр нумны хөвч, хүчий нь хэмжиж
Холын холд тусах сум юугий нь шинжиж,
Хойт орны мэргэн цал буурал Циолковский
Хорин хэдэн жилийн цуут ажлаа үлдээж,
Холбоот орос улс тэрний гэрээслэлийг биелүүлж,
Хотол дэлхий даяар гагарин хүүгээ мандуулсан юм.
Монгол гэж байсан ч юм уу байгаа ч юм уу, байх ч юм уу гэж барууныхан ярьдаг, ойлгодог .
Тэгвэл тэр монгол гэдэг чинь байсан юм, байгаа юм, байлгах ч гэж бид байгуулсан юм.
Байгуулахаар барахгүй бахдуулсан юм.
Байх байхдаа баргийн та нар шиг биш баатрууд байсан юм.
Баатруудыг та нар мэдэх үү
Нар салхинд онгосон нүүдэлчин омгийн цуваанаас
Нас залуу баатрууд модон дүүжинд торниж
Нанхиад улсын хэрмийг өдтэй сум шиг давж
Навчин хэлбэрт сумаар өрнө дорныг зөөж,
Найман түмэн сэлүүртэй хөлөг онгоц дархлаад
Наран улсын хил рүү сэлж явсан түүхтэй.
Алтан шармал тоногтой зандан суудалд налайж
Арван цагаан хуруундаа очир алмаз гялалзуулсан
Арабын шайхын өмнө дэлхий бөхөлзөж байхад,
Арьсан цамцан дээрээ булган дээл хэдэрч,
Аргил бадриун гартаа илдийн бариул атгаад
Анчин малчны баатар эрс арчаад өнгөрсөн түүхтэй.,
Найман зууны өмнөх суут монгол хүн тэр
Нарийн ширэн гөлмөн дээр ган дөрөө жийж
Намхан чийрэг морьдынхоо хур дэлэн дээр бөхийж
Наран шингэх зүг рүү суран бугуйл шидэж
Намтар түүхтэй парисын алтан цамхагийг уургалаад
Нааш цааш нь ганхуулан татаж явсан удаатай
Засгийн сүр гэдгийг дэлхий тэгэхэд ойлгосон юм
Зарлиг тушаал гэдгийг европ тэгэхэд ухаарсан юм
Загас ихтэй хэрлэнгийн замганд атаархсан сэлэм
Зархай хотын илдийг хуга цохихыг үзсэн юм
Залуу баатар тэмүүжиний санасан санаа тэгж
Замбуу тивийн элгэн дээр хүн чулуу болж үлдсэн юм.
Монгол ингэж морьтойгоо нумтайгаа, хөшөөтэйгөө чулуутайгаа
Хөндөшгүй тэр эрхтэйгээ хөдлөшгүй бас зоригтойгоо
Хөвчин дэлхий дээр хөл дээрээ бат зогсож үлдсэн юм.
Овтой манж шиг охидоо худалдаж
Орос орон шиг нийслэлээ галдуулж
Тэртээх америк шиг тэнэгүүдийг тухирч
Тэгж төгсөөгүй ээ бид
Утаан дунд ч морьтойгоо явж
Усан дунд ч хувцастайгаа сууж
Ууж идэхдээ ч дуулгатайгаа байж
Унтаж нойрсохдоо ч хуягтайгаа хэвтэж
Өөрийнхөө эрхийг өөрсөддөө өдтэй сумаар харваж олсон юм
Өөрсдийнхөө гүрнийг өөрсдөө өдөр шөнөгүй хайрлан сахисан юм.
Аа чааваас,
Энэ их гүрний үлдэц дээр
Эрх чөлөөний дуун төөрч,
Эх захгүй үй олон
Эрх хүүхэд шиг тонгочиж байна,
Цагаан барилга, улаан туг,
Цардмал зам , гүүр цамхаг,
Цахилгаан хүч нүүрс, тариа ,
Цаас харандаа , буу цоор
Автобус такси онгоц ч гэх шиг
Радио телефон кино ч гэх шиг
Адгийн наад зах нь уруулын будаг
Алаг цамц эрээн өмдөөр гоёлоо ч
Монгол гэрт төрсөн яруу найрагч
Морин туурайныхаа аялагхан төвөргөөнд
Эцэг өвгөдийнхөө нэрийг ч дурсах
Эрх мэдэлгүй хавчигдаж байнам .
Орос орон Петр хааныг омгорхон магтаж
Москваг шатааж дууссан Наполеоны мөнхийн алдрыг дуулж байна
Дэлхий дахинаараа дээдсийнхээ соёлыг устгасан
Дээрэмчин Испанийн үлдэгдэл Кубыг өнөөдөр магтаж байна
Альпийг давж европ руу атаклаж байсан Суворовыг
Алдар хүндийн хуудсанд алтан үсгээр бичиж байна
Тэгвэл бид яагаад Тэмүүжинийг дурсах нь битгий хэл
Эцсийн эцэст хүлэг морио ч
Энхрийлэн дуулах эрх мэдэлгүй болов оо.
Дэлхий дахины түүхэнд төрийн нуруу босгосон
Дэглэм сайтай цэргийн төмөр хүрээг үүсгэсэн
Тэргүүн жанжин Чингисийн төрж өссөн газар
Тэмүүжин Хасар хоёрын тоглож өссөн нутаг
Дэлүүн болдогийг ороосон
Ононгийн ус нь ширгээгүй байна.
Дээдэс хаадаа хүндэлсэн
Монгол түмэн устаагүй байна.
Устаагүй тэр үндсийн үр нь болсон би
Ураг сайхан монголынхоо алдар түүх хоёрыг
Уур бахархал хоёроороо хөлчүүрэнхэн дуулж байна,
Улаан бүслүүрт малгайтай цагдаа нарын дундаас
Удам хойчийн үрстээ монгол сэтгэлээрээ хүрэх гэж
Уушигныхаа гурван судсыг тасартал би дуулнаа
Магтан дуулж байгаа миний сайхан монгол
Мандтугайгаар дүүрсэн улаан лоозон дээр байхгүй
Манхайх өндөр барилгын цагаан танхимд байхгүй
Машин тэрэг хөлөглөсөн пальтон дотор байхгүй
Маяг ихтэй хувцасанд өргөдөг будмал толгойд байхгүй
Марш голдуу хөгжимд эргэх булбарай хөлөнд ч байхгүй
Үнэн хайраа өгсөн миний сайхан монгол
Үдийн наранд дуниарах халхын талд бий
Үзэсгэлэн гуа төгөлдөр монгол дээлэнд бий
Үелзэх салхинд дэрвэх өрхний оосорт бий
Үүрийн хяраанд суналзах уурганы үзүүрт бий
Үсрэн дэгдэх морины дөрвөн туурайнд бий.
Энүүнийг би дуулах гэж энд аргалын галын хажууд
Эсгий гэрийн зайд энхжин төрсөн юм.
Аргалын гал түлсэн эсгий гэрийн дотор ийм
Аугаа их заншилтай өвөрмөц үндэстэн байдаг юм
Энэ бол монгол
Энэнээс хойш ч монгол монгол хэвээрээ мандаж байх болно...

Р.Чойном

Н.Очирбат Р.Чойном Б.Явуухулан
Ховорхон зураг

13/08/2022

ЗӨВ МОНГОЛ ХҮН

12/08/2022

Даалуу тоголмоор байвч уран цэцэн үг хэллэгүүд мэдэхгүй жаахан тийм байна уу тэгвэл эндээс хэдийг цээжлээд аваарай🥳🙂

Даалууны хэллэгүүд.

ЁОЗ:
Ёгзолдоржийн хөдөөнөөс
Ёнзон хамбын гадаанаас
Цайны сүүний гуйлгачин
Цалам барьсан дээрэмчин
Хон хэрээний нүд
Хоёр нүдний дуран
Хойт хотын данжаад

БӨХӨӨН:
Өөхий бөөхий дөрөв
Өвчүү номин шаргал
Бөгжөө Сэнгийн хожуул
Бөхнөг түргэн гүйдэлтэй
дорниун хурдан шарга
Бөх нуман дөрөв
Бөөхий хотын данжаад
Бөх Лувсаншарав

ВАНД:
Вандан суудал
Зандан ширээ
Сайн хэлбэл сарий найм
Муу хэлбэл мурий найм
Дахиад хэлбэл далий найм
Давтаад хэлбэл тэмээ найм /муруй найм/

УЛААН НАЙМ:
Наян жил насалсан
Намбигар улаан чавганцааааа

ДЭГЭЭ ЕС:
Дэгээ есөнд дээлээ уруулж
Дэгжин хүүхэнд нүүрээ маажуул

САРЛАГ ДОЛОО:
Долоон уулын сарлаг
Догшин газрын савдаг

ДӨНГӨ НАЙМ:
Эрлүү дөнгө
Эрийн найз
Эхнэр хүүхэд
Гэрийн найз
Дөнгө биеийг чилээнэ
Дөрөө хөлийг чилээнэ

ҮҮЛҮҮ:
Үү хааны Лүү хаан
Үйзэн бэйсийн дамар толгойт

БАЖГАР:
Арсаг хааны Барсаг хаан
Амбан хааны яран нүүрт

ЧАНС:
Янаг хоолойн гуниг сэтгэл
Ясчин хятадын зөрүү зургаа

УЛААН ЕС:
Гавалмаа хүүхэн
Дэжидмаа охин

ЧАВГАНЦ НАЙМ:
Наян жил сувайрч
Жаран жил абортлуулсан
Жартгар улаан чавганц аа

АДУУ НАЙМ:
Савар найм
Сайн хэлбэл сарий найм
Муу хэлбэл мурий найм
Дахиад хэлбэл далий найм
Давтаад хэлбэл тэмээ найм

ХУНЬД НАЙМ:
Гунжин хуньдын дайлаадас
Гурван нуурын цалгидас
Гуна гулгадаг
Гунж мөөрдөг
Дөрөө хангинадаг
Дөнж хальтардаг
Наян жил насалсан
Намбагар улаан чавгаяц

ГАВАЛ ЕС:
Улаан ес жовдуухай
Уулаар явдаг галуухай
Усанд явдаг жараахай
Улсын сангийн Буханхүу

ДЭГЭЭ ЕС:
Эгээ зүгээр явахаар
Эгмийн цагаан дэгээ
Дэгээ есөнд дээлээ уруулж
Дэгжин хүүхэд Нүүрээ маажуул
Цагаан дэгээ машин хутгуур
Царид хааны маажгий гуталт

СИЙЛҮҮ АРАВ:
Сэмбэн нэртэй сийлүү
Бумбан нэртэй рашаан
Сэгэлзүүрийн бэгэлзүүр
Сэгэл Туулын бургас
Сэлээд бууны хугархай
Сэнж модны тайранхай
Сийчаа наачаа дүнхэр даалуу
Сийлэн бөөрийн ягаан яатуу

ХАР АРАВ:
Хар арав Хандын найз
Хандгай буга уулын найз
Ханд хүүхэн миний найз

ҮҮЛҮҮ:
Үгжиг түгжигийн бороохой
Үүлэн сүүдэр дайранхай
Хуутуу цэргийн жанжин
Хуаран цэргийн майхан
Хувин толгой магсар
Хувилгаан нэртэй даалуу

ДААЛУУ:
Хамбан эрээн даалуу
Хар мөрөнгийн жанжин
Энэ наадмын эзэн
Эрээн алаг даалу

10/08/2022

🇲🇳🇲🇳🇲🇳

09/08/2022