28/12/2023
လျှပ်စစ်ကားသမိုင်း
လက်ရှိမျက်မှောက်ခေတ်မှာ လျှပ်စစ်ကားတွေကို ပိုမိုစိတ်ဝင်စားပြီး ရေပန်းစားလာကြတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒါဟာ သမိုင်းတကျော့ပြန်လည်မှုလို့ပဲ ဆိုရမှာပါ။ ဘာဖြစ်လို့လည်းဆိုတော့ လျှပ်စစ်ကားရဲ့ သမိုင်းကြောင်းကိုကြည့်မယ်ဆိုရင် လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း ၁၀၀ ကျော်ကတည်းက စတင်ထွန်းကားခဲ့တာပဲ ဖြစ်တယ်။ အခုချိန်မှာတော့ hybird၊ plug-in hybrid ဒါမှမဟုတ် All-electric ပဲ ဖြစ်ဖြစ် ဈေးနှုန်းတွေ ကျသွားတာနဲ့အမျှ လျှပ်စစ်ကားဝယ်လိုအားတွေက ဆက်တိုက်တက်လာမှာပဲ ဖြစ်တယ်။ လက်ရှိမှာ မော်တော်ယာဉ်အသစ်ရောင်းချရမှုရဲ့ ၃ရာခိုင်နှုန်းကျော် က လျှပ်စစ်ကားတွေဖြစ်လာပြီး၊ ၂၀၂၀ခုနှစ်တုန်းက Navigant Research. ရဲ့ အစီရင်ခံစာအရ ကမ္ဘာတဝှမ်းမှာ တစ်နှစ်ကို လျှပ်စစ်ကားအစီးရေ 6.6 သန်းနီးပါးအထိ တိုးလာနိုင်ကြောင်း ဆိုခဲ့တာပဲဖြစ်တယ်။ အခုချိန်မှာ လူတွေစိတ်ဝင်စားနေတဲ့ လျှပ်စစ်ကားတွေရဲ့ အတိတ်ကာလတွေဆီကို ကျနော်တို့ အတူတူသွားကြည့်ကြရအောင်။
လျှပ်စစ်ကားတွေရဲ့ အစ …?
လျှပ်စစ်ကားတီထွင်မှုကို တစ်ဦးတစ်ယောက် ဒါမှမဟုတ် နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံက တီထွင်ခဲ့တယ်ဆိုတာမျိုး ဖော်ထုတ်ဖို့ ခက်ခဲပါတယ်။ ဖြစ်နိုင်ဖွယ်ရှိတာကတော့ ၁၈၀၀ ခုနှစ်တွေမှာ ဘက်ထရီကနေ လျှပ်စစ်မော်တာတွေအထိ ဆက်တိုက်အောင်မြင်မှုများရရှိခဲ့တာတွေက လမ်းပေါ်မှာ ပထမဆုံးလျှပ်စစ်ကားတွေကို မြင်တွေ့ရဖို့ လမ်းစလို့ဆိုရမှာပါ။
ရာစုနှစ်အစောပိုင်းတွေမှာ ဟန်ဂေရီ၊ နယ်သာလန်၊ အမေရိကန် နိုင်ငံတွေက တီထွင်သူတွေက ဘက်ထရီစွမ်းအင်သုံးကားတစ်စီးရဲ့ သဘောတရားကို စတင်အသုံးပြုပြီး ပထမဆုံးအသေးစားလျှပ်စစ်ကားအချို့ကို ဖန်တီးခဲ့ကြတာပဲဖြစ်တယ်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပဲ ဗြိတိသျှတီထွင်သူ Robert Anderson က လျှပ်စစ်ရထားကို တီထွင်ခဲ့ပေမဲ့လည်း ပြင်သစ်နဲ့အင်္ဂလိပ်တီထွင်သူတွေရဲ့ ပထမဆုံး လက်တွေ့ကျတဲ့ လျှပ်စစ်ကားအချို့ကို ၁၉ရာစုရဲ့ ဒုတိယနှစ်ဝက်မှ တီထွင်ခဲ့ကြတာပဲ ဖြစ်တယ်။
ဒီနေရာမှာတော့ အမေရိကန်က ခြေလှမ်းဦးခဲ့တယ်လို့ဆိုရမယ်။ သူတို့အနေနဲ့ ပထမဆုံးအောင်မြင်တဲ့ လျှပ်စစ်ကားကို ၁၈၉၀ ခုနှစ်ဝန်းကျင်မှာ ပွဲဦးထွက်ပြသခဲ့တာဖြစ်ပြီး အိုင်အိုဝါမှာနေထိုင်တဲ့ ဓာတုဗေဒပညာရှင် William Morrison ကြောင့်ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ တစ်နာရီကို ၁၄မိုင်နှုန်းနဲ့ အမြင့်ဆုံးအမြန်နှုန်းမောင်းနှင်နိုင်တဲ့ ဒီကားဟာ ခရီးသည်ခြောက်ဦးလိုက်ပါနိုင်ပြီး အဲဒီကာလတုန်းက လျှပ်စစ် ရထားတွဲတွေထက် ပိုမိုစိတ်ဝင်စားမှုမြင့်တက်ခဲ့တာပဲ ဖြစ်တယ်။
လာမယ့်နှစ်အနည်းငယ်အတွင်း အမျိုးမျိုးသောမော်တော်ကားထုတ်လုပ်သူတွေက နယူးယောက်စီးတီးမှာ လျှပ်စစ်တက္ကစီအစီးရေ ၆၀ ကျော်အထိ ထုတ်လုပ်လာနိုင်ခဲ့တယ်။ ၁၉၀၀ ပြည့်နှစ်တွေမှာ လျှပ်စစ်ကားတွေက လမ်းပေါ်ရှိကားအားလုံးရဲ့ သုံးပုံတစ်ပုံခန့်အထိ ရောက်ရှိခဲ့ပြီး ဒါဟာ ဆယ်နှစ်အတွင်း ရောင်းအားကောင်းမှုကို ပြသခဲ့တာပဲဖြစ်တယ်။
လျှပ်စစ်ကားတွေ ပြိုလဲခြင်း …
လျှပ်စစ်ကားတွေဟာ ဘာကြောင့် စောစောစီးစီးပြိုလဲသွားခဲ့တာလဲဆိုတာ စိတ်ဝင်စားဖို့ကောင်းတယ်။ ၁၉၀၀ ခုနှစ်ကာလတွေမှ လျှပ်စစ်ကားတွေဟာ လူကြိုက်များလာမှု၊ ကိုယ်ပိုင်ယာဉ်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုနဲ့ အခြားရွေးချယ်စရာတွေလည်း ရှိနေခဲ့တယ်။ ၂၀ ရာစုအထိရောက်ခဲ့တာတောင် မြင်းတွေရဲ့ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးကဏ္ဍကို ပစ်ပယ်လို့မရသေးပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ အမေရိကန်က ချမ်းသာသူတွေကတော့ သူတို့လှည့်ပတ်သွားလာနိုင်ဖို့ အသစ်တီထွင်ထားတဲ့ မော်တော်ကားတွေကို ရေနွေးငွေ့၊ ဓာတ်ဆီ ဒါမှမဟုတ် လျှပ်စစ်ဗားရှင်းနဲ့ ရနိုင်တဲ့အထိ ရွေးချယ်စရာတွေ ရှိခဲ့တာပဲ ဖြစ်တယ်။
လျှပ်စစ်ကားတွေ မပြိုလဲခင် ရှေ့ ရာစုနှစ်တစ်ခုကိုကြည့်မယ်ဆိုရင် ၁၇၀၀ ခုနှစ်နှောင်းပိုင်းလောက်မှာ ရေနွေးငွေ့ကိုမှီခိုတဲ့ ကားတွေ ထွက်ပေါ်လာခဲ့တယ်။ ဒါပေမဲ့ တကယ်တမ်းလမ်းပေါ်မှာ အလုပ်ဖြစ်ဖို့အတွက် နှစ်ပေါင်းများစွာအချိန်ယူခဲ့ရပြီး ၁၈၇၀ အထိတောင် မပြည့်စုံသေးပါဘူး။ ဘာဖြစ်လို့လည်းဆိုတော့ အချို့အစိတ်အပိုင်းတွေဟာ ရေနွေးငွေ့က ကိုယ်ပိုင်ယာဉ်တွေအတွက် လက်တွေ့မကျတာကြောင့်ပဲ ဖြစ်တယ်။ ပြီးတော့ ရေနွေးငွေ့သုံးယာဉ်တွေက ကြာမြင့်ချိန်က တခါတလေမှာ ၄၅မိနစ်အထိ လိုအပ်သလို၊ အကွာအဝေးကန့်သတ်ချက်ထားပြီး ရေပြန်ဖြည့်ဖို့ လိုအပ်တာပဲ ဖြစ်တယ်။
ဈေးကွက်ထဲကို လျှပ်စစ်ကားတွေဝင်ရောက်လာခြင်းနဲ့ အတူ internal combustion engine ကို မြှင့်တင်ပေးမှုတွေကြောင့် gasoline-powered car တွေလည်း ဖြစ်ပေါ်လာခဲ့တယ်။ ဒါပေမဲ့ မောင်းနှင်မှုအတွက် အခက်အခဲများစွာရှိခဲ့ပြီး စတင်လည်ပတ်ဖို့ ကြန့်ကြာခဲ့တယ်။ ပြီးတော့ ဆူညံမှုနဲ့ အိတ်ဇောအငွေ့ထွက်မှုတွေက မြို့ပြလူထုအတွက် လျှပ်စစ်ကားတွေလောက်တော့ စိတ်ဝင်စားစရာမကောင်းခဲ့ဘူးလို့ဆိုရမယ်။ ပြီးတော့ လျှပ်စစ်ကားတွေမှာ ရေနွေးငွေ့ကားတွေ၊ ဓာတ်ဆီကားတွေလို ပြဿနာမျိုးမရှိခဲ့ဘူး။ လျှပ်စစ်ကားတွေက တိတ်ဆိတ်ငြိမ်သက်ပြီး မောင်းနှင်ရလွယ်ကူစေတယ်။ ပြီးတော့ အခြားကားတွေလို အနံ့အသက်ဆိုးတွေ ထုတ်လွှတ်ပေးတာမျိုးလည်း မရှိဘူး။ ဆိုရရင် လျှပ်စစ်ကားတွေက မြို့ပြနေသူများနဲ့ အမျိုးသမီးတွေကြား အထူးရေပန်းစားလာခဲ့တယ်။ မြို့ပတ်ပတ်လည်ခရီးတိုတွေအတွက် လျှပ်စစ်ကားတွေက ပြီးပြည့်စုံစေခဲ့တယ်။ ၁၉၁၀ ခုနှစ်မှာဆိုရင် လူတော်တော်များများ လျှပ်စစ်ဓာတ်အားကို သုံးစွဲခွင့်ရရှိလာခြင်းကြောင့် လျှပ်စစ်ကားတွေကို အားသွင်းဖို့ ပိုမိုလွယ်ကူလာခဲ့တယ်။
အဲဒီအချိန်မှာကတည်းက ဆန်းသစ်တီထွင်သူအများအပြားက လျှပ်စစ်ကားရဲ့ လိုအပ်ချက်မြင့်မားမှုကို သတိပြုမိကြသလို နည်းပညာကိုမြှင့်တင်ဖို့အတွက်လည်း နည်းလမ်းတွေကို ရှာဖွေခဲ့ကြတယ်။ ဥပမာအားဖြင့် ပြိုင်ကားကုမ္ပဏီကိုတည်ထောင်သူ Ferdinand Porsche က ၁၈၉၈ မှာ လျှပ်စစ်ကားကို တီထွင်ခဲ့သလို တချိန်တည်းမှာတင် ကမ္ဘာ့ပထမဆုံး hybrid electric car ကို ဖန်တီးခဲ့ပြီး လျှပ်စစ်နဲ့ ဓာတ်ငွေ့အင်ဂျင်သုံးကားကို ထုတ်လုပ်ခဲ့တာပဲ ဖြစ်တယ်။ ကမ္ဘာ့အတိုးတက်ဆုံး တီထွင်သူတွေထဲက တစ်ဦးဖြစ်တဲ့ Thomas Edison ဟာ သူငယ်ချင်းဖြစ်သူ Henry Ford နဲ့ ပူးပေါင်းခဲ့ပြီး တန်ဖိုးနည်းလျှပ်စစ်ကားတစ်စီးအတွက် ရွေးချယ်စရာတွေကို ရှာဖွေဖို့ ပူးပေါင်းခဲ့သေးတယ်လို့ Wired က ဆိုထားသေးတယ်။
ဒါပေမဲ့ Henry Ford ရဲ့ Model T က လျှပ်စစ်ကားဈေးကွက်ကို အကြီးအကျယ်ထိုးနှက်လိုက်တာပဲ ဖြစ်တယ်။ ဘာဖြစ်လို့လည်းဆိုတော့ ၁၉၀၈မှာ စတင်မိတ်ဆက်ခဲ့တဲ့ ဓာတ်ဆီသုံးကားတွေဟာ ဈေးကွက်မှာ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်ရရှိလာနိုင်တာကြောင့်ပါပဲ။ ၁၉၁၂ခုနှစ်လောက်အရောက်မှာတော့ ဓာတ်ဆီကားတစ်စီးကို ဒေါ်လာ ၆၅၀ သာ ကျသင့်ချိန်မှာ လျှပ်စစ်ကားတစ်စီးရဲ့ ဈေးနှုန်းက ဒေါ်လာ ၁,၇၅၀ အထိ ရောင်းချနေတာပဲ ဖြစ်တယ်။ ပြီးတော့ အဲဒီနှစ်မှာပဲ လက်တွန်းအားလိုအပ်မှုတွေကို ဖယ်ရှားတဲ့ ဓာတ်ဆီစွမ်းအင်သုံးမော်တော်ယာဉ်တွေရဲ့ ရောင်းချမှုက ပိုမိုတိုးမြင့်လာခဲ့တယ်။
နောက်ထပ်အခြားတိုးတက်မှုတွေကလည်း လျှပ်စစ်ကားတွေရဲ့ ကျဆင်းမှုကို အထောက်အကူဖြစ်သွားစေခဲ့တယ်လို့ ဆိုရမယ်။ ၁၉၂၀ ခုနှစ်တွေမှာ အမေရိကန်ရဲ့ မြို့တွေဆက်သွယ်တဲ့လမ်းတွေ ပိုမိုကောင်းမွန်လာပြီး တက္ကဆက်က ရေနံစိမ်းကိုရှာဖွေတွေ့ရှိမှုနဲ့အတူ ဓာတ်ငွေ့တွေ ဈေးပေါပေါနဲ့ ရရှိလာခဲ့ကြတယ်။ အဲဒါက ဓာတ်ဆီသုံးကားတွေကို ပိုမိုထွန်းကားသွားစေသလို အမေရိကန်ကျေးလက်နေပြည်သူတွေအတွက် လျှပ်စစ်ထက် ဓာတ်ဆီက ပိုမိုအလွယ်တကူရရှိစေပြီး စက်သုံးဆီဆိုင်တွေကလည်း နိုင်ငံတဝှမ်းအများအပြားပေါ်ပေါက်လာခဲ့တယ်။ အဲဒီကာလတွေမှာ မြို့ကြီးတွေမှာပဲ လျှပ်စစ်မီးအပြည့်အဝရရှိနေပြီး မြို့ကြီးတွေရဲ့အပြင်ဘက်မှာရှိကြတဲ့ အမေရိကန်နိုင်ငံသားအနည်းငယ်သာ လျှပ်စစ်မီးရရှိခဲ့တာပဲဖြစ်တယ်။ နောက်ဆုံးမှာတော့ လျှပ်စစ်ကားတွေဟာ ၁၉၃၅မှာ ပျောက်ကွယ်သွားတော့တယ်။
တကျော့ပြန်စိတ်ဝင်စားမှုအကြောင်းအရင်း
ဆိုရရင် နှစ်ပေါင်း ၃၀ လောက်ထိ လျှပ်စစ်ကားတွေဟာ အမှောင်ခတ်ထဲကို ရောက်သွားခဲ့သလိုပါပဲ။ နည်းပညာတိုးတက်မှုအနည်းငယ်ရှိလင့်ကစား မော်တော်ကားဈေးကွက်မှာတော့ လျှပ်စစ်ကားတွေအတွက် နေရာမရှိတော့ပါဘူး။ ဈေးပေါတဲ့ ဓာတ်ဆီနဲ့ internal combustion engine ဆက်လက်တိုးတက်နေမှုက နောက်ထပ်အစားထိုးသုံးယာဉ်ဝယ်လိုအားတွေကို အဟန့်အတားဖြစ်စေခဲ့လို့ ဆိုရမယ်။
ဒါပေမဲ့ ၁၉၆၀ ခုနှစ်နှောင်းပိုင်းနဲ့ ၁၉၇၀ အစောပိုင်းနှစ်တွေမှာတော့ ရေနံဈေးနှုန်းတွေမြင့်တက်လာခြင်းနဲ့ ဓာတ်ဆီပြတ်တောက်မှုတွေ၊ ပြီးတော့ ၁၉၇၃ခုနှစ်မှာ အာရပ်ရေနံပိတ်ဆို့မှု အမြင့်ဆုံးကိုရောက်တဲ့အချိန်မှာ နိုင်ငံခြားရေနံအပေါ်မှီခိုမှုကို လျှော့ချရန်နဲ့ ပြည်တွင်းဖြစ်လောင်စာရင်းမြစ်တွေကို ရှာဖွေဖို့အတွက် အမေရိကန်တွေက ပြန်စိတ်ဝင်စားလာခဲ့တယ်။ ပြီးတော့ ကွန်ဂရက်လွှတ်တော်က ၁၉၇၆ခုနှစ်မှာ လျှပ်စစ်နဲ့ Hybrid Vehicle Research, Development, and Demonstration Act ကို အတည်ပြုခဲ့ပြီး လျှပ်စစ်နှင့် ဟိုက်ဘရစ်ယာဉ်တွေမှာ သုတေသနနှင့် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးကို ပံ့ပိုးပေးရန် စွမ်းအင်ဌာနကို ခွင့်ပြုပေးခဲ့တယ်။
တစ်ချိန်တည်းမှာပဲ လျှပ်စစ်ကားတွေအပါအဝင် အစားထိုးလောင်စာသုံးကားတွေအတွက် ရွေးချယ်စရာတွေကို အကြီးစားအသေးစား ကားထုတ်လုပ်သူအများအပြားက စတင်ရှာဖွေလာခဲ့ကြတယ်။ ဥပမာအနေနဲ့ General Motors က ၁၉၇၃ ခုနှစ်မှာ Environmental Protection Agency's First Symposium on Low Pollution Power Systems Development တွင်ပြသခဲ့သော မြို့ပြလျှပ်စစ်ကားအတွက် ရှေ့ပြေးပုံစံကို တီထွင်ခဲ့ပြီး၊ American Motor Company က United States Postal Service တွင်အသုံးပြုသော လျှပ်စစ်ပို့ဆောင်ရေးဂျစ်ကားများကို ထုတ်လုပ်ခဲ့တယ်။၁၉၇၁ ခုနှစ်မှာ electric Lunar rover က လပေါ်မောင်းနှင်နိုင်သည့် ပထမဆုံးသော လူလိုက်ပါသည့်ယာဉ်ဖြစ်လာချိန်မှာ NASA ကပင် လျှပ်စစ်ယာဉ်ရဲ့ ပရိုဖိုင်ကို မြှင့်တင်ပေးခဲ့တာပဲ ဖြစ်တယ်။
ဒါပေမဲ့ ၁၉၇၀ ပြည့်လွန်နှစ်တွေက တီထွင်ထုတ်လုပ်ခဲ့တဲ့ လျှပ်စစ်ကားတွေဟာ ဓာတ်ဆီသုံးကားတွေနဲ့ နှိုင်းယှဉ်ရင် အားနည်းချက်တွေရှိနေဆဲပင်။ အဲဒီအချိန်ကာလမှာ လျှပ်စစ်ကားတွေရဲ့ စွမ်းဆောင်ရည်တွေက အကန့်အသတ်ရှိနေပြီး ပုံမှန်အားဖြင့် တစ်နာရီကို ၄၅မိုင်နှုန်းလောက်သာ အမြင့်ဆုံးသွားနိုင်တယ်။ ပုံမှန်အကွာအဝေးကို အားပြန်မသွင်းမီ မိုင် ၄၀ သာ ကန့်သတ်ထားတာလည်း ဖြစ်တယ်။
သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာစိုးရိမ်ပူပန်မှုများနဲ့ လျှပ်စစ်ကားများ
ဆိုရရင် လျှပ်စစ်ကားတွေ တကျော့ပြန်စိတ်ဝင်စားလာကြတာ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်စိုးရိမ်ပူပန်မှုတွေကလည်း တတပ်တအားပါဝင်တာလို့ ဆိုရမယ်။ ၁၉၇၀ နဲ့ ၁၉၉၀ ကြားထဲမှာ ရှည်လျားတဲ့ ဓာတ်ငွေ့လိုင်းတွေကြောင့် အနှစ်နှစ်ဆယ်အတွင်းမှာ လျှပ်စစ်ကားတွေကို စိတ်ဝင်စားမှုတွေက ပြန်လည်ပျောက်ကွယ်သွားသေးတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဖယ်ဒရယ်နဲ့ ပြည်နယ်စည်းမျဉ်းအသစ်တွေကို အပြောင်းအလဲကို ဖြစ်ပေါ်လာစေတယ်လို့ ဆိုရမယ်။ 1990 Clean Air Act ပြင်ဆင်ချက်၊ 1992 Energy Policy Act နဲ့ California Air Resources Board တို့က ထုတ်ပြန်တဲ့ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး ဓာတ်ငွေ့ထုတ်လွှတ်မှုဆိုင်ရာ စည်းမျဉ်းအသစ်တွေက US ရှိ လျှပ်စစ်ကားတွေကို အသစ်တဖန် စိတ်ဝင်စားမှုကို ဖန်တီးပေးခဲ့တာပဲ ဖြစ်တယ်။
အဲဒီအချိန်မှာပဲ မော်တော်ကားထုတ်လုပ်သူအများအပြားက သူတို့ရဲ့ နာမည်ကြီးကားမော်ဒယ်တွေကို လျှပ်စစ်ကားတွေအဖြစ် ပြောင်းလဲဖို့ပြင်ဆင်လာခဲ့ကြတယ်။ ဆိုရရင်တော့ လျှပ်စစ်ကားတွေဟာ ဓာတ်ဆီသုံးကားတွေနဲ့ ပိုမိုနီးကပ်စွာ ယှဉ်ပြိုင်နိုင်ဖို့ အရှိန်အဟုန်ကောင်းနဲ့ စွမ်းဆောင်ရည်တွေကို ရရှိထားတာပဲဖြစ်တယ်။ လူသိအများဆုံးလျှပ်စစ်ကားတွေထဲက တစ်ခုကတော့ ၂၀၀၆ခုနှစ်မှာ ထွက်ရှိခဲ့တဲ့ Who Killed the Electric Car မှတ်တမ်းရုပ်ရှင်ထဲမှာ ကြီးကြီးမားမားပါဝင်ခဲ့တဲ့ GM ရဲ့ EV1 ကားဖြစ်တယ်။ ရှိပြီးသားကားကို ပြုပြင်မွန်းမံမယ့်အစား GM က EV1 ကို အခြေခံကစပြီး တီထွင်ဖန်တီးခဲ့တယ်။ အကွာအဝေး မိုင် ၈၀နဲ့၊ ၇စက္ကန့်အတွင်း တစ်နာရီကို 0 to 50 miles အထိ အရှိန်မြှင့်တင်နိုင်ခြင်းက EV1 ကို ပိုမိုယုံကြည်လာစေခဲ့တယ်။ ဒါပေမဲ့ ဝမ်းနည်းစရာကောင်းတာက ထုတ်လုပ်မှုကုန်ကျစရိတ်မြင့်မားပြီး စီးပွားဖြစ်ဖို့ခက်ခဲတာကြောင့် EV1 ကို GM က ၂၀၀၁ ခုနှစ်မှာ ရပ်ဆိုင်းခဲ့တာပဲဖြစ်တယ်။
၁၉၉၀ခုနှစ်နောက်ပိုင်းတွေမှာ ကြီးထွားလာတဲ့ စီးပွားရေး၊ လူလတ်တန်းစားနဲ့ ဓာတ်ငွေ့ဈေးနှုန်းပြန်လည်နိမ့်ပါးလာခြင်းတွေက လျှပ်စစ်ကားတွေကို လူစိတ်ဝင်စားမှုပြန်လည်လျော့ကျခဲ့ပြန်တယ်။ ဒါပေမဲ့ နောက်ပိုင်းမှာတော့ စွမ်းအင်ဌာနက ပံ့ပိုးထားတဲ့ သိပ္ပံပညာရှင်တွေနဲ့ အင်ဂျင်နီယာတွေက ဘက်ထရီတွေအပါအဝင် လျှပ်စစ်ကားနည်းပညာကို မြှင့်တင်ဖို့လုပ်ဆောင်နေကြတာကိုလည်း တွေ့ရမှာပါ။
လျှပ်စစ်ကားများ စတင်မှုအသစ်
၂၀ရာစုရဲ့ ဒုတိယနှစ်ဝက်မှာ လျှပ်စစ်ကားတွေရဲ့ လုပ်ငန်းတွေ၊ အစပြုတွေဟာ ရုန်းကန်ခဲ့ရပြီး နည်းပညာနဲ့ပတ်သက်ပြီး ကမ္ဘာကြီးကိုပြသနိုင်ခဲ့ပေမဲ့ လျှပ်စစ်ကားတွေပြန်လည်နိးထဖို့အတွက်တော့ ၂၁ရာစုအစောပိုင်းအထိ ဖြစ်မလာသေးပါဘူး။
ပထမဆုံးအချိုးအကွေ့အနေနဲ့ Toyota Prius ကို မိတ်ဆက်ခြင်းပါ။ ၁၉၉၇ခုနှစ်မှာ ဂျပန်နိုင်ငံမှာ ဖြန့်ချိခဲ့တဲ့ Toyota Prius က ကမ္ဘာ့ပထမဆုံး အမြောက်အများထုတ်လုပ်တဲ့ hybrid electric vehicle ဖြစ်လာခဲ့တယ်။ ၂၀၀၀ခုနှစ်မှာတော့ Prius ကို ကမ္ဘာတဝှမ်းဖြန့်ချိခဲ့ပြီး Prius ကို လက်တွေ့အသုံးချမှုဖြစ်လာစေရန် Toyota က စွမ်းအင်ဌာနရဲ့ သုတေသနပြုခြင်းက နည်းပညာပံ့ပိုးမှုအဖြစ် ickel metal hydride battery ကို အသုံးပြုခဲ့တယ်။ အဲဒီအချိန်က စ ပြီး ဓာတ်ဆီဈေးနှုန်းများမြင့်တက်လာမှု၊ ကာဗွန်ညစ်ညမ်းဆိုင်ရာစိုးရိမ်စရာများ တိုးပွားလာမှုတို့ကြောင့် Prius ဟာ ဆယ်စုနှစ်များအတွင်း ကမ္ဘာတဝှမ်းမှာ အရောင်းရဆုံး hybrid ဖြစ်လာခဲ့တယ်။
(သမိုင်းဆိုင်ရာမှတ်ချက်များအရ Prius ကို အမေရိကန်မှာ မိတ်မဆက်ခင် Honda ရဲ့ Insight hybrid ကို ၁၉၉၉ ခုနှစ်မှာထုတ်ပြန်ခဲ့ပြီး ၁၉၉၉ အစောပိုင်းကတည်းက US မှာ ပထမဆုံးရောင်းချတဲ့ ဟိုက်ဘရစ်ဖြစ်လာခဲ့တယ်။)
လျှပ်စစ်ကားတွေကို ပြန်လည်ပုံဖော်ရာမှာ လုံးဝချန်ထားခဲ့လို့မရဘဲ လျှပ်စစ်ကားလောကကို ကြီးကြီးမားမားအထောက်အကူဖြစ်စေခဲ့တာလည်း ရှိပါတယ်။ သူကတော့ Tesla Motors ပါ။ Tesla Motors က အားတစ်ကြိမ်သွင်းရုံနဲ့ မိုင် ၂၀၀ ကျော်သွားနိုင်မယ့် ဇိမ်ခံလျှပ်စစ်ပြိုင်ကားတစ်စီးကို စတင်ထုတ်လုပ်တော့မှာဖြစ်ကြောင်း ၂၀၀၆ခုနှစ်မှာ ကြေညာခဲ့တယ်။ ၂၀၁၀ခုနှစ်မှာတော့ Tesla Motors က ကယ်လီဖိုးနီးယားမှာ ထုတ်လုပ်မှုစက်ရုံတည်ထောင်ဖို့အတွက် စွမ်းအင်ဌာနရဲ့ ချေးငွေအစီအစဉ်ကနေ ဒေါ်လာ ၄၆၅သန်း ချေးငွေရရှိခဲ့တယ်။ အဲဒီအချိန်ကနေစပြီး အချိန်တိုအတွင်း Tesla Motors ရဲ့ ကားတွေက ချီးကျူးမှုအများအပြားရရှိခဲ့ပြီး ကယ်လီဖိုးနီးယားမှာ အကြီးဆုံးမော်တော်ကားလုပ်ငန်းရှင်ဖြစ်လာခဲ့တယ်။
Tesla Motors ရဲ့ အောင်မြင်မှုက တကယ့်ကို အံ့မခမ်းဖြစ်ခဲ့တယ်လို့လည်း ဆိုရမယ်။ အချိန်တိုလေးအတွင်းမှာ လျှပ်စစ်ကားတွေနဲ့ ကားလောကရဲ့ ထိပ်တန်းနေရာကို ပိုင်ဆိုင်လာနိုင်ခဲ့တယ်။ ပြီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၅/၁၆ နှစ်တွေမှာ ကမ္ဘာတဝှမ်းလုံးမှာ ရောင်းအားအကောင်းဆုံး plug-in electric ကားအဖြစ် Model S ကားကို ရောင်းချနိုင်ခဲ့ပြီး တစ်ကမ္ဘာလုံးအတိုင်းအတာနဲ့ အစီးရေ ၂၀၀,၀၀၀ ထိ ရောင်းချနိုင်ခဲ့တာပဲ ဖြစ်တယ်။ ဒါဟာ plug-in electric သမိုင်းမှာ Nissan Leaf ပြီးနောက် ဒုတိယမြောက်ရောင်းအားအကောင်းဆုံးဖြစ်ခဲ့တာပဲ ဖြစ်တယ်။ ပြီးတော့ Model S က Motor Trend Car of Year, Automobile Magazine’s 2013 “Car of the Year”, Time Magazine Best 25 Inventions of the year 2012, 2019 Motor Trend “ultimate car of the Year” ဆုတွေကိုလည်း ရရှိခဲ့ပါသေးတယ်။
၂၀၂၁ခုနှစ်မှာတုန်းက ကမ္ဘာ့ရောင်းအားအကောင်းဆုံးအဖြစ် မှတ်တမ်းဝင်ခဲ့တဲ့ ကားကတော့ Model 3 ပါ။ ၂၀၂၁ မတ်လအထိမှာတင် Model 3 ဟာ အစီးရေပေါင်း ၁သန်းကျော်ရောင်းချခဲ့ပြီးတာပဲ ဖြစ်တယ်။ Model 3 ကတော့ ကားအကြောင်းစိတ်ဝင်စားသူတိုင်း သတိထားမိတဲ့ ကားဆိုရင်လည်း မမှားပါဘူး။ Tesla Motors ကို ကားလောကမှာ အထွဋ်အထိပ်ကို ရောက်သွားစေနိုင်တဲ့ ထုတ်လုပ်မှုလို့တောင် ဆိုလို့ရပါတယ်။ အနာဂတ်မှာတော့ Tesla Motors အနေနဲ့ Tesla Roadster, Tesla Semi, Tesla Cybertruck တို့ကို ထပ်မံထုတ်လုပ်သွားဖို့ရှိနေတာပဲ ဖြစ်တယ်။ ဆိုရရင်တော့ လျှပ်စစ်ကားလောကမှာ Tesla Motors ဟာ ဦးဆောင်သူလို့တောင် ပြောလို့ရတဲ့အထိ လျှပ်စစ်ကားတွေကိုပဲ တစိုက်မတ်မတ်ထုတ်လုပ်ခဲ့တာဖြစ်ပါတယ်။
Tesla Motors ရဲ့ ကြေညာချက်နဲ့ နောက်ဆက်တွဲအောင်မြင်မှုတွေက အခြားမော်တော်ကားထုတ်လုပ်သူအများအပြားကို လျှပ်စစ်ကားတွေမှာ အရှိန်အဟုန်မြင့်ရင်းနှီးမြှုပ်နှံဖို့ တွန်းအားပေးလိုက်တာလို့ ဆိုရမယ်။ ၂၀၁၀ခုနှစ်နှောင်းပိုင်းတွေမှာ Chevy Volt နှင့် Nissan LEAF တို့ကို အမေရိကန်ဈေးကွက်မှာ စတင်ရောင်းချခဲ့တယ်။ ပထမဆုံးစီးပွားဖြစ်ရရှိနိုင်တဲ့ plug-in hybrid Chevy Volt မှာ ဘက်ထရီကုန်သွားတာနဲ့ electric drive ကို အားဖြည့်ပေးတဲ့ gasoline engine ပါရှိပြီး ခရီးစဉ်အများစုအတွက် လျှပ်စစ်နဲ့မောင်းနှင်စေနိုင်ခြင်းက ဓာတ်ဆီသုံးစွဲမှုအကွာဝေးကို တိုတောင်းစေခဲ့တယ်။ နှိုင်းယှဉ်ကြည့်မယ်ဆိုရင် Nissan LEAF က all-electric vehicle ဖြစ်ပြီး electric motor နဲ့သာ လည်ပတ်တာဖြစ်တယ်။
နှစ်အနည်းငယ်အတွင်းမှာပဲ အခြားသောမော်တော်ကားထုတ်လုပ်သူတွေက အမေရိကန်မှာ လျှပ်စစ်ကားတွေကို စတင်ဖြန့်ချိခဲ့တယ်။ ဒါပေမဲ့ သုံးစွဲသူတွေအတွက် အဓိက ပြဿနာတွေထဲက တစ်ခုဖြစ်တဲ့ သွားရင်းလာရင်း အားသွင်းရမယ့်နေရာရှားပါးခြင်းပင်။ ဒါပေမဲ့ အမေရိကန်မှာတော့ ဒီပြဿနာကို အကောင်းမွန်ဆုံးဖြေရှင်းဖို့ ကြိုးစားမှုအဖြစ် နိုင်ငံတဝှမ်းရှိလူနေအိမ်များ၊ လုပ်ငန်းသုံးနှင့် အများသူဌာအားသွင်းကိရီယာ ၁၈,၀၀၀ ကျော်ကို တပ်ဆင်ကာ တစ်နိုင်ငံလုံးအားသွင်းဖို့အတွက် အခြေခံအဆောက်အအုံတည်ဆောက်ရာမှာ စွမ်းအင်ဝန်ကြီးဌာနအနေနဲ့ ဒေါ်လာ ၁၁၅သန်းကျော် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံထားတာပဲ ဖြစ်တယ်။ ကားထုတ်လုပ်သူများနဲ့ အခြားပုဂ္ဂလိကစီးပွားရေးလုပ်ငန်းများက အမေရိကန်ရဲ့ အဓိကနေရာတွေမှာ သူတို့ရဲ့ ကိုယ်ပိုင်အားသွင်းကိရိယာများကို တပ်ဆင်ခဲ့ပြီး ယနေ့ခေတ်အများပြည်သူသုံး လျှပ်စစ်ယာဉ်အားသွင်းကိရိယာများကို အားသွင်းပလက်ပေါက်ပေါင်း ၂၀,၀၀၀ ကျော်ရှိတဲ့ နေရာပေါင်း ၈,၀၀၀ ကျော်ကို ပေးပို့ခဲ့တာပဲ ဖြစ်တယ်။
တစ်ချိန်တည်းမှာပဲ စွမ်းအင်ဌာနရဲ့ မော်တော်ယာဉ်နည်းပညာရုံးက ပံ့ပိုးပေးထားတဲ့ ဘက်ထရီနည်းပညာအသစ်က ဈေးကွက်အတွင်းကို ဝင်ရောက်လာခဲ့ပြီး plug-in electric vehicle’s range ကို ပိုမိုအားကောင်းဖို့ ကူညီပေးခဲ့တယ်။ ပထမမျိုးဆက် hybrid အားလုံးနီးပါးမှာ ဘက်ထရီနည်းပညာအပြင် ဌာနရဲ့ သုတေသနပြုချက်အနေနဲ့ Chevy Volt ရဲ့ thium-ion battery နည်းပညာကို ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်အောင် ကူညီပေးခဲ့သေးတယ်။ ဘက်ထရီသုတေသနနဲ့ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးဌာနတို့ရဲ့ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုက ပြီးခဲ့တဲ့ လေးနှစ်အတွင်း လျှပ်စစ်ကားဘက်ထရီကုန်ကျစရိတ်ကို ၅၀ရာခိုင်နှုန်းအထိ လျှော့ချပေးနိုင်ခဲ့တယ်။ ယာဉ်ဘက်ထရီတွေရဲ့ စွမ်းဆောင်ရည်တွေဖြစ်တဲ့ power, energy and durability တို့ကြောင့် သုံးစွဲသူတွေအတွက်လည်း ကုန်ကျစရိတ်ကို ပိုမိုသက်သာအောင် လျှော့ချပေးနိုင်ခဲ့တာပဲ ဖြစ်တယ်။
အခုချိန်မှာတော့ လျှပ်စစ်ကားဝယ်ယူရာမှာ စားသုံးသူတွေအတွက် အရင်ကထက်ပိုမိုရွေးချယ်စရာတွေ များလာခဲ့ပြီလို့ ဆိုရမယ်။ ဒီနေ့မှာ အရွယ်အစားအမျိုးမျိုးနဲ့ ရရှိနိုင်တဲ့ plug-in 23 နဲ့ hybrid မော်ဒယ် ၃၆ ခုထိရှိနေပြီ။ နှစ်ယောက်စီး Smart ED ကနေ အလတ်စား Ford C-Max Energi အထိ BMW i3 ဇိမ်ခံ SUV အထိ ရှိနေတာပဲ ဖြစ်တယ်။ ပြီးတော့ ဓာတ်ဆီဈေးနှုန်းများ ဆက်လက်မြင့်တက်နေပြီး လျှပ်စစ်ကား စျေးနှုန်းတွေ ဆက်လက်ကျဆင်းနေတာကြောင့် ဒီနေ့အမေရိကန်လမ်းမတွေပေါ်မှာ plug-in electric vehicles 234,000 ကျော်နှင့် hybrid 3.3 သန်းဖြင့် ပိုမိုရေပန်းစားလာတာကို တွေ့ရမှာပါ။
လျှပ်စစ်ကားတွေရဲ့ အနာဂတ်
အတိတ်က ဖြစ်ရပ်တွေကိုကြည့်မယ်ဆိုရင် လျှပ်စစ်ကားတွေဟာ ဟုတ်တော့မလိုလိုနဲ့ ကျရှုံးသွားတာ နှစ်ကြိမ်တိုင်တိုင်ရှိခဲ့တယ်လို့ ဆိုရမယ်။ အခု အနာဂတ်မှာတော့ လျှပ်စစ်ကားတွေရဲ့ နေရာယူမှုက ဘယ်အတိုင်းအတာထိ ရှိမယ်ဆိုတာပြောရခက်ပေမဲ့ ပိုမိုရေရှည်တည်တံ့တဲ့အနာဂတ်ကို ပိုင်ဆိုင်နိုင်တဲ့ အလားအလာတွေကို တွေ့ရမှာပါ။ အမေရိကန်အနေနဲ့ လက်ရှိ နည်းပညာတွေကိုအသုံးပြုပြီး အမေရိကန်မှာရှိတဲ့ အပေါ့စားယာဉ်တွေကို hybrids ဒါမှမဟုတ် plug-in electric vehicles အဖြစ် ကူးပြောင်းပါက ကာဗွန်ညစ်ညမ်းမှုကို ၂၀ရာခိုင်နှုန်းထိ လျှော့ချပေးနိုင်မှာပဲ ဖြစ်တယ်။
ပြီးခဲ့တဲ့ ၂၀၁၂တုန်းက အမေရိကန်သမ္မတအိုဘားမားက EV Everywhere Grand Challenge မှာ အမေရိကန်နိုင်ငံရဲ့ အကောင်းဆုံးနဲ့အတောက်ပဆုံး သိပ္ပံပညာရှင်များ၊ အင်ဂျင်နီယာများနဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများကို ဒီနေ့ခေတ် ဓာတ်ဆီသုံးကားတွေလို ဈေးသက်သာအောင် ပြုလုပ်ပေးဖို့ စတင်ခဲ့တာပဲ ဖြစ်တယ်။ ၂၀၂၂ ခုနှစ်မှာတော့ မော်တော်ယာဉ်တွေရဲ့ battery front မှာ စွမ်းအင်သိုလှောင်မှုကို အထူးသုတေသနပြုလုပ်ခဲ့ပြီး စွမ်းအင်သိုလှောင်မှုကို အဟန့်အတားဖြစ်စေမယ့်အရာတွေကို ကျော်လွှားဖို့ လုပ်ဆောင်နေကြတာပဲ ဖြစ်တယ်။
အခုချိန်မှာ Tesla Motors နဲ့ အပြိုင် လျှပ်စစ်ကားဈေးကွက်ထဲကို အရှိန်အဟုန်နဲ့ဝင်လာတဲ့ mainstream brand တွေ ဖြစ်တဲ့ Ford, Mercedes, VW, Lexus, Toyota, Honda စတာတွေကလဲ လူံးဝပြောင်းလဲတဲ့ line up တွေနဲ့ လာတော့မယ်ဆိုတာ အသေအချာပါပဲ။ ပြီးတော့ တရုတ်အခြေစိုက် လျှပ်စစ်ကားတွေကလဲ အရင်ကထက် အဆပေါင်းများစွာ တိုးတက်လာတာကို တွေ့ရမှာပါ။ လာမယ့် ၂၀၂၄မှာဆိုရင် လျှပ်စစ်ကားလောကရဲ့ အပြိုင်အဆိုင်တွေက ဒီထက်တောင်ပိုမိုပြီး ပြင်းထန်လာဖို့ရှိနေပါသေးတယ်။ Polestar, Lucid, Rivian တို့လို အမှတ်တံဆိပ်တွေကလည်း လျှပ်စစ်ကားတွေ အပြိုင်အဆိုင်ထုတ်လုပ်လာမှာပါ။ လက်ရှိမှာ Forbes က ထုတ်ပြန်ထားတဲ့ ၂၀၂၂ အကောင်းဆုံး Luxury လျှပ်စစ်ကားတွေကို ကြည့်မယ်ဆိုရင် ..
1. 2022 Lucid Air
2. 2022 BMW i4
3. 2022 Tesla Model S
4. 2022 Mercedes-AMG EQS
5. 2022 Porsche Taycan GTS
6. 2022 Audi e-Tron GT
တို့ကို တွေ့ရမှာပါ။ လာမယ့် ၂၀၂၃ မှာဆိုရင် ဒီထက်တောင် ပိုမိုရွေးချယ်စရာများပြီး ပိုမိုပြိုင်ဆိုင်မှု ပြင်းထန်တဲ့ လျှပ်စစ်ကားလောကကို တွေ့မြင်ရဖွယ်ရှိပါတယ်။
အဆုံးသတ်ဆိုရရင်တော့ လျှပ်စစ်ကား ခေတ်တစ်ခုကို ရောက်လာနိုင်မလားဆိုတာ သေချာတပ်အပ်မပြောနိုင်သေးပေမဲ့ လက်ရှိအခြေအနေတွေအရတော့ အနာဂတ်ရဲ့ ကားလမ်းမတွေပေါ်မှာ လျှပ်စစ်ကားတွေ နေရာယူဖို့ အလားအလာများပါတယ်။ ဒီလိုမျိုး မှန်းဆခန့်မှန်းချက်တွေ လက်တွေ့အမှန်တကယ်ဖြစ်ပေါ်ဖို့အတွက်ကတော့ အချိန်ကသာ အဆုံးအဖြတ်ပေးသွားမှာပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ။
Ref; energy.gov
Creations are coming to you.
