26/09/2023
"ဂရိပြဇာတ်တွေက နားလည်ဖို့ ခက်သလား" ဆိုတဲ့ မေးခွန်းကို မပြောခင် အရင်ဆုံး ယူရီပီးဒီးစ် (Euripides) ရဲ့ မဒဲရာ (Medea) ပြဇာတ်အကြောင်း ပြောပြချင်ပါတယ်။
မိန်းမတစ်ယောက်က ယောက်ျားဖြစ်သူ မျက်နှာ တစ်ကမ္ဘာထင်ပြီး ဒီယောက်ျား သွားတဲ့နောက်ကို လိုက်လာတယ်။ နှစ်ယောက် အတူတူ ပေါင်းသင်းနေထိုင်တယ်။ ကလေးနှစ်ယောက် ရတယ်။ ဒီအချိန်မှာ ယောက်ျားဖြစ်သူက သူတို့နေတဲ့ မြို့က မြို့တော်ဝန်ရဲ့ သမီးနဲ့ လက်ထပ်ဖို့ အကြောင်း ဖြစ်လာတယ်။ သူ့ဘဝ ပိုတိုးတတ်နိုင်မယ့်လမ်းပေါ့။
မြို့တော်ဝန်ကလည်း ဒီလူကို သူ့သမီးနဲ့ သဘောတူတယ်။ လက်ထပ်ပေးဖို့ စီစဉ်တယ်။ ဒီလူရဲ့ အရင်မိန်းမနဲ့ ကလေးနှစ်ယောက်ကိုတော့ သူ့မြို့မှာ မနေနဲ့လို့ နှင်ထုတ်တယ်။ ဒီမြို့ကို ဘယ်တော့မှ နောက်တစ်ခါ ပြန်အခြေလာမချနဲ့တော့ပေါ့။ ဒီအချိန်မှာ ဒီလူရဲ့ အရင်မိန်းမက ဘယ်လို ခံစားရမလဲ ဆိုတာ လူတိုင်း တွေးကြည့်လို့ ရပါတယ်။ ဒီအခြေအနေမျိုးမှာ သူ ဘာတွေ ဆက်လုပ်မလဲပေါ့လေ။
ဒါက မဒဲရာ ပြဇာတ်အကြောင်းပါ။ စောစောက ပြောခဲ့တဲ့ ဇာတ်ကြောင်းထဲက မိန်းမဖြစ်သူက မဒဲရာ ဖြစ်ပြီး ယောက်ျားဖြစ်သူကတော့ ဂျေဆင် (Jason) ဖြစ်ပါတယ်။ မြို့တော်ဝန် ဆိုတာကတော့ သူတို့ နေတဲ့ မြို့ရဲ့ ဘုရင် ခရီယွန် (Creon) ပါ။
ဂျေဆင်က ဘယ်သူလဲ၊ မဒဲရာက ဘယ်သူလဲ စတဲ့ သူတို့ နောက်ခံဇာတ်ကြောင်းတွေကို အများကြီး မဟုတ်ဘဲ အနည်းအကျဉ်းလောက်ပဲ သိထားရင်ကို စောစောက ဇာတ်ကြောင်းအတိုင်း ဖတ်မယ်ဆိုရင် ဒီပြဇာတ်ကို ခံစားလို့ ရပါတယ်။ တအား ရှုပ်ရှုပ်ထွေးထွေးမျိုးတွေ မဟုတ်ပါဘူး။ နားလည်ဖို့လည်း မခက်ပါဘူး။
--
မဒဲရာ ပြဇာတ်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး နောက်ပိုင်း စာပေပညာရှင်တွေ သုံးသပ်ကြတဲ့အထဲမှာ ဒီပြဇာတ်ကို Feminist ပြဇာတ်တစ်ပုဒ်လို့ ပြောကြတာလည်း ပါတယ်။ ပြဇာတ်ထဲက မဒဲရာ ပြောတဲ့ စကားတွေထဲမှာ -
(ယောက်ျားတွေ) သူတို့တွေက အိမ်မှာ နေရတဲ့ ကျွန်မတို့ကို
ပြောကြတယ်၊ ဘေးအန္တရာယ် မရှိတဲ့နေရာမှာ နေထိုင်ရတာတဲ့၊
သူတို့ကတော့ စစ်မြေပြင်ဆီ သွားနေရတာတဲ့၊ အရူးတွေ။
ကျွန်မကတော့ ကလေးတစ်ယောက် မွေးမြူရတာထက်
စစ်မြေမြင်ရှေ့တန်းမှာ သုံးကြိမ်လောက် ပိုရပ်တည်နိုင်တယ်
ဆိုတဲ့ ဒိုင်ယာလော့ခ် ပါပါတယ်။
ယောက်ျားဖြစ်သူ မျက်နှာ တစ်ကမ္ဘာထင်ပြီး သူ့ဇာတိကို စွန့်လို့၊ မိဘ၊ မောင်နှမ အကုန်လုံးကို ဆန့်ကျင်လို့ တနယ်တခြားကို လိုက်လာခဲ့တာ။ ပြီးတော့ အခုအချိန်မှာ ကလေးနှစ်ယောက်နဲ့။ ဒီအချိန်မှာမှ ယောက်ျားဖြစ်သူက သူ့နေရာမှာ အစားထိုးဖို့ တခြားမိန်းမတစ်ယောက် ဆိုတော့ မဒဲရာ ခံစားရတဲ့ မိန်းမတွေရဲ့ အဖြစ်က ဒီပြဇာတ်ထဲက ဒိုင်ယာလော့ခ်တွေထဲမှာ ပေါ်လွင်လို့ နေပါတယ်။
Patriarchy ဖြစ်တဲ့ လောကမှာ နေထိုင်ရတဲ့ မဒဲရာလို အမျိုးသမီးတစ်ယောက်လို ကြုံတွေ့ရတဲ့ ဖြစ်ရပ်မျိုးတွေက အခုချိန်ထိလည်း ရှိပါတယ်။ ဒီတော့ ဒီပြဇာတ်က (၂၀) ရာစုနှောင်းပိုင်း feminist movement တွေထဲမှာ ထည့်ပြောစရာ ဖြစ်လာတာ မဆန်းပါဘူး။
--
သင့်ဖခင်ရဲ့ နေအိမ်ထံမှ သင် ရွက်လွှင့် အဝေးထွက်လာခဲ့
သင့်နှလုံးသားဟာ မီးတောက်လို့၊ မဒီယာရေ ပြီးတော့ သင့်ဟာ
ပင်လယ်ပြင်တွေ အကြားက ကျောက်ဆောင်ဂိတ်၀တွေအကြား
ဖြတ်သန်းလာခဲ့ပြီး အခုတော့ သင်က တစ်နိုင်ငံရပ်ခြား
ကမ်းခြေအပေါ်မှာ အိပ်စက်သွားချေပေါ့ ။
ဒီစာသားက အယ်လ်ဘတ်ကမူး (Albert Camus) ရဲ့ နာမည်ကျော် အက်ဆေးတစ်ပုဒ် ဖြစ်တဲ့ တီပါ့ဆာသို့ အပြန် (Retutn To Tipasa) အက်ဆေး အဖွင့်မှာ ဖော်ပြထားတဲ့ မဒဲရာ ပြဇာတ်ထဲက စာသားတစ်ခု ဖြစ်ပါတယ်။ ပြီးတော့ ဒီအက်ဆေးရဲ့ အဆုံးမှာ သူက ဒီလို ဆက်ရေးပါတယ်။
"အို ... အလင်းရေ။ ဂန္ထဝင် အလွမ်းပြဇာတ်ထဲက ဇာတ်ကောင်တွေ အားလုံးဟာ သူတို့ရဲ့ ကံကြမ္မာတွေနဲ့ မျက်နှာချင်းဆိုင် တွေ့ကြုံရတဲ့ အခါမှာတော့ အကုန်လုံး ငိုကြွေးခဲ့ကြပါရဲ့။ အခုအချိန်မှာတော့ သူတို့ရဲ့ နောက်ဆုံး ခိုလှုံရာကလည်း ကိုယ်တို့ရဲ့ နောက်ဆုံး ခိုလှုံရာပဲ ဆိုတာကို ကိုယ် သိရှိခဲ့ပါရဲ့"
ဒီလို ရှောင်လွှဲလို့ မရနိုင်တဲ့ ကံကြမ္မာမျိုးနဲ့ ကြုံတွေ့လာတော့လည်း မဒဲရာက ထိုင်ငိုကြွေးနေရုံနဲ့ မပြီးသေးပါဘူး။ သူ့အပေါ် ရက်ရက်စက်စက် ပြုမူတဲ့ သူ့ယောက်ျား ဂျေဆင်နဲ့ ဂျေဆင် လက်ထပ်မယ့် အမျိုးသမီး၊ သူ့ကို တိုင်းပြည်က နှင်ထုတ်တဲ့ ဘုရင်ဖြစ်သူတို့ကို လက်တုံ့ပြန်ဖို့အတွက် ပြန်စီစဉ်ပါတယ်။
သူ့ကလေးတွေကို သူ့လက်နဲ့ ကိုယ်တိုင် ပြန် thet ဖို့အတွက် စီစဉ်တာပါ။ ဒီလို သူ ပြန်လက်တုံ့ပြန်တဲ့ နည်းလမ်းကလည်း အတော်ရက်စက်တယ်လို့ ဆိုလို့ ရပါတယ်။ အသည်းနှလုံး မရှိတဲ့ မိန်းမတစ်ယောက်လို့လည်း ပြောကြပါလိမ့်မယ်။ ဒါပေမဲ့ ဘာဖြစ်လို့ သူ ဒီလို လုပ်ခဲ့ရတာလဲ ဆိုတဲ့ အကြောင်းကိုလည်း ပြဇာတ်တစ်ခုလုံးကို ဖတ်ပြီးမှသာ ရေရေလည်လည် နားလည်နိုင်ပါလိမ့်မယ်။
ဒါတွေကို ဒီနေရာမှာ တထိုင်တည်း ရေးပြရင် ပိုရှည်လျားနေမှာရော၊ သူ့ လုပ်ရပ်ကို ကြိုတင် Judge လုပ်ထားသလို ဖြစ်မှာစိုးလို့ရောပါ။ မဒဲရာရဲ့ လုပ်ရပ်ကို ဒီပြဇာတ်ကို ဖတ်ရှုပြီးမှသာ စာဖတ်သူတွေက အဆုံးအဖြတ် ပေးနိုင်ပါလိမ့်မယ်။
--
မဒဲရာ ပြဇာတ်ကို ဂရိပြဇာတ်ဆရာ ယူရီပီးဒီးစ်က လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း (၂၀၀၀) လောက်က ရေးခဲ့တာပါ။
ဒါပေမဲ့ အခုအချိန်တွေ ကျွန်တော်တို့တွေက ဒီပြဇာတ်ကို ဖတ်လို့၊ ဖတ်ပြီး စဉ်းစားတွေးတောစရာ တစ်ခုခု ရရှိနေဆဲပါပဲ။ စိတ်ခွဲပညာ (Psychoanalysis)၊ စာပေပညာ (Literature)၊ အမျိုးသမီးဝါဒီ (Feminism) စတဲ့ နယ်ပယ်မျိုးစုံကနေ ဒီပြဇာတ်ကို သုံးသပ်လေ့လာလို့လည်း ရပါတယ်။
မဒဲရာလို ဖြစ်ရပ်မျိုးနဲ့ ကြုံတွေ့ရတဲ့ အမျိုးသမီးတွေလည်း အပြင်မှာ တကယ် ရှိပါတယ်။ အမျိုးသမီးတိုင်းက သားပျောက်ရှာခဲ့ကြဖူးတဲ့ မိခင်တွေချည်းပဲ။ လင်ယောက်ျားဖြစ်သူရဲ့ ခြေဖမိုးကို ဆံပင်စနဲ့ ပွတ်လို့ ငိုကြွေးခဲ့ကြဖူးသူတွေချည်းပဲလို့ ရေးခဲ့ဖူးသလိုမျိုးပါပဲ။
ဒါက မဒဲရာပြဇာတ် မိတ်ဆက်သဘောမျိုးပါ။ နောက်နှစ်ထဲမှာ Fate ကနေ မြန်မာပြန် ထွက်နိုင်အောင် စီစဉ်နေတယ် ဆိုတာလည်း ပြောချင်တာပါ။
ကျေးဇူးပါ။
- my -