30/08/2024
Keystone Species,,
සිංහලෙන් කියනවනම් මූලස්ථාන විශේෂ
Keystone කියන නමින්ම ඒ ජිවීන් පරිසර පද්ධතියට කොච්චර වැදගත් ජිවීන්ද කියලා අපිට තේරුම්ගන්න පුලුවන්.
මොකද Keystone එක කියලා කියන්නේ, ලොකු ගල් වලින් හදපු ආරක්කුවක් හැඩය තියෙන උළුඅස්සක මුදුන්ම ගලට, ඒ ගල නිසා තමයි මුළු ව්‍යුහයම කඩන් වැටෙන්නේ නැතුව ස්ථායීව පවතින්නේ. Keystone එක අයින් කලොත් ඒහෙම මුළු ආරුක්කු ව්‍යුහයේම තියෙන ඔක්කම ගල් කඩන් වැටෙනවා.
ඒ කියන්නේ මූලස්ථාන විශේෂයත් හරියට ඒ Keystone ගල වගේ. එම ජිවීයා පරිසරයෙන් අයින් වුනොත් ටිකෙන් ටික මුළු පරිසර පද්ධතියම කඩන් වැටෙනවා. හරියට අර ආරුක්කු ව්‍යුහය කඩන් වැටෙනවා වගේ.
පරිසරයේ ඒ වගෙ විශේෂ ජිවීන් කව්ද කියලා අදුර ගන්න එක ලේසි නෑ. සමහරවිට ඒ ජිවීයා පරිසරයෙන් ඉවත් වෙලා යනකම්ම ඔහු ඒ තරම් වැදගත් කෙනෙක් කියලා අපි දන්නේ නෑ. සමහරවිට අපිට ඔවුන්ව කල්තියා අදුරගෙන ඔවුන්ව ආරක්ෂා කරගන්න පියවර ගන්නත් පුලුවන්. හැබැයි ගොඩක් වෙලාවට වෙන්නේ අපි අදුරගන්න කලින් අපේ නොසැලකිලිමත් කම නිසා ඔවුන් පරිසරයෙන් සම්පූර්ණයෙන්ම ඉවත් වෙන එක. සමහරවිට , ඒ වෙනකොට පරිසරය අයේ යථාතත්වයට ගන්න බැරි තත්ත්වයට පත් වෙලා තියෙන්නත් පුලුවන්.
ඒ වගේ විශේෂ කට්ටියක් තමයි අලි ඇත්තු කියන්නේ.
ඔවුන් පරිසර පද්ධති ඉංජීනේරූවරුන්.
මොකද ඔවුන් පරිසර පද්ධති අලුතෙන් හදනවා. තියෙන පරිසරය වෙනස් කරනවා, ඒ වගේම පරිසරය එක විදියකට ලස්සනට පවත්වාගෙන යනවා, ඒ කියන්නේ පරිසරය ලස්සනට නඩත්තු කරනවා.
ඒ කොහොමද කිව්වොත්, අලියා කියන්නේ ලොකු ශක්තිමත් සත්ත්වයෙක්.
ඉතින්, ඔවුන් නිතරම ලොකු ගස්වල අතු කඩනවා, ලොකු ගස් පෙරලනවා, පොඩි පැළ පදුරු පාගලා දානවා, ඒ වගේම සමහර ගස් උගුල්ලලා දානවා, ,
කෙනෙක්ට හිතෙන්න පුලුවන් ඒක පරිසරයට කරන යම් හානියක් කියලා.
නමුත් ඒක වැරදි,
ඔවුන් ඒ කරන වැඩෙ පරිසරයේ ඉන්න අනිත් සත්තුන්ට වගේම පරිසරයටත් කරන ලොකු සේවයක්. ඔවුන් මේ කරන දේ නිසා ගස් උස යන එක අඩු වෙනවා, ඉතින් ගොඩක් උස නැති සත්තුන්ට කෑම ලැබෙනවා. ගස්වල අළුතින් දළු දානවා, ගස් වල පදුරු දානවා, අනිත් සත්තුන්ට ආහාර ලැබෙනවා, ඒ විතරක් නෙමෙයි ඔවුන්ට අළුත් වාසස්ථානත් ලැබෙනවා.
උදාහරණයක් විදියට, අලියෙක්ගේ වැඩ නිසා ලොකු ගහක් සම්පූර්ණයෙනම මැරුනා කියලා හිතමු. හැබැයි ටික දවසක් යද්දී ඒ වියලුනු ගහා බෙන හදන කුරුල්ලන්ට අලුත් ගෙයක් වෙලා.
අප්‍රීකාව වගේ රටවල සැවනා බිම් වල ඉන්න අලි ඇත්තු තමයි ඒ පරිසරයේ ලස්සන තැනිතලාව පවත්වාගෙන යන්නේ. අසියාව කියලා එකේ වෙනසක් නෑ.
පරිසර පද්ධතියේ හැඩය පවත්වාගෙන යන්න ඔවුන් නිහඩ සේවයක් කරනවා.
සරලවම කියනවනම් අලි ඇත්තු අනිත් සතුන්ට ජීවත් වෙන්න ලස්සනට පරිසරය අස්පස් කරලා දෙනවා වගේ.
අලියෙක් දවසකට විශාල ශාක ද්‍රව්‍ය ප්‍රමාණයක් ආහාරයට ගන්නවා. ඔවුන්ගේ කෑම පිගානේ ලොකූ විවිධතවයක් තියෙනවා. ඔවුන්ට කටු තියෙන ගහක් වුනත් ප්‍රශ්නයක් නෙමෙයි.
අනික අලියා කියන්නේ කුර සත්තු වගේ අමාශය කුටීර හතරකට බෙදිච්චි කට්ටියකුත් නෙමෙයි. ඒ නිසා එයාලගේ වසුරුවල ජීරණය නොවී ශාක කෙදි ගොඩක් ඉතිරි වෙනවා. ඒ වගේම ඔවුන්ගේ වසුරු වල ගොඩක් පොෂ්‍ය පදාර්ථයන් එහෙමත් ඉතිරි වෙලා තියෙනවා. ඒ නිසා ගොඩක් කෘමීන්,සමනල්ලු වගෙ පොඩි සත්තු මේ වසුරු හොයාගෙන ඇදි එනවා. ඒ වසුරු ශාක වල බීජ ව්‍යාප්තියටත් උදව් වෙනවා. දවසකට ඔවුන් විශාල වසුරු ප්‍රමාණයක් පිට කරනවා. ඒ වසූරු වලින් විශාල ක්ෂුද්‍රජීවීන් ප්‍රමාණයක් වියළි මුඩු පසට එකතු වෙනවා. ඒ වසුරු වල තෙතමනයත් ප්‍රමාණවත් ව තියෙනවා, වසුරුවල තියෙන ජීරණය නොවී ඉතුරු උනු බීජ ටිකෙන් ටික කාලයත් සමග වියළි පොළොවෙ පැළ වෙන්න ගන්නවා. ඉතින් වියළි පොළොව සාරවත් වෙනවා.
ඔවුන්ගේ වං ගෙඩි වගේ ලොකු කකුල් වලට පෑගීලා හැදෙන වලවල් ටික දවසක් යද්දි වතුර පිරිලා පුංචි පරිසර පද්ධතියක් බවට පත් වෙනවා. ඒ කොහොමද කියනවම් අපිට මෙහෙම හිතන්න පුලුවන්,
වතුර වලක වතුර බොන්න එන අලි රංචුවක් නිසා. ප්‍රධාන වතුර වල ලග තැන් තැන් වල තව පොඩි පොඩි මඩ වලවල් හැදෙනවා. ඒ මඩ වලවල් මදුරුවෙක්ට, ගෙම්බෙක්ට බිත්තර දාන්න නියම වාසථානයක් බවට පත් වෙනවා. මොකද ප්‍රධාන වතුර වලේ ඉන්න මාළු වගේ විලෝපිකයෝ ඒ වතුර වලේ නෑ. ඒ වගේම අහිංසක මුවෙක්ට උනත් ඇවිත් බය නැතුව ඒ වලේ වතුර බීලා යන්න පුලුවන්, මොකද ලොකු වතුර වලේ ඉන්න කිඹුලා ඒ වතුර වලේ නැති නිසා.
අලි ඇතුන් කියන්නේ පරිසරයට ගොඩාක් වටින කට්ටියක්, ඔවුන් දවසකට ගොඩාක් දුර ඇවිදිනවා ඒ නිසා ඒ සතුන් කරන සේවය ලොකු ප්‍රදේශක පැතිරෙනවා. කොටින්ම කියනවනම් ඔවුන් නැති වුනොත් අද අපි දකින භූමී දර්ශනය සම්පූර්ණයෙන්ම කණපිට පෙරලෙනවා.
ගොඩාක් සත්තු අසරණ වෙනවා. පරිසර පද්ධතියම බිද වැටෙනවා.
ඉතින් අපි මීට වඩා අලි ඇතුන් ගැන සැලකිලිමත් වෙන්න ඕනි. නිකරුනේ වගා ළිං වලට වැටිලා, කෝච්චි වලට හැප්පිලා, කිසිම වැදගැම්මක් නැති මිනිස්සුන්ගෙන් වෙඩි කාලා, හක්කපටස් වලට අහු වෙලා බොහොම අසරණ විදියට තැන් තැන් වල වැටිලා මැරිලා යන්න ඕනි සත්තු නෙමෙයි ඔවුන්.
ඔවුන්ට ලැබෙන්න ඕනි ගෞරවය අපි දෙමු.මීට වඩා ආදරෙන් ඔවුන්ව රැක බලා ගමු.❤️
~ Dew~
