Azattyk+

21/01/2025

Эгерде Ленин тирилип келсе...

Ленин – "кызыл террордун" түптөөчүсү
(Азилдер жана даректүү малыматтар)

https://www.azattyk.org/a/lenin_cana_terror_21-01-2025_chorotegin/33283049.html

21.1.2025.
Т.Чоротегин.

Кыргыз коому азыркы тапта деле Владимир Лениндин бейнесине карата карама-каршы пикирлери менен жиктелип келет. “Улуу атабыз – Ленин!” деп ураан чакырып чоңойгон ...

19/01/2025

Гэндэн 1935-жылы декабрда Сталинди "орустун жаңы падышасы болуп алыпсың!" деп сындаган

Сталинге ачык айбат кылган монгол мамлекеттик ишмери Пэлжидийн Гэндэн
https://www.azattyk.org/a/mongol_ishmeri_peljidiin_genden_2025_chorotegin/33281192.html

19.1.2025.
Т.Чоротегин.

XX кылымдын 20–30-жылдарындагы Монгол Эл Республикасынын бараандуу тарыхый инсандарынын бири Пэлжидийн Гэндэн өз элинин Маскөө таңуулаган тоталитардык идеологияг....

17/01/2025

Кенесарынын өлүмү. Талаш жараткан кечирим суроо
..Казак султаны Кенесарынын Кыргыз хандыгына каршы баскынчылыгы окуясы тууралуу сабак 1989-жылдын сентябрынан бери Кыргызстандын мектептериндеги “Кыргызстан тарыхы” боюнча окуу программасына кирген.

Окуу китептерден тышкары энциклопедиялык китептерде деле Кенесарынын баскынчыл жортуулу тууралуу чагылдырылып келчү.

Бөөдө жерден кечирим суроо окуясын жалаң гана Кайрат инибиздин жеке калпыстыгы катары карабастан, жалпы эле эгемендик доорунда балдарды жана эрезеге жеткен муундарды атамекендик жана чөлкөмдүк тарыхка үйрөтүүдөгү педагогдук кемчиликтин бир мөмөсү катары карашыбыз деле абзел.

Азыркы тапта жумуриятыбызда көптөгөн университеттер “Кыргызстан тарыхы” сабагын кыскартып жана ал сабак боюнча мамлекеттик сынактарды жоюп салып жатышат. Ал мамлекеттик сынактарды жарандык таалим үчүн өзгөчө зарыл иш катары кайра калыбына келтирүү абзел.

“Чет өлкөлөрдүн каражаты менен ачылган орто жана жогорку окуу жайларда “Кыргызстан тарыхы” сабагы милдеттүү окутулабы?” деген суроо да жүрөк өйүтөт. Бул сабак мамлекеттик тил сабагы сыяктуу эле өзгөчө саясий мааниге ээ.
Кыргызстандын Билим берүү жана илим министрлиги дал ушул көйгөйлөрдү да астейдил иликтөөсү керек.

“Эсимде” аянтчасы сыяктуу коомдук долбоорлор көбөйсө, алардын мултимедиалык маалыматтары тарых сабагы үчүн кошумча каражат кызматын аткараары шексиз.

УТРК, ЭлТР сыяктуу каналдарда фолк-хисторичилердин “жөө жомоктору” эмес, тарыхый дарекке таянган тарыхчылардын баяндары обого чыгарылышы, тарых жана тарыхый инсандар жаатында көркөм жана даректүү тасмаларды, мултфилмдерди ж.б. жаратуу абзел.

Чет жактарда байырлаган айдыңдарды да интернет мазмунун жакшыртуу үчүн чыгармачыл кызматташууга чакырсак болот.
Айтор, тарых сабагы жана тарыхый сабаттуулук жаатында кооз сөздөрдөн көп тарамдуу педагогдук, жаратмандык жана уюштуруучулук ишке өтүүнү улантуу зарыл деп санайбыз.

*********

Кыргыздар чөлкөм тарыхын терең билүүсү шарт: Султан Кенесарынын баскынчылыгы окуясына бир беткей баадан улам
https://www.azattyk.org/a/kenesary_cana_egemen_qyrgyz_handygy_17-01-2025_chorotegin/33278766.html

17.01.2025.
Т.Чоротегин.
"Азаттык" үналгысы.

Жакында бир кыргыз ырчысынын казак султаны Кенесары тууралуу айткан бир беткей сөзү кызуу талкуу жаратты. Ошол эле учурда бул маселе Кыргызстанда жаш муундар өз э....

14/01/2025

Көөнө “тегин” сөзү 1989-жылдан бери кыргызча тегат жаратып келет

Тегат жаратууда “тегин” сөзү да алгылыктуу

/*********************

Кыргызстандын Жогорку Кеңеши 2024-жылы декабрда тегат жаратуучу сөздөр эске алынган жаңы мыйзамдын долбоорун алгачкы окулушта жактырган. Негедир айрым депутаттар “тегин” деген төл сөзгө каршы чыгышты. Бул антропоформантты сактап калууга чакырган тарыхчынын блогу.

Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешиндеги урматтуу депутаттарды “тегин” антропоформантын кыргызча тегаттын (фамилия) бөлүгү катары чоң ата менен бабалардын атына кошууга мыйзамдык уруксат берүү аркылуу Жогорку Кеңештин 1989-жылы тарыхый мыйзамды кабыл алып, эрдик кылган чакырылышынын өкүлдөрүнүн – жакынкы ата-бабаларыбыздын – архаикалык сөзгө жан киргизген татынакай табылгасына урпак катары ызаат көрсөтүүгө чакыргым келет.

*******
Көөнө “тегин” сөзү 1989-жылдан бери кыргызча тегат жаратып келет.

https://www.azattyk.org/a/qyrgyz-tegaty_cana_tegin_soezue_15-01-2025_chorotegin/33275762.html

15.1.2025.
Т.Чоротегин.

*********** Кыргызстандын Жогорку Кеңеши 2024-жылы декабрда тегат жаратуучу сөздөр эске алынган жаңы мыйзамдын долбоорун алгачкы окулушта жактырган. Негедир айрым депут...

12/01/2025

Курск облусу. Түндүк Кореянын туткун жоокерине Тыва жаранынын документи берилген

12.1.2025.
Украин аскерлери колго түшүргөн Түндүк Кореянын жоокеринин жанынан Тыва Республикасынын 26 жаштагы тургуну Антонин Аранчындын атындагы аскер билети табылган. "Агентство. Новости" басылмасы маалымдагандай, аскер билети Тыванын тургуну 1998-жылы туулган Антонин Аранчынга берилген.

Украин президенти Владимир Зеленский соцтармакка жарыялаган документтеги Аранчын менен Тыванын Маалыматтар базасындагы Аранчындын аты-жөнү, туулган күнү так келет, бирок аскер билетте Аранчын "тигүүчү" деп берилген. Аскер билет менен паспорттогу маалыматтарда ээлеринин туулган жерлери гана дал келбейт.
Чыныгы Аранчын бир нече жолу насыя акча алып, иштеген жерин токойчу жана кароолчу деп көрсөткөн.

Түндүк Кореянын туткунга түшкөн экинчи жоокеринин жанында документи болгон эмес.

Буга чейин айрым маалымат каражаттары Орусия согушка Түндүк Кореянын аскерлери катышып жатканын жашыруу максатында жасалма документтерди, анын ичинде Монголия менен чектеш Тыва Республикасынын тургундарынын атынан документтерди берип жатканын жазышкан.

URL:

Украин аскерлери колго түшүргөн Түндүк Кореянын жоокеринин жанынан Тыва Республикасынын 26 жаштагы тургуну Антонин Аранчындын атындагы аскер билети табылган. "Аг....

09/01/2025

“Аравело басыгы” жана Би-Би-Си

1957-жылы Сомалинин гимнинин сөзүн жана музыкасын жараткан таланттуу акын Абдуллахи Карше мырза “Харгейса үналгысы” компаниясында кызматкер болуп иштечү экен.
Ал өзүнүн “Аравело басыгы” (“Аравело кадамы”) деген обондуу ырынын күүсүн Би-Би-Сиге тартуулаган, бирок анын ырынын текстин берген эмес.

Ошондон тартып бул күү Би-Би-Синин Сомали кызматынын бетачар күүсү катары үзгүлтүксүз кызмат кылып келди. Бул күүнү сомали элинин угармандары да сүйүктүү музыкалык бир шилтем катары кабыл алган.
Ал күүнүн оторчулукка каршы көтөрүлүшчүл сыры британдыктарга белгисиз эле.

Бул көп маанилүү обондуу ырдын баштапкы саптарында:
“Бул калайык чакырык салат,
Өзүнүн журтун өзгөчө каалап.
Жери үчүн бул калк көтөрүлсө,
Бере көр, Алла, турганын самап”, – деген сөздөр камтылган.

Сомали: Каныша Аравело уламышы сомали элин эгемендикке жана ынтымакка үндөгөн.
https://www.azattyk.org/a/aravelo_qanysha-tuuraluu_somali_ulamyshy_2025_chorotegin/33269713.html

09.1.2025.
Т.Чоротегин.

Азыркы тапта Чыгыш Африкадагы Сомали мамлекети жарандык согуштун жана жикчил кыймылдардын айынан ыдырап турат. Азаптуу сомали элинин каныша Аравело жөнүндөгү жа....

06/01/2025

Монгол жазма мурасы

Монголияда 2-январдан тартып тарыхый монгол алфавити расмий колдонулат.

Ал эми монгол тилине ыңгайлаштырылган кирил жазмасы деле унутулбайт.

Монголияда жаш муундар көбүнесе англисче билишет экен.

Ал эми КЭРдин Ички Монголия автоном районунда салттык монгол алфавити 1950-жылдардан тартып расмий колдонулуп келет.

Ички Монголияда байырлаган монголдордун саны эгемен Монголиядагыдан алда канча көбүрөөк.

https://montsame.mn/en/read/358879

Компүтердик жалпы Юникод тизмесине монгол алфавити эчак кирген.

Монгол жазмасын ойлоп тапкан Тата-тоңа деген киши - 13-кылымдын башында Чыңгыз ханга кызмат кылган чыгаан уйгур айдыңы болгон.

Т.Чоротегин

06.1.2025.

https://news.mn/en/791396/

Mongolia has announced plans to restore the use of its traditional alphabet by 2025, replacing the Cyrillic script adopted under the Sovietperiod as it moves away from Russian influence. It will take transitional measures to prepare for the “comprehensive restoration” of the traditional alphabet...

05/01/2025

Орусияда Украинага каршы баскынчыл согушка каршы чыккан жана президент В.Путинди ачык сындаган айдыңдар арбын

Ирина Анатольевна Мальцева: “Путинди өксүктүк комплекси бар санда жок пенде деп санайм. Орусияны жеңсе, биз Украинага алкыш айтабыз”
https://www.azattyk.org/a/orusijalyq_irina_maltseva_ukrainany_qoldojt_05-01-2025_chorotegin/33263409.html

Т.Чоротегин
05.1.2025.

Эл аралык коомчулук Орусиядагы путиндик режимдин эгемен Украинага каршы баскынчыл согушун терең айыптап келет. Орусиянын өзүндө да тынчтыкты сүйүүчү жана демокр....

03/01/2025

Укук коргоочу Азиза Абдирасулованын тагдыры – жекече көйгөй эмес.


Укук коргоочунун кадырын жарандык коом да, бийликтер да таанышы керек.

https://www.azattyk.org/a/uquq_qorgoochu_aziza_abdirasulova_cana_carandyq_qoom_03-01-2025_chorotegin/33261902.html

Т.Чоротегин

03.01.2025.

Жакында ар кыл коркутуулардан улам Кыргызстндан убактылуу чыгып кетүүгө аргасыз болгон таанымал коомдук ишмер, жарандык жигердүү өкүл Азиза Абдирасулованын тагд...

02/01/2025

Нацисттик Германияда өз ара кат алышкан карапайым украин айымдары тууралуу

И еще одна, уже новогодняя, открытка из архива «остарбайтеров»
Мария Коваливская получила эту открытку от подруги в канун Нового 1943 года. Мария родилась в Полтавской области Украинской ССР и в 1942 году была насильно вывезена из родного села на работы в Германию. Там ей пришлось работать на фабрике в городе Триберге (Triberg im Schwarzwald) до освобождения весной 1945 года.
Дело в том, что в национал-социалистической Германии принудительным рабочим из СССР разрешалось пользоваться почтой — например, отправлять открытки друзьям или родным на оккупированные территории — но каждое письмо проходило цензуру, что сильно влияло на содержание писем. Так или иначе, перед нами свидетельство явления, без которого, по воспоминаниям очевидцев, выжить было невозможно — свидетельство дружбы.
Открытка от принудительной работницы Кати Сомча из Беме (Böhme über Walsrode) к Марии, в переводе с украинского:
«Любимая Мусичка! Вспомни зимние вечера, вспомни наши сады, вспомни наши годы, что уже навсегда прошли. Муся! Я жива и здорова. У меня все в порядке, только скучаю по тебе и по семье. Летела бы на крыльях к тебе, но... чужая страна... Пиши, Мусичка, часто. Привет тебе и горячий поцелуй. Привет девчатам».

Мемориал.
31.12.2024.

01/01/2025

“Сапат” мекемеси лицейлердин "Маарифке" бир жактуу өтүшүнө байланыштуу сотко кайрыла турганын билдирди

https://www.azattyk.org/a/33260141.html

“Сапат” эл аралык билим берүү мекемеси лицейлеринин Түркиянын “Маариф” фондуна өткөрүлүшүндө мыйзам бузуу болгонун жана "өз укугун мыйзамдардын негизинде жана эл аралык укук талаасында коргоо боюнча аракет көрөрүн" билдирди.
https://www.facebook.com/sapatkg/posts/1415016739846615

Бул тууралуу окуу жайдын социалдык тармактардагы баракчасына 2025-жылы 1-январда жарыяланган билдирүүдө белгиленген.

Андагы маалыматка караганда, “Сапат” эл аралык билим берүү мекемесинин жетекчиси катары Түркиянын жараны Хүснү Биржан жазылган. Ал эми негиздөөчүлөрдүн бири Орхан Инанды соттун чечими менен түптөөчүлөрдүн курамынан чыгарылган. Дагы бир негиздөөчүсү өз ыктыяры менен "баш тартты" деп айтылган.

Эл аралык мекеменин билдирүүсүнө караганда, негиздөөчүлөрдүн бири катары Кыргызстандын Билим берүү жана илим министрлиги жана А.С аттуу жаран калган. Ал кишини түптөөчүлөрдүн катарынан чыгаруу боюнча сот иши жүрүп жаткан.

- “Сапат” эл аралык билим берүү мекемесинин кийинки соттук отурумду күтпөстөн, чукул арада Түркиянын “Маариф” фондуна өткөрүлүшү мекеме жетекчилиги, мугалимдер, окуучулар жана ата-энелер үчүн күтүүсүз болду", - деп жазылат билдирүүдө.
Кыргызстандагы “Сапат” билим берүү мекемеси Түркиянын “Маариф” фондуна өткөнү 2024-жылы 31-декабрда белгилүү болду.

КР Юстиция министрлигинин сайтындагы маалыматка караганда, “Сапат” 2024-ж. 30-декабрда кайра каттоодон өтүп, анын негиздөөчүлөрүнүн катарына “Маариф Улусларарасы Егитим Курумлары” акционердик коому жана Түркиянын “Маариф” фонду кошулду. Андан тышкары Кыргызстандын Билим берүү жана илим министрлиги бар.

Бул маалыматты Кыргыз өкмөтү ырастады. КР Министрлер кабинетинин төрагасынын орун басары Эдил Байсалов “Маариф” фондунун Борбор Азиядагы директору Хүснү Биржан менен жолугушуп, “Сапат” билим берүү мекемелер тармагын “Маариф” фондунун башкаруусуна өткөрүү чечими кабыл алынганын айтканын өкмөттүн басма сөз кызматы кабарлады.

Түркиянын Билим берүү министрлигине караштуу “Маариф” фонду (Türkiye Maarif Vakfı) 2016-жылы түзүлгөн.
Уюм 2021-жылы Бишкекте фонддун биринчи мектебин ачкан.

Түрк бийлиги 2016-жылы диний аалым Фетхулла Гүленге таандык деп эсептелген билим берүү мекемелеринин ишин токтотууну Кыргызстандан талап кылган.
Расмий Бишкек түрк лицейлери өлкөгө эч кандай коркунуч келтирбей турганын билдирген соң эки өлкөнүн мамилеси сууй түшкөн.

2017-жылы Кыргызстанда 1992-жылдан бери иштеп келе жаткан “Себат” билим берүү мекемелери бийликтин чечими менен “Сапат” болуп өзгөргөн.
Анын жетекчиси, Кыргызстандын да жараны болгон педагог Орхан Инанды 2021-жылы Кыргызстандан уурдалып кетип, Түркияда соттолгон.

Азаттык үналгысы. 01.1.2025.

Анкаранын кылмыш соту 2023-ж.16-июнда Инандыны 21 жылга абакка кескен.
Мунун алдында прокуратура аны "куралдуу террордук топту түзүү же башкарууга" айыптап, 15 жылдан 22 жарым жылга чейин эркинен ажыратууну сураган.
Адвокатынын айтымында, сот процессинде көп суроолор Инандынын Кыргызстандагы ишмердиги тууралуу берилген. Ал билим берүү тармагында ачык ишмердик жүргүзгөнүн, эч кандай мыйзамсыз аракеттер болбогонун айтып берген.

Суроо жараткан суверендүүлүк

2021-жылы Инандынын Бишкекте белгисиз жагдайда жоголгону 1-июнда коомчулукка белгилүү болгон. Анын коопсуздугуна камтама болгондор алгач Түркия элчилигинин имаратынын астына чогулуп, кийин мындай акциялар өкмөт үйүнүн, Ак үйдүн астында, Бириккен Улуттар Уюмунун имаратынын алдында да өтүп турган.

КР Ички иштер министрлиги ошол 2021-жылы 2-июнда Кылмыш-жаза кодексинин "Адам уурдоо" беренеси менен кылмыш ишин козгоп, издөө иштерин жүргүзгөн.

Башкы прокуратура да ошол замат чек ара кызматкерлерине карата "шалаакылык" жана "чек арада кызмат өтөө эрежесин бузуу" беренелери боюнча сотко чейинки өндүрүш иштерин баштаган. Мекеме бул иш токтотулганын, буга кылмышка шектүүнүн аныкталбаганы себеп болгонун "Азаттыкка" быйыл (б.а. 2024-ж.) 31-майда ырастады.

КР Ички иштер министрлигинин "адам уурдоо" беренеси менен козгогон кылмыш ишинин дайыны жок. Мекеме андан бери эч кандай маалымат берген эмес.

Орхан Инандынын Кыргызстандагы адвокаты Таалайгүл Токтакунова мындай дейт:

"Анын чек арадан өткөнү ачыкка чыккандан кийин бул үчүн бирөөнү жазага тарткыла деген талап коюлган. Мага ошол маалда Чек ара кызматынын жооптуу адамдарына кылмыш иши козголду деген кат келген. Ошол кезде да, кийин да мунун жыйынтыгы боюнча маалымат берилген жок".

Мурдагы парламенттин төрагасы, учурда Германиядагы Кыргызстандын элчиси Өмүрбек Текебаев Инандынын уурдалышын мамлекеттин суверендүүлүгүнө кол салууга барабар деп сыпаттаган.

“Түрк атайын кызматтарынын Кыргызстандын территориясында эркин жүрүп, Кыргызстандын жарандарын уурдап кеткендиги бул биздин мамлекеттин, Кыргызстандын суверендүүлүгүнө, анын мамлекеттик кызыкчылыгына кол салганга тете аракет. Суверенитет четинен кертилип сатылбаш керек. Ошондуктан, бул окуяга Кыргыз бийлиги тарабынан кечиктирилбестен адекваттуу тиешелүү баа берилиши керек, ошого жараша кыргыз бийлиги тиешелүү аракеттерди жасаш керек”, - деген Текебаев.

Эл аралык реакция

2021-жылы Бириккен Улуттар Уюмунун (БУУ) Кыйноолорго каршы комитети Орхан Инандынын уурдалып, кыйноого кабылып, Түркияга жеткирилишине Кыргызстандын күнөөсү бар экенин билдирген.

Орхан Инанды уурдалгандан кийин Кыргызстандын жашоочуларына ыр түрүндө кат жолдоп, анда сөзсүз кайтып келерин жазган.

56 жаштагы Орхан Инанды 1995-жылы Кыргызстанга келген. Ал "Сапат" билим берүү мекемесинде эмгектенип, Түркияга уурдалып кеткенге чейин бул мекемени жетектеп турган.

Учурда ал Анкара шаарындагы №1 Синжан жаза аткаруу жайында абакта кармалууда.

https://www.azattyk.org/a/inandynyn-uurdalyshy-oelkoe-bedeline-doo-ketirgen-uurdoo-/32974295.html

Азаттык үналгысы. 01.6.2024.

“Сапат” эл аралык билим берүү мекемеси лицейлеринин Түркиянын “Маариф” фондуна өткөрүлүшүндө мыйзам бузуу болгонун жана "өз укугун мыйзамдардын негизинде жана...

26/12/2024

Эрдоган: Кырым жарым аралы Украинага таандык

Түркиялык калайык жана расмий Анкара өз мамлекетинин көз карандысыздыгы, аймактык бүтүндүгү, демократиячыл нугу жана Европа Биримдигине ыктоону тандоосун жүзөгө ашыруу үчүн каармандык менен күрөшүп жаткан көп этностуу украин элин жана расмий Киевди ырааттуу колдоп келишет.

*********

Режеп Тайып Эрдоган: Түркия Украинанын аймактык бүтүндүгүн ырааттуу колдойт

https://www.azattyk.org/a/tuerkija_ukrajinany_yraattuu_qoldop-kelet_2024_chorotegin/33254166.html

Т.Чоротегин.
27.12.2024.

Түркия менен Украинаны Кара деңиз аймагы гана эмес, евразиялык тарыхтагы бир катар орток барактар да байланыштырып келет. Расмий Анкара расмий Киевди анын эгеменд...

23/12/2024

Мумия: Чубактын кунундай чубалган көйгөй

2017-жылы күзүндө Бишкектеги Мамлекеттик тарых музейинде сакталган байыркы аялдын мумиясы Баткен жергесине кайра алынып барып, жерге көмүлгөн соң, кыргызстандык илимпоздор жана музей таануучулар гана эмес, жалпы кыргыз коомчулугу эл аралык чөйрөдө уятка калган. Бул мумияны ошол бойдон унутта калтыруу керекпи? Кантип өлкөдөгү археология жана антропология илим тармактарына колдоо көрсөтүү абзел? Тарыхчынын блогу.

Баткен мумиясын кайра казып алуу жана иликтөө – дүйнөлүк заманбап илим үчүн зарыл иш.
https://www.azattyk.org/a/batkendegi_qara-bulaq_mumijasynyn_saqtalyshy_2024_chorotegin/33249201.html

Т.Чоротегин.
23.12.2024.

2017-жылы күзүндө Бишкектеги Мамлекеттик тарых музейинде сакталган байыркы аялдын мумиясы Баткен жергесине кайра алынып барып, жерге көмүлгөн соң, кыргызстандык ил...

19/12/2024

Жукебиздин жаркын элеси токтоо, карапайым, айдың, бир эле учурда жалпы өлкөбүздүн жана улутубуздун тагдыры үчүн олуттуу сыноолор жаралган чакта тоо бүркүтү болуп көтөрүлүп чыга алган каарман инсан катары жүрөгүбүздө түбөлүк сакталып кала бермекчи.

Жумагазы агабыздын үй-бүлөсүнө, жакындарына, үзөңгүлөштөрүнө, “ашарчыларга” жана анын кадырын билген жалпы мекендештерибизге терең кайгыруу менен көңүл айтабыз.

*********

Жумагазы Садыр уулу Усуп: “Ашар” козголушунун жетекчиси жана КДКнын алтаны эле

https://www.azattyk.org/a/cumagazy_sadyr-uulu_usup-neberesinin_carqyn_elesine_19-12-2024_chorotegin/33246023.html

19.12.2024.

Кыргызстандагы демократиялык жаңылануу жүрүмүнө зор салым кошкон чыгаан коомдук ишмерлердин бири, “Ашар” козголушунун жетекчиси, мурдагы КДКнын жигердүү мүчөсү жана ишкер Жумагазы Садыр уулу Усуп небереси (08.10.1953--19.12.2024) бейшемби таңда дүйнө салды.
Анын жаркын элеси тууралуу кичүү замандашы жана үзөңгүлөшү Т.Чоротегин эскерет.

“Ашарчылардын” дагы бир тоосу кулады

09/12/2024

Авторитардык режимдин ээси да тынчсызданат

Сирия менен Түштүк Корея Владимир Путинге олуттуу сабак берүүдө.

https://www.azattyk.org/a/putinge_sirija_menen_tueshtuek-korejanyn_sabagy_09-12-2024_chorotegin/33231873.html

09.12.2024.
Т.Чоротегин

Жакынкы Чыгыштагы көп этностуу арап өлкөсү болгон Сирияда узак жылдар бою өкүм жүргүзүп келген Асад тукумунун режиминин кулашы жана Түштүк Кореядагы президент Йу...

19/11/2024

Ата-бабаларыбыз “Манас” эпосу аркылуу кылымдар бою сактап бизге жеткирген осуят – кыргыздын эгемен мамлекети жана андагы ынтымактуу, бакыбат, көп этностуу калайык экендигин болочокку муундарга аңдатуу иши жалгыз гана “Манас” улуттук академиясына таандык иш эмес. Бул – жалпы иш.
“Манас” улуттук академиясын ар тараптуу жана ырааттуу чыңдоо да жалпы иш.

Келечекте “Манас” улуттук академиясы эгемен Кыргызстандын дүйнөдөгү маданий жарчысы болууга тийиш.
https://www.azattyk.org/a/manas_uluttuq_akademijasynyn_kelechegi_19-11-2024_chorotegin/33208354.html
19.11.2024. Т.Чоротегин.

Быйыл жайында айрым чөйрөлөр “Манас” улуттук академиясын жоюу талабы менен чыгышкан эле. Бирок, тилекке жараша, Кыргыз Өкмөтү бул мекемени кайра ого бетер чыңдоо....

17/11/2024

1988-жылы кыргыз студенттери Кыргызстандагы кош тилдүүлүк үчүн кыймылга жандуу катышты.
Ал эми 1989-жылы студенттер “Ашар” козголушу, “Үй куруучулар бирикмеси”, “Кыргызстан жаш тарыхчылар жамааты” (“Ассоциация молодых историков Кыргызстана”), Ленинграддагы “Ак Кеме”, Маскөөдөгү “Акыйкат” ж.б. уюмдарга, 1990-жылы “Асаба” кыймылы, “Кыргызстан демократиялык кыймылы” ж.б. уюмдарга жана алардын октябрдагы антикоммунисттик саясий ачкачылык сыяктуу иш-чараларына үзүрдүү катышты.
1991-жылы июлда студенттер 1916-жылдагы улуттук боштондук көтөрүлүштүн каармандары менен Улуу Үркүндөгү курмандыктарды эскерген саясий иш-чарага – “Өмүр көчү – 75” жөө жүрүшүнө катышты.
2005-, 2010- жана 2020-жылдардагы элдик ыңкылаптарда дагы кыргыз студенттери бул демократиячыл саясий окуяларга жандуу катышып жүрүштү.
Албетте, алардын көбү саясатчы болуп кетишкен жок. Алар өздөрү тандаган кесиптин мыкты ээлери болуп калышты.
Бирок постсоветтик доордо кыргыз жарандык коомунун телчигиши жана чыңдалышы үчүн алатоолук студенттер кошкон салым – эбегейсиз зор болду, деп санайбыз.
Маркум Чыңгыз Айтматов жаш муундарды маңкурт болбоого, эгемендикти жана демократиялык асыл-нарктарды көз карегиндей сактоого, ата-баба мурасын аздектеп үйрөнүүгө жана өнүктүрүүгө, бери дегенде төрт тилди (анын ичинде, албетте, эне тилибизди) үйрөнүүгө чакырган.
Бул чакырык азыркы жана болочокку студенттер жана жалпы жаштарыбыз үчүн да эч качан маңызы бөксөрбөгөн бойдон осуят болуп кала бермекчи.

Студенттерди жана жаштарды алкоо.
17-ноябр – жигердүү студенттер үчүн ыйык окуялар болуп өткөн күн. 17.11.2024.
https://www.azattyk.org/a/el-aralyq_studentter_kuenue_cana_carandyq-ciger_17-11-2024_chorotegin/33205403.html
Т.Чоротегин.

Студенттик кезең – жаштыктын гана символу эмес, студенттердин арасындагы жарандык жигердүүлүктүн, демократиячыл күрөшкө катышуунун да күрдөөл кезеңи катары маа....

30/10/2024

Албетте, Барсбек, Мухаммед Кыргыз, Жусуп Баласагын, Махмуд Кашгари Барскани, Тайлак Баатыр, Ормон хан, Алымкул аталык, Алымбек датка, Курманжан датка, Арстанбек, Полот хан, Молдо Нияз, Зиябидин Максым, Молдо Кылыч, Тоголок Молдо, Тыныбек, Сагынбай, Саякбай, Төрөкул Жанузаков, Абдыкерим Сыдыков, Эшенаалы Арабай уулу, Осмонаалы Кыдык уулу, Жусуп Абдыракманов, Абдыкадыр Орозбеков, Жаныбек казы, Искакбек Монуй уулу, Белек Солтоноев, Ракым Усубакунов, Кубанычбек Нурбеков, Муса Мырзапаяз уулу Адышев, Бүбүсара Бейшеналиева, Динара Асанова, Бегималы Жамгырчинов, Кушбек Үсөнбаев, Өмүркул Караев, ж.б. бабаларыбыз тирилип келип, ар бир айылга жылкы союп, өзүнө өзү аш өткөрө албайт.

Байыркы жана соңку тарыхтагы жалпы улут үчүн баалуу тарыхый инсандарыбыз жөнүндө гана эмес, тийешелүү айылдагы агартуучулар, манасчылар, төкмөлөр, кошокчулар, өлөңчүлөр, акын-жазуучулар, уздар, усталар, саяпкерлер, экологдор, илимпоздор, укук коргоочулар жана башка эмгеги сиңген инсандар тууралуу окуучулар эссе жазып, ал түгүл даректүү сүрөт жана видео баян даярдап (азыр ар бир айылда буга мүмкүнчүлүк бар), айтор, эстутумубузду улам жаңыртып турушубуз зарыл.

Ошондо “бул киши биздин айылга бери дегенде тоок союп бериптирби?” дегендей көрпенделик түшүнүктөрдөн акырындап арылабыз.

Инсан таануу: Деги айылыбызга жарытылуу эмне кылыптыр, бу киши?

https://www.azattyk.org/a/insan-taanuu_ajylybyzga-emne-salymy-bar_2024_chorotegin/33179363.html

30.10.2024. Т.Чоротегин

Кыргызстандын ар бир шаар-кыштагында жалпы тарыхтан тышкары чөлкөм таануу жана инсан таануу багытында сабактар, музейлер жана саякаттар уюштуруу зарыл. Болбосо ж....