17/05/2022
Τι να τονιστούν σε Μπάιντεν και Κογκρέσο από Κυριάκο Μητσοτάκη
Σήμερα θα συμφωνήσει κανείς οτι οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις δεν ήταν ποτέ καλύτερες από ό,τι είναι τώρα.
Από το 1947 και μετά, οι σχέσεις μας με τη νέα (τότε) υπερδύναμη του πλανήτη, έψαχναν να βρουν βηματισμό έχοντας μονίμως την πρόκληση να καταστήσουν συγκλίνοντα τα πολλά αποκλίνοντα μεταξύ τους συμφέροντα.
Το Κυπριακό και η χούντα των συνταγματαρχών, συνιστούν ακόμη τη Μαύρη Βίβλο των ελληνοαμερικανικών σχέσεων. Αυτό συμβαίνει γιατί υπάρχουν απόνερα με τις ίσες αποστάσεις που κρατούν οι ΗΠΑ στα ελληνοτουρκικά εδώ και δεκαετίες.
Η Ελλάδα ωστόσο έχει μια καλή ευκαιρία που πρέπει να αξιοποιήσει συστηματικά (όχι μόνο από μια επίσκεψη, όσο σημαντική και αν είναι) ώστε να δείξει στην Ουάσινγκτον οτι είναι μάταιο να ελπίζει ότι θα βάλει ένα τέλος στο λανθασμένο αφήγημα περί «πάγιας χρησιμότητας της Τουρκίας». Τα αιτήματα της Ελλάδας ωστόσο, δεν πρέπει να διατυπώνονται με «ελληνοτουρκική αύρα».
Η βάση της ελληνική επιχειρηματολογίας Ο πρόεδρος Μπάιντεν είναι μπαρουτοκαπνισμένος στην εξωτερική πολιτική. Είναι όμως βέβαιο οτι εδώ και καιρό, δε λαμβάνει daily briefing για την Ανατολική Μεσόγειο και την Τουρκία. Τα πράγματα είναι ξεκάθαρα.
Ο «αυτόματος πιλότος» που δεν οδήγησε εκ του ασφαλούς την αμερικανική εξωτερική πολιτική (Γιουγκοσλαβία, Ιράκ, Αφγανιστάν) έχει επανέλθει στην αμερικανική γραφειοκρατία και ο Πόλεμος στην Ουκρανία φέρνει την ευκαιρία στη σχολή σκέψης που έφερε ουκ ολίγες αποτυχίες στην αμερικανική εξωτερική πολιτική (Ιράκ, Αφγανιστάν, Αραβική Άνοιξη, υποτίμηση Ρωσίας στο παρελθόν, μη έγκαιρη ανάγνωση του ρόλου της Κίνας και της Γερμανίας κ.α) να επαναφέρει τον μύθο του «γεωπολιτικού μονοπωλίου» της Τουρκίας.
Η Ελλάδα χωρίς φόβο και πάθος έχει μοναδική ευκαιρία να παρουσιάσει όσα έχουν αλλάξει από εκείνη την εποχή που η Τουρκία ήταν το κέντρο του κόσμου για τις ΗΠΑ αναφορικά με τη Μέση Ανατολή. Στην Ουάσινγκτον ακόμη και οι άοκνοι υποστηρικτές της Τουρκίας γνωρίζουν οτι η Τουρκία μάλλον επιθυμεί να γίνει το δυτικό άκρο της Ανατολής, παρά το ανατολικό άκρο της Δύσης.
Η Τουρκία έχει αλλάξει τόσο πολύ που δεν θα συμβιβαστεί (ούτε κατά τη διάρκεια, ούτε μετά τον Πόλεμο της Ουκρανίας) με το ρόλο του «Διγενή Ακρίτα» του ΝΑΤΟ προκειμένου να ανασχέσει τη Ρωσία με την οποία έχει ειδικές σχέσεις (στην πραγματικότητα είναι στρατηγικός όμηρος της Ρωσίας). Τα όσα έχουν αλλάξει και πριν τον Πόλεμο της Ουκρανίας είναι ουκ ολίγα. Η Γαλλία και η Αίγυπτος επιθυμούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στη Μεσόγειο. Η ασφάλεια του Ισραήλ κινδυνεύει όλο και περισσότερο τόσο από συμμετρικές όσο και από ασύμμετρες απειλές.
Η Ελλάδα είναι ζωτικής σημασίας τόσο για τη Βόρεια Αφρική, όσο και για την Ε.Ε. και την ασφάλεια του Ισραήλ. Το ίδιο σημαντική είναι και η Κύπρος. Είναι θέμα ψυχρού υπολογισμού: Η Ελλάδα και η Κύπρος μπορούν να γίνουν οι χώρες που μερικώς μπορούν να υποκαταστήσουν (μαζί με το Ισραήλ, την Αίγυπτο, τη Βουλγαρία, την Ρουμανία, την Πολωνία, την Ιορδανία) τον ρόλο της Τουρκίας. Επιπρόσθετα είναι πολύ πιο «οικονομικό» για τις ΗΠΑ να προχωρήσουν σε επιμερισμό του ρόλου της Τουρκίας, δείχνοντας έτσι οτι διδάχθηκαν από τα λάθη κάθε μύθου «γεωστρατηγικού μονοπωλίου».
Η εξωτερική πολιτική έχει λογική διαχείρισης επενδυτικού ρίσκου. Η υπενθύμιση στις ΗΠΑ για το ρόλο της Σούδας και της Αλεξανδρούπολης αποτελεί απόδειξη για το τι σημαίνει η Ελλάδα για τη ζεύξη Ευρωπαϊκού Νότου-Βαλκανίων-Ανατολικής Ευρώπης και Μέσης Ανατολής.
Η αμερικανική λογική της προώθησης μιας αμυντικής πολιτικής της Ε.Ε. μετά τον Πόλεμο της Ουκρανίας, έχει ξανά την Ελλάδα σε περίοπτη θέση. Η ενεργειακή ασφάλεια της Ε.Ε. περνάει από την Ελλάδα και από την Κύπρο, που δίνει τη δυνατότητα στη Γαλλία και ευρύτερα στην Ε.Ε., να είναι ουσιαστικά στη Μέση Ανατολή.
Πολλοί στην Ελλάδα, οι οποίοι έχουν αγκαλιάσει την τουρκική προπαγάνδα, θεωρούν «μικρής σημασίας» το γεγονός οτι η Ελλάδα και η Κύπρος συνιστούν τον μοναδικό δυτικό πυλώνα της ασφάλειας του Ισραήλ το οποίο είναι το πιο σοβαρό κράτος (με σκληρή κουλτούρα ασφάλειας) στην περιοχή, κάτι που σημαίνει οτι «δεν αλλάζει Λευκή Βίβλο κάθε λίγο». Η Ελλάδα οφείλει να δείξει στις ΗΠΑ οτι έχει διδαχθεί στο να περιφερειοποιεί τις παράνομες τουρκικές διεκδικήσεις και οτι δεν είναι πλέον «ικέτης ασφάλειας» από τις ΗΠΑ.
Η Ελλάδα έχει υπογράψει αμυντική συμφωνία με τη Γαλλία η οποία είναι μέλος του ΝΑΤΟ (μια εκ των τριών πυρηνικών δυνάμεων της Συμμαχίας) και τα αιτήματά μας προς τις ΗΠΑ έχουν να κάνουν αποκλειστικά και μόνο στο οτι είναι η Τουρκία η οποία έχει ειδικές σχέσεις με τη Ρωσία και οτι το περίφημο προσχηματικό κλισέ που συχνά-πυκνά αναφέρει ο Γενς Στόλτενμπεργκ για τη συνοχή του ΝΑΤΟ ειδικά εν μέσω Πολέμου στην Ουκρανία αφορά μόνο την Τουρκία.
Είναι η Τουρκία πρόβλημα για το ΝΑΤΟ και όχι τα «ελληνοτουρκικά». Δε γίνεται εν μέσω Πολέμου στην Ουκρανία η Τουρκία να διατηρεί κατοχικά στρατεύματα στην Κύπρο και να απειλεί με πόλεμο την Ελλάδα στο ζήτημα των 12ν.μ. Επειδή ακριβώς η Τουρκία έχει ειδικές σχέσεις με τη Ρωσία σε έναν φρικτό πόλεμο που υφίσταται η Ουκρανία, πρέπει η Τουρκία να πάρει ξεκάθαρη θέση υπέρ της Ουκρανίας, όπως άλλωστε ο ίδιος ο Ουκρανός πρόεδρος τόνισε. Πρέπει η Τουρκία να απολογηθεί που διατηρεί το παράνομο casus belli εναντίον χώρας του ΝΑΤΟ από το 1995 και κατοχικά στρατεύματα στην Κύπρο. Το κεντρικό μας επιχείρημα οφείλει να αφορά τη μεγάλη εικόνα της αμερικανικής πολιτικής και όχι το «δίκαιο».
Οι μεγάλες δυνάμεις κατανοούν μόνο το συμφέρον τους προκειμένου να πάρουν θέση σε ένα ζήτημα. Ας το θέσουμε σαν ερώτηση: Συμφέρει τις ΗΠΑ να αφήσει την Τουρκία να συνδιαχειρίζεται το Αιγαίο και να νομιμοποιήσει την παράνομη κατοχή και εισβολή στην Κύπρο και μετά η Τουρκία να γίνει περιφερειακή δύναμη που θα εκβιάζει και θα κοστίζει περισσότερο στις ΗΠΑ; Το κλείσιμο των Στενών όπως έγινε, πρέπει να τονιστεί στους Αμερικανούς για το πώς πολιτεύονται. Μήπως είναι προς το συμφέρον των ΗΠΑ να στηρίξουν τις πολύ μικρότερες σε αριθμούς Ελλάδα και Κύπρο οι οποίες δεν πρόκειται να απειλήσουν τη σταθερότητα της περιοχής;
Επιχείρημα συμπληρωματικό ως προς το πρώτο: Τι θα γίνει αν η Τουρκία κατευναστει με «δώρα» στο Αιγαίο και στην Κύπρο και μετά εξαπατήσει ολοκληρωτικά τη Δύση και πάει με αναβαθμισμένο status στην πλευρά της Ρωσίας και της Κίνας; Είναι επιχειρήματα που οφείλουν να αναπτυχθούν καλά από την πλευρά της Ελλάδας.
Η πιθανή είσοδος της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ δείχνει οτι από τη Βαλτική Θάλασσα μέχρι τον Εύξεινο Πόντο και το Αιγαίο, (μαζί και η Αδριατική) δημιουργείται μια νέα γραμμή άμυνας η οποία συνδέει τον Αρκτικό Κύκλο με τη Μεσόγειο. Οφείλουμε σαν Ελλάδα να γνωρίζουμε οτι οι Αμερικανοί επιθυμούν διακαώς τη φθορά της Ρωσίας στην Ουκρανία προκειμένου να πάνε πολύ πίσω οι ρωσικοί σχεδιασμοί στο Βόρειο Πόλο.
Η Ελλάδα πλέον, οφείλει να χρησιμοποιεί και το «καπέλο» της Ανατολικής Ευρώπης η οποία αναβαθμίζεται πολύ περισσότερο από τη Δυτική Ευρώπη. Τα Βαλκάνια γίνονται ξαφνικά, ενδοχώρα αυτής της γραμμής ασφάλειας και δε θα είναι η Τουρκία αυτή που θα σπεύσει να σταθεροποιήσει την πολύ πιθανή πυρκαγιά στα Βαλκάνια (την οποία η Ρωσία ασφαλώς και επιζητεί προκειμένου να ανακουφιστεί στην Ουκρανία) αλλά η Ελλάδα.
Τα F-35 οι S-300 και τα άλλα οπλικά συστήματα Η Ελλάδα χρειάζεται να ολοκληρώσει το στρατηγικό προβάδισμά της σε εξοπλισμούς. Παρά τα όσα ακούμε για «ήσυχα καλοκαίρια» ή για «νέες σελίδες στα ελληνοτουρκικά» από τους γνωστούς οπαδούς της «όποιας λύσης», η πραγματικότητα για τα ελληνοτουρκικά μετριέται στη μεζούρα του μηδενικού αθροίσματος. Ό,τι χάνει ο ένας, ταυτόχρονα το κερδίζει ο άλλος.
Ας είμαστε με τους κερδισμένους. Τα F-35 πρέπει να έχουν «ειδική τιμή» για την Ελλάδα από τη στιγμή που τα 6 δισ. δολάρια (τόσο κοστολογείται η τουρκικά παραγγελία F-16) είναι αρκετά για να μην πραγματοποιηθεί το αίτημα του Μπλίνκεν ώστε η Τουρκία να αποκτήσει αμερικανικό εξοπλισμό από το παράθυρο για να τα χρησιμοποιήσει για τη συνέχιση των παρανομιών της εναντίον της Ελλάδας, της Κύπρου, της Αρμενίας, των Κούρδων κ.τ.λ. διότι θα χρειαστεί ξανά να γίνει κάποιος πρωτοετής για να πιστέψει οτι η Τουρκία θα τα χρησιμοποιήσει εναντίον της Ρωσίας από την οποία είναι εξαρτημένη.
Καλό είναι να διαβάσει κανείς την τεκμηριωμένη ανάλυση του κορυφαίου Αμερικανού αναλυτή του ΑΕΙ Ρούμπιν για να πειστεί οτι υπάρχουν αντεπιχειρήματα τα οποία είναι αποστομωτικά στην έωλη επιχειρηματολογία της κ. Ντουράκογλου προκειμένου η Τουρκία να εξοπλιστεί. Αν θέλουμε να είμαστε όμως προετοιμασμένοι με βάση το worst case scenario μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την πιθανή αγορά των F-16 από την Τουρκία για τα F-35 τα οποία θα μας φέρουν μπροστά σε θέματα αεροπορικών εξοπλισμών.
Ο Bob Menendez εργάζεται άοκνα προκειμένου η Ελλάδα να γλιτώσει διαδικασίες προμήθειας F-35 καθώς δεν ήταν συμπαραγωγός χώρα. Η τιμή πρέπει επίσης να συζητηθεί και να μπει στο πλαίσιο της αντικατάστασης ρωσικών όπλων αλλά και της ευρύτερης αξίας της Ελλάδας η οποία με τη βάση της Αλεξανδρούπολης και το νέο ενεργειακό παιχνίδι στο οποίο αναγκαστικά εισέρχεται η Ευρώπη, μπορεί να διαπραγματευτεί με περιφερειακούς όρους. Μέσα σε αυτά πρέπει να είναι και οι S-300.
Η Ελλάδα γνωρίζει οτι αν δεν έχει για παράδειγμα τους Patriot pac 3 μια μέρα πριν φύγουν οι S-300, δε γίνεται να τους δώσει.
Ο συμψηφισμός του ζητήματος S-300 με τους τουρκικούς S-400 πρέπει επίσης να είναι αντικείμενο συζήτησης. Όπως και κάθε άλλη παροχή όπλων στην Ουκρανία, θα πρέπει να αντικατασταθεί για ευνόητους λόγους.
Βαλκάνια, Κόσοβο και Κύπρος Είναι γνωστό οτι εδώ και πολλά χρόνια η Ελλάδα πιέζεται για να αναγνωρίσει το Κόσοβο. Είναι πολλοί και σημαντικοί όσοι θεωρούν οτι όσο μακραίνει ο Πόλεμος στην Ουκρανία τόσο πιο πιθανό είναι τα Βαλκάνια να φιλοξενήσουν ένα νέο μέτωπο καθώς η Ρωσία έχει ακόμη μεγάλη επιρροή εκεί. Το θέμα με το Κόσοβο οφείλει πλέον να γίνει αντικείμενο διαπραγμάτευσης σε βαθμό που να αφορά δύο ζητήματα. Πρώτον, το θέμα της μειονότητάς μας στην Αλβανία.
Ας μην κρυβόμαστε, στον Πόλεμο της Ουκρανίας έμαθε όλη η Ελλάδα οτι έχουμε δεκάδες χιλιάδες Έλληνες εκεί. Γνωρίζουμε οτι οι Έλληνες της Αλβανίας έχουν μπει στην μυλόπετρα των ελληνοτουρκικών καθώς η Αλβανία για χρόνια είναι τουρκικός δορυφόρος. Το ζήτημα του Κοσόβου ανοίγει τεράστιες τρύπες στο Διεθνές Δίκαιο ειδικά εν μέσω Πολέμου στην Ουκρανία όπου η Ρωσία επιθυμεί κοσοβοποίηση. Αφού καίει το θέμα του Κοσόβου λοιπόν, είναι ξεκάθαρο οτι καίει και το θέμα της Κύπρου η οποία με μια σημαία και ως μια νομική προσωπικότητα έχει γίνει μέλος της Ε.Ε. η οποία λειτουργεί με το Κοινοτικό Δίκαιο και επομένως, συνιστά περιφερειακό Διεθνές Δίκαιο.
Η Κύπρος έχει μπει στην Ε.Ε. ως κράτος του οποίου προσωρινά κατέχονται παράνομα εδάφη. Επομένως, αν είναι να εισέλθει το Κόσοβο στο ΝΑΤΟ, η Κύπρος θα μείνει έξω; Γιατί η Τουρκία «κόπτεται» για το Κόσοβο και τη Βοσνία αλλά δε λέει κουβέντα για την Κύπρο; Μάλλον για να διατηρεί τα κατοχικά στρατεύματα και να παραμένει η μόνη κατοχική δύναμη του ΝΑΤΟ. Συμπληρωματικά αλλά απαραίτητα Είναι βέβαιο οτι ο Stearns μας έμαθε τα διλήμματα που αντιμετωπίζουν οι ΗΠΑ στα ελληνοτουρκικά. Ας μην κρυβόμαστε. Τα ελληνοτουρκικά είναι παγιδευμένα στο ΝΑΤΟ. Ο ρόλος της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ είναι γνωστός. Όλοι γνωρίζουν πόσα προγράμματα μπλοκάρουν οι Τούρκοι στο ΝΑΤΟ και οτι στην πραγματικότητα, την Τουρκία την ανέχονται.
Η Τουρκία θα δοκιμαστεί πολύ στην ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ καθώς χάνει κομμάτι του ρόλου της και αυξάνεται αυτός της Πολωνίας, των Βαλτικών και πιθανόν, των Σουηδών και των Φινλανδών.
Την ένταση που αυξάνει η Τουρκία στο Αιγαίο, την “πουλάει” και στη Ρωσία καθώς βλέπει οτι η χρονοτριβή με την περίφημη «διαμεσολαβητική πρωτοβουλία» πάει περίπατο. Η Τουρκία έχει κλείσει για όλα τα πλοία τα Στενά, αφού πρώτα βέβαια, σιγουρεύτηκαν οτι τα ρωσικά πλοία ήταν έτοιμα για επιχειρήσεις.
Ο κ. Στόλτενμπεργκ δεν είναι μόνο οτι μεροληπτεί σε βαθμό κακουργήματος στα ελληνοτουρκικά υπέρ της Τουρκίας. Ο κ. Στόλτενμπεργκ υπήρξε προϊστάμενος του ΝΑΤΟ στα χρόνια εκείνα που το Βορειοατλαντικό Σύμφωνο γνώρισε τα χαμηλότερα επίπεδα συνοχής του.
Μια αμερικανική κυβέρνηση και ο πρόεδρος Μακρόν έφτασαν σε σημείο να το περιφρονούν. Η Τουρκία είναι ο ελέφαντας στο δωμάτιο του ΝΑΤΟ και το μεγάλο πρόβλημα του οργανισμού. Η Ελλάδα έχει πλέον πολλά και αχτύπητα επιχειρήματα που δεν αφορούν αμιγώς τα ελληνοτουρκικά αλλά τη συνοχή και τη σταθερότητα περιφερειών και οργανισμών.
Το μέλλον των ελληνοαμερικανικών σχέσεων οφείλουμε να το σφυρηλατήσουμε με τρόπο τέτοιο που να είναι ρεαλιστικός και να μην κάνουμε το ολέθριο λάθος να ταυτίσουμε τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις με τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Η Ελλάδα έχει κάθε λόγο να αυξήσει τις οικονομικές σχέσεις της με τις ΗΠΑ. Επιτέλους πρέπει να συνεργαστούμε σε θέματα που αφορούν το τρίπτυχο έρευνα-γνώση-παραγωγή.
Η Ελλάδα στις ελληνοαμερικανικές σχέσεις πρέπει πρωτίστως να κοιτάξει τα απόλυτα κέρδη και μετά τα σχετικά (σε σύγκριση με το τι παίρνει η Τουρκία). Η Τουρκία έτσι αύξησε το status της για τις ΗΠΑ σε τέτοιο βαθμό, που στα χειρότερα χρόνια των αμερικανοτουρκικών σχέσεων η Τουρκία έχει ακόμη πρόσβαση στο να επηρεάζει τις ΗΠΑ. Τα ελληνοτουρκικά χρειάζεται πλέον να τα συζητάμε στη βάση της ελληνογαλλικής συμφωνίας.
Αυτό που οφείλουμε να καταστήσουμε σαφές στην πιο ισχυρή χώρα του ΝΑΤΟ είναι οτι οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις είναι ξεχωριστό κεφάλαιο από τις ελληνοαμερικανικές και έτσι δεν γίνεται τα ελληνοτουρκικά να μπουν στην ατζέντα των ανταλλαγμάτων κατευνασμού της Τουρκίας.
Η Τουρκία έχει κάνει τις επιλογές της και αυτές ήταν στρατηγικές και η Ελλάδα με την Κύπρο δεν ευθύνονται σε καμία των περιπτώσεων για την εξέλιξη της Τουρκίας σε «Ιράν της Μεσογείου». Με άλλα λόγια, η Ελλάδα οφείλει να συνεχίσει να περιφεριοποιεί τα ελληνοτουρκικά.
Ένας από τους σκοπού της περιφεριοποιησης ήταν και το να γίνουμε απαραίτητοι για τις ΗΠΑ μέσω άλλων χωρών της περιοχής μας (Αίγυπτος, Ισραήλ, χώρες του Περσικού Κόλπου, Γαλλία, Ρουμανία και Βουλγαρία). Με αυτόν τον τρόπο όχι μόνο μειώνεται η εγγενής ασυμμετρία που έχουμε στις διμερείς μας σχέσεις με τις ΗΠΑ αλλά δημιουργούμε μαζί με άλλα κράτη ένα πλαίσιο συνεργασίας σε όλους τους τομείς, που δεν μπορεί να αγνοήσει η Τουρκία.
Είναι ιστορική η ευκαιρία για έναν Έλληνα πρωθυπουργό να εκθέσει με τον σωστό τρόπο το ρόλο της Ελλάδας τόσο στον Αμερικανό πρόεδρο αλλά ιδιαίτερα στο Κογκρέσο το οποίο συνιστά τη βάση κατανόησης των ελληνικών συμφερόντων στην υπερδύναμη.
Καλλιγας Κ. Ανδρεας
καθηγητής οικονομολόγος
