08/06/2024
Φίλοι και φίλες μάς στέλνουν σκέψεις για το Πλαγκτόν. Ξεκινάμε με τις σκέψεις της Σοφίας Ιωάννου.
ΑΝΤΙΟ ΠΛΑΓΚΤΌΝ
Το Πλαγκτόν στις 15 Ιουνίου ολοκληρώνει τον κύκλο του. Δεν είμαι έτοιμη να γράψω ένα κείμενο απολογισμού, ούτε έχω σκεφτεί ακόμα τι κενό θα αφήσει η απουσία του.
Απ’ όταν μάθαμε πως το εγχείρημα τελειώνει - όλοι μα όλοι που συναντηθήκαμε εκεί - συζητάμε το τεράστιο ζήτημα της εστιότητας. Τα ενοίκια στα σπίτια εκτοξεύονται, τα στέκια μας σιγά σιγά εξαφανίζονται, τα θέατρα και οι συναυλιακοί χώροι είναι (ως επί το πλείστον) αφιλόξενα, πανάκριβα και ποτισμένα “θεατρίλα”. Το Πλαγκτόν έγινε το σπίτι, η σκηνή και το στέκι μας.
Ο Γιώργος, ο Σταύρος ο Παντελής και ο Κοσμάς (όπως και η Κατερίνα που φιλοτέχνησε τις αφίσες) διαχειρίστηκαν και φρόντισαν το Πλαγκτόν, όπως λέει και το όνομα του, σαν ένα μικρoοργανισμό και μας τον έκαναν δώρο. Ο κόπος των παιδιών για να υπάρχει το Πλαγκτόν με τον τρόπο που υπήρξε, δεν είναι ορατός σε όλους, μα δεν είναι καθόλου αυτονόητος. Συχνά ξεχνιόμαστε όταν κάποιος μας προσκαλεί σε ένα τόπο (πνευματικό ή πραγματικό) και θεωρούμε την παραχώρηση του δεδομένη. Μέσα απ’ αυτόν τον κόπο λοιπόν, δημιουργήθηκε μια εστία.
Το αφιλόδοξο μικρούλι - μα φωσφορίζον - Πλαγκτόν, έγινε το σπίτι πολλών από εμάς. Μπορώ να μιλήσω με διάφορες ιδιότητες για την εμπειρία μου στον χώρο. Ώς καλλιτέχνης, ως θεατής και ως θαμώνας.
Ως καλλιτέχνης, μαζί με τους υπόλοιπους συνεργάτες, ανεβάσαμε μια παράσταση, τους Γείτονες. Αν δεν υπήρχε το Πλαγκτόν, πολύ απλά δε θα είχε ανέβει. Στο Πλαγκτόν μάς άφησαν να παίξουμε, να κάνουμε ό,τι μας κατέβει στο κεφάλι, μας φρόντισαν. Απ’ τα σημαντικότερα κατορθώματα του χώρου, είναι πως κατόρθωσε το ακριβώς αντίθετο από την διάσπαση και την αποστείρωση που λιώνει την καλλιτεχνική έκφραση στη Στέγη, στο Εθνικό, στο Νιάρχο κλπ κλπ. Χωρίς μεσάζοντες, χωρίς έλεγχο, πίτσινγκς, μίτινγκς, παραγωγάρες, λαμπερούς αρχηγούς, χωρίς τίποτα απ’ όσα προσπαθούν να μας πείσουν πως είναι απαραίτητα για μια καλλιτεχνική κίνηση. Είχε το μόνο που χρειάζεται, ανθρώπους που μαζεύονται γύρω από ένα έργο τέχνης, από μια απόπειρα έκφρασης, γύρω από την μπάρα του μπαρ. Το Πλαγκτόν μας έφερε κοντά με ένα τρόπο ήσυχο, αθόρυβο. Μας έδωσε χώρο να δούμε, να ακούσουμε. Κι εμείς πήγαμε.
Μέσα στην ανάλαφρη ατμόσφαιρα του Πλαγκτόν καταφέραμε πολλοί, σχηματίζοντας ένα ιδιαίτερο και ανόμοιο μωσαϊκό, να παρουσιάσουμε κάτι απ’ την τέχνη μας, όπως τη θέλουμε, στο κοινό που θέλουμε να φτάσει. Σε ένα από τα τελευταία λάιβ που έγιναν στο Πλαγκτόν, ο Φάουστο Σιερακόφσκι, συνόψισε την φιλοξενία του Πλαγκτόν υπέροχα. Τους ευχαρίστησε, λέγοντας πόσο τον συγκινεί πως παρότι είναι κι οι ίδιοι καλλιτέχνες, βάζουν στην άκρη την δημιουργία τους, για να δώσουν χώρο σε άλλους καλλιτέχνες. Αυτό δεν είναι μια συναισθηματική δήλωση. Είναι η πραγματικότητα - οι καλλιτέχνες δεν βρίσκουν προσβάσιμους χώρους για να κάνουν τη δουλειά τους. Τα παιδιά λοιπόν πίσω από το Πλαγκτόν, μας έκαναν ένα τεράστιο, ξαφνικό και πολύτιμο δώρο. Δεν υπάρχουν αρκετά λόγια ούτε να τους ευχαριστήσω, ούτε να μοιραστώ μαζί σας την ανιδιοτέλεια τους.
Ως θεατής και ακροάτρια, το Πλαγκτόν μου έδωσε πρόσβαση σ’ ένα δυσεύρετο και προσβάσιμο καλλιτεχνικό ιστό. Ήρθα σε επαφή με ένα δίκτυο καλλιτεχνών που η μια συναυλία, προβολή, παράσταση συμπλήρωνε την άλλη, και όλες μαζί έφτιαξαν έναν κόσμο. Αυτή η σύνδεση, το πλέγμα που δημιούργησε το Πλαγκτόν είναι κάτι σπάνιο, πεισματικά ανάποδο στη εποχή που διανύει η Αθήνα (και ο κόσμος). Είδα τους φίλους μου να παίζουν μουσική ή θέατρο, είδα καλλιτέχνες που χρόνια θαυμάζω και ακολουθώ, συζήτησα μαζί τους, είχα την ευκαιρία να συναντηθώ μαζί τους ξανά και ξανά. Αυτα τα δύο χρόνια, μοιάζουν με αφηγήσεις που ακούμε απ’ τους παλιότερους μα ευτυχώς λείπει ο σεξισμός, η ομοφοβία και η ματσίλα που συχνά συνοδεύει αυτές τις κατά τ’ άλλα θαυμάσιες ιστορίες. Το Πλαγκτόν είναι το μόνο μέρος, που κανείς και με κανένα τρόπο δε με αντιμετώπισε υποδεέστερα επειδή είμαι γυναίκα, νέα, μη πτυχιούχος και δουλεύω σε κάτι καλλιτεχνικό.
Κοιτώντας πίσω, βλέπω την δύναμη που έχει η συνάντηση γύρω από μια καλλιτεχνική κίνηση, σε έναν συγκεκριμένο χώρο. Δεν μαζευόμαστε μόνο για να τα πούμε, αλλά για να εκτεθούμε σε ένα έργο τέχνης, και γύρω απ’ αυτό να βρεθούμε. Δεν έχω συναντήσει κάτι παρόμοιο, δεν έχω συναντήσει άλλον χώρο που δεν είχε μια σαφή κατεύθυνση ή απευθυνση σε συγκεκριμένο κοινό. Ένας τόπος εύπλαστος, που φιλοξένησε τόσους ετερόκλητους καλλιτέχνες χωρίς να επιδεικνύεται ή να παίρνει στα σοβαρά τον εαυτό του. Απλά, ήταν.
Ως θαμώνας, έχω μόνο να πω πως τα σπασε, γάμησε, ηταν τέλεια! Συζητώντας με τους υπόλοιπους, έρχεται συχνά στη κουβέντα η κοινωνική ζωή που αποκτήσαμε στο Πλαγκτόν. Όσο μιλάμε για τους καλλιτέχνες και τα έργα που πέρασαν, άλλο τόσο πρέπει να μιλάμε για το σώμα των θαμώνων του. Περάσαμε καταπληκτικά! Χορέψαμε, μεθύσαμε, γνωρίσαμε πααααρα πολύ κόσμο, κουβεντιάσαμε, τραγουδήσαμε, κλάψαμε και ο τ ι άλλο μπορεί κανείς να φανταστεί. Στην εποχή που τα στέκια μετατρέπονται σε γαστρομπιστρό και όσα απέμειναν ακριβαίνουν και απευθύνονται σε τουρίστες, το Πλαγκτόν ήταν προσβάσιμο σε όλους. Για δύο χρόνια ξέραμε πως αν πάμε προς τα εκεί, όλο και κάποιον θα βρούμε, όλο και κάποιος θα μας βρει. Ενα απ’ τα δώρα του που πάντα θα θυμάμαι και με άλλαξε είναι η δύναμη της συλλογικότητας, της παρέας.
Το Πλαγκτόν δημιουργήθηκε με φυσικότητα και απουσία φιλοδοξίας, την οποία ακολουθήσαμε κι εμείς μαζί του. Όλα αυτά δεν τα είχαμε συνειδητοποιήσει σε βάθος, παρα μόνο όταν μάθαμε πως ο κύκλος κλείνει. Συζητάμε πολύ για όλα αυτά. Είμαστε λίγο αμήχανοι. Μιλάω καταχρηστικά στον πληθυντικό, όμως υπάρχει κάτι που μας συνδέει - κι αυτό είναι η εστιότητα, ή καλύτερα η έλλειψή της.
Θέλω να μοιραστώ μαζί σας κάτι προσωπικό που σκεφτόμουν συζητώντας με την Κάλλη και τον Σταύρο, για την απουσία του Πλαγκτόν. Συχνά με ταλαιπωρεί το πόσο γρήγορα τελειώνουν όλα, πως παραχωρώ τον λίγο χρόνο που μου αναλογεί στην εξυπηρέτηση πελατών, στην ενδομητρίωση, στη θλίψη και την αφραγκία. Το Πλαγκτόν με έκανε για δύο ολόκληρα χρόνια να το ξεχάσω και να ξεχαστώ. Μου έδωσε έναν χώρο - που αλλού δεν είχα βρει - όπου η ζωή κυλούσε έξω από εμένα, μπορούσα να την δω και να μπω μέσα της, μου επέτρεπε να είμαι εκεί με τον δικό μου τρόπο.
Κλείνοντας (για να μη βουλιάξω στα δακρύβρεχτα) μου έρχεται στο νου ένα κείμενο του Βακαλόπουλου, που λέει κάτι που θέλω να πω, από άλλη εποχή και με άλλο τρόπο.
“-Τί θέλεις απ’ τη ζωή σου;
-Θέλω να ζήσω σ’ ένα κήπο και να έρχονται οι γείτονες με έτοιμα θέματα για κουβέντα, να τα έχουν σκεφτεί καλά όμως, για να μη χάνουμε χρόνο. Μου αρέσει πολύ αυτή η αρχαία ελληνική κοινωνία που είναι βασισμένη στην κουβέντα, δηλαδή στο ότι κάποιος αργόσχολος σταματάει κάτι άλλους στην αγορά και τους λέει «τί είναι η αρετή;» κι έτσι περνάνε αιώνες ολόκληροι, γιατί αυτό το ερώτημα μπορείς να το συζητάς συνέχεια χωρίς να κουράζεσαι. Αυτό όμως έγινε μια φορά, κι άλλη μια τότε που οι Ησυχαστές πιάσανε τη Μεγάλη Κουβέντα και δεν έχουν τελειώσει ακόμη.”
Έχουν αλλάξει πολλά από τότε και χαίρομαι που δεν είμαστε οι Ησυχαστές ούτε οι αρχαίοι. Χαίρομαι όμως που γίναμε μέρος μια κουβέντας που δεν είχαμε σκεφτεί κανένα θέμα συζήτησης και απλά λέγαμε ότι μας ερχόταν. Δεν ήταν μεγάλη ούτε “Η” η κουβέντα μας. Ήταν όμως μια κουβέντα που κράτησε δύο χρόνια και δεν κόπηκε ποτέ, που την πιάσαμε από κάθε γωνία, χωρίς να το επιδιώξουμε και χωρίς να το γνωρίζουμε. Είμαστε τυχεροί και απίστευτα προνομιούχοι που το είχαμε αυτό.
Όπως λέει ο φίλος μου ο Σάββας όλα αυτά τα εγχειρήματα έρχονται και φεύγουν σε κύματα. Χαίρομαι τόσο που πλατσούρισα μέσα σε αυτό το κύμα! Έγινα κι εγώ φωσφοριζέ! Ανυπομονώ για το επόμενο!
Η θλίψη που φέρνει το γεγονός πως ο Σεπτέμβρης δε θα μας βρει εκεί, φέρνει όμως και την ερώτηση: Και τώρα τι;
Πλαγκτόν, ήσουν τέλειο!
Σταύρο Γιώργο Παντελή Κοσμά ευχαριστούμε!
Τα υπόλοιπα από κοντά (όπως συμβαίνει έτσι κι αλλιώς).
ΥΓ. Τα πάντα σπρώχνουν τα πάντα μακριά από την ζέστη που εκπέμπει το Πλαγκτόν. Το να είναι κανείς καλλιτέχνης, θεατής και θαμώνας έχει γίνει εξαιρετικά ψυχοφθόρο, δύσκολο και κοστοβόρο. Ελπίζω - και χρειάζομαι - αυτές οι κουβέντες να ανοίξουν. Να σταματήσουν οι “τύποι” και η αστική/κοινωνική ευγένεια ή ο φόβος “μη χάσω τη καριέρα μου και τις διασυνδέσεις μου” ή το ”να είμαι σωστός”. Να απομακρυνθούν αυτες οι κουβέντες απ΄την αρτιότητα, το αποτέλεσμα, την τέλεια λύση. Εν καιρώ, θέλω να γράψω ένα κείμενο για το τι σημαίνει μια παράσταση να ανεβαίνει χωρίς χρήματα ή στήριξη και πως το Πλαγκτόν το κατέστησε δυνατό. Προς το παρόν όμως, ας χαρούμε τις τελευταίες μέρες του! Πάω τώρα να λουστώ με μπύρες και να το αποχαιρετίσω όπως του αξίζει!
Σοφία
Sofia Ioannou
