12/01/2025
Hiikkaa Interpiriinarummaa fakkeenya gaarii kan nuuf ta'uu fi hojii qabatamaadhaan kan ibsu seenaa nama jabaa “ELON MUSK fi KUBBAANIYAAWWAN ISAA” qabannee dhiyaanneerra.
ELON MUSK | | DUURESSA ADDUNYAA KEENYAA | | INTERPIREENERUMMAA | | RAKKOO FURUU
“Yeroo ammaa kana qabeenyi Elon Musk kubbaaniyaawwan isaa irraa walitti qabate doolaara Amerikaa biliyoona dhibba afurii fi digdamii tokko ($421bln) ga’ee jira. Kanaanis duureessa addunyaa yeroo jalqabaa qabeenya hanga kana godhate jedhamee leellifame, akkasumas morkataa isaa isa lammaffaa irra jiru Jeff Bezos’n walakkaadhaan caaluu isaa addunyaatu dhugaa ba’aa jira.”
(ISAAYYAAS CAMADAA DHEERESSAATIIN:)
ITTI DHIYAADHAA | | DUBBISA GAARII
Waxabajjii, 1971 Piriitooriyaa, Afrikaa Kibbaatti dhalate. Barnoota digirii isaa jalqabaa Queen's University in Kingston, Ontario, Canada, utuu barachaa jiruu jijjiirradhaan gara University of Pennsylvania in Philadelphia tti dhufee barachuudhaan Ikkoonoomiksiidhaan bara 1992 yoo xumuru, digirii isaa lammaffaa Fiiziksiidhaan xumure. Itti fufuudhaan sagantaa barnootaa isaa PHD barachuuf gara yuunibarsiitii Stanford University in California tti .
Guyyaa barnoota PHD barachuuf yuunibarsiitii Standford seene, guyyaa 2ffaa isaatti barnoota addaan kutee gara addunyaa Interpireenershippiitti seene (In the summer of 1995, Musk relocated to Silicon Valley. He enrolled at Stanford University's PhD programme in applied physics, but dropped out after only two days.) Sababni inni barnoota dhiisee gara addunyaa biizinasiitti makamuuf murteesseefis bara 1995 keessa magaalli kaalifoorniyaa sochii guddaa waldorgommii biizinasiitti jirti malee, waldorgommii barnootaa hin turre.
Akkuma beekamu kaalifoorniyaan yeroo ammaa kana kubbaaniyaawwan teeknooloojii kanneen akka Facebook, Apple, Google, Youtube, HP, Oracle, Cisco, Intel, Adobe, Broadcom, eBay, NVIDIA fi k.k.f niin guutamtee jirti. Elon Musk waldorgommii gurguddaa magaalattii keessa jiru argee, mul’ata isaa faana bu’uu murteesse. Achumaanis mana xiqqoo tokko kireeffatee achuma keessa jiraachaa, achuma keessattis mul’ata isaa irratti hojjechuu eegale.
1. Jalqaba irratti kan irratti hojjechuu eegale keessaa tokko hojii sooftiweerii yoo ta’u innis akkaataa sooftiwerii inni hojjetu rakkoo furuu danda’utti kaalifoorniyaa fi bakkeewwan kutaalee Amerikaa keessatti akka rakkootti kan ilaale tokko argatee, rakkoo kanaafi furmaata ta’a jedhee kan yaadu sooftiweerii inni hojjetudha waan ta’eef sooftiweerii sana hojjechuufi obboleessa isaa wajjin manuma kireeffatee jiraatu kana keessa kompuutera tokkittii qabu irratti programming/coding barreessuu eegale. Waggoota afuriif utuu walirraa hin kutiin programming/coding barreessani. Yeroon kun yeroo itti rakkoo argatan kanaaf furmaata barbaachaaf halkanii fi guyyaa hojjetan ture.Beelofne, dheebonne, manni kiraan nutti ga’e, namni bakka kanatti nu jibbe utuu hin jedhiin OBSA guddaadhaan waan hojjetan kanatti cichuudhaan hojii saanii kana itti fufani. Rakkoon Elon Musk argee furmaata isaafis wareegama hamma kanaa kaffaluu eegale akkana ture. Amerikaa keessa bara sana interneetiin haa jiraatu malee agarsiiftuun kallattii karaa ONLINE hin jiru ture. Rakkoon kun Elon Musk’s daandii inni itti gara mul’ataa isaatti seenu erga itti mul’atee bu’aa programming/coding waggoota afurii booda kan ta’e sooftiweerii ZIP2 jedhamu hojjechuu danda’ee jira. Sooftiweriin kunis rakkoo dhabamuu agarsiistuu kallattii karaa Online kana ni fura(As the early Internet grew in popularity, the brothers decided to develop a company called Zip2, an internet business directory with maps.) Bara 1999, jechuunis waggoota afur Elon Musk hojii Interpireenerenummaa eegalee booda sooftiweeriin kun kubbaaniyaa Compaq jedhamutti $307mln(doolaara miliyoona dibba sadii fi torbaan) gurguramuu danda’ee jira. Kun Elon Musk’f START-UP business ta’uun gara mul’ata isa lammaffaatti kabajaan isa ceesisuu danda’ee jira. Elon Musk rakkoo arge, rakkoon kunis isuma mataa isaatiin furame. Kanaafis milkaa’ina jalqabaa(Initial Success) kana gonfachuu danda’ee jira.
2. PAY-PAL: Elon Musk baajata $ZIP2 irraa argateen mul’ata isaa isa lammaffaa kan ta’ee fi yeroo jalqabaaf karaa ittiin maallaqni interneetiin fayyadamuun daddabarsuu danda’amu(First Virtual Holdings created the first online payment system) kan PayPal jedhamu hojjetee gabaa addunyaaf dhiyeesse. Kanaanis sooftiweerii kana $1.5bln(doolaara biliyoona tokkoo fi walkaatti) gurgurachuu danda’ee jira. Elon Musk rakkoo arge, rakkoo kanaafis furmaata argatee furmaatichis milkaa’ina isaa daran saffisiisaa dhufani.
3. TESLA.INC: Elon Musk yoom gadi taa’e. Rakkoowwan argu maraaf furmaata addaa(unique solution) dhiyeessa ture. Gama inni ittiin yaadee yaada dhyeessu yoo ilaalu Elon Musk dhugumatti nama mul’ataa ta’uu mirkaneeffanna. Tesla.inc kubbaaniyaa konkolaataa oomishu kanatti makamuudhaan qooda keessaa bitatee (share holder) ta’uudhaan achi keessatti qooda kubbaaniyaa kana jijjiiruu hanga qabeenya dhuunfaa isaa godhachuutti ga’ee jira. Maaliif dhaabbata konkolaataa oomishu kanatti akka makame yoo ibsus, aarri konkolaataawwan naafxaa fayyadamuun hojjetan keessaa ba’u faalama qilleensa addunyaaf sababa ta’ee waan jiruuf, konkolaataawwan humna ibsaa fayyadamuun hojjetan oomishnee yoo dhiyeessine faalamni qilleensaa(CLIMATE CHANGE) ni hafa kan jedhu dhiyeesse. Yeroo ammaa kana kubbaaniyaan TESLA.INC oomisha konkolaataawwan elektirkii irratti bobba’ee hojiirratti argama. Hanga yeroo ammaatti konkolaatwwan AI-BASED ta’aa kanneen nama malee ofii isaanii tajaajila geejjibaa kennan , CYBERTRUCK dabalatee konkolaataawwan modeelota addaa hedduu kan dhaga’uun isaanii amanuuf namatti ulfaatu garuu ammoo dhugaa ta’e hojjetee addunyaaf gumaachaa jira. Warshaan oomisha konkolaataawwan kanaa oomishuun beekamu GIGA FACTORY jedhama. Dameewwan GIGA FACTORY kutaalee Amerikaa keessa bakkeewwan gara garaa keessa jira. Akkasumas kutaalee addunyaa keessa illee biyyootakanneen akka Chaayinaa, Niizerland, Kanaadaa fi Jarman keessatti illee dameen GIGA FACTORY babal’atee jira. Elon Musk yeroo ammaa kana hoji gaggeessaa(CEO) TESLA.INC yoo ta’u,qabeenyaan Tesla.inc hanga ammaatti 1,281.3 bln ykn 1.2813trl(tiriliyoona tokkoo fi tuqaa sadii) dha jechuudha.
4. THE BORING COMPANY: Boring Company kubbaniyaa daandii aspaaltii lafa jalaa hojjechuun beekamu yoo ta’u, innis dhiphina daandiiwwan konkolaataa hir’isuuf jecha yaadamee hojjetame dha. Yeroo ammaa kubbaniyaan abbaan qabeenyummaa isaa Elon Musk ta’e kun tajaajila geejjibaa gatii madaalawaa ta’een daandii lafa jalaa irra imaluuf tolu ta’ee tajaajilaa jira. (The Boring Company creates safe, fast-to-dig, and low-cost transportation, utility, and freight tunnels. The mission: solve traffic, enable rapid point-to-point transportation and transform cities) Akka karoora Boring Company tti yoo ta’e daandii(hyperpool tunnel) New York fi London walquunnamsiisuu fi New York irraa ka’anii London galuuf deemsa sa’aatii 1:00 qofa kan fudhatu hojjechuuf baajata $20trln(doolaara tiriliyoona (digdama) baasuuf karoorsee akka jiru CNN gabaasee jira. (A $20 trillion tunnel that could link New York and London in an hour? The proposed Transatlantic Tunnel, estimated to cost $20 trillion (£15.8 trillion), promises exactly that, leveraging hyperloop technology to achieve unprecedented travel speeds. However, the project, described as one of the most ambitious infrastructure ideas in history, faces monumental challenges, from technological uncertainties to colossal costs. While captivating, this vision seems far removed from practical realisation.
5. SPACE-X: Dhaabbata hawaa yoo ta’u bara 2002 hundeeffame. Gaazexeessaan Elon Musk waa’ee Space-X gaafachuuf jedhu akka jedhee haasaa eegale. Qaamota afur A addunyaa kanarraa dhaabbata Hawaa qaban jedhee Amerikaa, Russia, China fi Elon Musk jechuun Elon Muskiin tarree biyyota dhaabbata Hawaa qaban kanaatii ramade. Elon Musk maaliif SPACE-X akka hundeesse yoo gaafatmu, deebiin inni deebise waan hin eegamnee fi dhugaa kan hin fakkaanne ture. Deebiin isaas akkas ture, ani kanan Space-X hundeesseef NASA gargaaruufidha jedhe. Gaazezeessaan gaaffii kana gaafates ni na’e. Akkamitti namni dhuunfaan tokko har’uma lafaa ka’ee biyya hammas geessu, ofiifuu addunyaa harka keessaa qabdu gargaaruuf ija jabaata waan jedhe fakkaata. Dubbiin kun dhugaa fakkaata. Mul’anni tokko yemmuu jalqabamu milkaa’uudaaf rakkisuu, lafarra harkifachuu, kufaatii hedduu keessummeessuu ni danda’a. Isa booda spce-x rookkeettii jalqabaa gara hawaatti erguudhaaf baay’e rakkate. Elon Musk meeshaaleen ittiin rocket furguggifaman hojjetamu illee barbaacha gara Russia imalee “refurbished ICBM (INTERCONTINENTAL BALLISTIC MISSILE)” bitachuuf deemnaan, saayinstistoonni Russia itti qoosan, itti tufani. Ni salphisan. Ni ari’ani. Gara Amerikaatti deebi’ee rocket jalqabaa akkuma isaati hojjetee yemmuu yaalii furguggisuu godhu, rocket doolaarri miliyoonaan itti baate ni kufe. Ammas rookkeetii 2ffaa hojjetee gara hawaatti erguuf yaalii godhe. Ammas ni kufte. Rookkeetii 3ffaa hojjetee yaalii 3ffaa gaggeesse. Ni kufte.
Bakka Space-X hojii ala ta’e jedhametti rookkeetii 4ffaan Falcon 1 jedhamtu furguggifamtee milkaa’inaan samii keessa sokkitee ergama ishee raawwachuu dandeessee jirti. Rookkeetii 5ffaanis akkasumas milkaa’inaan furguggifamtee milkaa’ina Space-X mirkaneesite. Kanaanis NASA’n oolee utuu hin buliin $12bln(doolaara biliyoona kudha lamaan) walii galtee Sapce-X wajjin hojjechuu mallatteesse. Milkaa’inaa fi bu’aa Space-X keessaa inni ijoon yemmuu waraana UKRAINE-RUSSIA, RUSSIAN quunnamtii UKRAINE guutummaa guutummaa guutuutti yemmuu dhabamsiifte, dhaabbanni Space-X jalatti hojjetu kan Star-link jedhamu BTS (Base Transciever Staion) kanneen Interneetii saatalaayitii irraa fayyadamuun hojjetan baay’inaan 47 ta’an UKRAINIIF erguun turtii sa’aatii 24 hin guunne gidduutti quunnamtii Ukraine guutuutti deebisuu danda’ee jira. Star-link yeroo ammaa kana guutummaa addunyaa keessatti tajaajila interneetii kennaa kan jiru yemmuu ta’u biyyoota Afrikaa keessattis hojii isaa cimsee itti fufee jira. Kaayyoon Space-X inni bu’uuraa rookkeetiiwwan samii keessatti hojjechaa turanii hojii dhaaban deebisanii fayyadamuu, imala gara samiitti godhamu keessatti gatii geejjibaa hir’isuu, guyyaa tokko keessatti namni pilaaneetii marsii ga’ee deebi’uu akka danda’u gochuu, New York fi London gidduu daqiiqaa 30 qofa keessatti ga’uun akka danda’amu haala mijeessuudha. Erga Space-X hundeeffamee kaasee rookkeetiiwwan 436 furguggifaman keessaa rookkeetiiwwan 433 (93.31%)milkaa’inaan yoo ergama isaanii raawwatan 3 qofa ammoo kufaniiru. Yeroo ammaa kana Start-link Space-X jalatti kan hojjetu yoo ta’u sirna hawaa(the orbit system) harka 62(62%) dhuunfatee akka jiruu fi dhaabbata dhuunfaa sirna hawaa keenyaa dhuunfates jedhamee odeeffamaa jirudha. KUN AJAA’IBA HUMNA ILMA NAMAA KEESSA JIRU MUL’ISUUN KAN NUTTI AGARSIISUDHA.
6. Solar City: Dhaabbata kana Tesla.inc tu bara 2016tti doolaara Amerikaa $2.6bln ‘n bite. SolarCity’n dhaabbata humna anniisaa hojjechuun beekamu yemmuu ta’u meeshaalee soolaarii humna ibsaa maddisiisuuf oolan gurguruu fi hojii pirojektii isaa hojjechuun kan beekamu dha. Sababni SolarCity qabaachuun barbaachiseefis, akka Elon Musk jedhutti, magaalaan tokko jenereetaroota naafxaa fayyadamuun humna ibsaa fi tajaajila garaa garaa kennuuf oolu keessa aara ba’uun faalamuu dandeessi jedhee yaadeenidha jedhe. Rakkoon jira. Rakkoo tokkoofis furmaanni jira.
7. Neuralink Technology (Neurotechnology) (Redefining the boundaries of human capabilities requires pioneers. Neuralink is currently seeking people with quadriplegia to participate in a groundbreaking investigational medical device clinical trial for our brain-computer interface.)
Nueralink dhaabbata Elon Musk hundeesse yoo ta’u, meeshaalee brain-computer ta’an oomishuun fayyaa ilma namaa irratti kan hojjetudha. Fakkeenyaaf namni tokko gurri isaa hin dhaga’u yoo ta’e, meeshaan bakka gurra keenyaa bu’ee akka dhageenyuuf nu gargaaru jiraachuu qaba jechuudhaan dhaabbanni kun akka hundaa’uuf nama sababa ta’edha. Hanga yeroo ammaa kana dhaabbanni kun humna teeknooloojii fayyadamuudhaan namni tokko bakka isa hir’ate maraaf isinif jirra dhaabbata jechaa jirudha.
8. Platform X: Dorgommii guddaa keessa yemmuu twitter gurgurtaaf gabaa addunyaaf dhiyaate, dursee kan dhaqee $44bln’n twitter duraa fi X ammaa bituuf kan gatii kana kene Elon Musk ture. Kunis addunyaaf oduu guddaa ture. Elon Musk akkuma amala isaa waan tokko hojjechuu gaafa barbaadu waan tokko furuuf malee callisee miti. Kanumaanis sababa X bituuf murteesse gaafa gaafatamus addunyaan kun yaada ishee bilisaan ibsachuu qaba jedheen amana kan jedhu yaada dhiyeesse. Achumaanis erga X bitee booddee namni kamiyyuu dhufee yaada isaa bilisaan akka ibsatuuf seerota X keessatti namni yaada isaa bilisaan akka hin ibsanneef dhorkaa kaa’ee ture kaasee platform X bakka namni kamuu yaada isaa bilisaan itti ibsatu gochuu danda’ee jira.
9. OpenAI: Dhaabbata qorannoo Artificial General Intelligence (AGI) yoo ta’u ilma namaa deeggaruudhaaf dhaabbata hundaa’edha. OpenAI(ChatGPT) gaaffii kamiyyuu deebisuuf website qophaa’e yemmuu ta’u, dhaabbata Elon Musk fi hiriyoonni isaa bara 2015 hundeessanidha. Dursinee dhimma keenya ChatGPT tti himannaan ChatGPT gaaffii keenya fudhatee maddeewwan garaa garaa soqee deebii ajaa’ibsiisaa ta’e qabatee yeroo gabaa keessatti nuuf dhiyaata. Humna teeknooloojii fayyadamuun hammam guddaa akka ta’e beekuu yemmuu barbaadnu ChatGPT fakkeenya guddaa hiriyaa hin qabneedha.
10. Musk Foundation: Dhaabbata tola ooltummaa Elon Musk hundeesse yoo ta’e, kaayyoon dhaabbat kanaas akka addunyaatti dhaabbilee teeknooloojii fayadamuun reefu hojiitti seenan deeggaruu akka ta’e ibsama. Kanaanis dhaabbilee kanneen dhaabbilee Elon Musk fakkaatan irratti hojjetan deeggaruuf dhaabbata gargaarsaa hundaa’edha.
The Musk Foundation is a US-based charitable foundation funded and directed primarily by entrepreneur and billionaire Elon Musk. The foundation is dedicated to promoting renewable energy, crewed space exploration, pediatrics, science and engineering education, and the "development of safe artificial intelligence for the benefit of humanity"
MUUDAMA ELON MUSK
Duuressi addunyaa afaan qabachiise kun bara filannoo Amerikaa kan 2024 tti Donald Trump akka filatamuf sagalee ta’uufiidhaan deeggarsa isaafis ji’atti baajata $45,000,000 ramadee duula na filadhaa irratti hirmaachaa ture. Kanumaasnis Donald Trump filannoo Amerikaa irra aanuudhaan Elon Musk’f milkaa’ina hin yaadamne qabatee dhufe. Innis kubbaaniyaawwan inni qabu hundi isaaniiyyuu gatiin gurgurtaa isaanii akkaan dabalani. Tesla.inc, Spce-X..etc kunneen yeroo ammaa kana dhageettii addunyaa gurguddaa argataniiru. Donald Trump erga filannoo Amerikaa injifatee booddee muudaman haaraa department haaraa uumudhaan Elon Musk’n dhaabbilee/ministeerota Amerikaa keessa jiran irratti muude. Kunis hoj-maanni dhaabilee Amerikaa keessa jiran haala qulqullina hojii isaanii akka gulaaluuf “Efficiency Department” bane Elon Musktti kennee jira. Kan jechuun Elon Musk dhaabbilee/ministeerota Amerikaa keessa jiran irratti aangoo guddaa nama qabu ta’uu danda’ee jira. Hojjetoota dhaabbilee kam keessa hojjetan ilaaluun hanga sadarkeessuu, barbaachisummaa isaa irratti hundaa’eef dhaabbanni ministeeraa Amerikaa keessatti hin barbaachifne yoo jiraate hanga cufamuu kan geessisu seera of harkaa kan qabudha. Dhaabbanni “Efficiency Department” jedhamu yoo baname baajata Amerikaa $2trln(doolaara Amerikaa tiriliyoona lamaa ol) qisaasama irraa oolcha kan jedhu Elon Musk wagga lama dura dubbatee ture. Har’a Amerikaa fi addunyaan harka nama dhuunfaa kanaa jirtimoo kan jedhu gaaffii namatti uuma?
Elon Musk nama miti!
Namoonni tokko tokko Elon Musk’n inni nama miti jedhanii shakku. Inni garuu namadha.
Akka haasaa isaa irraa dhaggeeffannetti Elon Musk sadarkaa kana irra ga’uudhaaf torbeetti sa’aatii 100:00 akka hojjetu dubbata.
Yeroo ammaa kana qabeenyi Elon Musk kubbaaniyaawwan isaa irraa walitti qabate doolaara Amerikaa biliyoona dhibba afurii fi digdamii tokko ($421bln) ga’ee jira. Kanaanis duureessa addunyaa yeroo jalqabaa qabeenya hanga kana godhate jedhamee leellifame, akkasumas morkataa isaa isa lammaffaa irra jiru Jeff Bezos’n walakkaadhaan caaluu isaa addunyaatu dhugaa ba’aa jira.
HUMNA MUL’ATAA
AMAJJII 12, 2025
FINFINNEE, OROMIYAA