09/10/2024
10 DE OUTUBRO, DÍA MUNDIAL DA SAÚDE MENTAL
“VIVE, SaudableMENTE”
CAMPAÑA REUPS OUTUBRO 2024.
Grazas á Universidade Miguel Hernández de Elche.
Segundo a Organización Mundial da Saúde, “a saúde é un estado de completo benestar físico, mental e social, e non soamente a ausencia de afeccións ou enfermedades”. A saúde mental é un estado de benestar emocional e psicolóxico no que unha persoa pode manexar a tensión da vida diaria, traballar de maneira produtiva e contribuír á súa comunidade; neste caso o contexto universitario, xa sexa académico ou laboral. Inclúe o equilibrio das nosas emocións, pensamentos e comportamentos, e é esencial para unha vida plena e satisfactoria.
Diversas investigacións desde a psicoloxía positiva sosteñen que a acción conxunta de determinadas competencias socioemocionales ou fortalezas persoais amortecen o impacto de eventos estresantes psicosociais sobre o desenvolvemento de problemas de saúde mental (Lea et ao., 2019; Petrides et ao., 2017; Piqueras et ao., 2020). Por exemplo, desde o modelo de Covitalidad de Furlong e colaborades (2024) indícase que fomentar a confianza nun/a mesmo/a (i.e., autoeficacia, autoconocimiento e persistencia), a confianza e apoio nos demais (i.e., apoio familiar, apoio de iguais, apoio académico ou laboral), a competencia e xestión emocional (i.e., regulación emocional, autocontrol e empatía) e unha actitude positiva cara á vida (i.e., optimismo, entusiasmo e gratitude) melloran a saúde mental e o benestar emocional das persoas. É fundamental, pois, que a persoa coñeza os factores de risco e de protección co fin de desenvolver estratexias que reduzan a probabilidade de problemas de saúde mental e que, ao mesmo tempo, potencien as súas capacidades e recursos para poder ter un bo estado de benestar emocional xeral.
Factores de Risco
Os factores de risco para a saúde mental son situacións, vivencias ou características persoais que poden aumentar a probabilidade de sufrir problemas mentais ou trastornos psicolóxicos como, por exemplo: ansiedade, depresión, trastornos de pánico, trastorno obsesivo compulsivo (TOC), trastorno de tensión postraumática (TEPT), conduta suicida, trastorno bipolar ou trastornos da conduta alimentaria, entre outros. Estes factores poden variar segundo o contexto e as circunstancias individuais, pero algúns dos máis habituais inclúen:
• Historia familiar: antecedentes de trastornos mentais na familia poden aumentar o risco de desenvolver problemas similares.
• Experiencias traumáticas: traumas emocionais, físicos ou psicolóxicos que poden desencadear problemas mentais ou contribuír ao seu desenvolvemento.
• Tensión crónica: niveis elevados e prolongados de tensións poden tamén afectar negativamente á saúde mental.
• Abuso de sustancias: o consumo de dr**as e alcol pode aumentar o risco de desenvolver trastornos mentais, ou empeorar síntomas daqueles que xa existan.
• Problemas de saúde física: enfermidades crónicas ou situacións de discapacidade poden afectar á saúde mental e aumentar o risco de depresión ou outros trastornos.
• Factores ambientais: factores como a pobreza, a violencia comunitaria ou a falta de acceso a recursos poden aumentar o risco de problemas de saúde mental.
• Factores xenéticos e biolóxicos: a xenética e os factores biolóxicos poden influír na vulnerabilidade aos trastornos mentais.
• Problemas relacionais: conflitos familiares, problemas de parella ou falta de apoio social poden contribuír ao desenvolvemento de problemas socioemocionales de distinta índole.
• Adiccións tecnolóxicas: o uso inadecuado ou desmesurado de dispositivos electrónicos pode xerar problemas de visión, postural e illamento social, ademais de situacións de invasión á intimidade ou liberdades individuais (e.g., redes sociais).
É importante lembrar que estes factores de risco non implican necesariamente que unha persoa desenvolva un problema de saúde mental, pero poden aumentar a probabilidade da súa incidencia ou aparición. A saúde mental está influenciada por unha variedade de factores e é importante abordar tanto os factores de risco como os factores protectores para promover un benestar emocional e psicolóxico integral.
Factores de Protección
Os factores de protección son aqueles elementos ou circunstancias que poden reducir a probabilidade de desenvolver problemas de saúde mental ou axudar a mitigar os efectos dos factores de risco. Algúns dos factores de protección para promover unha boa saúde mental inclúen:
• Resiliencia: a habilidade para recuperarse das adversidades e adaptarse aos cambios.
• Autoconciencia: recoñecer e comprender as túas propias emocións, pensamentos e comportamentos.
• Intelixencia emocional: capacidade para recoñecer e identificar as emocións e sentimentos propios e dos demais, diferencialos, e empregalos para guiar a toma de decisións.
• Xestión da tensión: empregar técnicas efectivas para reducir e manexar a tensión cotiá.
• Empatía: comprender e compartir os sentimentos dos demais, fortalecendo relacións positivas.
• Habilidades comunicativas: expresarche de maneira clara e asertiva, ademais de escoitar activamente aos demais.
• Resolución de problemas: identificar e solucionar problemas de maneira eficaz e creativa.
• Autocuidado: adoptar hábitos saudables que favorezan o benestar físico e mental, como unha boa alimentación, exercicio físico regular e un descanso adecuado.
• Equilibrio entre traballo e vida persoal: manter unha separación saudable e equilibrada entre as responsabilidades laborais e o tempo persoal.
• Pensamento positivo: desenvolver unha actitude optimista e positiva fronte á vida e os seus desafíos.
• Rede de apoio social: crear e manter relacións sólidas e de apoio con familiares, amigos e comunidades.
• Ambiente académico e laborais saudables: fomentar o benestar mental a través de programas de apoio, actividades sociais e concienciación sobre saúde mental: e.g., programas estruturados que inclúan actividades físicas, talleres de intelixencia emocional ou acceso a servizos específicos de saúde mental.
Recomendacións
1. Coida o teu corpo: mantén hábitos saudables como unha alimentación equilibrada, exercicio físico regular e suficiente descanso. O benestar físico está estreitamente relacionado coa saúde mental.
2. Practica a compaixón e autocompasión: aprende a regular as túas esixencias e aceptar as túas imperfeccións do mesmo xeito que o fas coas demais persoas.
3. Mantén relacións sociais saudables: cultiva relacións positivas e de apoio con amizades, familiares e outras persoas queridas. Busca a compañía de persoas que che fagan sentir ben contigo mesma/ou e que che apoien nos momentos difíciles.
4. Establece límites: aprende a dicir non cando sexa necesario e establece límites saudables nas túas relacións e actividades para protexer o teu benestar emocional.
5. Atopa tempo para ti mesmo/a: dedica tempo a actividades que goces e que che axuden a relaxarche.
6. Aprende a manexar a tensión: desenvolve estratexias para xestionar a tensión, como a meditación, a respiración profunda, o ioga ou a práctica de técnicas específicas de relaxación.
7. Busca axuda cando a necesites: non temas por pedir axuda se te sentes atafegado/a ou se necesitas apoio. Fala cunha amiga/ou de confianza, un familiar ou un profesional da saúde mental se estás a experimentar dificultades emocionais.
8. Feixe fronte aos teus problemas: enfronta os desafíos da vida de maneira construtiva, identificando solucións e buscando apoio cando sexa necesario.
9. Establece metas realistas: fixa metas alcanzables e traballa de maneira constante cara a elas. Recoñece os teus logros e celebra os teus éxitos, por pequenos que sexan.
10. Practica a gratitude: toma un momento cada día para reflexionar sobre as cousas polas que estás agradecido/a. A gratitude pode axudarche a manter unha perspectiva positiva e a apreciar as cousas boas da vida.
A saúde mental é tan importante como a saúde física, e dedicar tempo e esforzo a coidar o teu benestar emocional pode marcar unha gran diferenza na túa calidade de vida. Lembra que pedir axuda é un signo de fortaleza.
Coidar do teu benestar emocional é esencial para unha vida plena e feliz.
Axuntando forzas, podemos romper estigmas e construír unha contorna máis comprensiva e solidaria.
Referencias
American Psychological Association. (2014). Manual de diagnóstico y estadístico de los trastornos mentales (DSM-5).
Falcó, R., Marzo, J.C., y Piqueras, J.A. (2020). La covitalidad como factor protector ante problemas interiorizados y exteriorizados en adolescentes españoles. Psicología Conductual, 28(3), 393-413.
Lea, R.G., Davis, S.K., Mahoney, B., y Qualter, P. (2019). Does emotional intelligence buffer the effects of acute stress? A systematic review. Frontiers in Psychology, 10, 810.
Petrides, K.V., Gómez, M.G., y Pérez‐González, J.C. (2017). Pathways into psychopathology: Modeling the effects of trait emotional intelligence, mindfulness, and irrational beliefs in a clinical sample. Clinical Psychology and Psychotherapy, 24(5), 1130-1141.
Piqueras, J.A., Salvador, M.D.C., Soto-Sanz, V., Mira, F., y Pérez-González, J.C. (2020). Strengths against psychopathology in adolescents: Ratifying the robust buffer role of trait emotional intelligence. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(3), 804.
destacados Universidade da Coruña Campus Industrial Ferrol UDC Saudable Universidade Sénior da Coruña Universidade de Vigo Universidade de Santiago de Compostela
