21/12/2024
📜🪄📖✨k nj i g a d a n a
KASTELOV PLAVI I CRNI MEDITERAN
(autorka:
Dr Lena Ruth Stefanović)
📜🪄📖✨Boris Jovanović Kastel, Otac tvoj, Mediteran (poezija), Hrvatsko književno društvo, Rijeka
📜🪄📖✨Radosna vijest za sve ljubitelje poezije, posebno za poštovaoce djela mediteranske orijentacije - Boris Jovanović Kastel nas svojom novom zbirkom Otac tvoj, Mediteran poziva u novu avanturu duha, novo zaranjanje u dubine sopstva i još jedno istraživanje Sredozemlja.
📜🪄📖✨Govoreći o prethodnoj Kastelovoj zbirci, Pokloniću ti Ružu vjetrova, istakla sam da Boris Kastel svojim bogatim opusom koji broji trideset
📜🪄📖✨međunarodno nagrađivanih zbirki poezije gradi svojevrsno mediteransko utvrđenje sazidano od amfora, školjki i ostataka jedrenjaka iz kojih niču masline koje umjesto ulja daju krv. Mažući se tom krvlju od maslina možete ostati čovjek – čovječica, čak i kada smo zbunjeni i kada nam ni Ruže vjetrova ne mogu ukazati odakle dolazi nevrijeme.
📜🪄📖✨Prethodni Kastelov opus je, po mom mišljenju, filozofski najbliži Spinozinim shvatanjima gdje je Bog u ribarskim mrežama, u mastiljarnicama, mapama, pontama i bocama Vranca, štaviše, bogova je u pjesmama eksplicitno više od jednog i ponekad se čak bave i djelima koja nose krivičnu odgovornost - Jedriličar sam i pletilja ribarskih mreža
📜🪄📖✨hrani me otrovanim škampima. Sama se u toplesu sunča na jedrilici a bogovi, dok sade marihuanu u školskoj bašti, misle da je fatamorgana. (Topos ili fatomorgana). U tom smislu, zbirka Otac tvoj, Mediteran donosi nešto novo jer konzul i juvelir Mediterana, kako često nazivaju Kastela, stihovima počinje da istražuje ideju monoteizma.
📜🪄📖✨Sam naslov zbirke naslućuje to, aludirajući na centralnu molitvu u hrišćanstvu – Oče naš. Srećom ekskomunikacija više nije u modi tako da je sudbina Kastela, pjesnika, mnogo srećnija od usuda Spinoze, filozofa, iako su i
📜🪄📖✨Kastelova shvatanja gotovo jednako jeretična za naše vrijeme, kao što su Baruhova bila za sedamnaesti vijek. Jer otac u kojeg Kastel vjeruje nije Elohim, već Mediteranski bazen u svoj svojoj geografskoj, istorijskoj, kulturnoj, mentalnoj i klimatskoj sveobuhvatnosti.
📜🪄📖✨Entuzijastični čitaoci rado u pjesnicima vide proroke. Međutim, Kastel takvu ulogu na samom početku odbacuje pa u pjesmi Neznacima i Evropi kaže: Neznanci, ne morate ići za mnom niti ću vas zvati… Jer Kastel se ne bavi misionarstvom u tom smislu, on ne zaziva čitaoce u svoju vjeru,
on ih tek mami pokazujući im čari oca tvog, Mediterana. U njegovim pjesmama skakuću morske ptice, iz bijelih kuća dopire miris glosarija, starice suše plahte sa nacrtanim arabeskama, brodovi lete,
a duša se obnavlja u oku zmaja, Pjesnik namiguje bogu mora u Epizodi sa Posejdonom i pominje Haosovu djecu u pjesmi Zagnjuri!, dok iz vira izranja Dionizije tek da ne zaboravimo odakle smo u njegovim pjesmama potekli.
Preživljavamo veliki prasak i zajedno sa pjesnikom ostajemo zapitani: Gdje će se skloniti svi od praska poslije sudara i na koga će pasti krhotine paktova … (Zagnjuri!). Tako naučne teorije o porijeklu univerzima i grčki bogovi miroljubivo koegzistiraju u Kastelovoj zbirci, dok on sam, negdje kod Risna, hrani more i ćakula sa francuskim filozofima na esperantu, a boginja sudbine držeći bejzbol palicu poziva pod zvono.
U ovoj zbirci, po prvi put, nailazim kod pjesnika na eksplicitne motive i figure svojstvene abrahamskih religijama, na Mojsija, Hrista, Tajnu večeru. Naravno, duh abrahamskih vjera prisutan je i u prethodnim djelima, no prevashodno, na simboličkom planu, kao, na primjer, u pjesmi Montenegro pročitanoj na Inauguraciji Predsjednika Crne Gore 20. 05. 2023 godine.
U zbirci Otac tvoj, Mediteran Mikelanđelo pred dovršenom statuom govori - progovori, Mojsije, jer si živ!, na Krfu sakupljamo amajlije sreće tokom vaskršnjeg vatrometa, po ostrvima su skriveni Dominikanski samostani neznani potrošačkim mapama, a vrijeme se, kao što je red, dijeli na ono prije rođenja Hrista i na vrijeme poslije toga. Par zlatnih minđuša u obliku glave antilope iz trećeg vijeka prije Hrista iskrada se iz arheološkog muzeja u Palermu i glavom bez obzira bježi iz opštosti na pristanište… (Dvije minđuše iz muzeja u Palermu). Osim opšteprihvaćenog mediteranskog okvira u kojem Kastelova poezija suvereno vlada, njegovi stihovi spadaju i u domen spekulativne poezije, odnosno poeziju naučne fantastike. Spekulativna poezija se razlikuje od drugih žanrova time što je kategorizovana prema svojoj tematici, a ne prema formi. Suzette Haden Elgin, američka lingvistkinja i pjesnikinja, definisala je ovaj žanr kao o stvarnosti koja je na neki način drugačija od postojeće stvarnosti. Tehnike koje karakterišu spekulativnu poeziju nalaze se još u romantičnoj poeziji 19. vijeka a to su, na primjer, uvođenje klasične mitologije i evropskog folklora kako bi prikazale alternativne perspektive i istražili društveni problem. Neki od osnovnih pravaca u u spekulativnoj poeziji su naučna fantastika, mitološka poezija i horor. Od autora koji stvaraju na teritoriji Crne Gore, po naučno fantastičnoj poetici, poznat je r***i pjesnik iz Herceg Novog, Fjedor Svarovsky. Navodim odlomak iz njegove čuvene poeme Kosmički put časti i slave: “jeftini biorobot, klon zastario, nespretan s odsječenim rukama spašava gigantski grad od raketnog bakteriološkog napada otkinutim dijelom tijela, prevazilazeći bol, koristeći samo zube, blokira pogon lansirne instalacije i zastaje tih sa staklenim nepokretnim očima, u očima se odražavaju oblaci i nebo (prevod L.R.S.).
Kastelova poezija spada u podžanr mitološke jer su u njoj zastupljeni mitovi i folklor sa posebnim fokusom na reinterpretaciju tradicionalnih narativa, mada ima i elemente horora za koji su tipične sablasni i macabre motivi.
Ne zaboravimo da je jedan od najpoznatijih pjesnika ovog žanra upravo Edgar Alan Po, tako da je Boris Kastel, kao i uvijek, u veoma dobrom društvu.
Na kraju, ali ne na zadnjem mjestu, želim istaći da nam sam Kastel daje dva ključa za tumačenje zbirke
Otac tvoj, Mediteran. Na samom početku citira Pomorsku odu Fernanda Pesoe i navodi poruku Sv. Augustina (Epis. VII, 14). Aurelije Augustin (354. - 430.) rimski je pisac, filozof i teolog koji je ostao upamćen kao jedna od najvažnijih ličnosti u istoriji hrišćanstva.
Sin mnogobošca i majke hrišćanke, Augustin je u mladosti prihvatio maniheizam i živio razuzdanim životom, kasnije opisanim u svojim Ispovijestima. Godine 386. je prešao na hrišćanstvo i kasnije čak postao biskup. Citat koji Kastel navodi je: Nas koji smo rođeni i othranjeni kraj mediteranskih obala malo vode u dnu pehara podsjeća na more.
📜🪄📖✨Pesoa se smatra jednom od najznačajnijih književnih ličnosti 20. stoljeća i jednim od najvećih pjesnika na portugalskom jeziku, koji je istovremeno bio mistik, okultista sa velikim interesovanjem za gnozu i neopaganizam , koji su snažno uticali na njegovo djelo.
📜🪄📖✨Jedan od stihova koje autor navodi je: Izlivam se iz svoje mašte u bujicama! Posrćem, zavijam, padam u sunovrat! Sve moje žudnje ključaju od pjene i moje je meso talas koji se razbija o stijenje! (Fernando Pesoa, Pomorska oda).
Ako bismo pokušali formulom izraziti još jedan uspjeh Kastelove duhovne, spekulativne poezije, što ova zbirka svakako jeste, bilo bi to plavo i crno - plavo kao more, kao Mediteran i crno kao personalna religija koja se na to more nadovezuje i na njemu se i zasniva, sa ribarskim mrežama umjesto odora i pomorskim mapama kao svetim pismom, religija kojoj je Kastelova poetika – pisani zakon, religija kojoj ne trebaju sljedbenici, već samo ravnopravni učesnici u ponekad zaigranom, a često namrštenom velikom plavetnilu.
Uživajte u čitanju!
