04/02/2024
Na današnji dan 4. februara 1804. godine, po starom kalendaru 23. januara, u Valjevu je izvršena velika seča knezova nad srpskim glavarima Valjevsko-tamnavsko-posavske i Podgorske knežine - Aleksom Nenadovićem i Ilijom Birčaninom. Ova pogubljenja, zajedno sa smrću mnogih narodnih vođa sa teritorije Smederevskog sandžaka (poznatog kao Beogradski pašaluk), predstavljala su direktni povod za izbijanje Bune na dahije, iz koje se kasnije razvio Prvi srpski ustanak.
Ilija Birčanin i Aleksa Nenadović
Pre pogubljenja knezova, došlo je do preuzimanja vlasti u Smederevskom sandžaku od strane četvorice janičarskih vođa - dahija: Aganlije, Kučuk Alije, Mula Jusufa i Mehmed-age Fočića. Oni su usmrtili Hadži Mustafu pašu, zakonitog upravnika Sandžaka, te su se sami uspostavili u vlast, uvodeći svoju diktaturu. Ovakav potez izazvao je veliko nezadovoljstvo među Turcima i Srbima, koji su se postepeno organizovali za pobunu.
Dahije su saznale za te planove i odlučile su da ih u korenu unište, ubivši sve potencijalne organizatore. U narednim danima, na prostoru čitavog Sandžaka, likvidirano je više desetina knezova, sveštenika, monaha i trgovaca. Međutim, umesto da se buna suzbije, njeno izbijanje je samo ubrzano. Umesto u proleće, buna je započela nedelju dana nakon pogubljenja knezova.
Nakon što su dahije uhvaćene od strane upravnika Bosanskog pašaluka, Bećir paše, koji je sa vojskom stigao u Smederevski sandžak, one su predane ustanicima i kasnije su likvidirane na ostrvu Ada Kale kod Kladova.
Prvi uspesi koje je srpsko pobunjeno stanovništvo postiglo probudili su ambicije da se Srbija potpuno oslobodi turske vlasti. Zato je ubrzo Buna na dahije prerasla u Prvi srpski ustanak, koji je predstavljao početnu fazu Srpske revolucije, a koja je konačno dovela do formiranja moderne srpske države.
Pogubljenje najpoznatijih žrtava dahija, Alekse i Ilije, postalo je događaj koji je označio početak slobode za Srbiju.
Prima