31/12/2024
*Makaya-relijyon-spirityalite .*
_Otè: Carsendre Salomon_
Makaya se non yon esklav bosal mawon afriken dorijin bantou(Kongo), youn nan gran chèf revolisyonè pandan peryòd kolonizasyon fransèz nan zòn Sid peyi Dayiti.
Yon nonm ki kwè Nan jistis sosyal ki te mobilize opinyon piblik , opinyon lòt esklav yo kont enjistis sosyal ,koripsyon, eksplwatasyon kont opresyon esklavajis ke yo tap sibi .
Yon djougan ki te rantre nan maronaj, kaché sou montay ki piwo nan Sid la
(P*k makaya 2.800m) pou l prepare batay la . Yon batay nan dinyite , moralite, fratènel, konviksyon ki gen pou bousòl nanm makonnen nan tyewòb lanati.
Youn nan espas enpòtan nou genyen nan peyi a ak zòn karayib la ki gen tout kalite plant ,prè de 600zwazo San konte lòt bèt forè ,wap jwen tout plant andwojèn yo Nan espas la.Daprè anpil kwayan, espri makaya abite sou montay sa .se la Desalin te fè konstwi fò platon Sitadèl Pou pwoteje teritwa kont Sansi eksplwatè ,enperyalis yo.se la tou tonm Nikola Jefra ye .youn nan dirijan l. Tout rivyè ki sòti Nan sid ak grandans yo tout pran nesans Nan p*k makaya ki Sou 2depatman,Sid , grandans.
Makaya te toujou yon espas maron yo te konn itilize Pou planifye batay,etidye fèy yo Pou fè pwazon ak tretman.zòn sa gen gwòt,vestij.li gen tout sa nou bezwen Pou nou batay.gen espès ki anvwa de disparisyon nap jwen yo la.gen zagouti.zagouti a se yon ronjè li piti pase rat.gen mangous.pigwo rezèv ekolojik karayib la .yon espas ki ta dwe yon gwo destinasyon touristik pou peyi a ak rès mond la si te gen Leta.
Yon non istorik ki senbolize rebelyon , kouraj, detèminasyon, libète . Karaktè sakre ak spirityèl, yon eritaj ra Carsendre Salomon ap toujou rann omaj ak espri lit pou endepandans ak lajistis Makaya.
Nan chak gran sivilizasyon dat sa make anpil bagay
Kèk Nan Chretyen yo selebre nesans Jezi 25 Desanm ak vizit 3nan Wa maj yo ki pat kite anyen twouble yo Pandan pakou misyon yo(malgre kèk konesè itilize wa Maj yo Pou dejwe lòt moun Nan bwè alkòl)
Daprè istwa levanjil rakonté selon Matye e Lik Temwen epòk la .
Yon etwal ki guidé 3wa maj ki sòti Nan loryan pote kado Pou Jezi
Pou yo se yon wa
Yon sovè
Yon liberatè
Yon mesi ki vini Sou tè a
Nesans nonm sa te kreye anpil panik Kay Wa Eròd
Wa Eròd ki te touye tout ti gason ki fèt Pandan peryòd la paske l pat vle prezans lòt wa
Yon fason Pou l te ka kontinye renye
Pou Kretyen yo se yon moman de netwayaj
Vizite Kay yo Pou wè
Sakap foubi veso
Sakap chanje mèb plas
Sakap netwaye Kay
Lave tout branch rad sal
Yo pwofite jou sa Pou yo al wè fanmi yo
Fè ofrand
Manje
Bwè ansanm
Fè echanj kado
Yon fèt ki enpòtan Pou yo ak asanble yo mache .yo rekonèt 6janvye ane presedan kòm jou lè wa e yo kontinye fete.nan kalandrye Julien ,yo pale nou de nesans Jezi de Nazaret 25 desann.25 desanm Nan kalandriye Julien an koresponn a 7janvye .Pandan map di w tou gen yon kalandriye Jwif tou e chak sivilizasyon gen istwa Pa yo.
Pou vodouyizan ak lòt moun kap pratike spirityalite, se yon moman enpòtan, yon pratik de netwayaj e pirifikasyon kò kay, abitasyon, yo ranfòse relasyon yo ak zansèt pwotektè yo menm moun ki pa kwayan renmen epòk saa .Se moman yo pase foli, fè kè yo kontan, pwòpte kay yo, fè bèl bifè pou envite zanmi pwòch ak fanmi.San bliye kèk lòt ki pwofite de moman sa pou vwayaje , chanje mèb , rad ,fè kado ak moun ki nan vi yo.
Yon peryòd de renouvèlman .Ougan yo pwofite fè beny pou pitit fèy yo .Moun yo al nan rak bwa chèche fèy , ekòs, plant pou yo fè beny pirifikasyon . Otorite relijye yo konn sa byen menm si yo pa janm di fidèl yo sa pandan gen kèk nan fidèl yo ki toujou pran ti beny yo.Sa m renmen an kèlkeswa relijyon moun nan kou l gen yon fyèv oubyen yon dyare li konn ki fèy pou l bouyi, kou lap bwote al abite nan yon kay li konn ak ki fèy pou l lave l, men ipokrizi fè kou yon moun kase yon ti fèy yo di l se gwo dyab . Yo zonbifye nou, yo pa janm di nou beny nou fè pou Kay la tankou pou tèt nou ede nou restore enèji ak pwoteksyon pou nou redemare.
Makaya kòmanse depi 21 desanm pou l fini 6 janvye .Nan nouvèl ane a
6 janvye nou rele l Lèwa.Nan tradisyon pa nou jounen 21desanm nan konyenside ak sòltis dete .Nan dat 21 jen ki se jounen ki long nan ane a poutan se sòltis divè 21 desanm nan ye nwit yo pi long ke jou yo , poutan an sòltis dete sa nou rele sezon solèy (limyè)yon jou egal yon nwit. Latè konnen de peryòd de renouvèlman nan yon ane.
Sòltis se yon peryòd fran mason yo fè rityèl ,envokasyon,envokasyon .yo konekte yo ak yon seri de jeni byen presi.
Sòltis dete yo fè rityèl dabondans kote yap chèché tout bagay.
Sòltis divè se pirifikasyon,amonizasyon,lapè.
Sòltis Pa gen rapò ak vodou Ni ak nou.se peyi oksidantal yo.se paske yap fè yon spirityalité òd Mondyal ki kòz yo pale nou de sòltis e menm ekinoks òd vodou a Pa genyen.
Kwayan yo itilize fèy vèt pou yo fè beny pandan peryòd la.Ougan yo chèche fèy mete la pou fè tretman ak retire move zè pou rès ane a. Yo pirifye badji, krich, dyevò, ason, potomitan, tanbou.Yon tradisyon ki lye ak kwayans ansestral , rityèl gerizon. Rara yo pwofite moman pou yo kouvé fèy.
Seremoni Makaya Souvan fèt ak manje menm jan relijyon yo fete nesans jezi ak manje, bwè, ofrand, dans, chan.Moman vivan yo reyafime koneksyon yo ak mò yo , gad yo,pwen yo.Jezi ki te mouri, gran paran nou yo ki mouri e resi site e kèk ladan yo menm konn pran fòm lwa, espri, bèt pou rann nou vizit epi kominike ak nou san bliye kèk ki pran kò lòt moun (reyenkanasyon) pou yo kontinye lit yo tap mennen menm jan anpil kretyen kwè yap mouri men yap resisite pou yo al viv nan syèl .Anpil Zansèt nou yo reyenkane pou yo kontinye misyon yo sou tè sa e yo manifeste sou divès fòm.
Makaya te gen konesans nan fèy menm jan ak anpil moun ki gen konesans nan fèy jodi a. yon gwo medsen fèy ki menm konn itilize konesans fèy la pou trete esklav ki malad yo e menm anpwazonnen blan e alye l yo, trèt ki te nan mitan yo. Jodi a se kisa nou fè ak konesans nou gen nan fèy gras ak espri zansèt nou yo.Nou Paka ap fè poud pou n anpwazonnen frè nou , sè nou kap fè yon ti demele pou l chéche lavi epi Pou nap pale de Makaya oubye de lòt zansèt nou yo . Nou dwe sispann itilize sa nou gen kòm konesans Pou nou fè youn lòt mal ak fè lajan Sou yo Sou baz nap ede yo jwen solisyon . zansèt nou yo te itilize konesans yo pou yo te pwoteje lòt esklav yo.Ann itilize konesans yo pou n fè konplo pozitif menm jan zansèt nou yo te konn fè sou tan lakoloni . Ann itilize yo pou n konbat trèt kap travay pou pwoteje "statu quo" a.
Anpil moun di bon Makaya men yo pakonn sinyifikasyon l ni kote l sòti alevwa pou yo ta konn enpòtans li. Mwa desanm se sezon Makaya. Youn nan sezon ki pote anpil chanjman nan nati a kote nati a renouvle tèt li menm jan ak nou. Mizik nou tande, fim nou gade, pawòl nou di sou tèt nou ak timoun yo, sa nou fè lòt moun se ak yo nou renouvle tèt nou Pou ane kap vini an. Yon dat ki senbolize viktwa limyè sou fènwa ak sa ki mal, moman pataj, lanmou , inite, reyinyon familyal , zanmitay kote moun renouvle angajman yo nan vodou .Yo pale nou de gad Makaya, Sosyete Makaya,beny simbi .
Gad Makaya se youn Nan gwo gad pwoteksyon yo bay epòk la.gen moun ki renouvle gad li epòk la.
Makaya se yon moman ki aprann nou enpòtans fèy yo ki mete yo anvalè e nou konnen byen trètman nou ka fè ak yo medsen fèy yo ak manb fanmi nou Souvan itilize pou fè tretman poutan nou pa gen yon laboratwa pou n fè rechèch ak transfòme fèy nou yo an medikaman pandan map pale de Makaya.nou Pa Goumen Pou nou ankadre medsen fèy nou yo kap gaspiye
Makaya te goumen pou libète nou ,kòm rekonpans batay pou relijyon fè anpil moun Pa vle rekonèt Makaya.
Peryòd renouvèlman ki pote anpil batay pa rapò ak kwayans pandan anpil moun yo ap renouvle tèt yo nan fason pa yo . Yo debarase kay yo
lò yo, rankontre ak fanmi, zanmi, fè tout kalte manje, bwason, dans pou yo renouvle tèt yo.
Oksidan lye chak peryòd nan peyi a ak yon fèt.Nou pa sèl pèp ki viktim de sa jis paske yo vle enpoze lemond ideyoloji ak kalandriye oksidantal.Nwèl se youn nan fèt kreye pa kapitalis oksidantal la ak kèk sektè relijye Pou yo ka fè kòb Nan vann dekorasyon ak lòt. Makaya Pa sèlman Pou ayisyen.Li fete nan anpil lòt peyi tankou afrik, Antiy ewopeyen yo, endyen panameyen , endyen kanadyen ak kèk zòn Nan peyi End yo fete l .Gen kèk kote Nan peyi meksik tou.
Gen relijyon ki fè posezyon avan peryòd la, yo fè ofrand, bay kado, fè demand, renouvle tèt yo .Makaya se peyòd envokasyon fèy, pirifikasyon ak ofrand.
Carsendre Salomon Pou Byennèt kolektif - 25 desanm 2024
Nwèl senkretize
