16/11/2024
WARARKA MAANTA 16ka Nofeembar 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Yaa diiday inuu sameeyo Maxkammadda Dastuuriga ah Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh “Dhuuso-Fooxiye”’? Yaa diiday inuu dhiso Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh “Dhuuso-Fooxiye”’? Maxayse Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh “Dhuuso-Fooxiye”’ Iyo Raysal Wasaare Mudane Xamsa Cabdi “Dhaweeye” u tagi karin , Iyo ? Yaa diiday inuu sameeyo Maxkammadda Dastuuriga ah Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh “Dhuuso-Fooxiye”’? Yaa diiday inuu sameeyo Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh “Dhuuso-Fooxiye”’? Yaa ugu musuqmaasuqa badan dalka Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh “Dhuuso-Fooxiye”’? Yaa diiday inuu sameeyo guddiyadii madaxabanaanaa ee kala duwanaa? Ha Wiqleyso!
Ceelwaaq 16ka Nofeembar 2024 Ciidamo aad u hubeysan oo ka tirsan milateriga Soomaaliya ayaa la geeyay magaalada Ceelwaaq ee gobolka Gedo, kadib markii wada hadal dhex dhexaadin ah oo ay garwadeen ka tahay Kenya lagu xalin waayay xiisadaha siyaasadeed ee ka dhashay nidaamka Doorashada cusub ee hal qof iyo hal cod ee dalka inuu ka qabsoomo oo ay isku maandhaafeen Dowladda Federaalka iyo Jubaland. Ciidamo ka tirsan qeybta 43-aad ee ciidanka xoogga dalka ayaa la sheegay in markii ay halkaasi gaareen ay sameysteen difaacyo cusub, waxaana ay isku diyaarinayaan qaadista howlgallada ka dhanka ah Al-Shabaab.
In kasta oo Ciidamadaan ay diiradda saarayaan qaybta koonfureed ee dalka, oo ay ku jiraan gobollada Gedo, Jubbada Hoose, iyo Jubbada Dhexe, Wararka aan heleyno ayaa sheegaya in dib-u-dejintoodu aan lagu wargelin maamulka Jubaland, Balse tani waxay xaalada uga sii dari doontaa khilaafka u dhaxeeya dowladda dhexe iyo madaxda Jubaland.
Maadaama Gedo ay hoos tagto maamulka Jubaland, ma cadda sababaha ka dambeeya ciidamadan in hadda halkaasi loo diro.
Muqdisho 16ka Nofeembar 2024 Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Xasan Sheekh Maxamuud ayaa tacsi tiiraanyo leh u diray qoyska, ehellada iyo guud shacabka Soomaaliyeed, geerida naxdinta leh ee ku timid Alle ha u naxariistee Madaxweynihii h**e ee Somaliland, Marxuum Axmed Maxamed Maxamuud Siilaanyo oo caawa ku geeriyooday magaalada Hargaysa.
Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa xusay doorkii taariikhiga ahaa ee Marxuumku kasoo qaatay u adeegidda iyo horumarinta dalkiisa, gaar ahaan meertadiisii hoggaaminta Wasaaradaha Qorsheynta iyo Ganacsiga ee Jamhuuriyadda Soomaaliya.
Silaanyo ayaa sidoo kale ku suntanaa kaalintiisii lama ilaawaan ee furitaanka albaabka wada hadallada Somaliland iyo dowladda Federaalka Soomaaliya.
“Innaa lillaahi wa innaa ileyhi Raajicuun, Waxaan tacsi tiiraanyo leh u dirayaa qoyska, qaraabada iyo dhammaan ummadda Soomaaliyeed ee uu ka baxay Alle ha u naxariistee Madaxweynihii h**e ee Somaliland, Marxuum Axmed Maxamed Maxamuud (Siilaanyo) oo caawa ku geeriyooday magaalada Hargaysa,” ayuu yiri Xasan Sheekh.
Madaxweynaha Soomaaliya oo sii hadlayey ayaa yiri, “Madaxweyne Siilaanyo, waxa uu door weyn ka soo qaatay dowladnimada dalka, innaga oo ku xasuusanayna sida ay uga go’nayd dib usoo celinta midnimada iyo wadajirka ummadda Soomaaliyeed oo uu door lama ilaawaan ah kulahaa furitaanka wadahadallada Somaliland iyo DFS”.
Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa marxuumka Alle u weydiiyay in uu hoygiisa ka yeelo Janatul Firdowso, sabar iyo iimaanna uu ka siiyo ummadda Soomaaliyeed ee uu ka baxay.
Madaxweyne h**e Siilaanyo oo caawa ku geeriyooday Hargeysa ayaa maamulka Somaliland wuxuu sheegay in maalinta Isniinta ah la aasi doono meydkiisa.
Maraykanka 16ka Nofeembar 2024 Madaxweyne Joe Biden ayaa Jimcihii bogaadiyay iskaashiga u dhexeeya dowladaha Mareykanka, Kuuriyada Koonfureed iyo Japan, si looga hortago wax uu Biden ku tilmaamay khatarta iyo iskaashiga ku dhisan xasillooni-darrida ee ka dhaxeeya Kuuriyada Waqooyi iyo Ruushka.
Madaxweynaha Mareykanka ayaa hadalkan ka sheegay kulan doceed uu Jimcihi shalay dalka Peru kula yeeshay Madaxweynaha Kuuriyada Koonfureed Yoon Suk Yeol iyo Ra’iisul Wasaaraha Japan Shigeru Ishiba.
Mas’uuliyiintan ayaa Peru u jooga ka qeybgalka shir-madaxeedka iskaashiga dhaqaalaha ee Aasiya iyo Baasifiga. Waxana wadahadalladi shalay ay imanayaan xilli uu jiro walaac xoog leh oo laga qabo iskaashiga millatari ee sii kordhaya ee u dhaxeeya Ruushka iyo Kuuriyada Waqooyi.
Kulanka Biden uu la yeeshay madaxda Japan iyo Kuuriyada Koofureed ayaa noqon doona kiisii ugu danbeeyay, ka hor inta uusan xafiiska Aqalka Cad u banneyn, madaxweynaha dooran ee Mareykanka Donald Trump.
Ethopia 16ka Nofeembar 2024 Itoobiya ayaa ku dhawaaqday in dadaalkeeda lagu wiiqayo al-Shabaab ay u sii wadi doonto si kasta oo suurtagal ah si loo hubiyo in kooxdu aysan khatar ku ahayn amniga qaranka iyo in “guulaha la gaaray ilaa hadda aan laga soo laaban.”
Warbixin kooban oo toddobaadle ah ayaa danjire Nebiat Getachew, afhayeenka Wasaaradda Arrimaha Dibadda ee Itoobiya, wuxuu kaga hadlay doorka muhiimka ah ee Itoobiya ee dhimista khatarta al-Shabaab ee gobolka.
“Al-Shabaab waxay weli walaac ku yihiin amniga qarankeena, dadaallada looga hortagayana waa ay sii socon doonaan xaalad walba, si looga hortago inay mar kale khatar noqdaan ama ay dib usoo laba kacleeyaan,” ayuu yiri afhayeenka.
Nebiat waxa kale oo uu xusay in maadaama ay Itoobiya iyo Soomaaliya yihiin deris “aan kala maarmin”, ay Itoobiya sii wadi doonto fulinta aragtideeda istiraatiijiyadeed si ay u “xoojiso is-dhexgalka gobolka ee mustaqbalka fog”.
Hadalka ka soo baxay Wasaaradda Arrimaha Dibadda ee Itoobiya ayaa daba socda war uu Sabtidii h**e soo saaray Wasiirka Gaashaandhigga Soomaaliya, Cabdulqaadir Maxamed Nuur, kaasi oo shaaciyey in Itoobiya aysan ka qeyb qaadan doonin howlgalka Midowga Afrika ee Soomaaliya (AUSSOM) ee soo socda, ee la qorsheeyay inuu bilowdo Janaayo 2025.
Hadallo laga sii daayey Telefishanka dawladda, ayuu wasiir Cabdulqaadir ku dooday in heshiiskii dhawaan ay Itoobiya la gashay Somaliland uu wax u dhimayo “madax-banaanida iyo midnimada qaranka Soomaaliya”.
Midowga Afrika ayaa howlgalkiisa nabad ilaalinta ah ka billaabay Soomaaliya sanadkii 2007-dii, isagoo u diray ciidamo si ay u taageeraan halganka ay Soomaaliya kula jirto al-Shabaab.
Ayada oo markii h**e loo yaqaanay AMISOM kadibna loo bixiyay ATMIS, howlgalka ayaa lagu wadaa in lasoo gaba-gabeeyo bisha December 2024. AUSSOM waxaa loogu talagalay in ay sii waddo taageerada Midowga Afrika ee Soomaaliya illaa 2028, laguna billaabo ku dhawaad 12,000 oo askari.
Xiriirka diblomaasiyadeed ee Itoobiya iyo Soomaaliya ayaa xumaaday ka dib markii ay 1-dii Janaayo 2024 ay heshiis is-afgarad ah kala saxiixdeen Itoobiya iyo Somaliland.
Is-afgaradku ayaa ujeedadiisu tahay in Itoobiya loo fududeeyo helitaanka bad, taas beddelkeedna ay aqoonsato Somaliland. Hase yeeshee, is-afgaradkaas oo qorshuhu ahaa in heshiis rasmi ah loogu beddelo saddex bil gudahood, ayaa ku dhowaad sanad kadib weli halkiisa taagan.
Muqdisho 16ka Nofeembar 2024 Xildhibaannada labada Gole ee Baarlamaanka Federalka Soomaaliya ayaa maanta kulan wadajir ah ku leh xarunta Villa Hargeysa, kaas oo looga hadlayo arrimo xasaasi ah oo ku aadan xaaladda guud ee dalka iyo doorashooyinka.
Sida ay ogaatay Caasimada Online, kulanka maanta ee labada Aqal ayaa waxaa diiradda lagu saari doonaa xeerarka doorashooyinka oo uu ku howlan yahay Baarlamaanka.
Wararka ayaa intaasi kusii daraya in maanta xildhibaannada ay ka doodi doonaan aqrinta 3-aad iyo u codeynta xeerka dhisidda guddiga madaxa-bannaan ee doorashooyinka Qaranka.
Xubnaha Baarlamaanka ayaa goor sii horreysay loo diray farriin wargelin ah, si ay usoo xaadiraan kulanka maanta oo la filayo inuu guddoomiye Sheekh Aadan Madoobe.
Sidoo kale waxaa isla fadhiga maanta aqrinta 2aad lagu marin doonnaa xeerka ururrada/xisbiyada Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya ee doorashada dadweynaha ka qaybgalayam si loo helo xeer qeexaya oo Baarlamaanku u codeeyay.
Kulamada Baarlamaanka oo uu horay u dalbaday madaxweyne Xasan Sheekh ayaa dardar ku socdo, waxaana qorshaha ugu wayn uu yahay hirgelinta doorashada doorasho ee qof codka ah ee ay go’aamiyeen xubnaha golaha wadatashiga qaranka.
Qorshahan ayaa dhaliyay xiisad xoogan, kadib markii ay ka biyo diideen maamullada Jubbaland, Puntland iyo siyaasiyiinta mucaaradka ee kasoo horjeedo dowladda dhexe.
Si kastaba, waxaa laga war sugayaa tallaabada uu qaado Baaralamaanka Soomaaliyeed oo leh go’aanka ugu dambeeya ee lagu jiheynayo doorashooyinka soo socda dalka.