Wakaaladda Wararka Soomaaliyeed

23/06/2024

WARARKA MAANT6ka 23ka Juun 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Maxuu Madaxweyne Mudane Xassan “Dhuuso-Fooxiye”? U diiday inuu sameeyo Maxkammadda Dastuuriga ah? Maxuu Madaxweyne Mudane Xassan “Dhuuso-Fooxiye” u diiday inuu sameeyo ? Maxuu Madaxweyne Mudane Xassan “Dhuuso-Fooxiye” u diiday inay shaqeeyaan golaha wasiiradda/xukuummadda Soomaaliya? Maxuu Madaxweyne Mudane Xassan “Dhuuso-Fooxiye” u ogolaaday inuu boobo asaga iyo xaasaskiisa hantida dadweynaha? Maxuu Madaxweyne Mudane Xassan “Dhuuso-Fooxiye” Maxuu Madaxweyne Mudane Xassan “Dhuuso-Fooxiye” u faagay qabuuraha? Maxuu Madaxweyne Mudane Xassan “Dhuuso-Fooxiye” waxbaradii Shiinaha u siiyey gabadhiisa iyo wiilal uu adeer u yahay? Maxuu Madaxweyne Mudane Xassan “Dhuuso-Fooxiye” u diiday inay labada aqal si waafaqsan u shaqeeyaan? Maxay beesha caalamka u diiday inay wax dhaqaalo siiso Dowladda Soomaaliya? Ha Wiqleyso!
Muqdisho 23ka Juun 2024 Golaha Qaramada Midoobay ayaa yeelan doona kulan xog-wareysi iyo wadatashi ah oo ku saabsan Soomaaliya.
Muqdisho 23ka Juun 2024 James Swan, oo ah ku simaha Ergeyga Qaramada Midoobay ee Soomaaliya, iyo Mohammed El-Amine Souef, wakiilka Midowga Afrika ee Soomaaliya iyo madaxa ATMIS ayaa warbixin siin doona golaha Ammaanka.
Golaha Ammaanka ayaa lagu wadaa inay ka doodaan codsiga dowladda Soomaaliya ee ku aaddan dhismaha howlgalka cusub, xilli Qaramada Midoobay iyo Midowga Yurub ay ka cago jiidayaan maalgalinta howlgalkan.
jimcaha ayay ahayd markii Golaha Nabadda iyo Ammaanka ee Midowga Afrika ay taageereen codsiga Soomaaliya ee ku saabsan in la dhiso howlgal cusub oo uu hoggaaminayo Midowga Afrika, ka dib marka uu dhamaado howgalka ATMIS.
Guddiga ammaanka iyo nabadda ee Midowga Afrika ayaa sheegay, in howlgalka cusub ee Midowga Afrika uu diiradda saari doono taageeridda dowladda federaalka ah si loo wiiqo awoodda Al-Shabaab iyo ka qayb qaadashada hawlgallada ka hortagga kooxaha argagixisanimada.
Muqdisho 23ka Juun 2024Guddoomiyihii h**e ee baarlamaanka HirShabeelle Sheekh Cismaan Barre ayaa dunuub adag ku eedeeyey Xildhibaan Cabdullahi Kulane Jiis, isagoo sheegay inuu dilay Guddoomiye Cabdiraxmaan Injineer Yariisow, Jeneraal Galaal, Ikraan Tahliil iyo Xildhibaan Aamino Maxamed Cabdi.
Wuxuu sheegay in shalay uu afkiisu soo qabtay Injineer Yariisow isagoo iska dhigay nin jaceyl walaalnimo u qabay, balse wuxuu sheegay in isagu uu wax ka soo qorsheeyey dilkiisa.
“Dhamaan dadka aan soo tiriyey waxaa dilkooda qorsheeyey dad qalatadii uu Kulane u adeegi jiray ee Farmaajo u weynaa, waxaan xaqiijinayaa in dadka aan soo tiriyey ay laayeen ragaas, waxaan maanta ku tilmaami lahaa dad qalato,” ayuu yiri Guddoomiye Sheekh Cismaan Barre.Guddoomiyihii h**e ee baarlamaanka HirShabeelle ayaa dowladda federaalka ka codsaday in Cabdullahi Kulane iyo raggii kale ee dilalka geystay xasaanadda laga qaado oo la maxkamadeeyo, isagoo sheegay inay ku cadyihiin dilalka dadkii uu soo tiriyey iyo kuwo kale oo la waayey.
Cabdullahi Kulane ayaa xalay ka hadalay qabuuraha ay Iskuul Buluusiya ka rareyso dowladda federaalka Soomaaliya, isagoo sheegay in Xasan Sheekh iyo kooxdiisa u uku dhacay qamaam, isla markaana ay dhacayaan cid kasta oo dhul leh.
Sheekh Cismaan Barre ayaa u jawaabay “War ina Kulanow qabuuraha aad ka hadleyso dadkii aad leysay ayaa ku duugan, qaar gacantaada ayaad ku dishay, qaarna adigaa sababay inay dhintaan, dhiig ayaad faraha kula jirtaa markaas ayaad qabuuro ka hadleysaa,” ayuu yiri.
Sidoo kale guddoomiye h**e Sheekh Cismaan ayaa sheegay inay banaantahay in qabuurahaas Meesha laga saaro, maadaama dhulka ay u soo baahatay dowladda oo markii h**e laheyd, Ahaana dhul danguud ah.
“Anigu culimada ayaan ka mid ahay, dhulkaas in la baneeyo waxaa fatwootay culimada, mana banana in meydka lagu duugo dhul aadan milkiyadiisa laheyn ama aan la waqfin, marka abaabulka ka dhaafa dadkaan dowladoodu waa ixtiraameysaaye, umadda Soomaaliyeed haka digtoonaato nimankaan,” ayuu yiri Sheekh Cismaan Barre.
Muqdisho 23ka Juun 2024 War-murtiyeed ka soo baxay Golaha Amniga ee Midowga Afrika ayaa lagu sheegay in hawlgalka oo ay hugaamin doonaan Midowga Afrika uu noqon doono mid diiradda lagu saarayo, sidii Soomaaliya looga kaalmeyn lahaa baabi’inta ururka argagixisada ah ee al Shabaab.
Golaha Amniga ee Midowga Afrika ayaa sheegay in hawlgalkaan cusub uu si gooni ah u noqon doona “mid amni ku soo dabaala Soomaaliya, muhiimadiisuna tahay in lagu ilaaliyo dadka rayidka ah.”
Sidoo kale waxa uu sheegay golahaan in hawlgalku diiradda saari doono kaalmeynta amniga iyo xasiloonida Soomaaliya.
“Waqtiga iyo sharciyada hawlgalka ATMIS ka dib waa in uu ka turjumaa waaqaca amni iyo kan siyaasadeed ee Soomaaliya, lana siiyaa waqti macquul ah oo xaqiiqada ku qotoma,” ayaa lagu yiri warka.
Maxay uga dhigan tahay Soomaaliya?
Dawladda Soomaaliya ayaa horay u qorsheysay in ay dalka isaga baxaan ciidamada ATMIS, oo markii horaba hawlgalkooda loo sameeyay sidii hawlgalkii ka h**eeyay ee Amisom uga bixi lahaa Soomaaliya, kadib markii dawladdu sheegtay in ay isku filnaasho ka gaartay dhanka la wareegista amniga iyo ciidamada.
Axmed Kaboole, oo ah khabiir ka faalooda amniga Soomaaliya ayaa qaba in Soomaaliya haatan ay wax badan iska badaleen marka la eego fursadaha ay u heli karto qalabeynta ciidamadeeda, maadaama dhawaan laga qaaday cunaqabteyntii hubka ee tobanaanka sano saarneed. Sidoo kale dhismaha ciidanka Soomaaliya ayuu sheegay in ay wax badan iska badaleen tan iyo markii uu bilowday hawlgalkii Amisom ee dhawr sano ka hor noqday ATMIS.
Balse waxa uu sheegay in aysan wali ciidamada Soomaaliya gaarin isku filnaasho buuxa oo ay ku haysan karaan guud ahaan dalka oo dhan, ama meelaha muhiimka u ah amniga qaranka.
“Wali waxaad moodaa in ay jirto baahidii iyo caawinaadii ay dawladda Soomaaliya u baahneed, inta ay ka qabsaneyso xuduudaha dalka oo dhan, dhismaha siyaasadda gudaha hanoqoto iyo la dagaalanka al-Shabaab,” ayuu yiri Kaboole.
Waxa uu sidoo kale xusay in khatarta ururka al Shabaab ay tahay mid wali taagan, sidaas daraadeedna ay tahay lagama maarmaan in la helo caawimaad dibadda ah.
Tan iyo markii hawlgalka ATMIS bilaabay in uu isaga baxo bilo ka hor Soomaaliya, ayaa waxa uu ku wareejiyay ciidamada Soomaaliya saldhigyo ku yaalla qaar ka mid ah gobolada dalka. Saldhigyadaas qaar ayaa waxaa weeraro ku qaaday al Shabaab, qaarkoodna waxa ay noqdeen kuwa aan cidina joogin.
Dawladda Soomaaliya oo aan isku daynay in aan wax ka waydiino mawqifkeeda ku aadan hawlgalkan cusub ee ay hormuudka ka tahay Midowga Afrika iyo waxa ay ka damacsan yihiin mustaqbalka ayaynan noo suuragalin inaan helno.
Midowga Afrika ayaa waxaa uu ka dalbaday Golaha Amaanka ee Qaramada Midoobay in ay kaalin ka qaataan sidii dhaqaale loogu helaa hawlgkaan si uu u noqdo mid taabo gal ah. Warka ayaa waxaa lagu sheegay in si loo geeyo Soomaaliya hawlgalkaan loo baahan doono, dhaqaale, qiimeyn, iyo xasilooni. Waxay sheegeen in codsigaan loo gudbindoono xoghayaha guud ee Qaramada Midoobay.
Golaha ayaa dhanka kale sii adkeeyay in ATMIS ay si habsami iyo taxadar leh uga bixi doonto Soomaaliya, iyada oo hawlgalka cusubi uu markiiba badali doono.
Dhanka kale waxay aad u adkeeyeen in Midowga Afrika uu doonayo in ay marwalba garab istaag u muujiyo Soomaaliya, kuna caawiyaan doonistooda nabad waarta, amni xasilooni iyo barwaaqo. Taas oo ay sheegeen in ay faa’iido ugu jirto geeska Afrika iyo qaaradda guud ahaanba.
Isha: BBC
Muqdisho 23ka Juun 2024 iran ayaa lagu eedeeyay inay gadaal ka riixayso isku dayga socda ee wada-shaqeyn ay ku yeelanayaan kooxda ay taageerto ee Xuutiyiinta Yemen iyo kooxda Al-Shabaab ee Soomaaliya.
Sirdoonka Maraykanka ayaa dhowaan sheegay in ay ogaadeen in Xuutiyiinta Yemen ay ka wada hadleen sidii hub loo siin lahaa kooxda ka dagaalanta Soomaaliya ee Al-Shabaab.
Saraakiil ka tirsan sirdoonka Maraykanka oo qariyay magacooda in la xuso ayaa hadda wakaaladda wararka ee AFP u sheegay in Iiran ay qeyb ka tahay qorshaha Xuutiyiintu hub ku siin karaan kooxda Al-Shabaab.
Warbixin ayaa lagu sheegay in Iiran ay doonayso inay xoojiso saamaynteeda gacanta Cadan, si weerraro ka dhan Maraykanka looga geysto halkaas.
Maraykanka waxa uu sheegay in qorshaha Iiran ay ku doonayso in Xuutiyiintu ay al-Shabaab siiyaan ilo cusub oo hub ah, ay keeni karto in Al-Shabaab ay gacanta u galaan diyaaradaha aan duuliyaha lahayn, si ay ugu weeraraan bartilmaameedyada Mareykanka.
Hadda, kooxda Soomaalida waxay heli karaan oo keliya gantaallo, hoobiyeyaal iyo miinooyin, oo ay u adeegsato dagaalka ay kula jirto dawladda Soomaaliya – hub yar balse dilaa ah. Xuutiyiinta, marka la barbardhigo, waxay haystaan hubka diyaaradaha aan duuliyaha lahayn ee drones-ka, oo ay ku jiraan kuwa biyaha hoostooda mara.
Mareykanka ayaa uga digayay dalalka gobolka iskaashigan suurtagalka ah toddobaadyadii la soo dhaafay, sida uu sheegay sarkaal sare oo ka tirsan maamulka. Dalalka Afrika ayaa sidoo kale billaabay in ay si firfircoon ula soo xiriiraan Mareykanka, si ay u gudbiyaan walaacooda, oo ay u helaan macluumaad dheeraad ah.
“Tani waa wada hadallo joogto ah oo aan la yeelanayno dalalka labada dhinac ee Badda Cas,” ayuu yiri qof xog-ogaal ah. “Oo waxaa loo eegayaa si dhab ah.”
Heshiiska suurtagalka ah wuxuu dhaqaale cusub u yaboohi karaa Xuutiyiinta.
“Inaad awood u yeelato inaad iibiso hubka qaar waxay ku siineysaa dakhli aad loogu baahan yahay,” ayuu yiri sarkaalka sare oo ka tirsan maamulka madaxweyne Biden.
Dhanka al-Shabaab, waxay siin kartaa fursad ay ku hesho ilo cusub oo hub ah – oo ay ku jiraan suurta-galnimada diyaaradaha aan duuliyaha lahayn (drones) – kuwaas oo aad uga casrisan hubkooda hadda, waxayna siin kartaa kooxda awood ay ku weeraraan bartilmaameedyada Mareykanka.
Muqdisho 23ka Juun 2024 Dowladda Federaalka Soomaaliya ayaa maanta ciidamo horleh u dirtay gobolka Gedo ee koonfurta dalka Soomaaliya, kuwaas oo ka howlgeli doono gudaha degmada Ceelwaaq ee gobolkaasi, sida ay innoo sheegeen ilo wareedyo xilkas ah.
Ciidamadan oo ah milatari ayaa laba diyaaradood lagu geeyay degmada Ceelwaaq, halkaas oo ay kusoo dhaweeyeen saraakiisha gobolka joogta iyo mas’uuliyiin ka tirsan Jubbaland.
Ujeedka ciidamadan ayaa ah inay ciidamada howlgalka ATMIS kala wareegaan fariisamaha ay ku leeyihiin magaaladaas oo la filayo inay ka baxaan.
Qaban-qaabadii ugu dambeysay ee la wareegitaanka amniga Ceelwaaq ayaa haatan ka socota halkaasi waxaana goobta ku sugan madax ka socota Jubbaland iyo dowladda dhexe.
Ceelwaaq ayaa waxaa muddo dheer ku sugnaa ciidamada Kenya ee qaybta ka ah howlgalka ATMIS, kuwaas oo haatan baxaya, wuxuuna qorshahan qayb ka yahay bixista ATMIS.
Horay ciidamada shisheeye ayaa uga baxay xerooyin dhowr ah, waxaana ugu dambeysay oo ay maalin kahor banneeyeen saldhigyadii ay ku lahaayeen magaalada Jowhar ee caasimada dowlad goboleedka HirShabelle.
Sida uu qorshuhu yahay dhammaadka sanadkan ayaa lagu wadaa inay dalka isaga baxayaan ciidamada ATMIS ee nabad ilaalinta u jooga dalka, waxaana beddeli doono ciidamo cusub, sida ay ku heshiiyeen dowladda federaalka iyo Ururka Midowga Afrika.
Howlgalka cusub oo ay hugaamin doonaan Midowga Afrika ayaa noqon doono mid diiradda lagu saarayo, sidii Soomaaliya looga kaalmeyn lahaa baabi’inta ururka Al-Shabaab.
Golaha Amniga ee Midowga Afrika ayaa sheegay in howlgalkaan uu si gooni ah u noqon doona “mid amni ku soo dabaala Soomaaliya, muhiimadiisuna tahay in lagu ilaaliyo dadka rayidka ah.”
Muqdisho 23ka Juun 2024 Wararka naga soo gaaraya gobolka Galgaduud ee bartamaha Soomaaliya ayaa sheegaya in xalay dila argagax leh uu ka dhacay duleedka magaalada Dhuusamareeb ee caasimada maamulka Galmudug, kaas oo loo gaystay Macallin Dugsi Qur’aan iyo xaaskiisa, sida ay innoo sheegeen ilo wareedyo xilkas ah.
Allaha u naxariistee Macallinka iyo Xaaskiisa oo ku sugnaa gurigooda ayaa lagu dilay deegaan lagu magacaabo Bulacle oo hoostaga magaalada Dhuusamareeb.
Wararka ayaa intaasi ku daraya in maleeshiyaad hubeysan ay toogasho ku dileen labada marxuum, iyaga oo ku dilay gogoshooda, waxayna kadib ka baxsadeen goobta.
Dilkan foosha xun ayaa lala xiriiriyay aano qabiil oo ka taagan deegaano dhaca bariga magaalada Dhuusamareeb, kuwaas oo ay isku geysanayaan beelaha wada daga halkaas.
Dhacdadan ayaa sidoo kale argagax ku reebtay dadka deegaanka, waxaana si aad ah looga hadal hayaa baraha bulshada, iyada oo dadweynuhu ay tilmaameen inay tahay wax laga xumaado.
Ciidamo ka tirsan kuwa ammaanka ayaa gaaray halka ay mashaqadu ka dhacday, waxaana haatan ay howlgallo lagu baadi goobayo maleeshiyaadka dhibaatada geystay ka bilaabeen agagaarka Dhuusamareeb.
Falkan argagaxa leh ayaa kusoo beegmay, ayada oo haatan Dhuusamareeb ay taallo gogol nabadeed oo ay dhigtay Galmudug, taas oo lagu heshiisinayo beelo dhowaan ku dagaalamay waqooyiga gobolka Galgaduud, kuwaas oo ay iska dilay in ka badan 50 qof.
Gobollada dhexe ee dalka ayaa waxaa ku badan colaadaha beelaha, waxaana horay dhacdo tan lamid ah ay uga dhacday isla gobolka Galgaduud, kadib markii lagu dilay Macallin Dugsi Qur’aan iyo Dhaqtar walaalo ahaa, inkastoo lasoo soo qabtay raggii ka dambeeyay dilkaasi oo la maxkamadeeyay, kadibna ay dil toogasho ku fulisay Galmudug.

22/06/2024

WARARKA MAANT6ka 22ka Juun 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Maxay beesha caalamka u diiday inay wax dhaqaallo ah la siiyo Dowladda Soomaaliya Madaxweyne Mudane Xassan “Dhuuso-Fooxiye”? Maxuuse Ralysal Wasaare Mudane Xamsa Cabdi Barre “OG-360-Daweeye” u diiday in Dembiile janaraal Asad Diyaano in loo magaavo Taliyaha Booliska Soomaaliyeed asagoo dembiyo farabadan ka ssameeyey Boosaaso ? Yaa noqon doona Taliyaha cusub Booliska Dalka Soomaaliya? Maxay samayn doonaan labada aqal ee fadeexada iyo anshax xummada ay Dowladda Xassan Shiikh kula kacday Marwo Foosiya Xaaji Aadan? Yaa xaday garaamkii ciidamadaa Danab ee Kumaandoosta?
Ha Wiqleyso!
Muqdisho 2ka Juun 2024 38 kun oo arday oo iskugu jira ardayda fasalada 8aad ee dugsiyada dhexe iyo fasalada 4aad ee dugsiyada sarre, ayaa saaka u fadhiistay imtaxaanka shahaadiga ah ee Somaliland, ardayda reer Laascaanood ayaan imtaxaanka qayb ka ahayn. Sida uu baahiyay Muuqbaahiyaha Qaranka Soomaaliyeed ardayda magaalooyinka Laascaanood iyo Buuhoodle ayaa maanta u fadhiistay Imtixaanka shahaadiga ah ee ay qaadeyso dowladda federaalka Soomaaliya.
"1,154 arday oo wiilal iyo gabdho isugu jira ayaa Imtixaanka gelaysa, waxaana goobaha Imtixaanka lagu qaadayo ku sugan saraakiil ka socota Wasaaradda Waxbarashada Hiddaha iyo Tacliinta Sare ee XFS" ayaa lagu yidhi warbixinta muuqbaahiyaha qaranka.
Dhanka kale Guddoomiyaha Xafiiska Imtaxaanaadka Somaliland Daa'uud Axmed Faarax ayaa sheegay in ardayda reer Laascaanood ay imtaxaanka ku galayaan deegaano ay Burco kamid tahay.
Xukuumada Somaliland ayaa kal h**e lumisay gacan ku haynta magaalada Laascaanood kadib diidmo ay kala kulantay dadka deegaanka, oo dagaal la galay ciidamada Somaliland.
Muqdisho 2ka Juun 2024 Shan eedood oo madaxweyne Xasan Sheekh uu ku ololeeyay doorashadii ugu dambeysay ee 2022 waxaa ku jiray kiiska Ikraan Tahliil Faarax, madaxii h**e ee waaxda internet-ka ee hay’adda sirdoonka iyo nabad-sugidda qaranka ee NISA.
Gabadhan ayaa lagala baxay gurigeeda 26-kii June 2021. Qoyskeedu waxay kal h**e dacwad ku oogeen xubno ay kamid ahaayeen taliyihii h**e ee NISA Fahad Yaasiin Xaaji Daahir iyo Cabdullaahi Kulane, madaxii h**e ee shaqada iyo shaqaalaha ee hay’adda NISA oo haddana ah mudane ka tirsan baarlamaanka Soomaaliya.
Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud iyo kooxdiisa kursiga waa ku fuuleen Ikraan, laakiin Hooyadeed Qaali Guhaad waxay dhawaan sheegtay in aan illaa hadda lagala hadal mowduuca gabadheeda, madaxda xukunka haysatana aanay fulin wixii ay ballan-qaadeen markii lagu jiray ololaha doorashada oo aheyd inay kiiska Ikraan cadaaladda horgeyn doonaa.
Muddo xileedka madaxweyne Xasan Sheekh waxaa ka dhiman hal sano iyo 11 billood, dadka Soomaaliyeed waxay isweydiinayaan inta aan doorashada kale la gaarin Ikraan Tahliil iyo qoyskeedu cadaalad ma heli karaan oo madaxweyne Xasan Sheekh ma fulin doonaa ballantii cadaaladeed ee uu h**ey u qaaday ee la xiriirtay kiiska Ikraan Tahliil.
Muqdisho 2ka Juun 2024 Golaha Nabadda iyo Ammaanka ee Midowga Afrika ayaa taageeray in la sameeyo howlgal cusub oo Midowga Afrika uu hoggaamiyo, maadaama howlgalka hadda socda ee ATMIS uu dhamaanayo bisha December ee sanadkaan 2024.
Midowga Afrika ayaa warbixinta ay soo saareen ku sheegay in howlgalka cusub ay diiradda ku saari doonaan taageeridda dowladda federaalka Soomaaliya, si dalka looga xoreeyo kooxaha argagixisada ah.
Howlgalka bilaabanaya ee ATMIS bedelaya ayaa mudnaanta lagu siinayaa ilaalinta rayidka Soomaaliya, sida lagu sheegay warbixin.
Howlgalka cusub ayaa Soomaaliya ka caawi doona xasilinta iyo amniga dalka, iyadoo awood la siinayo mudnaanta dowlad-dhiska, sida lagu sheegay warbixinta.
Dhanka kale, Midowga Afrika waxay si adag u taageereen codsigii ka yimid Soomaaliya ee 16-kii May 2024 iyo 17-kii May 2024, kaas oo ahaa in qaab weji leh loo wajaho Wajiga 3-aad ee howlgalka Midowga Afrika.
Sanadkaan waxaa Soomaaliya ka baxaya 4,000 oo askari oo ciidamada ATMIS ka tirsan, kuwaas oo 2,000 oo askari ay baxayaan dhamaadka bisha June 2024, halka 2,000 oo kale ay baxayaan dhamaadka Sebtembar 2024.
Qorshaha Dowladda Federaalka Soomaaliya ayaa ah in ciidamada Itoobiya ay ka baxaan dalka bisha December ee sanadkaan, in kastoo aan la ogeyn sida uu u dhaqan geli doono go’aankaas.
Arrintan ayaa meesha ka saaraysa cabsi laga qabay in kadib bixitaanka ATMIS oo dhammaadka sannadkan loo qabtay uu yimaado firaaq amni oo fursad siin kara argagaxisada.
War-saxaafadeedka ayaa waxaa lagu ammaanay dadaalka ay Madaxweynaha Soomaaliya iyo Xukuumaddiisa ku bixinayaan dhinacyada kala duwan ee hawlaha dawlad-dhiska Soomaaliya, iyadoo saaxiibada caalamkana loogu baaqay in ay joogteeyaan taageerada ay ku bixinayaan ka miro-dhalinta dadaalladan.
Waxyaabaha lagu ammaanay dawladda Soomaaliya waxa lagu sheegay inay ka mid yihiin horumarrada laga gaaray qorshayaasha amniga, joogteynta shirarka Golaha Wada-tashiga Qaran, la-dagaalanka argagaxisada iyo weliba u-diyaar-garowga la-wareegista amniga dalka, kadib marka ay baxaan ciidamada ATMIS.
Muqdisho 2ka Juun 2024Fowziya Yuusuf Xaaji Aden waa gabar karti badan oo xilal qiima badan ka soo qabatay dalkaan, waana ka soo dhalaali karta xil kasta oo ay qabato mid qaran iyo mid caalamiba. Kurisiga AU waa kursi muhiim ah oo dalka ay dano badani ugu jiraan, waana mudan yahay in loo tartamo, laakiin akhriste dalku wuxuu leeyahy hortabyo qofka ka muhiimsan kuwaas oo la rabo inay dowladda iyo dadkaba ay qimeyn karaan.
Waxaa baraha bulshada iyo shir jaraa’id oo Marwo Fowziya qabatay ka muuqday inay arrinkan shakhsiyadeynayaan siyaasiyiin la hubo inay runta iyo xogta dhabta ah ee arrinaan ay ogyihiin, laakiin dano siaasadeed oo tii naga dhaxesay ee ka dalka uga sokeeya iyaga ka dhex arkay.
Madaxda dalka waa aamninsan tahay inay u qalanto jagadaas ay hadda daba joogto ee Xoghayaha Guud ee AU xildhibaan Fowziya. Laakiin waxaa masakaxshiil iyo maanka oo si qarameysan loo gedgediyo u baahan inaan dhinacyo badan ka fiirinno fursafaha iyo caqabadaha ku gadaaman kuisgaan kuwee badan?
Jagada waxaa xogahaya guud ee African Union, waa jago muhiim oo siyaasadeed oo cid walba oo codkeeda ku siineysaa kaa sugeyso inay wax kaaga badalato ama aadan ku dhibeyn marka aad qabatid ama aysan idinka dhaxeyn colaad kale.
Haddaba, ma jiraan caqabadda keeni kara inay kursiga naga hor joogsadaan marka aynu isu soo taagno kuwaas oo aan xuman ahayn laakiin dano daleed ah oo keeni kara inaan ku guuldarreysanno, kadibna ay nooga yimaadaan dhibatooyin waaweyn oo dalkeena jiritaankiisa saameya, in dalka lakala gooyo?
Haa waxaana ka mid ah:
Qodobka kowaad: Soomaaliya waxaa jooga ciidan ka kooban 12 dal oo Afrikaan ah oo taageera dowladda Somaliyeed taas oo ay waddamada qaar u arkaan inaadan ka noqon karin dhexdhexaad go’aanada qaar ama uu go’aankeennu uu noqdo mid jilicsan ama jihaysan oo janjeer leh. Taas waxay noo keeni kartaa inaan kuriska weyno oo waddamada nala tartamaya ay doodooda ku dhisaan qodoobkaas, codkana aan ku weyno.
Muqdisho 2ka Juun 2024 Dowladda Federaalka Soomaaliya oo jawaab ka bixisay tallaabada Ururka Midowga Afrika ayaa soo dhaweysay go’aanka Golaha Nabadda iyo Ammaanka ee ururkaasi oo aqbalay codsiga Soomaaliya ee ku aadan bixista ATMIS iyo dhismaha ciidamada cusub ee beddelaya.
Safiirka Soomaaliya u fadhiya Midowga Afrika Danjire Cabdullahi Maxamed Warfaa ayaa ka warbixiyey aqbalaadda codsiga Soomaaliya iyo waxa uu ka dhigan yahay, isaga sheegay in go’aanada kasoo baxay Golaha Nabadda iyo Ammaanka Midowga Afrika ay yihiin kuwa masiiri ah oo saameynaya Soomaaliya.
Sidoo kale waxa uu hoosta ka xariiqay inay masiiri yihiin, isla markaana ay wax badan ka beddali doonaan nabadgelyada Soomaaliya, maadaama ay la wareegayaan ciidanka qaranka.
“Qaraarada kasoo baxay Midowga Afrika waa go’aano masiiri ah oo nabadgelyada Soomaaliya saameyn ku leh, wax badana ka beddalaya sida ay wax u socdeen, sidoo kalena abuuraya jawi cusub oo ka duwan sidii h**e oo ay wax u socdeen” ayuu yiri Danjire Warfaa.
Safiirka Soomaaliya ee Midowga Afrika ayaa sidoo kale shaaca ka qaaday in la gaaray xilligii isku filnaashaha Soomaaliya, ayna amnigeeda ku filan yihiin ciidankeeda.
“Soomaaliya inta badan waxay aad ugu tiirsaneed ciidamadan baxayo, hase yeeshee waxaa la gaaray waqti ay Soomaaliya go’aankeeda qaadan karto oo ay rabto inay isku filnaato ciidamadeeda ay ku filnaadaan, ayna la wareegaan nabadgelyada dalka” ayuu raaciyay.
Waxaa kale oo uu kusii daray “Sanadihii u dambeeyay waxaa socday wada-hadallo u dhexeeyay Midowga Afrika iyo dowladda Soomaaliya, waxayna ku saabsanaayeen sida mas’uuliyadda waddanka loogu wareejin lahaa dowladda dhexe”.
ATMIS ayaa la filayaa inay dalka ka baxdo dhammaadka sanadkan 2024-ka, waxaana haatan si tartiib ah u socda qorshaha bixista ciidamada ku jira howlgalkaasi.
Dhinaca kale Midowga Afrika ayaa taageeray in la sameeyo howlgal cusub oo ururkooda hoostaga, maadaama howlgalka hadda socda ee ATMIS uu dhamaanayo bisha December ee sanadkaan 2024.
Midowga Afrika ayaa warbixinta ay soo saareen ku sheegay in howlgalka cusub ay diiradda ku saari doonaan taageeridda dowladda federaalka Soomaaliya, si dalka looga xoreeyo kooxaha argagixisada ah.
Howlgalka bilaabanaya ee ATMIS bedelaya ayaa mudnaanta lagu siinayaa ilaalinta rayidka Soomaaliya, wuxuuna sidoo kale dowladda dhexe ka caawi doonaa xasilinta iyo amniga dalka, iyadoo awood la siinayo mudnaanta dowlad-dhiska, sida lagu sheegay warbixinta.

21/06/2024

WARARKA MAANT6ka 21ka Juun 2024 Sir Culus!
Su’aalaha Maanta: Maxuu Madaxweyne Mudane Xassan Shiikh Maxamuud “Dhuuso-Fooxiye” Iyo Madaxweyne Mudane Ismaaciil Cumar Geelle “”Tuug-Daba-weyne” u diideen inay Marwo Fooxiya Xaaji Aaadan u tartanto Guddoomiyaha Midowga ? Maxay tahay sababta ay u diiday inay noqoto Guddoomiyaha Midowga Afrika sida ay fashishay Marwo Foosiya Xaaji Aaadan? Yaa runta ka qarin kara Ummadda Soomaaliyeed? Maxayse laba aqal ee dalka ka samayn doonaan fadeexadan siyaasaddeed ee ku samaysay markii labaad? Yaa diiday inuu sameeyo Maxkammad Dastuuri ah? Yaa diiday inuu sameeyo Madaxweyne Mudane Xassan “Dhuuso-Fooxiye”? Ha Wiqleyso!
ATMISSomalia 21ka Juun 2024Ururka Midowga Afrika ayaa darsaya codsi uga yimid dowladda Soomaaliya, kaasoo ah in la dhimo ka bixitaanka ciidamada nabad ilaalinta u jooga Soomaaliya ee ATMIS.
Sarkaal ka tirsan Midowga Afrika oo codsaday inaan magaciisa la sheegin ayaa u sheegay wakaaladda wararka ee AFP in bishii May ee sannadkan ay dowladda Soomaaliya ka codsatay golaha nabadda iyo ammaanka ee ururka (PSC) in muddo saddex bilood ah lagu kordhiyo muddada kala bar bixitaanka ciidamada.
Dowladda Soomaaliya waxa ay dooneysaa in 2,000 oo askari oo kaliya ay baxaan bisha June, halka 2,000 oo kalena ay ka baxaan bisha September.
Sarkaal katirsan dowlaadda Soomaaliya ayaa u sheegay AFP, in xukuumadda Muqdisho ay soo bandhigtay baahida loo qabo in la qaado howlgal duulaan ah.
Waqti xaadirkan, 13,500 oo askari oo ATMIS ah ayaa ku sugan Soomaaliya.
Kulan ka dhacaya Addis Ababa, ayaa guddiga ammaanka iyo nabadda ee Midowga Afrika (PSC) la filayaa inay ka bixiyaan jawaab ku aaddan codsiga Soomaaliya.
Si kastaba ha ahaatee, Qaramada Midoobay ayaa doonaysa in ciidamada ATMIS laga dhigo eber ugu dambeyn 31-ka December iyadoo loo marayo marxalado kala duwan oo dalka laga saarayo, iyadoo amniga lagu wareejinayo ciidamada iyo booliiska Soomaaliya.
Muqdisho 21ka Juun 2024 Dadka deggan degaanka Xamar iyo agagaarkiisa ee goofleyda ah ayaa waxay sannadkiiba mar qabtaan kulan isu soo bax ah, oo loo yaqaan Sano, oo ay bulshada ku damaashaaddo, kaas oo ay xoolo ku qashaan.
Laakiin sannadkaan waa ka duwaneyd kuwii h**e, waayo xildhibaanka beelaha dega Banadir iyo labada Shabeelle xildhibaan Cisman Xaadoole ayaa kulankii Sanada ballaariyey oo ku casuumay xildhibaanno, culimo, duubab iyo masuuliyiin dowladda ka tirsan balse aan horay uga soo qeyb gali jirin.
Xildhibaanka oo si dhab ah u qaatay macnaha xildhibaannimo iyo metelaadda laga rabo xildhibaan umadeed, taas oo ah inuu yahay ruux ka wakiil ah bulshada uu matalo ayaa isu keenay dadkii ugu badnaa ee sannahaan ka soo qeyb gala kulan sannadeedka loo yaqaanno badgalka laguna duceysto inuu Rabbi bulahsdaan ka badbaadiyo masiibooyinka dabiiciga ah iyo kuwa dad sameega ah.
Kulan dhaqameedkan waxaa uu ka mid yahay kulamada la isugu soo dhoweeyo bulshada degaankan Xamar iyo Shabeelloyinka ee uu xildhibaanka u yahay Cisman Xaadoole, si ay uga tashadaan aayahooda kuna xalliyaan khilaafaadka nolosha ka dhasha.
Xildhibaanka, Col. Cisman Xaadole, ayaa muujiyey hogaamin qiimo leh oo aad loogu baahnaa, waxaanu ku mashquulsan yahay sidii loo dhameyn lahaa khilaafaadka yaryar ee ka dhexjiri kara beelaha walaalaha ah ee degaankaan camira Muqdishana u ah dhidibada ay ku taagan tahay iyo nolosha farxadeed ee lagula naaloonayo.
Xildhibaanka oo dad aad u fara badan meel fagaare ah kula hadlayey ayaaa u sheegay inay gacmaha is qabsadaan una hawlgalaan sidii loo dhisi lahaa qaran Soomaaliyeed oo mug leh, kaas oo la hubo inay cid waliba ku dheefsan doonto.
Xildhibaanka waxaa uu bulshada ku boorriyey inay gartaan awooddooda, ilaaliyaan dhaqanka suuban, dowladdana la shaqeeyaan si ammaanka loo sugo.
Xaadoole waxa uu dadkaas faraha badan u sheegay inay haystaan metelaad dhab oo uusan ka seexanayn inta qof dadka uu matalo uu hayo dhibBulshadii ka soo qeyb gashay Sanada ayaa aad uga maqsuuday kulankii sanadkan la qabtay..
Muqdisho 21ka Juun 2024 Cali Cabdullaahi Xuseen Guudlaawe ayaa hoggaamiyaha maamulka HirShabelle loo doortay 11-kii bisha Novermber 2020, waxaana muddo xileedkiisa saxda ka ah ka dhiman afar bilood iyo labaatan cisho.
Waa hoggaamiye goboleedka qura ee maanta haysta muddo xileed xalaal, marka laga reebo Saciid Cabdullaahi Deni oo dib loo doortay.
Madaxda Galmudug, Koonfur Galbeed iyo Jubbaland waa dhaafeen sanadihii saxda ahaa ee loo doortay, qaar ayaa isku dayay inay iskugu daraan iyagoo marawya golahooda wakiiladda, laakiin taasi sharci ma ahan, bulsho ahaan iyo siyaasad ahaanna loogama heshiinin.
Dalka hadda wuxuu ku jiraa jahwareer doorasho oo heer maamul goboleed ah. Ma cadda waxa qabsoomi doona doorasho qof iyo cod ah iyo mid dadban.
Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud oo dhawaan la kulmay madaxda maamullada waa u sheegi waayay war cad oo aan aheyn iska jooga sharci la’aan, taasina waxay kasoo horjeeda dastuurka dalka iyo wax walba oo umadda Soomaaliyeed ku heshiisay.
Madaxda mamullada qaar maanta iskuma dayi karaan inay dhisaan guddi doorasho oo iyagu go’aankooda leeyihiin oo waxaa ka hor imaan karta dowladda dhexe iyo dadka raadinaya kuraasta maamul goboleedyada.
Waxaa ku filan in la yiraahdo ma haysataan sharciyo aad ku dhistaan guddi doorasho oo waqtigii waa idinka dhamaaday, waxaana la siman tihiin daneeyayaasha kale ee doorashada.
Halkaas waxaa ka dhalan doonta in xitaa haddii la aadayo doorasho dadban in wasaaradda arrimaha gudaha ee dowladda federaalka ah inay la wareegto maamulka doorashada qaar kamid ah maamul goboleedyada.
Balse Cali Guudlaawe dhowrka billood ee soo socota waa budo gaar u tuman, wuxuu awoodda inuu iska diido in uu sharci darro sameeyo oo muddo kororsi qaato, taas oo sharaf iyo fursadba u ah.
Wuxuu maanta awoodda Cali Guudlaawe inuu dhiso guddigii doorashada maamulka HirShabelle, wuxuu kale oo kari karaa inuu waqtigeeda ku qabto doorashada. Haddii uu halkaasi ka baxo wuxuu noqonaya midka maamulaya doorashadiisa, mid sharciyaddii ilaaliyay iyo nin fursad u haysta inuu kursiga kusoo laabto.
Laakiin haddii la dhaafo 11-ka bisha Novermber ee 2024 Cali Guudlaawe waxba gacanta uguma jiraan, wuxuuna lamid noqon doona madaxda kale ee maamullada ee sharci la’aanta ku fadhiya kuraasta. Wuxuuna gunaanadka magan u noqon doona inuu sugo jihada uu rabo madaxweyne Xasan Sheekh inay wax ku dhamaadan.
Dhanka madaxweyne Xasan Sheekh waxaa jira warar sheegaya inuu rabo in kursiga madaxtinimada HirShabelle loo celiyo reer Beledweyne, halka Cali Guudlaawe iyo xisaab beeleedkiisa hoosena ay ku adkeysanayaa inay xilka madaxtinimada HirShabelle ku faro adeygaan oo Xasan Sheekh laga yeelin qorshihiisa.
Haddii Cali Guudlaawe midda dambe muhiim u arko fursaddiisa waxay ku jirtaa sida uu u dhaqmo 120 maalmood ee soo aadan oo ay weli taladu sharciyan gacantiisa ku jirto.
Tusaalaha ugu dhow ee Cali Guudlaawe uu heli karo waa Saciid Cabdullaahi Deni, kaas oo xilli dambe fahmay inay mucaaradkiisa rabeen inay dhaafiyaan muddo xileedka sharciga ah, kadibna kula dhagaan awoodda iyo doorashadaba maadaama uusan sharciyad haysan.
Laakiin Deni waa isbad-baadiyay oo maalmihii u haray ayuu doorashada ku qabtay, taas oo u dhashay inuu dib ugu soo laabto xafiiska.
Sida uu Cali Guudlaawe u dhaqmi doono iyo shax siyaasadeedka uu ciyaari doono 120 cisho ee soo aadan ayaa hadda indhaha lagu hayaa.
Muqdisho 21ka Juun 2024 Madaxtooyada Soomaaliya ayaa ka jawaabtay warbixintii shalay soo baxday ee lagu sheegay in ay dooneyso in ay tartiibiso qorshaha bixitaanka ciidamada ATMIS ee jooga Soomaaliya.
Wakaaladda wararka ee Reuters ayaa qortay in dowladda Soomaaliya ay warqad ay bishii h**e u dirtay ku-simaha guddoomiyaha golaha nabadda iyo ammaanka Midowga Afrika ay kaga codsatay in illaa bisha September dib loo dhigo bixitaanka bar ka mid ah 4,000 oo askari oo lagu waday inay baxaan dhammaadka bishan June.
Si kastaba La-taliyaha Amniga Qaranka ee madaxweynaha Soomaaliya Xuseen Macallin ayaa sheegay in wax-ka-bedelka jadwalka bixitaanka ciidamada nabad ilaalinta inay tahay mid farsamo, isaga oo ka badbadin ku tilmaamay in qorshahan la xiriiro cabsi laga qabo dib usoo kaca Al-Shabaab.
Waxa uu ku tilmaamay qorshaha in uu yahay mid looga fogaanayo faaruq farsamo xilliga kala-guurka.
Midowga Yurub iyo Mareykanka, oo ah labada maal-geliye ee uga sarreeyaa ee ciidamada ATMIS, ayaa lagu warramay in ay doonayaan in la dhimo tirada nabad-ilaaliyaasha sababo la xiriira walaacyo laga qabo maal-gelintooda mustaqbalka, sida ay sheegeen afar ilo-wareed diblomaasi iyo sarkaal Ugandan ah.
Wada-hadallada ku saabsan ciidamada cusub ayaa noqday kuwa adag, ayada oo Midowga Afrika uu doonayey sharciyad ka xoog badan kan ay Soomaaliya ogoshahay, sida ay sheegeen ilo-wareedyo.
Sidoo kale, khilaaf ayaa hoggaamin kara in ciidamada Itoobiya oo qeyb ka ah howlgalka ay dalka ka baxaan.
Wakiilka Midowga Afrika ee Soomaaliya Mohamed El-Amine Souef ayaa sheegay in uusan jirin jadwal go’an oo ku aadan soo geba-gebeynta wada-hadallada, balse dhammaan dhinacyada ay ka go’an tahay in ay gaaran heshiis caawin kara in lagu guuleysto nabad iyo amni.
“Midowga Afrika iyo dowladda Soomaaliya waxay adkeeyeen muhiimadda ay leedahay hoos u dhigista dhimista si looga hortago firaaq kasta oo amni,” ayuu u sheegay Reuters.

Muqdisho 21ka Juun 2024 Ra’iisul wasaare ku-xigeenka xukuumadda Soomaaliya Saalax Axmed Jaamac ayaa kulan muhiim ah la qaatay safiirro ka socday dalalka Midowga Yurub, kuwaasi oo ballan-qaad horleh u sameeyay Soomaaliya.
Kulankan ayaa waxaa looga hadlay arrimaha amniga, cirib,tirka Al-Shabaab, arrimaha bini’aadantinimada, xasilinta iyo mashaariicda horumarinta.
Ra’iisul wasaare ku-xigeenka ayaa sheegay in dowladda guulo waawayn ka gaartay dhinacyada amniga gudaha iyo howl-galada wajiga labaad ee dagaalka Al-Shabaab.
Sidoo kale wuxuu uga warbixiyay dadaallada adeegga lagu gaarsiinayo shacabka Soomaaliyeed ee iska xoreeyey heeryada kooxaha argagixisada oo ugu horreyso Al-Shabaab.
Dhankooda safiirrada ayaa qiray guulaha wax-ku-oolka ah ee dowladu ka gaartay dhinacyada amniga gudaha iyo horumarinta arrimaha bulshada.
Waxay ballan-qaadeen inay dowladda Soomaaliya ka taageerayaan howl-gallada dalka looga xoreynayo Al-Shabaab, oo hadda dhiig cusub lagu shubayo, si loo dardar-geliyo dagaalka, looguna gudbo wejiga labaad oo ka xoog badan midkan h**e.
Safiirrada kulanka la yeeshay ra’iisul wasaare ku-xigeenka ayaa kala ahaa Safiirka EU Karin Johansson, safiirka Italy Dacco Coppi, safiirka Germany Sebastian Groth, iyo safiirka Sweden Joachim Waern.

Fowsiyo Xaaji Aadan"Kama tanaasulayo musharaxnimadeyda gudoomiyaha Midowga Afrika,Soomaaliyana muhiim ayuu u yahay kursigan"