İktisat Felsefesi Dergisi

İktisat ve felsefenin birlikteliğinin uzak bir anı misali geçmişte kaldığı şu günlerde, bu ikilinin ilişkisini yeniden hatırlatabilmek için “İktisat Felsefesi Dergisi” yayın yolculuğuna başladı. İKTİSAT FELSEFESİ DERGİSİ ÇIKIYOR

NEDEN ÇIKIYORUZ?

“…and that the unexamined life is not worth living”

Plato, Apology: 38a

“İktisat Felsefesi Dergisi,” başlangıcından bu yana iktisat disiplinini etkisi

altına almış görünen ve felsefi bakış açısını iktisattan (ya da tüm bilimden) kovma hedefi güden “Bilimcilik” görüşüne karşı çıkma amacındadır. Dergimizin amacı, bir anlamda, felsefeyi iktisatın teori ve pratiğinde eritmektir. Hayek, Sen, Rawls gibi büyük ustaların bir anlamda yalnız kalmış çalışmalarının aşağıya doğru genelleştirilmeleri gerektiğini düşünüyoruz. Felsefeyi iktisata sokmak istiyoruz. Dergimiz, “bilimci” yaklaşıma karşı çıkıyor.

“Bilimcilik”, iktisatın doğal bilimler gibi ampirik temellere dayanan, olaylar arasındaki sabit bağlantıları kaydetmekten ileri gitmemesi gerektiğini vaz’eden pozitivizme yaslanmaktadır.

“Bilimcilik”, sosyal bilim için vazgeçilmez öneme sahip olan değer sorununu temel alan etiği bilimden uzaklaştırmıştır. II

20.yüzyılın ilk yarısından itibaren iktisatın bir bilim olarak felsefeden kopma süreci hızlandı. Eşzamanlı olarak ve kaçınılmaz bir biçimde “bilgeliğin” “iyinin” ve “güzelin” arayışı bu disiplinin amacı olmaktan çıktı. İktisat, “ihtisaslaşma” ya herkesten çok sahip çıkarak, onu bizzat kendi bilimselleşme sürecinin sine qua non’u olarak gördü. Kaçınılmaz olarak “insanlık durumu” üzerine düşünmeyi gündeminden çıkardı. yüzyıl buna en çok ihtiyaç duyulduğu bir dönem olarak yaşandı.

İktisatın “bilimselleşme” sürecinde, içinden doğup geldiği felsefeden koparak bağımsızlığını elde etme ihtirası, zaman içinde iki disiplinin de artan biçimde içe kapanmalarına ve birbirlerini karşılıklı olarak görmezden gelmelerine yol açtı. Bu karşılıklı olarak her düzeyde yabancılaşmaya yol açtı. Felsefenin bundan nasıl etkilendiği bir yana, iktisat teorisi açık ve fırtınalı denizlerde pusulasız kaldı. Asıl vahim olan, içsel düzeyde mükemmelleşmesinin sarhoşluğuna kapılarak gerçekliğin yanılsamalarının girdabına kapılması oldu. Dönüşümün temel mimarlarından Walras “deney sürecine teoremlerin sonucunu test etmek için değil, sonuçlarını tatbik etmek için girilecektir,” dememiş miydi? İktisat da gerçeği kendi teorisinde ürettikleri ile ikame etmeye başladı. Somut realite yerini hayal ve yanılsamaya bırakır oldu.

İktisat teorisi Godelier’yi doğrularcasına son yarım yüzyıl içinde bireysel ve toplumsal yaşamlarımızı biçimlendiriyor. Bunu gözden uzak tutamayız. Ürkütücü olan bizlere sunduğu –üstelik üretilmiş- gerçekliğin tek ve mutlak olduğu konusunda kuşkuya yer bırakmama çabası. Dünya toplumları böylece tek ve mutlak gerçekliği (ister istemez) küreselleşmenin de yoğun ivmesi ile benimseme yarışına girdi. Biz, teorinin içindeki gerçekliğin, yaşamın bizzat özündeki gerçekliğin kendisi olduğu önerisini reddediyoruz. Gerçekliğin tek ve ele geçirilmiş olduğu düşüncesinin, değişmez ve mutlak gerçekliklerin imkânsızlığının ve tehlikelerinin bilincindeyiz. İktisadi düşüncenin büyük ustaları Smith, Knight veya Keynes gibi kuşkuyu ve belirsizliği düşünce sistemimizin odağına koyup, yarına ait kesin belirleme ve öngörülerden uzak kalınması gerektiğini düşünüyoruz. III

Günümüzde hâkim iktisat felsefesi çalışmaları, iktisatın bir bilim olduğu varsayımına dayanmaktadır. Bu nedenle, iktisat felsefesi, bilim felsefesinin bir bölümü olmaktadır. Ülkemizde ise, iktisat felsefesi tümden dışlanan, varlığı dahi yadsınan bir kavramdır.

İktisatın bilim olduğu varsayımı, iktisatın yöntemsel anlamda naturalizmi de benimsemesine neden olmaktadır. Bu yöntem bilimsel etkinliğin özü gereğidir. Bu bilimsel etkinlik, iktisat felsefesini de bu “iktisat bilimi”nden kaynaklanan felsefi sorunlarla sınırlamaktadır. Bu “iktisat bilimi içinde” felsefe anlayışıdır; ahlak felsefesinin dışarıda bırakılmasıdır. Bu, “insan”ı olmayan bir iktisatın felsefesidir; çünkü ahlakı olmayanı insan kabul etmek istemiyoruz; ancak yaşamın ve bilimin boşluk kabul etmediğini biliyoruz: İktisatın yine de “insan”ı olmak zorundadır. İktisat biliminin bu “insan”ının inşa edilmesi, insanı görmezden gelerek iktisat kurumlarını ben/kişi haline getirmektir: İşte borsa “yükselmekte” hatta öfkelenmektedir. Bu, aklın da bir kenara bırakılmasıdır: İktisatta, insan olmayan kişi/ben’lere rastlanmaktadır.

İktisat biliminde, kurumların, kavramların kişi haline gelişi, iktisat bilim dilinin bu “kişi”leri ve bunların eylemlerini dile getirmesi, yalnızca bir kategori hatası ya da idealizasyon değildir; bu daha çok, iktisat biliminin temel dogmasıdır. Biz bu iktisat bilimini kabul etmiyoruz.

İktisat felsefesi, iktisatın felsefesidir, eş deyişle, iktisat üzerine felsefedir.

İktisat felsefesi, bir felsefedir; elbette, yeni bir felsefe yapma biçimi değildir. Yeni bir iktisat da değildir.

İktisat felsefesi, sophia’dan phronēsis’e geçiştir.

İktisat felsefesi, İki disiplin arasında tarihin çöp kutusuna atılmış bağların yeniden tesisidir, köprüleri yeni baştan kurmaktır.

İktisat felsefesi, iktisat bilimindeki tüm dogmaları çürütmeye kalkışmaktır. İsyan halinde aklın ve ahlakın açığa çıkması ve soru sormasıdır. İsyan halinde aklın ve ahlakın ortaya çıkışı, insanın ortaya çıkışıdır. İktisat felsefesi, işte bu kalkışmanın bir parçasıdır, insanın yüceltilmesini istemektir. Sonuç olarak veya başlama niyetine, iktisata tekrar bilgelik gerektiğini; iyinin ve güzelin arayışının olmamasının zenginlik arayışını kendi için bir eylem olarak anlamsızlaştırıp insan olanı çürüteceğini düşünüyoruz. Amaçlar üzerinde yeni baştan düşünmek gerekiyor. İktisat felsefesi de onun için gereklidir. Bu gereklilik ülkemizin iktisat camiasında ve entelektüel toplumumuzda daha da acil duruyor. Buradan ve bu amaçla, başlıyoruz!