MTD Vision

22/08/2024

Dictionary English vs Raday

https://glosbe.com/rad/en/abăn

22/08/2024

https://glosbe.com/rad/fr/abăn dictionary Raday vs Prang

17/08/2024

Raday Dictionary https://app.glosbe.com/rad/en/saƀai

15/08/2024

Understand people by their actions and you will never be fooled by their words.

Brei ih thâo săng arăng mơ̆ng aksi diñu snăn ih amâo srăng lĕ bŭt mơ̆ng boh blŭ diñu ôh.

Hãy hiểu con người qua hành động của họ và bạn sẽ không bao giờ bị lừa bởi lời nói của họ.

14/08/2024

Mâo klei êngiê khual hjăn sarăng tla sa ênoh yuôm snăk. Sa pran sa jua, sa ai sa atie, sa klei khăp sa klei mĭn, sa klei bi mguôp leh anăn knang kơ drei pô. Drei pô đuč dưi mtlaih drei pô. Ðăm knang đei ôh kơ arăng.

13/08/2024

12/08/2024

Klei bi blah kyua kơ anak buôn sang amao guôn êkei mniê. Hreu anei buôn sang Myanmar mblah wĭt hong knuk kna mak bai

12/08/2024

Myanmar hrue anei

11/08/2024

Êlâo kơ Prăng hriê ti Viêtnam, djuê ana Orangdaya (Dega hrue anei) mâo boh-hră hjăn mơ̆ng êlâo čih hlue msĕ boh-hră Pali-Sanskrit Hindi. Boh-hră anei mâo k´nahuah čih wê wot, năng ai jing boh-hră arăng yua hlăm phŭn bruă ala mtao Champa đưm. Boh-hră anei arăng krah ti boh-tâo lehanăn čih ti mơar klĭt amâodah ti hla guôl. Boh-hră anei luč čue kluôm dhuôm ti tluôn thŭn 1954 kyua hdră knuk kna Viêtnam bi lăm lehanăn kăm mtô mjuăt klei blŭ mnuih phŭn pô lăn hlăm gưl khua mil-chil Ngô Ðình Diệm. Hră mơar hŏng boh-hră Raday-đưm jih knuk kna Yuăn čuh bhiâo.

Phun wikipedia

10/08/2024

Nhà nghiên cứu Nguyễn Hữu Thông - Giám đốc Phân viện Văn hoá nghệ thuật Việt Nam tại Huế:

Thưa ông, việc xen cư và biến động liên tục của các tiểu quốc có liên quan gì đến các tên gọi lâu nay chúng ta vẫn sử dụng như: Chăm, Champa, Chiêm, Lâm Ấp...?

- Về vùng đất miền Trung trước khi có người Việt đặt chân đến, sử liệu Trung Quốc có 3 tên gọi là Lâm Âập, Hoàn Vương, Chiêm Thành. Theo chúng tôi, cả 3 tên gọi trên đều không nhằm chỉ một vương quốc rõ ràng mà ám chỉ dải đất miền Trung. Sở dĩ tên gọi biến động là vì xã hội miền Trung thời đó luôn biến động như đã nói ở trên. Ngoài ra còn có những tên gọi khác:

Champa: Liên quan đến sự tự gọi của những người bản địa nhằm chỉ định cương vực của các tiểu quốc phân ly hay liên kết trên một lãnh thổ nhất định, chủ yếu xuất hiện trên văn bản và bi ký của các đối tượng này.

Chiêm hay Chiêm nhân: Là từ Hán Việt để chỉ cư dân cư trú trên vùng lãnh thổ được gọi là Chiêm Thành (cũng là từ Hán Việt) xuất hiện trong các văn bản của Trung Quốc và Việt Nam trong một thời điểm nhất định.

Chăm: Là tộc danh tự gọi hoặc được sử dụng để chỉ những nhóm người nói ngôn ngữ Nam Đảo đang sinh sống ở Phan Rang và một bộ phận An Giang - Châu Đốc hiện nay.

10/08/2024

Rắn cuộn trong văn hóa Đông Sơn,

trong ý nghĩa của người Ấn Độ là KunDalini Chakras, một hệ thống năng lượng cuộn tròn ở dưới đáy cột sống chỉ sức mạnh của Rắn. Năng lượng này được gọi là hỏa xà khi nó dâng lên sẽ kích hoạt các luân xa khác cho đến khi chạm tới luân xa đỉnh Sahasrar. Kundalini biểu hiện thành Kuala / Kula

theo Sadhguru

Kuala/ Kula = Cổ Loa? (thành Cổ Loa của Thục Phán)
Kuala trong tiếng Radaya cổ nghĩa là đuôi rắn

10.8 /7.7 al /2024. Giáp Thìn

05/08/2024

...voi thần Aivatara , vật cưỡi của thần Indra...
như vậy pho tượng voi Champa ở Tây Nguyên , từng được trưng tại nhà linh mục Jacques Douners (Cheo Leo - hình phải 1950s ) đã được đem về trưng tại bảo tàng mỹ thuật ở Sài Gòn ( hình trái, trang web bảo tàng )

04/08/2024

Yuan yua boh blu bi rai kơ djue ana Dega

31/07/2024

Buon Sang Oi
Pô Mceh: Y Phic Hdok
Sui thŭn leh êgao kâo lŏ wĭt kơ ƀuôn sang, Ya mđiă ktang čim tlang phiêr hlăm adiê
Ti lei klei êngiê? drei ka thâo ƀuh, kâo nao êmuh kơ mnuih kâo tuôm khăp anăn.
Ya ih ruăt wơr, anôk drei khăng nao hiu
Si ar kâo mâo ênguôt, hdơr kơ pưk hma.
Si kâo dưi tla klei khăp ƀuôn sang
Nao bĕ sa ai čiăng mâo klei kơtang
Hđeh dam êra hiu hlăm êlan dơ̆ng
Mnuih thŭn khua ăt dôk ti kamrơ̆ng dliê
Hbĭl lei klei êngiê srăng truh?
Ƀuôn sang ơi si ar drei mâo ênguôt

Chorus;
Ƀuôn sang ơi buôn sang ơi
Ti anôk ih nao, ƀuôn sang ơi ăt mtă asăp blŭ tlao.
Ƀuôn sang ơi ƀuôn sang ơi
Kâo čiăng msĕ hrue đưm lah ơ ƀuôn sang ơi
Ƀuôn sang ơi, ơ ƀuôn sang ơi
Ƀuôn sang ơi, ơ ƀuôn sang ơi uhm..uhm..
https://youtu.be/DhqiW1DJO_0?si=lZI0iOoROCHOJHuh

31/07/2024

https://youtu.be/DhqiW1DJO_0?si=Jf90ngd37yN4c2bI

27/07/2024

DANH SÁCH VUA CHAMPA - CHAMPA KING

-----***-----
Tác giả: Ts. Putra Podam(Văn Ngọc Sáng)
Nguồn: kauthara.org
Bài đăng: https://kauthara.org/article/729
-----***-----

Champa là một quốc gia trong khu vực Đông Nam Á, chính thức độc lập từ thế kỷ 2 (năm 192) tồn tại đến thế kỷ 19 (năm 1832). Champa 1640 năm tồn tại và phát triển, thuộc khu vực miền Trung của đất nước Việt Nam hiện đại.

Champa là một quốc gia trong khu vực Đông Nam Á, chính thức độc lập từ thế kỷ 2 (năm 192) tồn tại đến thế kỷ 19 (năm 1832). Champa 1640 năm tồn tại và phát triển, thuộc khu vực miền Trung của đất nước Việt Nam hiện đại.

Champa xưa trải qua các nền văn hóa như: Văn hóa Bàu Tró: 5.000 TCN- 4.500 TCN; Văn hóa Xóm Cồn: 1.800 TCN - 1.200 TCN; Văn hóa Tiền Sa Huỳnh: 1.500 TCN - 500 TCN; Văn hóa Long Thạnh: 1.500 TCN - 980 TCN; Văn hóa Bình Châu: 1.000 TCN - 900 TCN; Văn hóa Sa Huỳnh: 500 TCN - Thế kỷ I SCN.

Champa có nền văn hóa đa dạng và phát triển mạnh mẽ trong lĩnh vực kiến trúc, điêu khắc, văn hóa tôn giáo và thương mại với các quốc gia láng giềng trong khu vực Đông Nam Á bằng đường bộ và đường biển.

Champa từ đầu Công Nguyên được biết đến qua các đền đài Hinduism (Ấn giáo) và công trình kiến trúc đá ấn tượng, đặc biệt là những tháp Champa, tượng đài và đền thánh được xây dựng từ thế kỷ 4 đến thế kỷ 17.
Các đời vua Champa từ giai đoạn đầu Lâm Ấp (192-757), giai đoạn Hoàn Vương (757-859), giai đoạn Chiêm Thành (859-1471) thì các vua chúa ở Champa đều theo tôn giáo Hinduism. Hinduism trở thành quốc giáo từ thời kỳ Champa mang danh xưng Chiêm Thành đó là đời vua Bhadravarman II (Xà-da Ha-la-bạt-ma), trị vì (905-917).

---
GIAI ĐOẠN LÂM ẤP (192-757), Hoàn Vương (757-859), Chiêm Thành (859-1471), các vua chúa ở Champa đều theo tôn giáo Hinduism. Hinduism là quốc giáo, ngoại trừ một số vua theo tôn giáo Islam như danh sách dưới đây:

- Vua Harivarman II (Dịch-lợi Băng-vương-la, tên hiệu: Sri Harivarmadeva), trị vì (988-997), theo tôn giáo Islam, sắc tộc: Jarai (Jrai). Thủ đô Champa tại Indrapura, ranh giới Đại Cồ Việt và Champa trong giai đoạn này tại đèo Ngang.

- Vua Po Aluah (Yang PuKu Vijaya Sri, Thất-ly Bì-xà-da-bạt-ma), trị vì (998-1006), theo tôn giáo Islam. Vua Champa lần đầu tiên sang Makkah hành hương. Makkah trong giai đoạn này mà Champa thường nhắc đến là khu đất thánh thuộc tiểu bang Kelantan (Malaysia) chứ không phải Makkah ở Ả Rập Saudi.

- Vua Indravarman V (Cei Harideva, Jaya Simhavarmadeva, tên hiệu: Paramodbhava), trị vì (1257-1285), theo tôn giáo Islam, sắc tộc: Raday (Rhade, Jarai). . Binh lính Champa theo Islam thua trận sang định cư lần thứ 2 tại đảo Hải Nam, nơi Champa đi lập nghiệp lần đầu vào năm 992 thời Lưu Kỳ Tông.

- Vua Jaya Simhavarman III (Chế Mân, R'cam Mal, Hoàng tử Harijit, Raja Kembayat), trị vì (1285-1307), theo tôn giáo Islam, sắc tộc: Raday (Rhade, Jarai). Vua Trần Nhân Tông sang ở Champa 9 tháng, hứa gã Huyền Trân cho Vua Chế Mân. Sau khi Chế Mân qua đời, Huyền Trân chạy trốn khỏi Champa về Thăng Long.

- Vua Jaya Simhavarman IV (Chế Chí, Chế Dà La, Hoàng tử: Po Sah, Tên hiệu: Harijitatmaja), trị vì (1307-1312), theo tôn giáo Islam, sắc tộc: Raday (Rhade, Jarai) và dòng máu Java (Islam). Chế Chí là con vua Chế Mân và chánh hậu Bhaskaradevi (Islam Java). Chế Chí bị bắt và qua đời tại Thăng Long.

- Vua Jaya Simhavarman V (Chế Năng, Chế Đà A Bà Niêm, Chế Đa A Ba), trị vì (1312-1318), theo tôn giáo Islam, sắc tộc: Raday (Rhade, Jarai) và dòng máu Java (Islam). Chế Năng là con vua Chế Mân và hoàng hậu Tapasi (Islam Java). Chế Năng thua trận cùng hoàng gia chạy sang Java lánh nạn quê hương mẫu hậu Tapasi. Đây là đợt di dân thứ ba của người Champa đi Java và hải ngoại.

- Vua Jaya Ananda (Chế Anan, Patalthor), trị vì (1318-1342), theo tôn giáo Islam, sắc tộc: Raday (Rhade, Jarai). Chế Anan là thống soái quân lực của vua Chế Năng.

- Vua Maha Sawa (Trà Hòa), trị vì (1342-1360), theo tôn giáo Islam, sắc tộc: Raday (Rhade, Jarai). Trà Hòa con rể vua Jaya Ananda (Chế Anan). Trà Hòa thuộc dòng dõi vua Chế Mân.

- Vua Jaya varman (Chế Bồng Nga, R'cam Bunga, Anak Champa Bunga, Ngo-ta-Ngo-che, Tên hiệu: Jaya varman, Sultan Zainal Abidin), trị vì (1360-1390), theo tôn giáo Islam, sắc tộc: Raday (Rhade, Jarai). Hoàng hậu (vợ): Siti Zubaidah (Kelantan-Malaysia). Vua Chế Bồng Nga đánh chiếm Thăng Long 4 lần.

Vua Champa theo tôn giáo HINDUISM nhưng ảnh hưởng ISLAM gồm:

- Vua Maha Saya (Maha Trà Duyệt, Bàn La Trà Duyệt, Po Dam, Po Kathit), trị vì (1458-1460), Tôn giáo: Hindu (ảnh hưởng Islam).

- Vua Maha Sajan (Maha Trà Toàn, Bàn-La Trà Toàn, Po Kabrah, Panluo Chaquan), trị vì (1460-1471), Tôn giáo: Hindu (ảnh hưởng Islam). Vua Lê Thánh Tông (Đại Việt) chặt đầu vua Trà Toàn tại Nghệ An và treo trên đầu thuyền khắc chữ: “Cổ Chiêm Thành ngươn ác Trà Toàn chi thủ”. Hậu duệ (Hai hoàng tử): Indravarman và Bàn La Trà Ko Lai (Pau Liang) chạy sang tị nạn Melaka. Số khác chạy sang Kelantan (Malaysia), Lào và Kampuchea. Vua Lê Thánh Tông (Đại Việt) đã tàn sát thần dân Champa, phá hủy thành Vijaya. Đồng hóa Champa vào xã hội Đại Việt.

- Vua Maha Sajai (Maha Trà Toại, Bàn-La Trà Toại, Po Kabrih), trị vì (1471-1474), vua ảnh hưởng Islam. Thành Đồ Bàn tại Vijaya-Degar hoàn toàn bị xóa sổ.
---

GIAI ĐOẠN HAI, Champa tiếp nhận và phát triển nền văn minh mới (ISLAM) từ thế giới Ả Rập, thế giới Hồi giáo và thế giới Melayu vào đầu thế kỷ thứ 10. Nhưng mãi sau khi thành Vijaya (Đồ Bàn, Chà Bàn) sụp đổ vào năm 1471 (thế kỷ 15), đây cũng thời kỳ đánh dấu sự tàn lụi của Hinduism (Ấn giáo) ở Champa và cả Đông Nam Á. Sau thế kỷ 15 và khoảng đến cuối thế kỷ 16, Islam tại Champa phát triển cực thịnh và trở thành quốc giáo, mở mang giao thương với Đông Nam Á và thế giới.

Vua Panduranga từ Vương triều thứ 2: Bal Hanguw, đến Vương triều thứ 8: Bal Canar thuộc triều đại Po Klaong Mah Nai, Po Rome, Po Nrop, Po Saktiraydapaghoh, Po Jatamah, Po Saot, Po Saktiraydapatih, , Po Ganuhpatih, Po Thuntiraydaputih, Po Rattiraydaputao, Po Tisundimahrai, Po Tisuntiraydapaghoh, Po Tisuntiraydapuran, Po Krei Brei, Po Chongchan. Đặc biệt vương triều thứ 8, dòng dõi vua chúa, quý tộc, hoàng gia là tộc người Churu và Raglai. Thời kỳ này tại Panduranga (thuộc Champa) Islam là quốc giáo. Giai đoạn này không có vua là tộc người Chăm (Cham).

Hình 5. Po Klaong Mah Nai (niên hiệu: Po Mah Taha),1622-1627, vị vua sùng bái Islam (Hồi giáo). Vua Panduranga thuộc triều vương thứ 8, đóng đô ở Bal Canar, gồm các vua: Po Klaong Mah Nai, Po Rome, Po Nrop, Po Saktiraydapaghoh, Po Jatamah, Po Saot, Po Saktiraydapatih, Po Ganuhpatih, Po Thuntiraydaputih, Po Rattiraydaputao, Po Tisundimahrai, Po Tisuntiraydapaghoh, Po Tisuntiraydapuran, Po Krei Brei, Po Chongchan. Đặc biệt vương triều thứ 8, dòng dõi vua chúa, quý tộc, hoàng gia là tộc người Churu và Raglai. Thời kỳ này Panduranga (thuộc Champa) Islam là quốc giáo. Giai đoạn này không có vua tộc người Chăm (Cham).


---
THUẬN THÀNH TRẤN (Bal Canar) thuộc Panduranga: từ Vương triều thứ 9, tộc người Chăm lên cai trị Thuận Thành Trấn. Thuận thành trấn vương không xuất phát từ dòng dõi quý tộc hay từ hoàng gia Champa gồm:

- Po Ladhuanpaghuh (Nguyễn Văn Hào), trị vì (1793-1799), Thuận Thành trấn (Panduranga). Phó cai trị là Po Saong Nyung Ceng (1794-1799). Nổi bật: cuộc khởi nghĩa Tuan Phaow (Tuần Phủ), một vị công hầu đến từ Malaysia.

- Po Saong Nyung Ceng (Nguyễn Văn Chấn, Po Ceng), trị vì (1799-1822), Thuận Thành trấn (Panduranga). Po Klan Thu làm phó vương.

- Po Bait Lan (Nguyễn Văn Lân), trị vì 1822, Thuận Thành trấn (Panduranga). Minh Mệnh đưa Bait Lan lên nối ngôi, nhưng không thành, vì có sự chống đối của Lê Văn Duyệt.

- Po Klan Thu (Nguyễn Văn Vĩnh), trị vì (1822-1828), Thuận Thành trấn (Panduranga). Cei Dhar Kaok làm phó vương.

-Po Phaok The (Nguyễn Văn Thừa), trị vì (1828-1832), Thuận Thành trấn (Panduranga). Cei Dhar Kaok (Nguyễn Văn Nguyên) làm phó vương.

Giai đoạn Thuận Thành trấn, do người Chăm cai trị, nhưng không xuất phát từ dòng dõi quý tộc hay hoàng gia Panduranga, nên trong cuộc khởi nghĩa của Katip Sumat và Katip Thak Wa (Ja Thak Wa) triệu tập một hội đồng để chỉ định Po War Palei (La Bôn Vương), dân tộc Churu, Raglai lên làm quốc vương (Po Patrai). Po War Palei là người Churu, Raglai thuộc hoàng gia Po Rome. Sự phong chức cho Po War Palei làm qốc vương có nghĩa Katip Thak Wa muốn phục hưng lại triều đại Panduranga thuộc tộc người Churu, Raglai thuộc dòng dõi hoàng gia Champa chính thống.

---
MỘT SỐ DANH XƯNG CHAMPA TRẢI QUA CÁC GIAI ĐOẠN LỊCH SỬ
---

- HỒ TÔN TINH (trước thế kỷ 1 TCN): Xưa kia có một vương quốc mang tên Diệu Nghiêm, vị vua của vương quốc này là Tràng Minh, hiệu Quỷ Vương có mười đầu. Phía bắc vương quốc này có một vương quốc khác tên Hồ Tôn Tinh. Hoàng tử Chung Tư, người kế vị vua Hồ Tôn Tinh, có một người vợ là công chúa Bạch Tinh. Công chúa Bạch Tinh có một sắc đẹp tuyệt trần không giống người phàm. Quỷ Vương, mê hồn trước sắc đẹp của Bạch Tinh, mang binh sang đánh nước Hồ Tôn Tinh và cướp công chúa về nước. Hoàng tử Chung Tư, quá căm giận, dẫn đầu một đoàn hầu binh xẻ núi băng biển tiến vào vương quốc Diệu Nghiêm, giết chết Quỷ Vương, đưa công chúa Bạch Tinh về.

- LÂM ẤP (192 - 757): Lin Yi (tiền thân Champa)

- HOÀN VƯƠNG (757 - 859): Huánwáng (Champa)

- CHIÊM THÀNH (859 - 1471): Zhancheng (Champa)

- HOA ANH (1471 - 1611): Aia Ru-Phú Yên (Champa)

- KAUTHARA (757 - 1653): Aia Terang-NhaTrang (Champa)

- NAM BÀN (1471 đến thế kỷ 20): Vijaya- Degar Tây Nguyên (Champa)

- PANDURANGA (757-1693): Ninh Thuận - Bình Thuận (Champa)

- THUẬN THÀNH TRẤN (1693 - 1832): Ninh Thuận - Bình Thuận (Champa)

-----***-----
Tác giả: Ts. Putra Podam(Văn Ngọc Sáng)
Nguồn: kauthara.org
Bài đăng: https://kauthara.org/article/729
-----***-----

27/07/2024

https://youtu.be/VSLdNwOEstA?si=Ja4n_xExmPiO37P0
Buon sang yuan at nga ko drei moh.
Mao lu ayong dei lac, nao ma brua da da yuan amao lo brei prak mlan ôh.
Snei ho. Elao ko drei nao hlue ma brua thue brua mưn yuan. Brei drei ksiêm bi klă êlao. 1 si ngă chu thâu anei dưi hmư tin tương mơh he? 2 brei drei thâo ti anôk ñu dôk, 3 ñu mnuih yuan dôk giăm drei he amao dah yuan dôk kring kbưi. Tơdah ñu amâo brei ôh drei thâo dŭm mta ti dlông anei snăn jăk hĭn đăm drei nao ôh, leh mbloh ñu mă hĕ prăk mlan drei ñu hlong đuĕ drei amâo thâo lo bit hduah ñu ôh.

23/07/2024

Orangdaya= Rangday=Rangde
Daya=Day=De=Dega. = Towards the inland.

22/07/2024

Knuk kna VN dôk mkra êlan-motor Buon Ma Thuot- Ea Trang (Khanh Hoa)

21/07/2024

Bồng Miêu là phiên âm của tiếng Êđê-Jarai (Chamic) tức là “Bôn Mah” Bôn, Buôn có nghĩa là"xứ hoặc ngôi làng, Mah là vàng”Hay còn gọi là Bang Mah hoặc Chư Mah "có nghĩa là Đồi Vàng."

Theo thông tin trên Bulletin économique de l'Indochine [Tập san kinh tế Đông Dương] số ra ngày 01/8/1901, Bồng Miêu là một làng nhỏ thuộc tỉnh Quảng Nam, lọt giữa một dãy đồi, cách Tourane [Đà Nẵng] 100km về phía nam theo đường chim bay và cách biển 25km. Tourane là cảng gần nhất.

Từ Tourane, ta đến Tam Kỳ, nơi có mỏ Bồng Miêu, bằng 2 cách: đường bộ hoặc đường thủy.

Đường bộ là con đường Cái quan chạy dọc bờ biển Trung Kỳ; ta có thể ngồi cáng hoặc ghế kiệu chứ khó mà đi ngựa do không có trạm. Khoảng cách giữa Tourane và Tam Kỳ khoảng 100km, ngồi ghế kiệu mất chừng 12 giờ.

Đường sông dài hơn nhiều nhưng dễ chịu hơn; thuyền buồm lớn mất khoảng 4 đến 5 ngày, thuyền tam bản từ 36 đến 40 giờ. Đường từ Tam Kỳ đến làng Bồng Miêu đẹp và khá dễ đi, khoảng cách chừng 25km.

Từ làng Bồng Miêu trở đi, đường hẹp lại rồi dẫn đến một thung lũng rộng rãi, dưới đáy thung là dòng sông Vàng. Bên bờ sông sừng sững ngọn đồi Bồng Miêu nổi tiếng: đồi cánh đồng vàng với cái tên được đặt cho toàn bộ vùng mỏ, trên đỉnh đồi có những vết lộ vỉa minh chứng cho cái tên của nó.

Nhà máy được xây dựng bên sườn đồi, cạnh một dòng thác cao 60 mét do một nhánh của sông Vàng tạo thành.

Một tuyến cáp dài 1200 mét nối nhà máy với các vỉa của núi Kẽm, nằm bên sườn ngọn núi cùng tên.

Mỏ vàng Bồng Miêu (Bang Mah) rõ ràng là đã được biết đến từ lâu, bằng chứng là nhiều giếng và hầm vẫn còn đến nay [năm 1901-ND]; tuy nhiên, cách thức đào hầm, đào giếng cho thấy rằng hoạt động khai thác không được theo dõi chặt chẽ.

Có vẻ như giếng và hầm được đào hú họa và vào cùng một giai đoạn nhưng nhanh chóng bị bỏ hoang, cách đây khoảng 20 năm, không rõ vì lý do gì, sau một đợt khai thác khá qua loa[2].

Theo những dấu vết còn lại, nhóm người này ưu tiên phần quặng mềm giàu sắt; họ phân loại rồi nghiền nhỏ quặng sau đó đãi ở những rãnh nước lân cận.

Vài đống xỉ bên bờ sông khiến ta nghĩ đến việc xử lý quặng sunfua hóa bằng cách nấu chảy rồi cupen hóa để tách vàng; cũng có thể quặng chỉ được xử lý để lấy chì bên trong.

Mỏ vàng Bồng Miêu là mỏ dạng vỉa xâm nhập [filon-couche], trong đó một chuỗi b**g tách liên tục đã đưa khoáng chất vào một lớp gần như nằm ngang.

Vì vậy, toàn bộ phần quặng hóa được tạo thành từ đá phiến mica, nghiêng từ 10 đến 20 độ về phía đông bắc, trong đó nhiều lớp đã bị quặng hóa với độ dày đao động từ 40cm đến 2m.

Các lớp này được tạo thành từ nhiều vỉa đá phiến lượn sóng và xếp nếp, chứa nhiều khối thạch anh và đá phiến, nhiễm galen và pirit.

Cái tên "Cánh đồng vàng" rất đúng với Bồng Miêu do sự hiện diện của những khối thạch anh lớn, chúng không bị xói mòn nhiều và vẫn nhô lên khỏi mặt đất, thậm chí, có những bãi rộng và dày nhiều mét. Trong đó có những mảnh đá phiến, bên trong màu xám hoặc trắng nhạt, ngoài đỏ nâu.

Cạnh những cánh đồng vàng này, ta thấy trên diện tích khá rộng khoảng 32 giếng sâu chừng 10 mét, với những đường hầm xuyên sang trái và phải và nhiều buồng khai thác rộng rãi chứa nhiều quặng.

Trên đồi Bồng Miêu (Chư Mah), hiện đang đào một đường hầm dài chừng 100 mét ngược lên lớp [quặng hóa] để sau đó thâm nhập vào khu vực giàu quặng nhất.

Các vết lộ vỉa của lớp [quặng hóa] trên sườn đồi, cho phép đánh thẳng vào mạch quặng bằng những đường hầm ở lưng chừng đồi. Những đường hầm này thường cao 1m60, rộng 1m30 đến 1m80, cũng được dùng làm hành lang thăm dò và vận chuyển.

Người ta thường đưa 3 thợ mỏ và 4 phu mỏ vào hầm để bốc quặng, chống và bảo trì đường hầm. Thợ mỏ được trả 30 đến 45 xen mỗi ngày và phu mỏ 16 xen mỗi ngày.

Chất nổ sử dụng ở Bồng Miêu là thuốc nổ dynamit. Thuốc nổ này nhập khẩu từ Pháp với khối lượng ít nhất 1 tấn. Nhưng hiện nay, do nhu cầu sử dụng không nhiều nên thuốc nổ được mua lẻ tại Hải Phòng.

Quặng được vận chuyển từ mỏ về nhà máy bằng dây cáp kiểu Otto Pohlig. Cáp dài gần 1200 mét, có 3 trụ cách quãng không đều, cao lần lượt 36, 17 và 8 mét. Tại đây, quặng nhỏ cho thẳng vào máy nghiền, quặng to được mang đi đập nhỏ.

Quặng nghiền xong được thu gom lại. Một phần mang đi xianua hóa, còn phần lớn được trữ trong thùng tô nô để đợi xử lý[3] hoặc bán buôn sang Pháp hay Hong Kong[4].

Người Pháp bắt đầu thăm dò mỏ Bồng Miêu vào khoảng năm 1859. Năm 1918, mỏ này khai thác được 74kg vàng thỏi hoặc vàng bột[5]. Hoạt động khai thác tạm dừng vào năm 1919 vì nhiều lý do, trong đó nguyên nhân chính có lẽ là việc vàng mất giá so với những mặt hàng khác ngay sau Chiến tranh thế giới thứ Nhất. Đến những năm 1922-1923 và 1926-1928, việc thăm dò mới được tiến hành trở lại dẫn tới sự ra đời của nhiều công ty trên địa bàn[6].

19/07/2024

Bồng Miêu (Quảng Nam) là phiên âm của tiếng Champa (Chamic) tức là “Bôn Mah” có nghĩa là một ngôi làng miền núi có vàng. Bôn, Buôn, Plei có nghĩa là"xứ, xứ sở hoặc ngôi làng, Mah là vàng”. Hay còn gọi là Bang Mah hoặc Chư Mah có nghĩa là Đồi Vàng.
Theo các thư tịch cổ, người Champa vốn từng sinh sống trên mảnh đất này từ hơn 1.000 năm trước đã “có công” phát hiện và khai thác mỏ vàng này đầu tiên. Các vương triều Champa đã tổ chức khai thác vàng, chế tác thành đồ trang sức cho giới quý tộc, cung đình, trang trí trong các công trình kiến trúc, đền tháp, và cả đúc các pho tượng thần.

18/07/2024

Dega indigenous people
Dega djue ana phun po lan

17/07/2024

14/07/2024

https://youtu.be/MvY4rgSfjAs?si=4QKscztC23gp1tZ4

13/07/2024

Người Orangdaya có nghĩa là gì?
Như chúng ta đã biết Orangdaya, Rangday hoặc Raday, tiếng Phạn "Radaya". Sau này gọi là Rhadé là người Êđê và người Jarai và một số nhóm người nói tiếng nam đảo khác như Churu, Raglai và Hroi ngày nay.
Orang-daya “ Orang có nghĩa là Người. Trong tiếng Êđê, Jarai hiện đại là Arang.
Daya trong tiếng Anh là “Towards the inland” có nghĩa là “Hướng vào đất liền”
Có nghĩa là Những Người đầu tiên vào đất liền.

Si boh-jing Orangdaya?
Mse drei tuom thau leh Orangdaya, Rangday amaudah Raday, Sanskrit "Radaya" . Edei nan arang lo ieu Rhade jing mnuih Ede, Jarai leh anan lo mau da da mnuih blu klei Dhung-plao mse si Churu, Raglai leh anan Hroi hrue anei.
Orang-daya " Orang " boh-jing le mnuih, hlam klei Ede, Jarai enuk anei pia Arang.
Daya hlam klei Amerik jing "Towards the inland" boh jing le "Nao phă lăn thu"
Anan yơh boh-jing ciang lač drei jing mnuih tal lau Nao kơ lăn thu Ala Dhung Mnai leh anăn truh kơ Lăn Dap Kngư.