26/10/2025
Taariikhda Magaalada Kismaayo
đź“Ť Goobta iyo Macnaha Magaca
• Kismaayo waxay ku taallaa koofur-bari Soomaaliya, gobolka Jubbada Hoose.
• Waxay dhacdaa meel u dhow halka uu webiga Jubba ku darsamo badweynta Hindiya.
• Magaca Kismaayo ama Kismayu waxaa laga soo qaatay eray Carabi ah “Qismaa yu” oo micnihiisu yahay “qismadaydu waa tan” ama “raalli ahaansho”.
• Waxaa la rumeysan yahay in magaca uu yimid markii Carabtii ganacsatada ahayd ay halkaas yimaadeen qarnigii 14aad.
1. Bilowgii h**e (Qarnigii 14aad – 19aad)
• Kismaayo waxay ahayd tuulo yar oo kalluumeysi iyo ganacsi oo dad Soomaali iyo Bantu ah ku noolaayeen.
• Waxay xiriir ganacsi la lahayd magaalooyinka xeebaha kale sida Barawa, Marka, Lamu, iyo Zanzibar.
• Ganacsatada Carabta iyo kuwa Suudaanta Bariga Afrika ayaa halkaas ka iibsan jiray:
• foolmaroodi (ivory)
• xoolo
• iyo addoomo (wakhtigii ganacsiga addoonsiga).
• Waxay ahayd xarun muhiim ah oo ka mid ah siliskii ganacsiga badweynta Hindiya.
2. Xilligii Boqortooyadii Zanzibar iyo Carabta
• Qarnigii 19aad, Kismaayo waxay gashay hoos yimaadka Sultaanka Zanzibar, kaasoo xukumayay xeebaha Bariga Afrika.
• Magaalada waxaa laga dhisay deked iyo suuq ganacsi oo ay ka shaqeyn jireen Carab iyo Soomaali.
• Kismaayo waxay noqotay xarun isku xirta ganacsatada Carabta iyo dadka Jubbooyinka.
3. Xilligii Gumeystayaasha (Ingiriis iyo Talyaani)
• 1895, Kismaayo waxaa la wareegay Ingiriiska, oo qayb ka dhigay British East Africa Protectorate.
• 1925, Ingiriiska ayaa magaalada ku wareejiyay Talyaaniga si ay qayb uga noqoto Somalia Italiana, kadib heshiiskii lagu magacaabay Anglo-Italian Agreement.
• Talyaaniga ayaa Kismaayo u dhisay deked iyo xarumo maamul, taas oo ka dhigtay magaalo ganacsi oo muhiim ah.
4. Kadib xornimada (1960–1991)
• Markii Soomaaliya xornimada qaadatay 1960, Kismaayo waxay noqotay magaalada labaad ee deked weyn leh kadib Muqdisho.
• Waxaa laga dhisay:
• Dekedda weyn ee Kismaayo
• Warshad kalluun
• Warshad hilib iyo caano ah
• Garoon diyaaradeed
• Kismaayo waxay noqotay xudunta ganacsiga koonfurta Soomaaliya.
• Magaalada waxaa ku noolaa dad ka kala yimid gobollo badan oo Soomaaliya ah.
5. Dagaalladii Sokeeye (1991–2012)
• Kadib burburkii dowladdii dhexe 1991, Kismaayo waxay gashay gacanta maleeshiyaad kala duwan.
• Waxaa la kala haystay oo maamulayay:
• Kooxihii beelaha degaanka
• JVA (Jubba Valley Alliance)
• iyo markii dambe Al-Shabaab, oo magaalada qabsaday 2008.
• 2012, ciidamada Kenya (AMISOM) iyo kuwa Dowladda Federaalka ayaa dib u qabsaday magaalada.
6. Kismaayo maanta (2012 – hadda)
• Maanta Kismaayo waa caasimadda maamulka Jubbaland, oo uu madax ka yahay Axmed Maxamed Islaam (Axmed Madoobe).
• Magaalada waxaa ka socda dib-u-dhis ballaaran:
• Dekedda ayaa shaqeysa oo la casriyeeyay
• Garoonka diyaaradaha waa mid cusub oo caalami ah
• Waxaa jira hoteello, suuqyo iyo xarumo ganacsi casri ah
• Kismaayo waxay noqotay magaalo muhiim ah oo nabad iyo ganacsi ay ka socdaan, inkasta oo mararka qaar ay jiraan xiisado siyaasadeed oo u dhexeeya maamulka Jubbaland iyo dowladda federaalka.
7. Dhaqanka iyo dadka
• Dadka Kismaayo waa Soomaali kala duwan oo ay ku badan yihiin:
• Ogaadeen (Absame)
• Mareexaan
• Sheekhaal
• Bantu (Jareerweyne)
• Magaaladu waa isku-dhaf dhaqan, diimeed iyo ganacsi, waxaana laga helaa:
• Cuntooyin badeed
• Dhaqan xeebeed
• Heeso iyo ciyaaro dhaqameedyo.
Beelaha Soomaalida ee dega Kismaayo iyo nawaaxigeeda
1. Beelaha Ogaadeen (Absame)
• Waa beesha ugu badan ee degaanka Kismaayo iyo guud ahaan Jubbaland.
• Faracyada ugu waaweyn ee Kismaayo ku badan waxaa ka mid ah:
• Mohamed Zubeir
• Aulihan
• Jidwak
• Abdalla (Cawlyahan)
• Waxay ku badan yihiin magaalada Kismaayo iyo tuulooyinka u dhow sida Goobweyn, Jamaame, iyo Bulo-gadud.
• Beeshan ayaa door muuqda ku leh maamulka Jubbaland (Axmed Madoobe waa Ogaadeen).
2. Beelaha Mareexaan (Darood)
• Waa beel kale oo si weyn uga degta Kismaayo iyo deegaanada ku teedsan webiga Jubba.
• Waxay leeyihiin xaafado iyo ganacsi xooggan gudaha magaalada, gaar ahaan Farjano, Guulwade, iyo Calanleey.
• Sidoo kale waxay degan yihiin tuulooyinka waqooyiga Kismaayo.
3. Beelaha Harti (Majerteen, Warsangeli, Dhulbahante)
• Qaar ka mid ah dadka Harti ayaa ku ganacsada ama degan Kismaayo muddo dheer, gaar ahaan dadka ganacsatada ah ee xeebta ka shaqeeya.
4. Beelaha Sheekhaal iyo Reer Xamar (Banadiri)
• Waxaa jira beelo Sheekhaal ah oo asal ahaan u degan deegaanka Jubbooyinka, isla markaana caan ku ah diinta, ganacsiga iyo waxbarashada Qur’aanka.
• Qaar ka mid ah Reer Xamar (Banadiri) ayaa degan Kismaayo, iyagoo leh ganacsi xeebeed iyo kalluumeysi.
5. Beelaha Bantu (Jareerweyne)
• Waa dad taariikhi ahaan degganaa hareeraha webiga Jubba, gaar ahaan tuulooyinka:
• Jamaame, Yontoy, Buulo Xaaji, Goobweyn.
• Waxay caan ku yihiin beeralayda iyo kalluumeysiga.
• Qaar badan ayaa u soo guuray magaalada Kismaayo si ay uga shaqeeyaan ganacsiga iyo suuqa.
6. Beelaha Tunni iyo reer xeebeed kale
• Waxaa jira kooxo Tunni iyo reer xeebeed kale oo asal ahaan deggan xeebaha Jubbooyinka kuwaas oo xiriir la lahaa suuqyada ganacsiga ee Carabta iyo Suudaanta Bariga Afrika.
Kismaayo waa magaalo taariikh dheer leh oo soo martay gumeystayaal, dowladnimo, dagaal, iyo dib-u-dhis.
Maanta waa xarun nabadeed iyo ganacsi oo muhiim u ah Soomaaliya iyo Bariga Afrika.
Kismaayo waa magaalo Soomaali dhan wada degto, laakiin beelaha ugu waaweyn ee deegaanka asal ahaan ahi waa:
Mareexaan Ogaadeen (Absame),, Sheekhaal, iyo Bantu (Jareerweyne).
Magaaladu waxay astaan u tahay isku dhafka beelaha Soomaaliyeed ee ku nool hal deegaan nabadeed iyo ganacsi wadaaga.
Xigasho Abdirahmaan buuh.
![Madaxweynuhu waxa uu isiiyey lacag afar iyo tobban oo doolar ah [$14000] ah laakiin-se waxa iga qiimo badnaa sawirkii aa...](https://img5.medioq.com/947/461/1359945869474617.jpg)
