28/10/2023
Wantoota ajaa'iboo qaama keenya keessaa kana beektuu?
Qaamni keenya maashinii ajaa'ibaa fi walxaxaadha.
Saayinsii keessattillee hanga ammatti waa'een qaama dhala namaa harki caalaan isaa hin beekamu.
Haariiroo kutaan qaamaa tokko isa biraa waliin qabullee waaan ajaa'ibaafi ammallee qorattotaa bulee haaraadha.
Uumama kutaalee qaama keenyaa yemmuu ilaallu, wantoonni tokko tokko hojii asoosamaa fakkaatu.
1. Hiddi dhiigaa keenya yoo diriire addunyaarra si'a afur naanna'uu danda'a
Dheerinni hidda dhiigaa keenya umurii, fayyummaa fi guddina qaama keenya irratti hundaa'uun hanga tokko gargar ta'uu mala.
Ta'us hiddi dhalaa namaa giddu-galeessaan km91,000 hanga km161,000 ta'a jedhamee tilmaamama.
Kana jechuun utuu hiddi dhiigaa keenya diriirfame dheerinni isaa addunyaarra hanga si'a afur naanna'uu danda'a.
2. Gurriifi funyaan keenyaa guddachuu hin dhaabu
Kutaa qaama keenya keessa jireenya keenya guutuu kan guddachuu hin dhaabne, gurraa fi funyaan keenyadha.
Akka umuriin dabalaa deemnuun funyaan keenya guddachaa, gurri keenya gadi dheerachaa deema. Kunis sababa harkisa lafaa (gravity), jijjiirama sababa umuriin qaamaafi gogaa keenya irratti uumamuni.
3. Si'a takkaatti hafuura baafachuufi liqimsuu hin dandeenyu
Yeroo waa liqimsitan al takkaatti hafuura baafachuu akka hin dandeenye hubattanii beektuu?
Kunis sababa huubi qoonqoo keenya yeroo waa liqimsinu cufamuu fi yeroo hafuura baafannu ammoo banamuu qabuuf.
Yeroo nyaata liqimsinutti kutaaleen qoonqoo keenya qindoominaan nyaati gara garaa keenyaa deemurra dogoggoraan gara sombaa keenyaa akka hin deemneef hojjetu.
4. Tiruun keenya hojii 500 ol hojjeta
Hojii tiruun keenya hojjetu keessaa inni ijoo tokko hanga keemikaalaa dhiiga keessa jiru madaalama akka ta'u taasisudha.
Guutummaatti garuu tiruun keenya hojii 500 ol qaba.
Wantoonni akka vaayitaaminii (A, D, E, K fi B12) fi albudaa (akka ayiranii fi koopper) kan kuufamanii fi raabsaman tiruu keenyaan.
Itti fufa...