Zazalar ve Zazaca ile Zazaların yaşadığı yer ve yörelerden tarafsız haber, resim, video ve be
ZAZA TELEVİZYONUMUZ "ZAZA TV" AÇILDI
Yayında, yapımda maddi, manevi emeği geçen herkese, her kesime çok teşekkürler.
Hayırlı, Uğurlu Olsun.
Başarılar diliyoruz.
ANADİLİMİZ, KÜLTÜRÜMÜZ, ZAZA KİMLİĞİ İÇİN
SEYRET, TAVSİYE ET, DESTEK OL ZAZA KARDEŞ!
Her şey için teşekkürler. İyi ki varsınz Can Zazalar!
Instagram:
YETER ARTIK, İRADEMİZ DIŞINDA, FACEBOOK TARAFINDAN BİZE SORULMADAN, FACEBOOK SAYFALAR DEĞİŞİKLİĞİ YAPILMASINI İSTEMİYORUZ, YENİ SAYFALAR DÜZENİNE GEÇMEK İSTEMİYORUZ.
PAYLAŞ, YORUM YAP, TEPKİNİ GÖSTER.
=======================
Anahtar Kelimeler / Etiketler / Tag'lar:
Geçmiş Bayramınız Mübarek Olsun
RAMAZAN BAYRAMINIZ MÜBAREK OLSUN,
HAYIRLI BAYRAMLAR...
***********'******************
HER VAS KOKE XO SER BENO,
HER TEYR U MİÇIK VENGÊ XO VENG DON...
***********'******************
Anahtar Kelimeler:
Deprem Zamanı için Hayati derecede önemli Tavsiyeler
ÜNLÜ DEPREM UZMANI DOUG COPP'UN ÖNERİLERİ:
'1)Binalar çökerken basitçe 'çömelen ve korunan' kişiler istisnasız her defasında ezilerek ölüyorlar. Masa, araba gibi nesnelerin altına giren kişiler her zaman ezilirler.
2) Kediler, köpekler ve bebekler'in hepsi doğal bir şekilde dizlerini ana rahmindeki gibi karınlarına doğru çekerek kıvrılırlar. Deprem anında sizde bu şekilde kıvrılmalısınız. Bu doğal bir güvenlik ve hayatta kalma içgüdüsüdür. Daha küçük bir boşlukta hayatta kalabilirsiniz. Hafifçe ezilecek ama yanında boşluk yaratacak bir kanepe, geniş büyük bir eşyanın yanında durun.
3) Ahşap evler deprem anındaki en güvenliyapılardır. Sebebi basittir; ahşap esnektir ve depremin zorlamasıyla hareket eder. Eğer ahşap bina çökerse geniş yaşam boşlukları oluşur. Ayrıca, ahşap binalar daha az yoğunlukta yıkılış ağırlığına sahiptir. Tuğla binalar ayrı tuğla parçalarına ayrılacaklardır. Tuğlalar bir çok yaralanmalara sebep olacaktır, ama (beton) bloklardan daha az ezilmiş vücutlar yaratırlar.
4) Eğer gece yataktayken deprem olursa, basitçe yuvarlanarak yataktan düşün. Yatağın çevresinde güvenli bir boşluk oluşacaktır. Oteller müşterilerine deprem anında yatakların yanında yere uzanmalarını salık veren bir uyarı notunu odalarda her kapının arkasına asarlarsa depremlerde çok büyük hayatta kalma oranlarını sağlayabilirler.
5) Televizyon izlerken deprem olursa ve kolayca kapıdan veya pencereden dışarı kaçmak mümkün değilse, kanepe veya büyük bir koltuğun/sandalyenin yanında cenin pozisyonunda kıvrılarak yere uzanın..
6) Bina çökerken Kapı kirişlerinin altına geçen herkes ölür...Nasıl mı? Eğer kapı kirişlerinin altına geçerseniz ve kapı kirişi öne veya arkaya doğru düşürse inen tavanın altında ezilirsiniz. Eğer kapı kirişi yana doğru yıkılırsa ikiye bölünürsünüz. Her iki durumda da ölürsünüz!
7) Hiçbir zaman merdivenlere gitmeyin/yönelmeyin. M**divenler (ana binadan) farklı bir 'frekans aralığına' sahiptir; ana binadan bağımsız/ayrı olarak sarsılırlar. M**divenler ve binanın geri kalanı devamlı olarak birbirlerine çarparlar, ta ki merdivenlerin yıkılışı gerçekleşene kadar.
M**divenlere ulaşan insanlar basamaklar yüzünden yaralanırlar. Korkunç şekilde sakatlanırlar. Bina yıkılmasa dahi, merdivenlerden uzak durun. M**divenler binanın hasar görmesi en muhtemel kısmıdır.
Depremde yıkılmamış olsa dahi, merdivenler bağırarak kaçmaya çalışan insanların aşırı yüklenmesi ile çökebilir. M**divenler binanın geri kalan kısmı zarar görmemiş olsa dahi her zaman güvenlik açısından kontrolden geçirilmelidir.
Binanın dış duvarlarına yakın yerlerde durun, mümkünse dışına çıkın. Binanın iç kısımlarındansa dış kısımlarına yakın yerlerde olmak çok daha iyidir. Binanın dış çevresinden ne kadar içeride olursanız, çıkış yolunuzun kapanma ihtimali o kadar artacaktır.
9) Aynen Nimitz yolundaki katlar arasındaki (yıkılan) blokların meydana getirdiği gibi, deprem anında üst yolun yıkılmasıyla ezilen araçların içinde bulunan insanlar ezilirler. San Francisco depreminin kurbanlarının hepsi araçlarının içindeydiler. Hepsi öldü.
Araçlarının dışına çıkıp,aracın yanına uzanıp veya oturarak kolaylıkla hayatta kalabilirlerdi. Ölen herkes eğer araçlarından çıkıp, araçlarının yanına oturabilseler veya uzanabilselerdi yaşıyor olabilirdi. Ezilen bütün araçların yanında-kolonların direkt olarak üzerine düştüğü araçlar hariç- 3 feet yükseklikte boşluklar oluşmuştu.
10) Enkaz halindeki gazete ofislerini ve çok miktarda kağıdın olduğu ofisleri dolaşırken kağıdın sıkışmadığını/ezilmediğini
keşfettim. Kağıt yığınlarının/kümelerinin etrafında geniş boşluklar bulunur/oluşur.
Bu mesajı mümkün olduğu kadar çok kişiye paylaşım yaparak iletmeniz önemle rica olunur...
Doug Copp
ZAZACA, KÜRTÇE, TÜRKÇE BİLEN TERCÜMAN ALIMI İLANI
Anahtar Kelimeler / Etiketler / Tag'lar:
![===> [ DUYURU ]](https://img3.medioq.com/469/389/769991064693890.jpg)
===> [ DUYURU ]
Resimde Gördüğünüz "Başkalarını Kazanmak için Kendini Kaybetme" Sözü
Anadilimiz ZAZAca'da NASIL SÖYLENİR? ...
Anahtar Kelimeler / Etiketler / Tag'lar:
DEVA Partisi Genel Başkanı Ali Babacan,
'Deva Partisi Kültürel Atılım Eylem Planı'nı açıkladı.
"Kürtçe şarkılarla Türkçe şarkılar, Zazaca şarkılar, Arapça şarkılar, aynı sahnelerde, aynı imkanlarla söylenecek ve hep beraber zevkle dinleyeceğiz, eşlik edeceğiz" diyen Babacan, "Nazım Hikmet’i bu topraklardan gönderenler şiirlerini silebildi mi?" ifadelerini kullandı.
Babacan, Türkiye'nin Eurovision'a da yeniden katılacağını söyledi.
Demokrasi ve Atılım (DEVA) Partisi Genel Başkanı Ali Babacan, 'Deva Partisi Kültürel Atılım Eylem Planı'nı açıkladı.
Babacan, ülkenin her alanındaki sorunların çözümlerini detaylı bir şekilde değerlendirip, eylem planları ortaya koyduklarını söyledi.
AKP iktidarının politikalarını eleştiren Babacan, kültür sanat etkinliklerinin yasaklanmasına tepki gösterdi. Babacan, "İşte elimde, kültür ve sanat alanında neler yapacağımızı, takvimiyle bütçesiyle detaylandırdığımız eylem planımız. Ülkemiz için hayırlı olsun. Öyle bir alan ki kültür sanat ne ele avuca gelen bir iş yapıldı bugüne kadar ne de ileriye doğru iyi bir planlama programlama yapılabildi. İlk defa biz bunu bugün Türkiye’ye kazandırıyoruz. Türkiye’de maalesef onlarca yıldır, kültür ve sanat alanı siyasi iktidarlar tarafından suistimal edildi, baskılandı. İktidardakiler bu alanı hep kendi siyasi fikirlerine göre şekillendirilmeye çalıştı. Her iktidara gelen, kendi kültürel iktidarını yaratma çabasına girişti. Ha bunu beceremedik diye ilan edenleri de şimdi görüyoruz. Hani bazen ‘Yapamadık, pişmanız hata ettik’ diyorlar, bu alanda itiraf ettiklerini görüyoruz"dedi
'Plato Kentler' projesine de önem verdiklerini belirten Babacan, "Plato Kentler, statüsüne alacağımız bu kentlerimizin özellikli bölgelerini belirleyerek, yerel yönetimlerle iş birliği içinde plato haline getireceğiz. Böylece yerel kalkınmaya sinema sektörünün katkısını artıracağız. Türkiye’nin hikayesini dünyaya anlatmak için yola çıkacağız. Kültür ve sanat alanında yaptığı çalışmalarla öne çıkan ve kendi alanında önemli katkılarda bulunmuş isimlerin, uluslararası kamuoyunda bizi temsil etmesi amacıyla 'Kültür Elçileri' programını başlatacağız" dedi.
"DEVA Partisi olduğu müddetçe hiçbir sanatsal, kültürel aktivite yapıldığı dil nedeniyle iptal edilmeyecek. Burayı daha da açık konuşayım; Kürtçe şarkılarla Türkçe şarkılar, Zazaca şarkılar, Arapça şarkılar, aynı sahnelerde, aynı imkanlarla söylenecek ve hep beraber zevkle dinleyeceğiz, eşlik edeceğiz" diyen Babacan'ın açıklamalarından öne çıkanlar şu şekilde:
'BASKICI, SANSÜRCÜ, OTORİTER ZİHNİYETİ BİTİRMEK ZORUNDAYIZ'
"Kültür ve sanatın özgürlüğünü, evrenselliğini reddeden bu anlayış yerinde saymamıza, hatta gerilememize sebep oldu. Buradaki en temel sorunumuz da her zaman söylediğim gibi ‘zihniyet’ sorunu. O yüzden biz, sadece iktidar değişimini değil, zihniyet değişimini de hedefliyoruz. Baskıcı, sansürcü, otoriter zihniyeti bitirmek zorundayız. ‘Demokrat zihniyetin’ inşası ile kültür ve sanat alanında da güçlenmek zorundayız. Bireylerin özgür olduğu, vatandaşlara her alanda yaratıcılıklarının geliştirilmesi için imkanların sağlandığı bir yönetim anlayışından bahsediyorum burada.
Sansürün olmadığı, konuşmanın yasaklanmadığı, ülkemizdeki tüm dillerin korunduğu bir zihniyetten bahsediyorum. Kültürel mirasımızın talan edilmesinin önüne geçecek bir zihniyet. Sanatçılarımızın gerekli desteklerle yükseltildiği bir zihniyet. Eylem planımızı, tüm plan ve programlarımız gibi özgürlükçü bir anlayışla hazırladık. Çünkü biz çok iyi biliyoruz ki demokrasinin iyi işlemediği, özgürlüklerin baskı altında olduğu ülkeler hiçbir alanda ilerleyeme sağlanamıyor. Demokrasi işlemeyince, yoksulluk artıyor. Demokrasi işlemeyince, hukuksuzluk artıyor. Demokrasi işlemeyince, eğitim kötüleşiyor. Demokrasi işlemeyince gençler ülkeden kaçıyor. Demokrasi işlemeyince toplum nefes alamıyor. Nefes borumuz tıkanıyor.
'NAZIM HİKMET’İ BU TOPRAKLARDAN GÖNDERENLER ŞİİRLERİNİ SİLEBİLDİ Mİ?'
Nefes alanlarımızdan en önemlisi de sanat ve kültür. Orası da tıkanıyor. Tarihimizin çeşitli dönemlerinde sanatçılara parmak sallayan çok siyasetçiler oldu. Yasaklanan kasetler, ucube denen eserler, engellenen sanatçılar; çok oldu. Peki ne oldu? Necip Fazıl’ı tutuklayanlar, yazdıklarını unutturabildi mi? ‘Öz yurdunda garipsin, öz vatanında parya’ sözlerini unutturabildi mi? Nazım Hikmet’i bu topraklardan gönderenler şiirlerini silebildi mi? ‘Yaşamak bir ağaç gibi tek ve hür, bir orman gibi kardeşçesine’ dizelerini bize unutturabildiler mi? Ahmet Kaya’yı sürgüne yollayanlar şarkılarını dillerden söküp alabildi mi? ‘Artık susma yorgun demokrat’ı hafızalarımızdan sökebildi mi? Bülent Ersoy’u yasaklayanlar, bize onun sesini unutturabildi mi? Sezen Aksu’nun dilini keseceğini söyleyenler, Minik Serçe’nin kalbimizdeki yerini zedeleyebildi mi? Halide Edip’i sürgünler susturabildi mi?
Şimdi, bugün engellenen konserlere; sözü kesilen sanatçılara bakın. Hiçbirini silmeye gücü yetmeyecek kimsenin. Hep diyoruz ya, ‘sözün gücü’ diye. Biz söze, gücünü iade edeceğiz arkadaşlar şiirlerle, şarkılarla, türkülerle, tiyatroyla, sinemayla kavga eden anlayışa son vereceğiz. Sanatı ve sanatçıları engelleyen yönetim anlayışına son vereceğiz. Kimseye ‘Bunu söyleyebilirsin, bunu söyleyemezsin’ demeyeceğiz. Keyfi sansür uygulamalarına son vereceğiz. DEVA kadroları yönetimde olduğu müddetçe hiçbir sanatçı ‘Bugün sahnede hangi şakayı yaparsam gözaltına alınırım, hangi mesajı verirsem linç edilirim, kimle dalga geçersem başıma bir iş gelir’ diye düşünmeyecek. DEVA, devletin sanatçılara gösterdiği sopayı kırıp atacak. DEVA iktidarı, hiç kimsenin, kendisinden olmayan sanatçılara sopa göstermesine müsaade etmeyecek. Biz sanat üretimine destek olacağız arkadaşlar.
Sanatçılarımıza da insan onuruna yaraşır hayat sürmelerini sağlayacak sosyal güvenlik sistemini oluşturacağız. Şu son bütçeye bakarsanız, Kültür ve Turizm Bakanlığı’na ayrılan pay, binde 4. Yanlış duymadınız, sadece ama sadece binde 4. Üstelik bu ‘turizm’ ile birlikte. Öncelikle bu kaynakları artıracağız. Kültür ve sanatın bütçedeki payını çoğaltacağız. Verilen mali destekler için de ölçülebilir, nesnel, şeffaf ilkeler belirleyeceğiz.
HAYAT PAHALILIĞINA DEĞİNDİ
Hatırlarsınız, 2011’de İstanbul, Avrupa Kültür Başkentliği yaptı. Yıldızımızın parladığı yıllarda, dünyaca ünlü sanatçılar ülkemize gelirlerdi. Madonna’yı, Metallica’yı, Rammstein’ı, Roger Waters’ı, Rihanna’yı, U2’yu ve çok sayıda müzisyeni kendi ülkemizde dinledik. Şimdi kendi sanatçılarımızı bile dinleyemiyoruz. ‘Orada söyleyemezsin, buraya gidemezsin’ diyerek konserleri festivalleri yasaklayan bir iktidar var. Festival ve konser gibi kültürel etkinliklerin keyfi kararlarla, sudan sebeplerle engellenmesine dur diyeceğiz.
Öte yandan, gayet iyi biliyorum ki, bu hayat pahalılığında genç arkadaşlarımız konserlere, tiyatrolara, müzelere gitmeyi akıllarından dahi geçiremiyorlar. Eskiden festivallere, yaşadıkları şehirler dışındaki konserlere giden gençler artık yasaklanmayan bir etkinlik bulmakta güçlük çekiyorlar, bulsalar bile bilet parasını geçin, yol parasını bile karşılayamıyorlar. Ama inşallah ilk 6 ayda kriz iklimini sildiğimizde, gençlerimiz de şöyle rahat bir nefes alacak. Hatta 18-25 yaş arasındaki gençlerin konser, festival, sergi gibi her türlü kültür-sanat etkinliklerine katılımlarını sağlamak için ‘Kültür Kart’ uygulamasını hayata geçireceğiz.
'HASANKEYF, BETONA GÖMÜLDÜ'
Türkiye, tarihi ve coğrafyasıyla, doğal olarak kültürel zenginliğe sahip bir ülke. Sayısız medeniyetlere ev sahipliği yapmış topraklarda yaşıyoruz. Dünya arkeoloji çalışmalarının hepsinde Türkiye gözbebeği olarak görülüyor. Ancak sahip olduğumuz doğal kültür zenginliğine, rant ve çıkarlar uğruna, zararlar veriliyor. Pek çok kültürel miras, restorasyon adı altında katlediliyor. Tarihimizin, büyük projeler altında yok olduğunu izliyoruz. İşte en yakın örnek Hasankeyf…Biliyorsunuz, tarihi on binlerce yıl öncesine dayanan, yeryüzündeki en eski yerleşim alanlarından biri olan, çok sayıda medeniyete ev sahipliği yapmış olan Hasankeyf, betona gömüldü. Şimdi de bir diğer kültürel mirasımız olan Peribacaları yol çalışması sebebiyle tahrip ediliyor.
Bir Hasankeyf faciası daha yaşamaya tahammülümüz yok. Tarihi eser ve anıt vasfı taşıyan kültürel miras yapılarımızın daha etkin korunmasını ve gelecek nesillere aktarılmasını sağlayacağız. Biz, kültür varlıklarımızı ve tarihi birikimimizi koruyup, sonraki nesillere çevre ve doğa zenginliklerimizle birlikte aktarmayı hedefliyoruz. Projelendirilmiş ya da henüz planlama aşamasında olan baraj, yol, köprü ve altyapı çalışma alanlarında yer alan kültür mirasının korunması amacıyla, var olan mevzuatı, kültür varlıklarının korunması yönünde güncelleyeceğiz.
'EUROVİSİON'U ÖNEMSİYORUZ'
Her ne kadar iktidar kültür sanat alanını desteklemese de ülkemizde uluslararası başarılar kazanan pek çok sanatçı var. Nobel ödüllü yazarımız, Cannes ödüllü yönetmenimiz var. Hatta Eurovision ödüllü şarkıcılarımız var. Evet Eurovision. Hatırlayın 97’de Şebnem Paker ve Grup Etnik üçüncü olmuştu. 2010’da Manga grubu ikinci olmuştu. Ve hepimizin aklına kazındığı şovuyla 2003’te Sertab Erener birinci olmuştu. Değerli arkadaşlar, biz Eurovision’u önemsiyoruz. Sertab Erener’in ‘Everyway that I can’ dediği gibi, biz de her türlü çabayı gösterip yeniden Eurovision’a katılacağız. Yani kısacası, Türkiye’yi Avrupa sahnelerine geri döndüreceğiz. Yine ekrana başına oturup, Türkiye’ye verilen oyları heyecanla izleyeceğiz"
ANKA
“İnsanlar Onurlu Doğar. Ve Hiçbir İnsanın Kraliçelerin Vereceği Onura İhtiyacı Yoktur!”
Sembène, 1997 yılında İngiliz Kraliyet Ailesi Özel Onur Ödülü‘ne layık görüldü. 74 yaşındaki yazar, törene katıldı, kürsüden Kraliçe II. Elizabeth’in yüzüne karşı, dünyayı şok eden şu konuşmayı yaptı ve ödülü almadan salonu terk etti:
“Konuşmama İngiliz dilinde devam etmeyeceğim için hepinizden özür dilerim. Sizin topraklarınızdayım ve sizin sahibi olduğunuz sistem içinde, sizin tarafınızdan payelendiriliyorum. Ancak asıl konuşmam kendi öz dilimde olacaktır. Merak edenler, konuşmamın İngiliz diline tercümesini koltuklarında bulabilirler…
İngilizler geldiklerinde ellerinde İncil, bizim elimizde topraklarımız vardı. Bize, gözlerimizi kapayarak dua etmesini öğrettiler. Gözümüzü açtığımızda ise; bizim elimizde İncil, onların elinde topraklarımız vardı…
İngilizlerin dinini, dilini öğrendik. Uzak dünyadan gelen yeni dil ve din bizi hep çalışmak zorunda kalan itaatkâr köleler yaptı. Özgürlük için her karşı geldiğimizde, bizi birbirimizle savaşmak için ikna ettiler ve silah verdiler.
İngilizler gelmeden önce topraklarımızda sadece kavga vardı. İngilizlerin kutsal dini bizim kavgacılığımızı kullandı; evlatlarımızı savaşçı yaptı. Hem de sadece kendi kardeşleriyle savaşan, dünyayı İngiliz dilinden ve İncil’den ibaret sanan vahşi savaşçılar...
Hastalıklar yaydılar.
Ne olduğunu bilmediğimiz içeceklerle bizleri hasta ve zayıf yaptılar. Atalarımızı zincirleyerek büyük şehirlerine köle olarak götürdüler. O büyük binaları, caddeleri, tünelleri ve kiliseleri, insan etinin üzerine inşa ettiler…
Kendilerini temizlemek içinse sanatçılarına fikir adamlarına, "sadece kendilerini kapsayan insan tariflerini" yaptırdılar.
Her çeşit yiyeceklerin büyüdüğü topraklarımıza ilaçlar döktüler. Toprağın altındaki yanıcı siyah cehennem kanı (petrol) için bizleri öldürdüler. Büyük acılar ve ölümcül işkenceler ördüler…
Her gelen gemiden kıyılarımıza hep ikiye bölünmüş tekneler yanaştı. İlk gelenler zulüm ettiler, arkadan gelen arkadaşları zulmü durdurma vaadiyle bizleri ele geçirdiler. Bugün gelenler de aynı sistemle hala işgale devam etmekteler…
Yeni ilaçları, biyolojik silahları ve hastalıkları deneyen gönüllü doktorlarınızı istemiyoruz❗
Emperyalist sisteminizde geri dönüşüm ekonomisiyle aslında sömürü olan yiyecek yardımlarınızı kabul etmiyoruz❗
Birbirimizi anlamamızı zorlaştıran, şarkılarımızı ve masallarımızı unutturan fakir dilinizi reddediyoruz❗
Çağdaş dünya daveti içindeki, bizi zorla şekillendiren yüzeysel sanat kuramlarınıza karşı çıkıyoruz❗
Özgürlüğümüzü ilan ediyor, Afrikalı insanlar olarak doğduğumuzu ve Afrikalı ölmek için de bütün Avrupa’yı topraklarımızdan kovuyoruz❗
Birbirimizi öldürelim diye bize öğrettiğiniz ırkçılığı, Felsefe adına önümüze sürdüğünüz batının sığ kafalı laflarını, Hukuk adına yaptığınız bütün şovenistliklerinizi ve sanat diye dayattığınız bütün estetik öğretilerinizi Afrika topraklarından silene kadar Afrika sizinle savaşacaktır❗
Siz kabul etmeseniz de bir Afrikalı en az dünyanın herhangi bir yerindeki bir batılı kadar onurludur❗
İnsan onurlu doğar. Ve hiçbir insanın kraliçelerin vereceği onura ihtiyacı yoktur‼️”
Sembene 1923’de doğdu, 2007’de öldü.
Senegal sanat tarihinin en ünlü yazarı, senaristi ve yönetmenidir.
Ancak onu ‘çok özel biri’ yapan şey, bu yeteneklerinden veya yazdığı God’s Bits of World (Tanrı’nın Dünya Bitleri), Xala, Black Docker (Siyahi Liman İşçisi) gibi kitaplardan veya yönettiği onlarca filmden biri değil.
Sadece bir tepki, bir protesto eylemi, onu olduğundan daha ünlü ve çok daha özel bir sanatçı yaptı...
=ALINTI=
HER TÜRLÜ IRKÇILIĞA HAYIR
Açık ve Net Fark Gördüğünüz gibi...
3 Dilden Yazdım // BİNGÖL
* Zazaca : "Maya / Dayık ha Puncu Vırazena"
= Türkçe : "Anne Çorap Yapıyor"
== Kürtçe: "Dayê Çort Çêdike"
Faruk
Etiketler: Tag/Tag'lar/
Hashtag/Hashtag'lar
Merhaba
MERHABA ŞIMARÉ
Etiketler: Tag/Tag'lar/
Hashtag/Hashtag'lar
MA AMEYME, Ma ZAZAye
MA HE YENİ, MA YENÊ Dedik ve MA AMEYME; DOR DORÊ MAWO; İnternet, Teknoloji ve Sosyal Medyayı ak
Her Sey Anadilimiz ZAZAca, ZAZA KÜLTÜRÜ
ve ZAZALAR için
Zazaları, Zaza memleketlerini ilgilendiren Her Türlü Reklam Alınır.
Zaza sayfaları, zaza sitel
21 Şubat Dünya Anadil Günü Kutlu Olsun
***** ROCÊ ZONÊ MAY BIMBAREK U ŞÊN BO
*****************************************
Etiketler:
Seçmeli Ders Olarak Anadilimiz ZAZAca'yı Seç
DİKKAT! SEÇMELİ DERS TERCİHİ BAŞLADI
Siz de şahsen ya da elektronik ortamda (İnternet üzerinden) eğitim kurumu müdürlüklerine başvurarak Zazaca dersleri seçebilirsiniz.
Ders açılmaz, öğretmen yok demeyin!
Siz tercih edince eğitim kurumu o dersi verebilmek için gerekli koşulları oluşturmak mecburiyetindedir. Talep oluşturmak için mutlaka başvuru yapalım.
Ortaokullarda seçmeli ders olarak Anadilimiz ZAZAca'yı seçerek bizlere tanınan hakka sahip çıkalım. Çocuklarımızın okul ortamında, eğitim yoluyla Anadilimizi öğrenmeleri önemlidir. Unutmayalım, ihmal etmeyelim.
SERRA NEWİYA ŞIMA BIMBAREK U ŞÊN BO
Happy New Year
YENİ YILINIZ KUTLU OLSUN
#2022
ZAZA TV YAKINDA YAYINA BAŞLIYOR
Anadolu ve Ortadoğu'nun kadim halklarından olan ZAZALAR'ın, ZAZAca Dili'nin, ZAZA KÜLTÜRÜ'nün Yaşaması ve daha Geniş Kitlelere Ulaşıp daha Görünür Hale Gelmesi, Kabulü ve Tanınması için hayati derecede önemli adımlardan olan en büyük beklenti ve taleplerinden biri daha gerçekleşiyor.
ZAZA TV Halkımıza, ZAZA DiLi ve ZAZA KÜLTÜRÜ ile tüm İnsanlık Alemine, Ülkemize Hayırlı, Uğurlu olsun.
ZAZA TV oluşumunda, çalışmalarında maddi, manevi emeği geçen herkese teşekkür ediyoruz, başarılar diliyoruz.
Rabbim hayırlara vesile etsin inşallah.
AVNİ POLAT'TAN YENİ ZAZACA ALBÜM
Bingöllü Sanatçı Avni Polat’ın “Bingöl Türküleri (Zazaca)” adlı yeni albümü 2022’de çıkacak.
Bingöllü Sanatçı Avni Polat, A1 Müzik firması adı altında “Bingöl Türküleri (Zazaca)” adlı yeni albümünü 2022’de çıkarmaya hazırlanıyor. 2000’de çıkardığı ‘Sevdaya Yasak Olmaz’ adlı albümüyle profesyonelliğe ilk adımı atan Bingöllü ses sanatçısı Avni Polat, 2003’te ‘Ağlaya Ağlaya’, 2004’da ‘Zazaca Türküler–1’, 2008’de ‘Zazaca Türküler–2’, 2012’de ‘Zazaca Türküler-3’, 2015’te ‘Zazaca Türküler-4’ ve 2018’de ‘Zazaca Türküler 5’ albümleriyle müzik piyasasındaki yerini korudu. Polat, 2022’nin ilk aylarında 12 şarkılık “Bingöl Türküleri (Zazaca)” adlı 8’inci albümüyle sevenleriyle buluşmaya hazırlanıyor.
Bingöllü ses sanatçısı Avni Polat’ın 2004’te çıkardığı ilk “Zazaca türküler 1” albümünde kendisine destek veren ünlü sanatçı Mahsun Kırmızıgül, yine bu albümde de destek verdi. Polat, yeni albümünü ünlü sanatçı Mahsun Kırmızıgül’ün desteğiyle kendi kayıt firması olan A1 Müzikte hazırladı.
Polat; “2022’de çıkacak olan yeni albümle beraber bugüne kadar 6’sı Zazaca, 2’si Türkçe olmak üzere 8 albüm hazırladım. Son albümümü Mahsun Kırmızıgül ile aynı yerde kayıt aldık. Bingöl’e selam yolladı. Çıkacak olan yeni albümde bana çok destek verdi. Yaptığım bu albümde bana destek olduğu için kendisine çok teşekkür ediyorum.” dedi.
(HABER MERKEZİ)
Anadilimiz ZAZAca ile ZAZA KÜLTÜRÜ ile ZAZAyız Biz, Hep Var İdik, ZAZA Olarak
Hep Var Olacağız.
ZAZALAR Kimdir?
ZAZALAR KİMDİR?
Zazalar, Doğu, İç ve Güneydoğu Anadolu’nun Fırat ve Dicle havzasında; 37,8°- 42° ve boylam 37,8°- 40° arasında yer alan bölgede yaşarlar.
Bir UNESCO kuruluşu olan dünyada konuşulan dilleri araştıran Ethnologue, ZAZACA “Hint Avrupa” Dil Ailesi, İrani Diller, Kuzey-Batı grubunda” bir Dil olarak sınıflandırmıştır.
Zazalar, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun Fırat ve Dicle arasında yer alan bölgede yaşarlar. Dünyada konuşulan dilleri araştıran UNESCO kuruluşu Ethnologue, ZAZACA'yı Hint Avrupa Dil Ailesi, İrani Diller, Kuzey-Batı grubunda bir Dil olarak sınıflandırmıştır.
Zazalar, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da Fırat-Dicle arasında yaşarlar. Dünya dillerini araştıran UNESCO kuruluşu Ethnologue, ZAZACA'yı Hint Avrupa Dil Ailesi, İrani Diller, Kuzey-Batı grubunda bir Dil olarak sınıflandırmıştır.
-----------------------------------------------------
Zazalar Doğu, İç ve Güneydoğu Anadolu’nun Fırat ve Dicle su havzasında ve dağlık alanlarda yaşarlar. Sükun ettikleri yer enlem 37,8°- 42° ve boylam 37,8°- 40° arasında yer alan bölgede, il olarak Sivas’tan Muş-Erzurum’a, Gümüşhane'den Urfa’ya kadar uzanır. Zazacaya yakın Kurmanca konuşan Koçgiri Aşiretlerinin de bazı kabileleri Zaza kökenlidir. Ağırlıklı olarak urfa-adıyaman-Tunceli, Bingöl, Erzincan, Elazığ, Sivas, Diyarbakır, Erzurum.. illerinde yaşarken, Kangal, Zara, Ulaş, İmranlı, Hafik, Gürün (Sivas), Varto (Muş), Tekman , Hınıs, Çat, Aşkale (Erzurum), Gerger (Adıyaman), Mutki (Bitlis), Sason, Kozluk,Gercüş (Batman) ilçelerinde de meskendirler. Bunun dışında Gazi Mah. İstanbul, Ankara, Bursa, Kocaeli, Güzeltepe İzmir, Aksaray şehirleri ve birçok ilçeye göçetmiş Zaza mevcuttur. Almanya, Avusturya, İsviçre, Hollanda, Belçika, Fransa, İsveç, Danimarka gibi Avrupa ülkelerinde bulunan Zaza sayısı tahminen 500.000’dir.[1]. Cambul (Kazakistan) Batum (Gürcistan) ve Musul bölgelerinde de Zazalar vardır.
Zazaca; (Kırmancki, Dımılki, Zazaki) Türkiye’de özellikle İç Doğu Anadolu'da (Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu) ve İç Anadolu bölgelerinde, ve göç nedeniyle bazı Avrupa ülkelerinde de konuşulan Hint-Avrupa dil ailesine mensup olan Kuzeybatı-İrani bir dildir. Zazalar kendi dillerini Kırmancki, Dımılki, Zonê Ma olarak adlandırırlar ve dilbiliminde de daha çok Zazaki (Zazaish, Zazaische) ve Dımli olarak tanınır.
Lehçelerin özellikleri
Kuzey
Güney ve Merkez
doman
qeçek, qıc, tût, leyr
“çocuk”
nas kerdene
şınasnayış, sılasnaene
“tanımak”
bazar
bazar, kırê, kıri[5]
“pazar”
nia daene, sêr kerdene, qayt k.
cı ra ewniyaene, cı onyayış
“bakmak”
werte
miyan
“orta, ara”
thal
veng
“boş”
Palu-Bingöl Zazacasını esas alacak olursak, Merkez’i Kuzey ve Güney’den farklı kılan bazı özellikleri ise, ê ünlüsünün bazı biçim veya sözcüklerde i olarak telaffuz edilmesi, “almak” fiilinin şimdiki zaman gövdesi gen- (Güney ve Kuzey gên-) sayılabilir. Doğu-Dersim ve Palu-Bingöl ağzılarında da ê ünlüsü kelime başında ve arasında [ye] şeklinde telaffuz edilmekte, örn. dês : dyes “duvar”. Güney Zazacasına ve bazı geçiş şivelerine has olan özelliklerden biri de isim ve sıfat tamlamarında izafet –ê, –a ve –o ile tamlanan ad arasına 2. halde (dolaysız nesne ve ergatif halinde özne hariç) –d-’nin girmesi: lacê mı lacdê to rê vano “oğlum oğluna diyor”[6].
Merkezi Kuzey ve Güney’den farklı kılan bir özellik de, belirsizlik tanımlığı (article) –ê, Merkez’de (-êk); örn. rocê : rocêk “bir gün”, bir de Merkez’de çoğu ağızlarda iyelik izafetinin eril –i, dişil –ê ~ -ay olduğu, örn. pirıki mı “dedem”, pirıkê mı “nenem”, kimi ağızlarda ise eril ve dişil izafet ekinin –ê’de eşleştiği görülmekte.
Güney Zazacasında tek heceli fiil takıları (preverbs) şimdiki zamanda da çekimlenen fiil ile bitişik kalır, örn. Çermik kêber abeno, Hozat ve Bingöl (ki)ber beno a “kapı açılıyor”.
Kuzey ağızları arasında yer alan Dersim Zazacası, Batı (Hozat, Ovacık, Çemişgezek) ve Doğu-Dersim (Mameki, Nazımiye, Mazgirt, Güney-Pülümür) ağızlarından oluşur. Dersim ağızlarında olan en belirgin özellik ise, sızıcı (spirant) sesler olan s : ş ve z : j ile birlikte patlamalı-sızlamalı (affricate) ç [tsh : tšh], çh [ts : tš] ve c [dz : dž] ünsüzlerin sesbirimsel değişke veya çevresel üye (complementary distributed allophones) olarak karşı karşıya olmasından ötürü oluşan yenilenmiş bir ses yapısına sahip olmasıdır. Ş ve j sesleri sadece belirli şartlar altında, i, ü veya ê ’nin damaksıl varyantı [ye]’den önce geldiğinde ortaya çıkar. Diğer ünlüler önünde yer alan s veya z seslerinden kaynaklı olarak ç, çh ve c ünsüzleri de [tsh], [ts] ve [dz] şekliyle belirmiştir. Dersim, Erzincan’ın çoğu, ayrıca Tekman ve kısmen Hınıs, Koçgiri’nin de Çarekan ağzı bu özelliğe sahiptir.[7] Örn. Varto şane, Dersim sane “tarak”, Varto sia, Dersim şia “kara, siyah”, Varto züa, Güney-Zz. zıwa, Dersim jüa ~ jia „kuru“, Varto ca /dja/, Dersim ca /dza/ “yer”, Varto çı /tşı/, Dersim çı /tsı/ “ne”. Bu özelliğin kazanılmasında Ermenice’nin payı olduğu söylenebilir.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Boğazsıl sesler, Arapça’da sözkonusu sözcüklerde aslen bulunmamasına rağmen fa’hm “anlama, akıl” (Arapça fehm فهم) ve Zazacada aslen bulunmayan yerde, örn. ‘hewt “7”, Kuzey hawt) < Eski İranca hapta-), ‘heş “ayı”, Kuzey heş ~ hes, Avesta arša‑ gibi sözcüklerin telaffuzuna da yansımıştır.
[2] Kuzey Zazacasında 2. tekil şahsın eril şekli -ê sadece istek kipinde (örn. tı ke vacê “dersen”) ve kalıntı olarak tı vanê “dersin ki, zannedersin ki”) deyiminde mevcut.
[3] „14” ve “15” sayıları da Kuzey Zazacasında sadece kalıntı olarak var: Aşma çarêse “ondörtlük ay”; phoncês “iki hafta”.
[4] Diyarbakır Kulp’ta da ki, tek tük olarak Bingöl’ün de bazı ağızlarında zi ki şeklinde var. Bazı ağızlardaki ji varyantı ise kurmanci lehçesinden alınmıştır.
[5] Kırê, Ermenice kiraki կիրակի üzerine Zazacaya alınan Yunanca kökenli bir sözcüktür (Yun. küriakē Κυριακή).
[6] Aynı d biçimi, Batı-Dersim dışında Kuzey’deki diğer ağızlarda 2. şahısta kullanılan d-dir: dey, dae, dinan (dine) “onun (eril, dişil), onların”.
[7] Diyarbakır-Çermik ve Adıyaman-Gerger’in bazı ağızlarının ses yapısı kısmen Dersim’inkinden farklıdır: ş ve j seslerinin hiç bulunmaz ve de ç ve c ünsüzlerinin bilinen /tş/ ve /dj/ şeklinde telaffuz edilir. (bak. Keskin (2008: 163)
Zazacanın Dilbilgisi Yapısı ve Kelime Hazinesi
Zazacanın komşu dillerle etkileşim içinde olmasına rağmen Orta İrani dönemden bu yana dilbilgisel olarak ve miras sözcükler açısından yapısını gayet iyi koruduğu söylenebilir. Komşu veya egemen dillerden kelime alışverişi dışında dilin diğer alanlarında fazlasıyla etkileşim gözlenmemektedir. Kültürel açıdan da yerli halk olarak komşu halklarla birçok ortak özelliği taşımaktadır. Bulunduğu ve geliştiği şartlara göre değerlendirilecek olursa, zengin bir kelime dağarcığına sahiptir.
Dilin ses yapısındaki ünlüler olan a, e, ê, ı, i, o, u, ü/û, Güney Zazacasında olan û hariç genelde kısa telaffuz edilmekte ve ünlülerde uzun : kısa karşıtlığı yoktur. Bazı ağızlardaki ö ünlüsü –ew- çift ünlüsünden dönüşmüştür (> öw~ öy), örn. Doğu-Dersim dewe, Batı-Dersim döwe ~ döe “köy” veya komşu heceden etkilenmeden ötürüdür, örn. Bingöl-Genç yeno > yön “geliyor”. Tarihsel gelişme açıdan e, ı, u ünlüleri Eski/Orta İranca’nın kısa a, i, u’nun, a, ê, i, o, û/ü ise Eski İranca uzun ā, ai (> Oİ ē), ī, au (> Oİ ō), ū ünlülerin devamıdır.
Eski İrani dönemin sonuna doğru ve orta İrani dönemin başlagıcında gerçekleşen geçmiş zamanın kuruluş şekliyle çoğu orta İrani dilde, geçmiş zaman edilgen ortaç (participle perfect passive) soneki -ta- ile oluşturulan fiil çekimin sayesinde meydana gelen biçim-sözcükdizimsel (morphosyntactic) bir fenomen olan bölünmüş ergatiflik (split ergativity), yani tüm geçmiş zaman şekillerinde geçişli fiillerde öznenin bükünlü halde belirtilmesi, nesnenin yalın halde olması, İrani dillerde ayrıca fiilin ergatif alanda da nesneye göre çekimlenmesi, bugün de Zazacada varlığını sürdürmektedir . Örn. Ez ey anan, o mı ano. “ben onu (eril) getiriyorum, o beni getiriyor”, geçmiş zamanda ise mı o ard, ey ez ardan “ben onu getirdim, o beni getirdi” şeklinde çekilir.
Çağrı hali diye bilinen vocative’i saymayacak olursak, Zazacada olan 2 hal (yalın, casus re**us, ve bükünlü casus obliquus) de Orta Batı İrani dönemden kalmadır.
İsim tamlamasında belirten isimde olduğu gibi, sıfat tamlamasında da sıfat isimden sonra gelir, sıfat da isimle birlikte çekilir, örn. her-o gewr "gri eşek", her-ê gewri "gri eşekler", her-an-ê gewr-an "gri eşekleri(n)
Eski ve Orta İrani dönemden kalma diğer bir özellik de, fiilin edilgen çatısı (diathesis, voice) mürekkep şekilde (bireşimsel, synthetic), yani yardımcı fiil olmaksızın da sınırlı fiillerle kurulması. Eski Hint-İrani edilgen soneki -ya-, Pehlevice’de bulunan –īh- şekline yansıması Zazacada –i- ile mevcut: Nan werino (weriyeno). “ekmek yeniliyor”.
İsim ve şahıs zamirlerinden öte fiil çekiminde de Merkez ve Güney’de 2. ve tüm şivelerde 3. kişide de eril ve dişil olarak cinsiyet farkı belirmekte: O vano, a vana “o (erkek) söylüyor, o (bayan) söylüyor”. Şahıs zamirlerinde ise tipik Batı İrani yapısı belirmektedir: yalın hal : bükünlü hal: ben ez : mın, sen tı : to, o (eril) o : ey ~ i ~ yı, o (dişil) a ~ ya : ae ~ ay ~ yê; biz ma : ma, siz şıma ~ sıma : şıma ~ sıma, onlar ê ~ i : inan ~ ine
İşaret zamirlerinde aslen 3 boyutlu yakınlık derecesi belirtilse de (Örn. o, n-o, e-n-o; Türkçe’de de olduğu gibi o, bu, şu), genelde kullanılan 2 derece var. Uzak derece için olanlar 3. şahıs zamirleri o, a, ê’ye denk düşerken, yakın derece için Kuzey ve Güney-Zazacasında n- önekiyle no, na, nê; ney, nae, ninan; bükünlü halde niteleyici (attributive) işlevde (n)ê, (n)a, (n)ê, örn. vengê nê heri / heran “bu eşeğin / eşeklerin sesi” iken, Merkez Zazacasında yakın derece için genelde en- ~ ın- kullanılır. Kuzeyde a-, Güneyde e- eki çok yakın derece için genelde niteleyici şekilde kullanılır, örn. eno ~ ano lacek “şu oğlan”.
Fiilde şimdiki zamanda belirgin olan bildirme, emir ve istek kipi mevcut; istek kipinde (subjunctive) olan özellik, Eski ve Orta İrani dönemde olan fiil kökeninin bu kipe yansımasıdır. Örn. Beno “götürüyor”, berd “götürdü”, eke bero “götürse”; ber- < Eski İranca bar-, proto Hint-Avrupaca *bher-.
Görülen (hikayeli) geçmiş zamanda (imperfect) tüm şahıslar için kullanılan sonek -êne (~ -ên, -ê), örn. şiyêne, diyêne “giderdi-, görürdü-” de Partça’da olan Past Optative ahēndē(h) ile alakalı olması muhtemel.
Çoğu Hint-Avrupa dillerinde var olan fiil takıları (preverbs) Zazacada iki şekliyle mevcuttur: Eski Hint-İrani döneminden kalma kimi yön belirten zarfların o dönemde de cümlede fiile yakınlaşarak erişmesi ve fiille bütünleşmesiyle oluşan fiil takıları, örn. ni-šad (< sad- “oturmak”) “(aşağıya doğru) oturmak“ > Zaz. nış-/nıştene “inmek”; ā-bar- “getirmek, ‘geriye götürmek’ ” (< bar- “götürmek”) > Farsça aver-آور/avurden آوردن, Zaz. ar-, an-/ardene “getirmek”. Kalıntı takıların bulunduğu fiiler sınırlı bir şekilde mevcut ve dilde takı olarak algılanmamakta. İkincisi ise, göreceli olarak Zazacanın kendince yeni oluşturduğu otuza yakın fiil takısı, örn. temel fiil kerdene “yapmak”: a-kerdene “açmak”, ra-kerdene “sermek”, ro-kerdene “dökmek”, de-kerdene “doldurmak”, we-kerdene “ateş yakmak”, tıra-kerdene “sürmek, takmak”, pede-kerdene “batırmak”, cêra-kerdene “ayırmak”, cıra-kerdene “kesmek (gövdesinden ayırmak)”, têra-kerdene “etrafa yaymak; uyandırmak”, tede-kerdene “saymak, saygı göstermek”, têro-kerdene “karıştırmak (kağıt)”, werê-kerdene “urgan, ip vs. dolayarak bağlamak”. Nıştene “inmek” anlamında kullanılırken, “oturmak” için ro-nıştene kullanılır. Bazı fiilerde yön belirten fiilsel ön edat diyebileceğimiz (verbal preposition) [e]ra, [e]ro biçimler de mevcut (bazı ağızlarda sadece kalıntı olarak bulunur veya kaybolmuştur): cı daene “(birine bir şey) vermek” : era cı daene (dan- ra cı) “dayamak”, ero cı nıştene (nışen- ro cı) “binmek”.
Zamirler
Kişi
Zazaca
Talişçe
Farsça
Türkçe
Kişi Zamirleri
1.Tekil.
ez
ez
men
ben
2.Tekil.
tı
te
to
sen
3.Tekil.
o
ev
u
o(eril)
3.Tekil.
a
ev
u
o(dişil)
1.Çoğul.
ma
ema
mā
biz
2.Çoğul.
şıma
şema
şomā
siz
3.Çoğul.
ê
evon
işān, inhā
onlar
İyelik Zamirler(Eğik Zamirler)
1.Tekil.
mı(n)
me(n)
men
benim,bana,beni
2.Tekil.
to
te
to
senin,sana,seni
3.Tekil.
ey
ey
u
onun,ona,onu(eril)
3.Tekil.
ae
ey
u
onun,ona,onu(dişil)
1.Çoğul.
ma
ema
mā
bizim,bize,bizi
2.Çoğul.
şıma
şema
şomā
sizin,size,sizi
3.Çoğul.
inan
evon
işān, inhā
onların,onlara,onları pl.
Zazaca ve Hint-Avrupa Dillerinde Sayılar
Hint-Avrupa ailesindeki bütün sayılar aynı kökenden gelmektedir.Zazaca ve Farsça'nın aynı dil grubunda yer almalarından dolayı sayıları benzerlik göstermektedir.Aynı kökten gelen Zazaca ile Farsça arasındaki benzerlik ve farklılıklar ise Latinceden türeyen Fransızca, İtalyanca ve İspanyolca ya da Almanca ve İngilizce arasındaki ayrılıklarla karşılaştırılabilir.
Türkçe
Zazaca
Farsça
Rusça
Yunanca
İtalyanca
İspanyolca
Almanca
Fransızca
İngilizce
bir (1)
ju/yew
yek
odin
ena
uno
uno
eins
un
one
iki (2)
di
do
dva
dyo
due
dos
zwei
deux
two
üç (3)
hri
se
tri
tria
tre
tres
drei
trois
three
dört (4)
çeher
çahar
çetyre
tesera
quattro
cuatro
vier
quatre
four
beş (5)
ponc
penc
pyatʹ
pende
cinque
cinco
fünf
cinq
five
altı (6)
şeş
şiş
shestʹ
eksi
sei
seis
sechs
six
six
yedi (7)
hewt
heft
semʹ
epta
sette
siete
sieben
sept
seven
sekiz (8)
heyşt
heşt
vosemʹ
okto
otto
ocho
acht
huit
eight
dokuz (9)
new
noh
devyat
ennia
nove
nuevo
neun
neuf
nine
on (10)
des
deh
desyatʹ
dheka
dieci
diez
zehn
dix
ten
yirmi (20)
vist
bist
dvadtsatʹ
eíkosi
venti
veinte
zwanzig
vingt
twenty
Zazaca ve Hint-Avrupa Dilleri Arasındaki Benzer Kelimeler
Hint-Avrupa dil ailesine bağlı olan Zazaca başta Farsça olmak üzrere kendisiyle aynı kökten gelen ve akraba dilleri olan Farsça,Rusça,Yunanca,İtalyanca,İspanyolca,Fransızca,Almanca ve İngilizce ile büyük benzerlikler arz eder.Fakat zaman içinde bu dil ailesindeki dillerdeki bazı kelimeler büyük değişme uğramıştır.Örneğin Eski Farsça'da Dem anlamına gelen zaman kelimesi değişerek bugün Vakht halini almıştır ya da Eski İtalyanca'da ondört anlamına gelen kwatˈtorditi kelimesi zaman içinde değişerek quattordici halini almıştır.
Türkçe
Zazaca
Farsça
Rusça
Yunanca
İtalyanca
İspanyolca
Fransızca
Almanca
İngilizce
Baba
Pi/Pêr
Pidar
Otets
Pateras
Padro
Padre
Pére
Vater
Father
Anne
May/Mae
Mader
Mat
Mitera
Madre
Madre
Mére
Mutter
Mother
Erkek Kardeş
Bra
Brader
Brat
Adelfos
Fratello
Hermano
Frére
Bruder
Brother
İsim/Ad
Nome
Nam
İmya
Onoma
Nome
Nombre
Non
Name
Name
Dudak
Lew
Leb
Guba
Cheíli
Labbro
Labio
Lévre
Lippe
Lip
Ben
Ez
Men
Ya
Ego
Io
Estoy
Je
Ich
I
Sen
Ti/To/Tu
To
Ti
Eseis
Ti/Te
Te/Ti/Tu
Tu/Toi
Du
You
Biz
Ma
Ma
My
Emais
Nois
Nosotros
Nous
Wir
We
Benim
Min
Men
Moĭ
Mou
Mio
Mi
Mon
Mein
My
Evet
Ya
Beli
Da
Nai
Si
Si
Vui
Ja
Yes
Hayır
Ne
Ne
Ne
Ochi
No
No
Non
Nein
No
İçinde
Dı
Der
-
-
Di
De
De
At
Bei
Ceylan
Ğezale
Gazal
Gazel
Kazélla
Gazzella
Gacela
Gazelle
Gazelle
Gazelle
Kapı
Der
Der
Dvar
Pórta
Porta
Puerta
Portre
Tor
Door
Ayak
Pa/Ling
Pa
Podnozhie
Pódi
Piede
Pata
Pied
Fuß
Foot/Leg
Tırnak
Nengu
Nahan
Nogot
Nýchi
Unghia
Uña
Ongle
Nagel
Nail
Göbek
Nake
Naf
Pup
Afalos
Ombelico
Ombligo
Nombril
Nabel
Navel
Diş
Dından
Dedan
Zub
Dónti
Dente
Diente
Dent
Zahn
Dental
Yeryüzü
Erd
Eradi
-
-
Erde
Earth
Yıldız
Astare
Sitare
-
Astéri
Astro
Estrella
Astre
Stern
Star
Yeni
Newe
Nev
Novyi
Néos
Nuovo
Nuevo
Nouveau
Neu
New
Dolu
Pir/Pur
Pur
Polnyi
Pliri
Pieno
Pleno
Plein
Prall
Full
Sivilce
Pusige
Chavash
Pryshch
Pyo
Pus
Pus
Pus
Pustel
Pus/Pimple
Büyük
Gırd
Bozorg
Gromnyi
Megálos
Grande
Gran
Grande
Groß
Great
Köprü
Pırd
Pal
Bridzh
Géfyra
Ponte
Puente
Pont
Brücke
Bridge
Kedi
Kitik
G***e
Kot
Gata
Gatto
Gato
Cat
Kitty
Kätzchen
Kurt
Verg
-
Volk
-
-
Wolf
Wolf
Tavuk
Kerge
-
Kuritsa
Kotópoulo
-
-
Küken
Chicken
Karınca
Murcele
Meverçe
Muravyei
-
-
Amerse
-
Maymun
Meymun
Meymun
Maimou
-
Scimmia
Mono
-
Monkey
Cadde
Rae
Rah
Doroga
Drómos
Strada
Ruta
Rue
Strabe
Road
Bina
Bon
Bina
-
-
Bâtiment
Baun
Build
Çabuk/Hızlı
Rew
-
-
Rapido
Rápido
Rapide
Rasch
Rapid
Şaka
Lex/Leq
Lakh
-
gLénti
Allodola
Alondra
Alouette
Lerche
Lark
Ses
Vac
Ava
-
Voce
Vaz
Voix
-
Voice
Ölü/Ölmek
M**d
Mord
Mertvyi
-
Morto
Mu**to
Mort
Mord
Murder
Adam
M**dom
M**d
Muzh
-
Maschio
Macho
Mari
Mann
Man
Sıra
Rêz
Rotbe
Rang
-
Rango
Rango
Rang
Rang
Rank
Dev
Giz
Gevel
Gigant
Gigas
Gigante
Gigante
Geant
Gigant
Giant
Dul
Viya
-
Vdova
-
Vedova
Viuda
V***e
Witve
Widow
Fare
Mere
Mosh
Mysh
-
Mouse
-
-
Maus
Mouse
İnce
Tenik
Tenek
Tonki
-
-
Dünn
Thin
Kaş
Bicey
Ebru
Brov
-
-
Brau
Brow
Limon
Limon
Limun
Limon
Lemoni
Limone
Limón
-
-
Lemon
Pirinç
Rız
Berinc
Ris
Rizi
Riso
Arroz
Riz
Reis
Rice
Fasulye
Bagile
Baghla
Bob
-
-
Haba
-
Bohne
Bean
Bamya
Bamyaye
Bamye
Bamiya
Bamia
-
-
Su
Av
Ab
-
-
Acqua
Agua
Aqua/Eau
Aqua/Water
-
Zaza alfabesi
1: Jacobson Alfabesi Zaza Alfabesi 32 harften oluşmaktadır. Bu alfabe Amerikalı dilbilimci C. M Jacobson'un katkılarından dolayı Jacobson Alfabesi olarak da bilinir. Alfabedeki 32 harf şunlardır:
A B C Ç D E Ê F G Ğ H I İ J K L M N O P Q R S Ş T U Û V W X Y Z
(î harfi de kullanılır. Örneğin hîni (hîyni gibi okunur) derken Hıni aynı sesi vermez.)
I harfi Zazaca'da sözcük başına gelmez. Ayrıca bu alfabe dışında Vate Grubu olarak bilinen Stockholm merkezli bir Zaza grubu vardır ki; yayınlarında Bedîrxan Alfabesi'ni kullanırlar. Bu alfabede bazı harfler ve anlamları şöyledir; î=i, i=ı, û=ü/uı. Zazaca'nın bütün Zazalar tarafından ortak kullanılan standart bir alfabesi henüz yoktur; genelde Jacobson alfabeleri kullanılırlar.
2: Bedirxan Alfabesi
A B C Ç D E Ê F G H İ Î J K L M N O P Q R S Ş T U Û V W X Y Z
Ê Fransızcadaki "é" sesini verir: été. Q Arapcadaki "kaf" sesini verir: kanun, kalem. U : W+I sesini verir W Azericedeki "w" sesini verir: watan X Türkmencedeki "x" sesini verir: xeber
Zaza Edebiyatı
İlk Zazaca kitap , Osmanlı döneminde Rusya'ya savaşa gönderilen Zazaca dilini inceleyen dilbilimci Peter Lerch tarafindan 1850 yılında yazılmıştır. Diğer iki önemli eser dini kitaplardır. "Mewlid" adında iki kitap, ilki "Ahmedé Xasi" tarafından 1899'da ve diğeri "Osman Efendio Babıc" tarafından 1933'de Şam'da yayınlanmıstır.
Zazaca Latin harfleri ile Avrupa'ya göç eden Zazalar tarafından yazılmıştır. Ardından İstanbul'da Zazaca kitap ve dergiler çıkarılmıştır.2004'te yapılan AB uyum paketlerinden sonra, TRT Pazartesi günleri otuz dakikalık Zazaca yayın yapmaktaydı. TRT-6 'nın kurulmasından sonra bu yayınlar günde 10 dk Zazaca haber şeklinde bu kanala kaydırıldı. Ayrıca Yol TV, Su TV gibi Alevi televizyonlarında Zazaca müziğe yer verilmektedir.Diğer alevi yayını yapan kanallarda da yer yer zazaca yayınlar yapılmaktadır.
Avrupa'da çıkan Ware, Tija Sodıri, Kormışkan, Piya, Ayre, ZazaPress, Pir, Raştiye, Vate gibi dergiler dışında, İstanbul'da Tij Yayınları ve Vate Yayınları tarafından Zaza dilinde kitaplar yayınlanmaktadır. Ayrıca Yılmaz Güney'in Duvar filmi, tarihte Zazaca'nın sinemada kullanıldığı ilk film olması nedeniyle önemlidir. Zazaca'nın kullanıldığı diğer filmler arasında şunlar sayılabilir.
• Beyaz Melek, Mahsun Kırmızıgül
•Tüyü Takip Et (Perre Dıma So), Nuray Şahin (İlk Zazaca uzun metrajlı film olarak kabul edilmektedir; Zazaca-Almanca)
•Şıhsenem, Star Tv (dizi müziği)
•Can Baz (belgesel)
•Was (Ot) (belgesel), Caner Canerik.
•Dersim 38 (belgesel)
Zazaca yazıya geç geçirildiği için sözlü edebiyatı oldukça zengindir.Zazaca'da deyr(türkü), kılam(şarkı), dêse(ilahi), şanke(fabıl), hêkati(öykü), qesê werênan(atasözleri ve deyimler)... gibi sözlü edebiyat ürünleri oldukça fazladır.
Zazaca'nın konuşulduğu coğrafya
Bakınız: Zazalar maddesi
Zazaca'nın en yoğun olarak konuşulduğu yerler ve Zazalar ın en yoğun olarak yaşadığı yerler :
1. Tunceli (bütün ilçelerde)
2. Bingöl (bütün ilçelerde)
3. Elazığ (doğu bölgesi,kuzeyi ve güneyi)
4. Diyarbakır (kuzey ve batı bölgeleri Çermik, Çüngüş, Ergani, Eğil, Dicle, Lice, Hani, Kulp, Hazro)
5. Urfa (Siverek, Hilvan ilçeleri)
6. Muş (Varto ilçesi)
7. Sivas (Zara, Ulaş, Kangal ilçeleri)
8. Adıyaman (Gerger ilçesi)
9. Erzincan (Merkez, Tercan, Çayırlı, Refahiye ve yer yer diğer ilçelerde )
10. Batman (Batman, Sason)
11. Bitlis (Mutki, Tatvan)
12. Malatya (doğu bölgesi)
13. Ardahan (Göle'nin iki köyünde)
14. Aksaray (Ekecik bölgesinde 39 köyde)
15. Erzurum (Hınıs, Tekman, Aşkale, Çat ilçelerinde)
Bazı Zazaca kelimeler ve Türkçe karşılıkları
Namê to çıko?/çıto?/çıçiyo? : adın ne?
Namê şıma çıko?/çıto?/çıçiyo? : isminiz nedir?
Tı çend serriyi" Tı çond serriya? : kaç yaşındasın?
Senêna, weşa? / çıturia, wesa? / Tı senina hola ?: nasılsın iyimisin?
bayanlar için Senini,weşi? :nasılsın , iyi misin? erkekler için Tı weş be / berxudar be : sağol, (teşekkür).
Teşekur keno / tesekur kon : teşekkür ederim.
Homa to ra razi bo : Allah senden razı olsun.
" ina çınaw Ino çınawo? / No çıko? / na çıço: bu nedir?
Tı se kena ? : ne yapıyorsun? tı keni? ne yapıyorsun (erkekler için) Sıma xêr ame/ Sıma xêr amey : Hoşgeldiniz
est/ esto ( erkek) / esta (kadın) : var
çin/ çino ( erkek) / çina ( kadın) : yok
Heya / ya : evet
Nê : hayır
şo : git
bê : gel
vace / vaje / vaze : söyle
Tı sa vana / Tı se vuni : Ne diyorsun?
bon : ev (inşaat) (ing: house)
çê/keye : ev (ing: home)
•renkler
khewe / moy/kesk : mavi
khewe / kıho / zırg : yeşil
gewr : gri
çeqer / zerd : sarı
sur : kırmızı
sis / sıpê / 'sıpi' : beyaz
şao / şia : siyah
qewa : kahverengi
khez / khej : sarışın (insanlar için)
•akrabalık
mae / may / dae : anne
piye / pêr ' : baba
wae / way : kızkardeş
bıra : erkek kardeş
ma u pi : ebeveyn
dad / ded : amca
najni / dadcéni / naçıki : amcanın karısı
xal : dayı
xalcêni : dayının karısı
emé/amıke : hala
yayıké / xalıke : teyze =veyvıke- : gelin zama - damat
Zazaca
Türkçe
Kürtçe
İngilizce
Farsça
balışna
yastık
Balgeh, Baliv
pillow
bâleş
şikiyayene
yapabilmek
kanîn
can
şeveden
uca-uja
ora-bura
vêder-wêder/êre
here
anca-inca
şıma kerdêne
siz yapıyordunuz
we dikir
you were doing
şoma kerdenîd
e/a nêşeno
o yapamıyor
ew nikane
he cant
u nêmişeved
herinayene
Satın almak
kirîn
buy
xariden
esto
var
heye
available
hest
masayene
Şişmek
Verimîn
to swell
Amasadan
bermaene
ağlamak
girîn
cry
gerye kerden
şımıtene
İçmek
vexwarin
drink
aşamiten
mı rê
Bana
ji min re
to me
man ra
to rê
sana
ji te re
to you
to ra
şıma rê
size
ji we re
you
şoma ra
ma rê
bize
ji me re
us
ma ra
biya!
getir
wêne!/bîne!
you bring!
biya!
ewro tu çıturiya/senêni
bugün nasılsın
Îro tu çerî/çitolî/çawanî
How are you today?
Emruz to çetori?
waştene
İstemek
Xwestin/Wîştin
To want
Xâsten
amordene
Saymak
Hejmartin
Count
Şamorden
namê şıma çıyo?
Adınız nedir?
Navê we çiye?
What is your name?
Name şoma çist?
rêsnayene
yetiştirmek
giyandin
bring up
resaden
girewtene
almak
standin/girtin
take
gireften
kerdene
yapmak, etmek
kirin/kirdin
do
kerden
merdim/merdek
adam, insan
mirov/meriv/meri/ademîzad/ade-merîk
people
merdum
estor
at
hesp
horse
asp / astar
ungur
üzüm
tirî
grape
engur
ardene
getirmek
anîn
bring
averden
heq / Homa /caro
tanrı
xwedê/xudâ/yezdan
god / deity
xoda
bêçık / Gışt (êngışt)
parmak
tili/bêçî
finger
angoşt
mase / Mosa
balık
masî
fish
mahi
tari
karanlık
tarî/tîrîc
dark
tarîk
vızêri
dün
duh/dwêne
yesterday
dirouz
waşti
sözlü / nişanlı
dergistî
fiance
nâm-zad
xoz
domuz
beraz/werez
pig
xok
Zazaca Üzerine Yapılan Bilimsel Çalışmalar
•Lerch, Peter I. (1857/58): Forschungen über die Kurden und die Iranischen Nordchaldäer. St. Petersburg.
•Mann, Oskar / Hadank, Karl (1932): Die Mundarten der Zâzâ, hauptsächlich aus Siverek und Kor. Leipzig.
•Lynn Todd, Terry. (1985) "A Grammar of Dimili" University of Michigan
•Jost, Gippert. (1996) "Zazaca’nin Tarihsel Gelisimi" Frankfurt University
•Paul, Ludwig. (1998) "The Position of Zazaki Among West Iranian languages" University of Hamburg
•Asatrian, Garnik. S. / Gevorgian, N. Kh. (1988):“ Zāzā Miscellany: Notes on some religious customs and institutions.“ In: Hommage et Opera Minora (Acta Iranica). Volume XII. Leiden.
•Gajewski, Jon. (2004) "Evidentiality in Zazaki" Massachusetts Institute of Technology
•Larson, Richard. and Hiroko, Yamakido. (2006) "Zazaki as Double Case-Marking" Stony Brook University
•C.M. Jacobson: Rastnustena Zonê Ma - Handbuch für die Rechtschreibung der Zaza-Sprache. Verlag für Kultur und Wissenschaft, 1993, Bonn
•C.M. Jacobson: Zazaca okuma yazma el kitabi. Verlag für Kultur und Wissenschaft, 1997, Bonn.
•Sandonato, M. (1994): Zazaki. Typological studies innegation, eds. Peter Kahrel, René van den Berg. S. 125-142. Amsterdam.
•Gippert, Jost (2007/2008): Zur dialektalen Stellung des Zazaki: Die Sprache. Zeitschrift für Sprachwissenschaft. Wiesbaden.
Kaynakça
1. ^ Joshua Project
2. ^ Duus (EDT) Extra, D. (Durk) Gorter, Guus Extra, The Other Languages of Europe: Demographic, Sociolinguistic and Educational Perspectives, Multilingual Matters (2001). ISBN 1-85359-509-8. p. 415. Accessed online at Google book search.
•Extra, Guus. and Gorter Durk. (2001) The Other Languages of Europe.
•Raymond Gordon, Jr. (2005) Editor. Ethnologue: Languages of the World. Fifteenth Edition. (Zazaca’nin Siniflandirilmasi.)
•Paul, Ladwig. (1998) The Position of Zazaki Among West Iranian languages. (Zazaca’nin Siniflandirilmasi.)
• http://www.zazaki.de , Zazas and Zazaki. (Zaza Edebiyatı)
•Paul, Ludwig: Zazaki - Versuch einer Dialektologie. Reichert Verlag, 1998, Wiesbaden.
İlgili konular:
•Zazalar
•Hint-Avrupa dil ailesi
•Kürtçe
•Farsça
KAYNAK: http://www.facebook.com/pages/Zazaca/103762496329675?sk=wiki
Be the first to know and let us send you an email when ZAZA HABER AJANSı posts news and promotions. Your email address will not be used for any other purpose, and you can unsubscribe at any time.
Want your business to be the top-listed Media Company?
