16/04/2023
မန်ချူးဝက်မြီးဆံပင်အကြောင်း
၁၉၁၁ ခုနှစ် ရှင်းဟိုက်တော်လှန်ရေးအပြီးတွင် ဟန့်လူမျိုးတို့သည် ခေတ်ပြောင်းတော်လှန်ရေးကို ဆင်နွှဲသည့်အနေဖြင့် မန်ချူးဝက်မြီး ခေါ် ကျစ်ဆံမြီး ကို ဖြတ်ပစ်ကြရန် လှုံ့ဆော်စည်းရုံးခဲ့ကြရသည်။ အကြောင်းမှာ မန်ချူးတို့ တရုတ်ပြည်မကို သိမ်းယူပြီးနောက် ၁၆၄၄ ခုနှစ်တွင် ဟန့်လူမျိုးများကို ဖိနှိပ်သည့်အနေဖြင့် မန်ချူးဝက်မြီးဆံပင်ပုံစံကို နိုင်ငံ၏ နေရာအနှံ့အပြားတွင် ညှပ်ခိုင်းစေခဲ့သောကြောင့် ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံကို တည်ထောင်သည့်အခါ ထူးခြားသောဥပဒေတစ်ရပ်အနေဖြင့် တရုတ်နိုင်ငံသားတို့သည် မိမိတို့ ကြိုက်နှစ်သက်ရာ ဆံပင်ပုံစံအမျိုးမျိုးကို ထားရှိခွင့်ရှိကြောင်း ကြေညာပေးခဲ့ရသည်။
သမိုင်းကြောင်းအစ
၁၆၄၄ ခုနှစ်တွင် မင်းသားကြီး သော်အောကွမ့်သည် သစ္စာဖောက် ဝူစန်းကွေ့၏ အကူအညီဖြင့် တရုတ်ပြည်ကို သိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့သည်။ တရုတ်ပြည်ကို သိမ်းပိုက်ပြီးသည်နှင့် သော်အောကွမ့်သည် ဟန့်လူမျိုးများကို ဖိနှိပ်သည့်အနေဖြင့် မတရားဥပဒေအများအပြားကို ပြဌာန်းခဲ့သည်။ ဥပမာ ခြေထောက်များကို သေးသွယ်နေစေရန် ကျပ်စည်းခိုင်းခြင်း၊ ဟန့်လူမျိုးနှင့် မန်ချူးလူမျိုးတို့ ချစ်ကြိုက်မင်္ဂလာဆောင်ခြင်းကို တားမြစ်ထားခြင်း၊ မန်ချူးဝက်မြီးဆံပင်ပုံစံကို ထားရှိစေခြင်း၊ မန်ချူးဝတ်စုံများကိုသာ ဝတ်ဆင်ရမည်ဟု အမိန့်ထုတ်ထားခြင်းမျိုး ဖြစ်သည်။
၁၂ ရာစုခေတ်က မှတ်တမ်းများကို စုစည်းထားသည့် စာအုပ်ထဲတွင် မန်ချူးလူမျိုး ယောကျာ်းများသည် ဆံပင်ကို အပြောင်ရိတ်ထားပြီး နောက်စေ့နေရာတွင် ဒင်္ဂါးဝိုင်းအရွယ်အစားရှိ ဆံပင်အုံလေးသာ ချန်ထားရစ်သည်။ ထိုဆံပင်အုံအရှည်ကို ကျစ်ဆံမြီးကျစ်ထားလေ့ရှိသည့်ဓလေ့မှာ ဟန့်လူမျိုးတို့၏ အရွယ်ရောက်သည်နှင့် ဆံပင်ကို အပြောင်ရိတ်ခြင်းအား တားမြစ်ထားသောဓလေ့နှင့် များစွာကွာခြားနေပေသည်။ နောက်ပိုင်းမှ ဖြေလျော့ပေးခဲ့ခြင်းကြောင့် ကျစ်ဆံမြီးရှိမရှိကိုသာ အဓိကထား စစ်ဆေးခဲ့ကြပြီး ဇာတ်ကားထဲတွင် မြင်တွေ့ရသော ရှေ့ခြမ်း ကတုံးပြောင်၊ နောက်ခြမ်း ဝက်မြီး ခေါ် ကျစ်ဆံမြီးထားသည့် ဆံပင်ပုံစံမျိုးကို ပြောင်းလဲလာခဲ့ကြသည်။
ဆံပင်မရိတ်မနေရဥပဒေ
မင်းသားကြီး သော်အောကွမ့်သည် တရုတ်ပြည်ကို သိမ်းပိုက်ပြီးသည်နှင့် ပထမဆုံးဥပဒေအနေဖြင့် ဆံပင်မရိတ်မနေရဥပဒေအမိန့်ပြန်တမ်း () ကို ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ ထိုအမိန့်ကို ဟန့်လူမျိုးများက အပြင်းအထန် ဆန့်ကျင်ခဲ့ကြပြီး ပုန်ကန်ထကြွမှုများလည်း လုပ်ဆောင်ခဲ့ကြသည်။ အထူးသဖြင့် ဆံပင်ရှည်ကို သပ်ရပ်စွာ ဆံထုံးထားတတ်သော ဟန့်လူမျိုးများအကြားတွင် ထိုကဲ့သို့ ဆံပင်ရိတ်ပြီး ကျစ်ဆံမြီး (ဝက်မြီး) ထားရခြင်းသည် မနှစ်မြို့ဖွယ်ရာ ကိစ္စတစ်ရပ်ဖြစ်ပေသည်။ ထို့ကြောင့် မန်ချူးမင်းသားကြီး သော်အောကွမ့်က ၁၆၄၅ ခုနှစ်တွင် ဆံပင်ရိတ်ခြင်းဥပဒေအမိန့်ကို သေဒဏ်အထိ တိုးမြှင့်ပြီး မန်ချူးစစ်သားများကို မြို့ရွာတိုင်းသို့ စေလွှတ်၍ ဟန့်လူမျိုးများကို ဆံပင်ရိတ်စေသည်။
စစ်သားများကို ဆံပင်ရိတ်မလား၊ ခေါင်းဖြတ်ခံမလား () ဟူသည့် ကြွေးကြော်သံကို ကြွေးကြော်စေပြီး ဆံပင်ရိတ်ခိုင်းခဲ့သည်။ ဆံပင်မရိတ်သည့် လူများကို လူပုံအလယ်မှာပင် ခေါင်းဖြတ်သတ်ပြလေသည်။ ထို့ကြောင့်လည်း ရှင်းဟိုက်တော်လှန်ရေးအပြီးတွင် ဆံပင်ကို မိမိစိတ်ကြိုက်ပုံစံထားလို့ရပြီဟု တရားဝင်ကြေညာပေးခဲ့ရခြင်း ဖြစ်သည်။ ဤသို့ ကြေညာပေးသည့်တိုင် ကျစ်ဆံမြီးကို မဖြတ်ရဲသည့်သူများ၊ မိန်းကလေးများ၏ ခြေထောက်ကို ကျပ်စည်းရသည့်ထုံးစံ မပယ်ရဲသည့်သူများ ကျန်ရှိနေသေးသည်။ ထို့အတွက် ချန်ကေရှိတ် လက်ထက်တွင် ထိုအပြုအမူများသည် နိုင်ငံ့ပုံရိပ်ကို ကျဆင်းစေသည်ဟုဆိုကာ စစ်သားများကို စေလွှတ်ပြီး ကျစ်ဆံမြီးထားသူများ၏ ကျစ်ဆံမြီးကို ဖြတ်ပစ်ခြင်း၊ ခြေထောက်ကို အတင်းအကျပ် ကျပ်စည်းသည့် မိသားစုများကို ပညာပေးခြင်း စသည်တို့ကို ပြင်းပြင်းထန်ထန် လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။
ဆံပင်ရိတ်ခြင်းဆန့်ကျင်မှုများနှင့် ဆံပင်ရိတ်ခြင်းပြဿနာ
မန်ချူးဝက်မြီးဆံပင်ပုံစံကိုသာ ရိတ်ခိုင်းခဲ့သောကြောင့် တရုတ်ပြည်တစ်ဝှမ်းတွင် ပုန်ကန်ထကြွမှုများ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ မန်ချင်းမင်းဆက်တစ်လျှောက် ပုန်ကန်ထကြွမှုစတင်ရန် စည်းရုံးရာ၌ အကောင်းဆုံးလက်နက်မှာ ထိုဆံပင်ကိစ္စပင် ဖြစ်သည်။ ပုန်ကန်ထကြွလိုသူတို့သည် သူတို့၏ ပုန်ကန်ရသည့် အဓိကအကြောင်းအရင်းများကို ပြောဆိုရာ၌ ကျစ်ဆံမြီးဆံပင်ရိတ်ခြင်းကို ဆန့်ကျင်ကြ ဟူသည့် ကြွေးကြော်သံမှာ မပါမဖြစ်ပင် ဖြစ်လေသည်။ သို့သော်လည်း ဘာသာရေးအရ ကျစ်ဆံမြီးမထားခြင်းကိုမူ ခွင့်ပြုပေးထားခဲ့သည်။ ဥပမအားဖြင့် ဆံပင်ရှည် ဆံထုံးထုံးထားရသော တာအိုရသေ့များ၊ ဦးပြည်းဂတုံးဖြင့်သာ နေရသော ဗုဒ္ဓဘာသာ ဘုန်းတော်ကြီးများသည် ထိုဥပဒေနှင့် ငြိစွန်းခြင်း မရှိခဲ့ပေ။
တရုတ်ပြည်ရှိ အထက်တန်းလွှာများ၊ စာပေပညာရှင်များသည် အစပိုင်းတွင် ထိုကျစ်ဆံမြီးကျစ်ရန်နေရာသာ ချန်ထားရပြီး တစ်ခေါင်းလုံးအပြောင်ရိတ်ရသည့် ဆံပင်ပုံစံကို အပြင်းအထန် ဆန့်ကျင်ခဲ့ကြသော်လည်း နောက်ပိုင်းတွင် နန်းတွင်းအရာရှိစာမေးပွဲများ၊ ရာထူးနေရာတို့ဖြင့် မြှူဆွယ်သည့်ဒဏ်ကို မခံနိုင်တော့ပဲ ထိုကိစ္စကို တဖြည်းဖြည်းချင်း လက်ခံခဲ့ကြလေသည်။ အစပိုင်း မန်ချူးဝက်မြီးဆံပင်ပုံစံကို ထားရသည့်ပုံစံမှာ ပြင်းထန်သည့်သဘောမှာ ရှိသည်။ အကြောင်းက မန်ချင်းမင်းဆက် အုပ်ချုပ်မှုအစပိုင်းတွင် ကျစ်ဆံမြီးကျစ်ရန် ကြေးဒင်္ဂါးဝိုင်းသာသာ ဆံပင်ကို ချန်ထားရစ်ပြီး တစ်ခေါင်းလုံးအပြောင် ရိတ်ကြရသည်။ ခန်းရှီးဧကရာဇ် လက်ထက်တွင် ဆံပင်ကို အနည်းငယ်ပိုထားခွင့်ပေးခဲ့ပြီး အနောက်ခြမ်းကို ထမင်းပန်းကန်လုံးအရွယ်အစားရှိသော ဆံပင်စုကို ကျစ်ဆံမြီးကျစ်ရန် ချန်ထားခွင့်ရခဲ့သည်။ ယနေ့ခေတ် ရုပ်ရှင်ဇာတ်လမ်းတွဲများတွင် မြင်တွေ့ရသည့် ရှေ့ခြမ်း ကတုံး၊ နောက်ခြမ်း ကျစ်ဆံမြီး ဆံပင်ပုံစံကို မန်ချင်းမင်းဆက် ကျရှုံးချိန်ဖြစ်သည့် ကွမ်းရွှီဧကရာဇ်လက်ထက် (၁၈၇၅ ခုနှစ် - ၁၉၀၈ ခုနှစ်) ရောက်မှသာ ဖြေလျှော့ပေးခဲ့သောကြောင့် ထားရှိခွင့်ရကြလေသည်။
မန်ချူးတို့၏ ဝတ်စားဆင်ယင်မှုပုံစံနှင့် ဝက်မြီးပုံစံ ဆံပင်ကို ထိုက်ဖင်းပုန်ကန်မှု (၁၈၅၀ ခုနှစ် - ၁၈၆၄ ခုနှစ်) အတွင်း အပြင်းအထန် ဆန့်ကျင်ခဲ့ကြသည်။ ထိုက်ဖင်းပုန်ကန်မှုသည် ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင်တို့ ဦးဆောင်သည့် ဘာသာရေးပုန်ကန်မှုဖြစ်သော်လည်း ခရစ်ယာန်မဟုတ်သူများပါ ပါဝင်လာစေရန် မန်ချင်းဝက်မြီးဆံပင်ထားရခြင်းဥပဒေကို ဆန့်ကျင်ရေး စည်းရုံးချက်များဖြင့် စည်းရုံးခဲ့ကြသည်။ ယခင် ဟန့်မင်းဆက်ခေတ်က ဟန့်အမျိုးသားတို့၏ ဆံပင်နှင့်ဆိုင်သော ဓလေ့ထုံးစံများအတိုင်း ဆံပင်ရှည်များကို ထားရှိပြီး ဆံထုံးထုံးထားကြဖို့ကို တိုက်တွန်းနှိုးဆော်ခဲ့ကြသည်။ ထို့ကြောင့် မန်ချူးနန်းတွင်းက ထိုက်ဖင်းပုန်ကန်မှုကို ဆံရှည်ပုန်ကန်မှု ဆံရှည်သူပုန်များ ဟု ခေါ်ဝေါ်ခဲ့ကြသည်။
၁၉ ရာစုတွင် တရုတ်ပြည်မရှိ တရုတ်လူမျိုးများသည် နိုင်ငံရပ်ခြားသို့ ထွက်ခွာပြီး နေရာသစ်များတွင် အခြေချ နေထိုင်ကြလေသည်။ ထိုသို့ နိုင်ငံခြားသို့ ရောက်လာသည့် တရုတ်လူမျိုးတို့၏ ဆံပင်ပုံစံကိုကြည့်ပြီး အနောက်တိုင်းသားတို့က ဝက်မြီးကေ ဟု နှိမ့်ချခေါ်ဝေါ်ခဲ့ကြသည်။ ထိုသို့ ခေါ်ဝေါ်ခြင်းကို ပညာတတ် တရုတ်လူငယ်များက နာကြည်းကြပြီး ထိုကျစ်ဆံမြီးများကို ဖြတ်တောက်ပစ်ကြသည်။ မန်ချူးဥပဒေအရ ကျစ်ဆံမြီးမရှိပါက ခေါင်းဖြတ်သတ်ခံရမည်ဟု အမိန့်ထုတ်ထားလေရာ ကျစ်ဆံမြီးမရှိသည့်အခါ တရုတ်ပြည်သို့ ပြန်ခွင့်မရတော့ပေ။ ထိုကြောင်းကို သိသွားသည့် အနောက်တိုင်းသားတို့သည် မိမိတို့၏ တရုတ်အလုပ်သမားများ ထွက်ပြေးမည်စိုးသည့်အခါ မှတ်ပုံတင်ကို သိမ်းမည့်အစာ ကျစ်ဆံမြီးကို ဖြတ်ထားလေ့ရှိသည်။
မန်ချင်းမင်းဆက်၏ နောက်ဆုံးနေ့ရက်များတွင် ထိုကျစ်ဆံမြီးထားရခြင်းသည် တရုတ်လူမျိုးတို့အတွက် နိုင်ငံတကာတွင် အရှက်ရစရာကိစ္စတစ်ရပ်ဟု တစ်နိုင်ငံလုံးက ယူဆလာခဲ့ကြသည်။ မန်ချင်းမင်းဆက် ဖြုတ်ချခံခဲ့ရသည့် အကြောင်းရင်းများဖြစ်သည့် အကျင့်ပျက်ခြစားမှုနှင့် စီမံခန့်ခွဲမှုမှားယွင်းမှုများ စသည့်ကိစ္စများပြီးလျှင် နောက်ဆက်တွဲပြဿနာတစ်ခုမှာ ဆံပင်ကိစ္စဖြစ်ကြောင်း သက်သေပြခဲ့သည့် ကိစ္စများရှိလေသည်။ ရှင်းဟိုက်တော်လှန်ရေး အစပျိုးနေသည့်အချိန်တွင် ကွမ်တုံး၊ ထျန်းကျင်း၊ ရှန်ဟိုင်းနှင့် အရှေ့မြောက်ပိုင်းပြည်နယ်များတွင် တရုတ်ရိုးရာဝတ်စုံနှင့် ဆံသပညာရှင် အသင်းအဖွဲ့ များကို တည်ထောင်ခဲ့ကြပြီး မန်ချူးဝတ်စုံမြီးကို ဖြတ်ပစ်ရန်၊ မန်ချူးဝတ်စုံများကို စွန့်ပယ်ပြီး ဟန့်လူမျိုးတို့၏ ရိုးရာဝတ်စုံများကို ခေတ်နှင့်လျော်ညီစွာ ဖန်တီးဝတ်ဆင်ကြရန် လှုံ့ဆော်စည်းရုံးခဲ့ကြသည်။ မန်ချင်းအစိုးရသည်လည်း အသစ်ဖွဲ့စည်းလိုက်တော် တပ်မတော်အသစ်တိုင်းတွင် ကျစ်ဆံမြီးဆံပင်ပုံစံကို မထားစေတော့ပဲ၊ စစ်တပ်ပုံစံ ဆံပင်အတိုကိုသာ ညှပ်စေခဲ့သည်။ ၁၉၁၂ ခုနှစ်တွင် မန်ချင်းအစိုးရသည် နောက်ဆုံးထုတ်ပြန်ချက်အနေဖြင့် ဆံပင်ပုံစံမျိုးစံကို ခေတ်နှင့်လျော်ညီစွာ ညှပ်ခွင့်ပြုကြောင်း ကြေညာပေးခဲ့သည်။
ထိုအမိန့်ထုတ်ပြန်ချက်မှာ မန်ချင်းအစိုးရက သူ၏ တရားဝင်မှုကို ပြသချင်ရုံသက်သက်သာ ဖြစ်ပေသည်။ ထိုအမိန့် မထုတ်ပြန်ခင် ၁၉၁၁ ခုနှစ် ရှင်းဟိုက်တော်လှန်ရေးကာလကတည်းကပင် တော်လှန်ရေးတပ်ဖွဲ့ထဲသို့ ဝင်ရောက်သွားသည့် စစ်ဘက်အရာရှိတိုင်းသည် ၎င်းတို့၏ ကျစ်ဆံမြီးများကို ဖြတ်တောက်ပြီး မိမိ၏ တပ်သား စိတ်ဓာတ်တက်ကြွစေရန် လှုံ့ဆော်ခဲ့ကြလေသည်။ နန်းချန်မြို့ကို တော်လှန်ရေးတပ်များ သိမ်းပိုက်ပြီးနောက် အုပ်ချုပ်ရေးမှူးက မြို့လုံးကျွတ် မန်ချူးဝက်မြီးဖြတ်ပွဲ (ကျစ်ဆံမြီးဖြတ်ပွဲ) ကို မီးရှူးမီးပန်းများ ပစ်ဖောက်ကာ ကျင်းပပြုလုပ်ခဲ့သည်။ တရုတ်ပြည်တစ်ဝှမ်းတွင်လည်း ထိုကဲ့သို့ ပွဲများကို ကျင်းပပြုလုပ်ပြီး မန်ချူးဝက်မြီးဆံပင်ပုံစံကို စွန့်ပယ်ခဲ့ကြလေသည်။
၁၉၁၂ ခုနှစ်တွင် တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံကို တည်ထောင်သည့်အခါ ဆံပင်ညှပ်ခြင်းဆိုင်ရာဥပဒေ ကို ပြဌာန်းပေးခဲ့သည်။ ဒီတစ်ကြိမ်တွင်တော့ ပြောင်းပြန်ဖြစ်သွားလေပြီ၊ အမိန့်ပြန်တမ်းအရ ခေတ်နှင့်မလျော်ညီသော မန်ချူးဝက်မြီးများ (ကျစ်ဆံမြီး) ကို မည်မျှ မထားရှိရတော့ပဲ ဖြတ်တောက်ပစ်ရမည်၊ လမ်းတွင်တွေ့ပါက ကျစ်ဆံမြီးကို ဖြတ်ပစ်ပြီး ပြစ်ဒဏ်ပေးခံရမည်၊ ခေတ်နှင့်လျော်ညီသော ဆံပင်ပုံစံများကိုသာ ထားရှိခွင့်ရှိသည်ဟု ဆိုလေသည်။ ထိုအခါ ရှေးရိုးစွဲဝါဒီ မန်ချင်းသစ္စာခံများက ထိုဥပဒေကို အပြင်းအထန် ဆန့်ကျင်ကြပြန်လေသည်။ အကြောက်တရားနှင့် အသားကျနေသော လူတစ်စုသည် နောက်ဆုံးတွင် ပြုပြင်ပြောင်းလဲလိုသော လူငယ်တို့ကို အရှုံးပေးခဲ့ရလေသည်။ ၁၉၂၂ ခုနှစ်တွင် မန်ချင်းမင်းဆက်၏ နောက်ဆုံးဧကရာဇ် ဖူရီ သည် ၎င်း၏ ဗြိတိသျှလူမျိုး ကျူရှင်ဆရာ၏ အားပေးမှုကြောင့် ထိုရှေးရိုးစွဲကျစ်ဆံမြီးဆံပင်ကို ဖြတ်တောက်ကာ မန်ချူးဝက်မြီးဆံပင်ပုံစံသမိုင်းကို အဆုံးသတ်စေခဲ့လေသည်။
#
