15/07/2022
साहेब - म सँग दिल्लीसम्म आउने पैसा छैन, कृपया पुरस्कार हुलाकबाट पठाइदिनुहोला - हल्धर नाग
हल्धर नाग – जसको नामको अघि कहिल्यै 'श्री' लेखिएन । ३ जोडी लुगा, एकजोर भाँच्चिएका रबर चप्पल, एउटा अत्यन्तै थोत्रो चस्मा र ७३२ रुपैयाँ जम्मा पुँजीको मालिकलाई आज पद्मश्री पुरस्कारको विजेता घोषणा गरिएको छ ।
उनी हुन् ओडिशाका हलधर नाग। जो कोसली भाषाका प्रसिद्ध कवि हुन् । विशेष कुरा यो हो कि उनले अहिलेसम्म लेखेका सबै कविता र २० महाकाव्यहरू सम्झन्छन् र कठस्थ पनि छन् । अब उनको रचनाको सङ्कलन ‘हलधर ग्रन्थवाली–२’ लाई सम्बलपुर विश्वविद्यालयको पाठ्यक्रमको हिस्सा बनाइने भएको छ । सादा लुगा, सेतो धोती, गम्छा र बनियान लगाएका हलधर प्रायः खाली खुट्टा नै रहन्छन् । यस्ता हीरालाई कुनै सञ्चार माध्यमले फेला पारेनन्, तर मोदी सरकारले खोज्यो र पद्मश्रीको लागि सिफारिस गर्यो ।
जब तपाइँ उडिया लोक-कवि हलधर नागको बारेमा जान्नुहुन्छ, तपाइँ प्रेरणाले भरिनुहुनेछ । हलधर एक गरिब दलित परिवारबाट आएका थिए, १० वर्षको उमेरमा आमाबुवाको मृत्यु भएपछि उनले तेस्रो कक्षा पढ्दापढ्दै पढाई छोडे। अनाथको जीवन जिउँदै उनले ढाबामा फोहोर भाँडाकुँडा सफा गर्न धेरै वर्ष बिताए । पछि विद्यालयमा भान्साकोठाको काम पाए । केही वर्षपछि बैंकबाट एक हजार रुपैयाँ ऋण लिएर विद्यालयको अगाडि कलम–पेन्सिल आदिको सानो पसल खोले । जहाँ उनले विद्यालय समय पछिको बिदामा पार्टटाइम काम गर्न थाले - यो उनको अर्थव्यवस्था थियो ।
अब उनको साहित्यिक विशेषता तर्फ लागौं । हलधरले स्थानीय ओडिया भाषामा "राम-शबरी" जस्ता केही धार्मिक विषयवस्तुहरूमा लेखेर सन् १९९५ तिर मानिसहरूलाई सुनाउन थाले । भावनाले भरिएका कविता लेखेर जबरजस्ती जनतामाझ प्रस्तुत गरेर उनी यति लोकप्रिय भएका थिए कि यो वर्ष राष्ट्रपतिले उनलाई साहित्यका लागि पद्मश्री प्रदान गरे । यति मात्र होइन, अहिले ५ जना विद्वानले साहित्यमा पीएचडी गरिरहेका छन् । हलधर आफैं भनें तेस्रो कक्षासम्म मात्र पढेका मान्छे हुन् ।
तिमी किताबमा प्रकृति रोज्छौ
पद्मश्रीले प्रकृतिबाटै पुस्तक छनोट गर्यो ।
सलाम छ यस्ता व्यक्तित्वहरुलाई जसको लक्ष्य धनार्जन होइन ज्ञानार्जन हुने गर्छ ।
नागले कविता रचना गरेर साहित्यिक जगतलाई समृद्ध बनाए।
लेख तथा तस्वीर साभार - Dr.BabuDan Charan Binjasar Barmer
अनुवाद - रे शम 😊
सतत् नमन 🙏
