Về điện ảnh nói riêng và nghệ thuật nói chung. Luôn mong được đón nhận, và yêu thương. Thân ái.
16/06/2024
TOKYO SONATA (2008): BẢN GIAO HƯỞNG ĐƯỢM BUỒN VỀ MỘT GIA ĐÌNH ĐƯƠNG ĐẠI
Bài viết được thực hiện bởi Nguyễn Hoàng Thẩm Nhu, trong khuôn khổ bài thi cuối kỳ môn Thực hành Phê bình Điện ảnh
Tokyo Sonata của đạo diễn Kiyoshi Kurosawa, ra mắt năm 2008 là một tác phẩm điện ảnh đầy ám ảnh, khắc họa chân thực cuộc sống và tâm lý của một gia đình Nhật Bản trong bối cảnh kinh tế suy thoái.
Cốt truyện của Tokyo Sonata tập trung vào gia đình Sasaki, với người cha Ryūhei Sasaki (Teruyuki Kagawa) bị mất việc nhưng giấu gia đình để duy trì hình ảnh người trụ cột đáng tin cậy. Vợ anh, Megumi (Kyōko Koizumi), và hai con trai Takashi (Yū Koyanagi) và Kenji (Kai Inowaki) cũng đối mặt với những khó khăn và mâu thuẫn cá nhân. Bộ phim đào sâu vào những vấn đề xã hội như thất nghiệp, sự đổ vỡ trong giao tiếp gia đình, và áp lực của vai trò giới trong xã hội Nhật Bản.
Trong phim, nổi bật nhất là nhân vật Ryūhei Sasaki - một ví dụ điển hình cho sự ảnh hưởng của tính nam độc hại (toxic masculinity) đối với tâm lý và hành vi của con người. Tính nam độc hại được định nghĩa là những chuẩn mực xã hội áp đặt lên nam giới, yêu cầu họ phải mạnh mẽ, kiên cường, và không bao giờ thể hiện cảm xúc yếu đuối. Những áp lực này đã tác động sâu sắc đến Ryūhei, dẫn đến nhiều hệ quả tiêu cực trong cuộc sống cá nhân và gia đình của anh.
Ngay từ đầu phim, Ryūhei bị công ty sa thải nhưng anh quyết định giấu điều này với gia đình, vì anh không muốn đánh mất vị trí người trụ cột mạnh mẽ. Hành động này xuất phát từ sự ám ảnh với vai trò giới truyền thống, vốn đè nặng trong tâm trí của nhiều thế hệ đàn ông Nhật Bản, họ phải là người kiếm tiền chính và bảo vệ gia đình. Việc mất việc không chỉ là một cú sốc về tài chính mà còn là một cú sốc lớn về danh dự và bản ngã của Ryūhei. Anh cảm thấy mình thất bại và không còn xứng đáng với vai trò của một người đàn ông thực thụ.
Ryūhei cố gắng duy trì vẻ ngoài bình thường, hàng ngày vẫn rời nhà như đi làm và mỗi tháng đưa phí sinh hoạt cho vợ đều đặn, nhưng thực chất là lang thang vô định và tham gia vào các buổi hội thảo tìm việc. Sự giả tạo này làm gia tăng cảm giác căng thẳng và bất an, khiến anh ngày càng xa cách với gia đình. Tính nam độc hại đã khiến Ryūhei không dám chia sẻ khó khăn của mình, dẫn đến sự cô lập và khủng hoảng tâm lý.
Áp lực phải duy trì hình ảnh mạnh mẽ khiến Ryūhei trở nên kiểm soát và độc đoán trong gia đình. Anh phản ứng mạnh mẽ và bạo lực khi phát hiện con trai Kenji dùng tiền học đàn piano, vì anh coi đó là sự phản bội và không hiểu được mong muốn cá nhân của con trai. Tính nam độc hại làm anh không thể chấp nhận sự khác biệt và nhu cầu riêng của các thành viên trong gia đình, khiến mối quan hệ trở nên căng thẳng và đầy mâu thuẫn.
Cuối cùng, khi tất cả sự giả tạo và căng thẳng không thể duy trì được nữa, Ryūhei phải đối mặt với thực tế. Anh trải qua một hành trình tự nhận thức, nhận ra rằng sự mạnh mẽ không nằm ở việc giấu diếm và kiên quyết chịu đựng, mà ở việc chấp nhận và đối diện với sự thật, dù đau đớn. Cuộc khủng hoảng đưa Ryūhei đến một trạng thái mới, nơi anh bắt đầu hiểu và trân trọng những giá trị thực sự của cuộc sống, gia đình và bản thân.
Phim không chỉ tập trung vào nhân vật Ryũhei mà còn làm rõ mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái, vợ chồng trong một gia đình kiểu mẫu của xã hội Nhật Bản. Mối quan hệ giữa Ryūhei và vợ, Megumi, là trung tâm của bộ phim. Ryūhei, sau khi mất việc, giấu giếm sự thật và tiếp tục duy trì vẻ ngoài bình thường. Hành động này làm Megumi ngày càng cảm thấy xa cách và bị cô lập trong chính gia đình của mình. Cô cảm nhận được sự căng thẳng và áp lực từ chồng nhưng không thể tiếp cận hay hỗ trợ anh.
Sự giấu giếm của Ryūhei làm cho sự tin tưởng giữa hai vợ chồng bị suy giảm nghiêm trọng. Megumi trở nên bất lực và lạc lối, thể hiện qua cảnh cô bị bắt cóc bởi một tên trộm nhưng lại cảm thấy một sự giải thoát ngắn ngủi khỏi cuộc sống tù túng. Cảnh này cho thấy cô khao khát một sự thay đổi, một sự giải phóng khỏi những áp lực mà cô không thể kiểm soát.
Kenji, con trai út, là nhân vật có mối quan hệ phức tạp với Ryūhei. Kenji muốn học đàn piano, nhưng Ryūhei, với quan niệm truyền thống về vai trò và trách nhiệm của người đàn ông, không chấp nhận điều đó và coi việc này là lãng phí tiền bạc. Anh ta đã đánh đập con mình như một sự cưỡng bức, cấm đoán mong muốn của Kenji. Hành động này không chỉ thể hiện sự độc đoán của Ryūhei mà còn cho thấy sự thiếu hiểu biết và cảm thông với ước mơ của con trai.
Mối quan hệ giữa hai cha con bị căng thẳng khi Ryūhei phát hiện Kenji dùng tiền học đàn. Ryūhei phản ứng bằng bạo lực, điều này không chỉ tạo ra khoảng cách mà còn làm tổn thương tâm lý sâu sắc cho Kenji. Tuy nhiên, cuối phim, khi mọi chuyện vỡ lở, Ryūhei bắt đầu nhận ra sai lầm và dần chấp nhận mong muốn của Kenji, mở ra khả năng hàn gắn mối quan hệ. Cảnh vợ chồng Ryuhei cùng ngồi nghe Kenji đàn piano có thể coi là một trong những cảnh đẹp nhất của điện ảnh Nhật Bản.
Takashi, con trai lớn, quyết định gia nhập quân đội Mỹ, một quyết định gây sốc cho cả gia đình. Hành động này có thể được hiểu là một sự phản kháng chống lại sự kiểm soát của cha và một cách để tìm kiếm bản sắc và mục đích riêng. Mối quan hệ giữa Takashi và Ryūhei không được khắc họa sâu như với Kenji, nhưng quyết định của Takashi phản ánh sự bất mãn và khao khát tự do, thoát khỏi sự kìm kẹp của gia đình và xã hội.
Kiyoshi Kurosawa đã khéo léo xây dựng một câu chuyện không chỉ về sự suy thoái kinh tế mà còn về sự mất mát nhân tính và sự cô đơn. Cảnh Ryūhei đối diện với sự nhục nhã khi phải xếp hàng nhận đồ cứu trợ và Megumi tìm kiếm ý nghĩa cuộc sống trong sự bất lực và cô đơn là những khoảnh khắc mạnh mẽ, tạo nên một bức tranh bi thảm về sự sụp đổ của cấu trúc gia đình.
Về mặt nghệ thuật, Tokyo Sonata nổi bật với phong cách đạo diễn tinh tế của Kiyoshi Kurosawa. Ông sử dụng những cảnh quay tĩnh lặng, bố cục hình ảnh tỉ mỉ và màu sắc u ám để phản ánh tâm trạng của các nhân vật và tình huống họ đang đối mặt. Sự đối lập giữa những khung cảnh đời thường và những khoảnh khắc căng thẳng, đầy cảm xúc tạo nên một hiệu ứng thị giác mạnh mẽ.
Kurosawa không lạm dụng âm nhạc để điều khiển cảm xúc khán giả mà thay vào đó, ông để cho sự im lặng và âm thanh tự nhiên đóng vai trò quan trọng. Sự tiết chế này làm nổi bật những xung đột nội tâm và giúp người xem cảm nhận sâu sắc hơn về nỗi đau và sự bất lực của các nhân vật.
Diễn xuất của dàn diễn viên cũng là một điểm sáng của bộ phim. Teruyuki Kagawa trong vai Ryūhei đã thể hiện xuất sắc sự biến chuyển từ một người cha nghiêm khắc, kiêu ngạo đến một người đàn ông yếu đuối, mất phương hướng. Kyōko Koizumi với vai Megumi đã mang đến một hình ảnh người vợ, người mẹ đầy cảm xúc và sâu sắc, tạo nên sự đồng cảm mạnh mẽ từ khán giả.
Kết lại, Tokyo Sonata là một bộ phim đáng xem, nhưng không dễ xem, không chỉ vì nó phản ánh chân thực những vấn đề xã hội và tâm lý phức tạp mà còn vì giá trị nghệ thuật mà nó mang lại. Kiyoshi Kurosawa đã thành công trong việc tạo nên một tác phẩm điện ảnh đầy ám ảnh và sâu sắc, khiến khán giả phải suy ngẫm về ý nghĩa của gia đình, sự nghiệp và cuộc sống. Đây là một trong những tác phẩm điện ảnh nổi bật của điện ảnh Nhật Bản hiện đại, xứng đáng nhận được sự tôn vinh và đánh giá cao từ cả giới phê bình và khán giả. Cho đến nay, bộ phim vẫn được coi là một tác phẩm "kinh dị mê hồn" về gia đình và con người.
